Nr wniosku: 251084, nr raportu: 18948. Kierownik (z rap.): mgr

Nr wniosku: 251084, nr raportu: 18948. Kierownik (z rap.): mgr Michał Andrzej Burdziński
Projekt niniejszy - w tym dysertacja doktorska obroniona, cum laude, na Uniwersytecie Warszawskim - stanowi
propozycję naukową i translatorską w obszarze badań nad szeroko rozumianą historią miasta jako tematu literackiego i
plastycznego. Wpisuje się zarazem w recepcje związków słowackich, polskich, czeskich i węgierskich środowisk
twórczych ze stolicą francuską, jej dziedzictwem, postępowością, siłą przyciągania. W takim obramieniu, wyznaczanym
przez dwie pokrewne dziedziny humanistyki: literaturoznawstwo i historię sztuki, daje ona wyraz kontynuacji i
samodzielnego przetworzenia wielu praktyk interpretacyjnych, z których wyłaniają się struktury myśli autora na gruncie
komparatystyki pogranicza sztuk Europy Środka. Stypendium ETIUDA, tj. półroczny pobyt w Bratysławie, a więc i w
Brnie, i w Budapeszcie, pozwoliło zrealizować plany i cele wnioskodawcy w dwójnasób: przyczyniło się do weryfikacji
założeń, rozszerzenia granic i wreszcie ukończenia ambitnej rozprawy dyplomowej, a przy tym wydatnie i trwale
powiększyło pole jego kompetencji w zakresie dziejów polityczno-społecznych, tekstualnych i wizualnych trzech
zbiorowości makroregionu. Dało szansę na dostęp do tamtejszych zasobów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych,
na konwersacje i dyskusje z zagranicznymi ekspertami oraz aktywne uczestnictwo w organizacji ważnych wydarzeń
kulturalnych, takich jak wystawa sztuki międzywojennej Modernizm koszycki i jego konteksty (Słowacka Galeria
Narodowa, 5 grudnia 2014 - 15 marca 2015).
Z kolei sama rozprawa przynosi deskrypcję sposobów widzenia i utrwalania przestrzeni paryskiej przez publicystów,
pisarzy, poetów, malarzy i grafików Europy Środkowej w dobie modernizmu określonego umownie na okres od końca
XIX wieku do lat sześćdziesiątych wieku XX. Podstawowym zagadnieniem, wokół którego rozrastają się inne, jest
przedstawienie sylwetki słowackiego publicysty Alexandra Križki oraz omówienie jego paryskich felietonów,
publikowanych najpierw w międzywojennej prasie koszyckiej, potem wydanych jako osobna książka, dziś zapomniana.
Ale w dysertacji wiele miejsca poświęca się nadto próbie rewizji powielanego stereotypu o inności Słowaków i o ich
"micie słowackim", by uargumentować tezę, że w wymianie kulturalnej na osi my - Paryż uczestniczą oni na takich
samych zasadach, jak Czesi, Polacy i Węgrzy. Križka i jego felietonistyka - wraz z innymi dziełami - pozwalają wyłonić
pewne prawidłowości biograficzne i estetyczne, wyrażające architektonikę wyobraźni naszych modernistów w
konfrontacji z wielką metropolią Zachodu. Poza tym Słowak zasługuje na powrót do świadomości kulturowej nie tylko
jako piszący o nieprzeciętnej fantazji i poczuciu humoru, krytyk teatralny, animator kultury i turystyki na wschodzie
ówczesnej Czechosłowacji. Może posłużyć właśnie jako reprezentant stałych tendencji migracyjnych tej części
kontynentu w XIX i XX stuleciu. W ten sposób obok zapoznanych utworów słowackich, rejestrujących podróże oraz
stosunek ich twórców do stolicy francuskiej i Francuzów, książka Križki prowadzi do weryfikacji zasięgu i rodzajów
powiązań z Paryżem nie tylko jego społeczeństwa, ale również społeczeństw sąsiednich o podobnym statusie
historycznym i mentalnościowym. Wkrótce okaże się, na ile podjęta analiza głosów kilku narodowości przybliżyła nas do
odpowiedzi na pytania, do jakiego stopnia podobne odczuwanie i zapisywanie paryskiej metropolii przyczynia się do
identyfikacji wspólnoty środkowoeuropejskiej i jak bardzo współodpowiadałaby ona za powstanie legendy, a nawet
legend, o niegdysiejszej "stolicy świata".