Pobierz plik PDF - Czasopisma Wydziału Filologicznego UG

Wstęp
Niniejszy tom „Slawistyki” nosi tytuł Z zagadnień współczesnej slawistyki, jest
więc okazją do przedstawienia dokonań w wielu dziedzinach stanowiących pole
obecnych zainteresowań badawczych naszych Autorów.
Autorzy i redaktorzy niniejszego tomu zapraszają do lektury, wyrażając nadzieję, że proponowane tematy są godne uwagi i polecenia. Poruszone zagadnienia
dotyczą szerokiej problematyki lingwistycznej, leksykograficznej, literaturoznawczej, kulturoznawczej, translatologicznej, a także historycznej. Autorzy sięgnęli
do tekstów literackich różnych epok i narodów, folklorystycznych, dialektalnych,
regionalnych, żargonowych itp. oraz źródeł filmowych i przekazów radiowych.
Bieżącym numerem „Slawistyka” debiutuje na platformie cyfrowej Uniwersytetu Gdańskiego. Każdy numer będzie od tej pory wydawany drukiem w nakładzie 100 egzemplarzy, będącym wersją pierwotną oraz w wersji elektronicznej umieszczanej na domowej stronie Uczelni, dostępnej bezpłatnie dla całości
społeczności internetowej. W przyszłości w sieci znaleźć będzie można również
zawartość wszystkich numerów archiwalnych naszego czasopisma.
Autorzy zebranych w tomie tekstów są zarówno doświadczonymi naukowcami, jak i młodymi oraz najmłodszymi badaczami wywodzącymi się z różnorodnych polskich i zagranicznych środowisk slawistycznych. Specyfika niniejszej
publikacji pozwala zatem żywić głęboką nadzieję, że przedstawiony tom stanowić
będzie pewnego rodzaju forum wymiany myśli międzypokoleniowej.
Tom otwiera tradycyjnie już część językoznawcza, reprezentowana w tym numerze najbardziej obszernie. Mihajlo Fejsa prezentuje przegląd ruskich działań
leksykograficznych w Serbii, od pierwszego słownika ruskiej mniejszości narodowej z 1972 roku, autorstwa Mikoli M. Kočiša, po dwutomowy Słownik rusko-serbski pod redakcją Julijana Ramača, Heleny Međeši i Mihajla Fejsy z lat 1995-1997,
będący dziełem wyróżniającym się na tle dokonań leksykograficznych pozostałych krajów słowiańskich w tym zakresie.
Gordana Laco z Uniwersytetu w Splicie przedstawia zagadnienie deklinacji
wyrazów obcych i zapożyczeń w gazetach chorwackich w okresie od 1950 do
1999 roku. Jak zauważa, gramatyka i normy ortograficzne w drugiej połowie XX
wieku nie były wystarczającym punktem oparcia dla praktyki dziennikarskiej,
8
Wstęp
która starała się nadążyć za coraz to nowymi warunkami, zwłaszcza w odmianie
nazwisk. Autorka odnotowuje również, że współczesne chorwackie normy językowe w zakresie deklinacji zapożyczeń nie są w stanie nadążyć za potrzebami
mediów.
Anna Mackiewicz porównuje w bieżącym numerze czasopisma zastosowanie
terminologiczne koloru zielonego w polskiej i chorwackiej leksyce. Tematem artykułu jest analiza pól semantycznych nazw różnych odcieni zieleni w języku polskim i chorwackim, jak również sposobu, w jaki są one rozumiane przez nosicieli
obu języków.
Tekst Magdaleny Nowińskiej traktuje o motywacjach i konotacjach semantycznych w serbskich wyrażeniach frazeologicznych zawierających komponenty
obsceniczne. Są to niezwykle istotne zdaniem Autorki kwestie, dzięki bowiem
tym właśnie elementom można odkryć właściwe znaczenie danych wyrażeń, które stanowią materiał badawczy zaczerpnięty z publikacji autorstwa Danka Šipki Опсцене речи у српском језику, Нови Сад – Београд 1999. Właściwe rozumienie danego wyrażenia jest przez Autorkę wyłuskiwane dzięki odnajdywaniu
wspomnianych motywacji i konotacji semantycznych, a także wiedzy z zakresu
językowego obrazu świata.
Đorđe Otašević z Uniwersytetu w Belgradzie przeprowadza analizę obietnic
wyborczych partii politycznych i kandydatów na prezydenta w trakcie kampanii
wyborczej do wyborów parlamentarnych i prezydenckich, które odbyły się w Serbii w maju 2012 roku.
Neda Pintarić i Krystyna Jarząbek opisują używane w Chorwacji w komunikacji sygnały niewerbalne, które nie są znane w Polsce. Znaki te opisane są w polsko-chorwackim słowniku gestów, mimiki i postaw. W artykule sklasyfikowane
zostały zgodnie z pragmatycznym znaczeniem w czterech grupach: emocjonalnie
negatywnej, emocjonalnie pozytywnej, humorystycznej/ironicznej i znaków społeczno-kulturowych.
Sanja Vulić w swym artykule analizuje wybrane folklorystyczne nazwenictwo
wielkopostnych niedziel i triduum paschalnego dla indywidualnych grup i lokalnych dialektów Chorwatów na Węgrzech. Analiza opiera się na mowie pięćsetletniej diaspory czakawskiej w zachodnich Węgrzech, kajkawskich Chorwatów
z terenów Pomurja, kajkawskich i sztokawskich Chorwatów z węgierskiej części
Drawy, zawiera również przykłady mowy Chorwatów z węgierskiej części Baranji
i Chorwatów mieszkających na południe od Dunaju po Budapeszt. Część omówionych przykładów Autorka zebrała osobiście podczas badań terenowych, resztę
uzupełniła na podstawie dostepnej literatury.
Następna grupa tekstów, znajdujących się w niniejszym tomie, to artykuły
z dziedziny szeroko pojmowanego literaturoznawstwa. Rozpoczyna ją artykuł
Wstęp
9
Dejana Ajdačicia, w którym analizuje teksty polemik Ruskiego Kościoła Prawosławnego dotyczących Unii Brzeskiej (1596 – synod Prawosławnego Kościoła
Rusi, który zdecydował, by zaakceptować zwierzchnictwo Papieża Rzymskiego).
Autor bada wykorzystanie mitologii biblijnej, strategii dyskursywnej, nazwisk
unitów i obrazu oponentów religijnych widniejący w powieści ukraińskiego pisarza Georgy’a Knisha Obitnicy.
Ewa Stawczyk w artykule Kształtowanie się paradygmatu fantastycznego w literaturze serbskiej przedstawia tradycje tematów fantastycznych w prozie serbskiej
od średniowiecza do końca XIX wieku, wskazując na znaczenie religii chrześcijańskiej i pogańskich wierzeń zakorzenionych w folklorze jako punktu wyjścia dla
kształtowania się procesów nowoczesnej literatury fantastycznej.
Ala Tatarenko przygląda się tendencjom rozwojowym serbskiej prozy postmodernistycznej w XX wieku. O ile w latach osiemdziesiątych i na początku lat
dziewięćdziesiątych XX wieku można mówić o postmodernizmie jako dominującym kierunku literatury serbskiej, to w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
i na początku wieku XXI można odnotować przewagę post-postmodernistycznych tendencji literackich (w szczególności neorealizmu, transsentymentalizmu,
nowego autobiografizmu itp.) i zmianę ogólnej poetyki. Na podstawie przytaczanej bibliografii Autorka wskazuje na nowe kierunki odczytu Świata jako Tekstu.
Natalia Wyszogrodzka-Liberadzka analizuje opowiadanie Antuna Šoljana
Ilirsko proročište. Historia ta jest wyjątkowa wśród tekstów pisarza, z powodu
umiejscowienia akcji w czasach rzymskiego panowania na Bałkanach. Korzystając z paraboli, autor dodał ponadczasowej perspektywy najważniejszym pytaniom
ludzkiej egzystencji. Bohater Šoljana, Rufus, jest jednak postacią na wskroś nowoczesną, najbardziej kompletnym wyrazicielem filozofii egzystencjalnej pisarza.
Trzy kolejne artykuły, opublikowane w niniejszym tomie, zostały umieszczone
przez Redakcję w dziale Varia, a dotyczą zagadnień z kręgu kultury.
Maša Guštin w tekście Oblicza petersburskiej przestrzeni – między zwierciadłem a pułapką przygląda się miastu, które w okresie transformacji ustroju po
pieriestrojce stało się przestrzenią znaczącą w sposób szczególny, uwikłaną w charakterystyczny kontekst kulturowy. Jak zauważa, dla przytoczonych w tekście
przykładów z kinematografii rosyjskiej wspólne jest ukazywanie miasta nad Newą
jako przestrzeni rozpadu, będącej odbiciem atmosfery czasu transformacji.
Halina Wątróbska i Alicja Czyszak przedstawiły problem kształcenia oraz wychowania kobiet w Polsce i Chorwacji w XIX wieku. Oryginalne teksty czasopism
i książek tego okresu, poruszające żywy ówcześnie problem postrzegania możliwości kobiet w kształceniu się są dowodem następujących zmian, choć niejednakowych w Polsce i Chorwacji. O ile do Polski docierały „nowinki” z Zachodu,
10
Wstęp
o tyle w Chorwacji „uzordjevojka” nadal jeszcze oznaczała postrzeganie kobiety
poprzez rolę li tylko płci.
Artykuł Magdaleny Turzyńskiej jest refleksją nad zjawiskiem, jakim był rękopis i starodruk średniowieczny. Autorka dzieli się swoimi spostrzeżeniami nad
fenomenem książki średniowiecznej, na podstawie publikacji Haliny Wątróbskiej
Praca z rękopisem i starodrukiem średniowiecznym.
Zamykająca niniejszy tom „Kronika” zawiera komunikat autorstwa Jolanty
Dziuby i Reginy Wyżkiewicz-Maksimow podsumowujący siedemnaście lat istnienia Katedry Slawistyki Uniwersytetu Gdańskiego przez pryzmat corocznego
„święta” gdańskich slawistów, obchodzonego 27 stycznia (dzień św. Sawy serbskiego) – slavy. Jak się okazuje, jesteśmy w Polsce jedyną slawistyką, która ma
swego patrona i która świętuje Slavę jako wydarzenie w środowisku akademickim. Autorki wspominają dotychczasowe realizacje obchodów tej uroczystości
oraz gości, którzy zaszczycili nas swoją obecnością i wykładami, tak różnymi od
standardowych wykładów kursowych. Slava wpisała się w tradycję nie tylko Katedry Slawistyki, ale i Wydziału Filologicznego, ma ona bowiem charakter otwarty,
a każdy gość jest tu zawsze mile widziany.
Halina Wątróbska
Natalia Wyszogrodzka-Liberadzka