Polityka rozwoju obszarów wiejskich na przykładzie Bawarii

PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
Polityka rozwoju obszarów wiejskich na przykładzie Bawarii
Dr inż. Stanisław Bacior
Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii
Wprowadzenie
poprawa konkurencyjności sektora
rolnego i leśnego,
poprawa stanu środowiska i terenów
wiejskich,
poprawa jakości życia na obszarach
wiejskich oraz wspieranie dywersyfikacji gospodarki wiejskiej.
Unia Europejska prowadzi aktywną
politykę rozwoju obszarów wiejskich, i
tym samym dąży do osiągnięcia wartościowych celów mających znaczenie dla
obszarów wiejskich i ludzi, którzy tam
mieszkają i pracują. Obszary wiejskie
stanowią istotną część geograficznej
specyfiki i tożsamości UE. Ponad 91
proc. terytorium UE to obszary wiejskie,
które zamieszkuje ponad 56 proc. unijnych
obywateli. Poza tym krajobraz UE wyróżnia się
swym pięknem i różnorodnością – od gór po
stepy, od wielkich lasów po rozległe pola. Wiele obszarów wiejskich stoi przed poważnymi
problemami. Niektóre przedsiębiorstwa rolne i
leśne nadal muszą zwiększać swoją konkurencyjność. Z reguły średni dochód na osobę
jest niższy w regionach wiejskich niż w
miastach, mniejsze są zasoby umiejętności, a
sektor usług – słabiej rozwinięty. Poza tym
troska o środowisko wiejskie często wiąże się z
kosztami finansowymi. Niemniej jednak tereny
wiejskie mają dużo do zaoferowania. Przede
wszystkim dostarczają nam podstawowych surowców. Ze względu na piękno natury są też
wartościowym miejscem wypoczynku i rekreacji. Musimy je chronić i przeciwdziałać zmianom klimatu. Wiele ludzi popiera pomysł
zamieszkania lub pracy na wsi, pod warunkiem
że będą mieli dostęp do odpowiednich usług i
infrastruktury.
Aby pomóc w zapewnieniu zrównoważonego podejścia do polityki, państwa
członkowskie i regiony są zobowiązane do
rozdzielenia funduszy na rozwój obszarów
wiejskich pomiędzy te trzy osie tematyczne.
Dalszy wymóg polega na przeznaczeniu części
środków na wspieranie projektów opierających się na doświadczeniach zebranych
podczas wdrażania inicjatyw wspólnotowych
Leader. W „podejściu Leader" chodzi o
opracowywanie i wdrażanie indywidualnych
projektów przez lokalne partnerstwa w celu
rozwiązania problemów lokalnych.
Każde państwo członkowskie (lub region, w
przypadku delegowania uprawnień na
szczebel regionalny) musi – tak jak przed
2007 r. – ustalić program rozwoju obszarów
wiejskich, w którym określa wysokość środków przeznaczonych na konkretne działania w
latach 2007-2013 r.
Nowością w okresie programowania 20072013 jest większy nacisk położony na spójną
strategię na rzecz rozwoju obszarów wiejskich
w skali całej Unii Europejskiej. Jest to możliwe
dzięki stosowaniu narodowych planów
strategicznych, które muszą zostać opracowane na podstawie unijnych wytycznych
strategicznych. Podejście to powinno pomóc:
Polityka rozwoju obszarów wiejskich w
krajach Unie Europejskiej na lata 20072013
Podstawowe zasady polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013, a także
instrumenty polityczne, z jakich mogą korzystać państwa członkowskie i regiony, określono
w rozporządzeniu Rady Wspólnoty Europejskiej nr 1698/2005, zgodnie z którym unijna
polityka rozwoju obszarów wiejskich skupia się
na następujących trzech osiach tematycznych:
określić dziedziny, w których skorzystanie
ze wsparcia unijnego w zakresie rozwoju
obszarów wiejskich tworzy największą wartość dodaną na poziomie UE;
stworzyć powiązania z głównymi priorytetami UE (np. określonymi w ramach agendy
lizbońskiej i göteborskiej);
26
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
zapewnić zgodność z innymi rodzajami polityki UE, szczególnie w dziedzinie spójności
gospodarczej i ochrony środowiska;
wspierać proces wdrażania nowej prorynkowej wspólnej polityki rolnej (WPR) i
związanej z nią niezbędnej restrukturyzacji
w starych i nowych państwach członkowskich.
typu małe i płytkie zbiorniki wodne pełniące
rolę biofiltrów.
Celowe do naśladowanie są doświadczenia
bawarskie, gdzie w pierwszej kolejności
odstąpiono od procesów drenowania pól i
osuszania użytków, zakładając, że jeśli nawet
nie poprawi się wydajność gospodarowania to
nie zostanie zachwiana równowaga w
strukturze użytków.
Postanowiono przeprowadzać renaturyzację
rowów i cieków wodnych polegającą na
usuwaniu betonowej obudowy cieków,
przywracaniu meandrowania i zachowania
użytków zielonych.
Aspekty ekologiczne i krajobrazowe
scaleń gruntów w Bawarii
Bardzo ważnym elementem przy pracach
scaleniowych na terenie Bawarii jest prawidłowe zaprojektowanie zadrzewień, w
zależności od funkcji, jaką mają spełniać w
danym środowisku. Mogą to być funkcje ochronne (m.in, zapobieganie wyjałowieniu i
wietrznej erozji gleb, zapobieganie wywiewaniu ziemi z upraw, zimą nawiewaniu śniegu
na drogi, zwiększenie zdolności retencyjnej
obszaru itp.), produkcyjne (źródło surowca) i
społeczno-kulturowe (podniesienie walorów
estetycznych otoczenia).
Ponadto zadrzewienia w różnych formach, w
tym również sady, parki itp. tworzą z lasami
systemy zieleni wysokiej, wydatnie podnosząc
tzw. szorstkość terenu.
Rys. 7. Renaturyzacja cieków wodnych i ochrona
zagrożonej flory i fauny (źródło: [Holzmann
2010])
Projekty optymalnego sposobu wprowadzania
zadrzewień w przestrzeń rolniczą w Niemczech są opracowywane zawsze na etapie
rozwiązań projektu ogólnego scalenia gruntów
przez architekta krajobrazu we współpracy z
geodetą.
Przyjęto koncepcję melioracji ekologicznych,
która polega na regulacji warunków wodnych
czynnikami ekologicznymi bez użycia środków
technicznych.
Dokonywane to jest za pomocą przestrzennego rozmieszczenia elementów krajobrazu
rolniczego, jak np. zbiorniki retencyjne, cieki
otwarte, drzewostany. Do wzmocnienia dna
cieków wykorzystywane są kamienie, a
brzegów darń.
Projekt ogólny scalenia powinien zakładać
konieczność wykonania prac przeciwerozyjnych i fitomelioracji, zaprojektowanie odpowiedniego układu pól oraz wydzielenie
terenów przyległych do naturalnych i sztucznych cieków i zbiorników wodnych, które
miałby za zadanie ochronę wód powierzchniowych.
Również projekt i realizacja sieci użytków
ekologicznych w Bawarii (biotopów) następuje
w ramach prac scaleniowych.
Strefy buforowe mogą stanowić użytki zielone,
które zmniejszają spływ nawozów i środków
ochrony roślin. W Bawarii obowiązuje 5
metrowa strefa ochronna (zgodnie z polskimi
założeniami jest to 2 m). Dużą rolę w
oczyszczaniu wód mogą spełniać wszelkiego
W Bawarii każdy plan urządzeniowo-rolny
zawiera trójstopniowe planowanie krajobrazowe, wykonywane dla potrzeb ochrony
przyrody i wprowadzenia dodatkowych funkcji
w przestrzeń rolniczą, niestety w Polsce te
27
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
aspekty są
pomijane.
traktowane
marginalnie
lub
Bardzo ważnym elementem wszystkich działań
z tego zakresu jest polityka zmierzająca do
udziału we wszystkich pracach ludności
wiejskiej, w końcu to ta społeczność będzie
„użytkownikiem” nowych rozwiązań.
Poza tym budują się więzi międzyludzkie a
także zadowolenie ze wspólnie wykonanej
pracy co skutkuje również dbałością o
infrastrukturę tak wykonaną.
W procesach scaleniowych rozwija się także
współpraca między gminami, powstają związki
między gminne co zdecydowanie ułatwia
realizację inwestycji ponadregionalnych.
Organizację te realizują swoje cele poprzez
następujące działania:
ochrona,
scalenia,
ochrona przeciwpowodziowa,
kompleksowy rozwój obszarów wiejskich.
Rys. 8. Przykład odnowy wsi realizowanej w
ramach prac urządzeniowo-rolnych (źródło: [Rill
2010])
Bardzo ważny wpływ na stan krajobrazu
wiejskiego mają zabiegi infrastrukturalne,
prace te powinny być projektowane i
realizowane ze szczególną starannością.
Warto tu zwrócić uwagę szczególnie na
realizację dróg transportu rolnego.
Odchodzi się od budowy dróg asfaltowych,
silnie nagrzewających się pod wpływem
słońca, projektując coraz częściej drogi z kostki
cementowej
dwuśladowe,
w
których
środkowy pas wypełniony jest ziemią lub
obsiany trawą.
Rys. 9. Budowa placu zabaw zrealizowana w
ramach czynu społecznego (źródło: [Rill 2010])
28
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
Podsumowanie
Niewątpliwie warto skorzystać z niemieckich
rozwiązań na gruncie polskim, mimo że
wykonanie wszystkich prac jest bardzo drogie,
dlatego należy przeprowadzić inwentaryzację
tego, co należałoby poprawić w otoczeniu w
pierwszej kolejności.
inspiracją do zmiany w zakresie prawa i
procedur aby tak ważny proces jakim jest
kompleksowe urządzanie terenów był z jednej
strony skuteczny i jednocześnie nie zakłócał
elementów krajobrazu a także budził
akceptację społeczności lokalnej.
Bogate
doświadczenia
innych
krajów
zwłaszcza Niemiec powinny stać się dla nas
Źródła
Bacior S. 2003. Wpływ projektowanej autostrady
na wartość gruntów w aspekcie ich rolniczego
wykorzystania. Rozprawa doktorska, Uniwersytet
Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
Rill L. 2010. Dorferneuerung in Bayern. Informationsveranstaltung. Bayerisches Staatsministerium für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten.
Monachium.
Holzmann J. 2010. Ländliche Entwicklung in Bayern.
Informationsveranstaltung. Amt für Ländliche
Entwicklung Oberbayern. Monachium.
Sobolewska-Mikulska K. 2008. Scalenia gruntów w
krajach Unii Europejskiej. Politechnika Warszawaka. Warszawa.
http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/index_pl.htm
29