Tworzenie preferencji dla poznanych smaków w środowisku

Tworzenie preferencji dla poznanych smaków w środowisku
wywołującym otyłość
L.L. Birch
Przyzwyczajenie stanowi silny, wartościujący składnik w wyborze pokarmów; to, co jest nam
znane często jest preferowane, podczas gdy to, co nieznane, jest zwykle nielubiane i unikane.
Dodatkowo na powstawanie preferencji wpływają asocjacyjne procesy uczenia się, gdzie
nowe bodźce stają się akceptowane poprzez ich łączenie z już znanymi, lubianymi bodźcami.
Bardzo wczesne doświadczanie smaku poprzez płyn owodniowy i mleko matki tworzy
przyzwyczajenie i kształtuje to, co z pokarmu lubimy i nie lubimy już w okresie prenatalnym
i wczesnego dzieciństwa. Pierwsze dwa lata życia charakteryzują się względnie słabą
„neofobią” żywieniową, która często może być zmieniona na akceptację przy względnie
niewielkim doświadczeniu, dając możliwość promowania akceptacji nowych pokarmów.
Poza zdolnością do uczenia się akceptowania nowych pokarmów i smaków, niemowlęta
posiadają genetycznie uwarunkowane preferencje, np. niewyuczona preferencja dla słodkich i
słonych smaków, podczas gdy gorzkie i kwaśne smaki są odrzucane. W czasach, gdy diety
były oparte na pokarmach roślinnych, niewyuczone preferencje dla słodkich i słonych
smaków promowały spożycie pokarmów, które były względnie rzadkie w naturze, a stanowiły
dobre źródło najważniejszych substancji odżywczych; obecnie preferowanie tych smaków w
pokarmie nie promuje rzadkich substancji odżywczych. Nasze środowisko wywołujące
otyłość jest bogate w pokarmy słodkie i słone, które są kaloryczne, niedrogie oraz
dopasowane do naszych genetycznie uwarunkowanych preferencji smakowych. Wczesne
przyzwyczajenie w połączeniu z asocjacyjnym procesem uczenia może powodować
powstawanie nawyków, które nie odpowiadać rekomendacjom żywieniowym i mogą
wywołać szybki nadmierny wzrost masy ciała i zwiększyć ryzyko wystąpienia otyłości, ale
uważamy, że wykorzystanie aktualnej wiedzy na temat tworzenia preferencji smakowych pod
kątem promocji zdrowszej diety będzie dobrym rozwiązaniem. Wyniki badań pokazują jak
przyzwyczajanie do poszczególnych smaków i proces uczenia asocjacyjnego mogą być
wykorzystane do promowania spożycia pokarmów, które nie są preferowane w sposób
spontaniczny, takich, jak np. warzywa, w środowisku wywołującym otyłość.
Tabela 1
Paradygmat (model)
Definicja
Przykład
Przyzwyczajenie
Ciągłe wywoływanie nieznanego
bodźca prowadzi do
przyzwyczajenia i akceptacji
Gdy
dwuletnim
dzieciom
podawano nowe sery i owoce w
różnych
częstotliwościach,
akceptacja rosła wraz ze wzrostem
częstotliwości podawania
Uczenie:
Nieznany
smak
(bodziec
warunkowy, CS) jest łączony z
substancją bogatą w energię, taką
jak cukier bądź tłuszcz (bodziec
Gdy 2-5-letnie dzieci spożywały
jogurty o nowym smaku, które
miały mało lub dużo tłuszczu i
energii, wzrosła ich preferencja dla
smak /substancja odżywcza
Uczenie:
smak-smak
Uczenie:
smak-kontekst
bezwarunkowy, US). Pozytywny
efekt związany z dopływem energii
wiąże się z nieznanym smakiem;
rośnie akceptacja tego smaku.
tego smaku, który był łączony z
dużą ilością energii w pokarmie
Nieznany smak (CS) jest łączony
ze znanym, lubianym smakiem
(smak słodki (US)). Pozytywny
efekt wiąże ten smak z już
lubianym a zatem akceptacja tego
smaku wzrasta.
Gdy 5-letnim dzieciom podano
dwa nowe pokarmy warzywne –
jeden dosłodzony, drugi nie –
dzieci
preferowały
warzywa
dosłodzone
Nieznany smak (CS) jest łączony z
pozytywnym,
społecznym
doświadczeniem, np. przyjęciem
urodzinowym (US). Pozytywne
doświadczenie
wiąże
się
z
nieznanym smakiem, a zatem
akceptacja tego smaku wzrasta.
Rosną
preferencje
dzieci
przedszkolnych dla przekąsek
łączonych z zaangażowaniem
rodziców lub podawanych jako
nagroda.
Bibliografia:
1. Birch LL, Marlin DW: I don’t like it; I never tried it: effects of exposure on two-yearold children’s food preferences. Appetite 1982;3:353–360.
2. Steiner JE: Taste acceptance and taste aversion reflected by behavioral manifestations
in man and mammals. Pure Appl Chem 1997;69:721–727.