pobierz

PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
Odnowa wsi – możliwości wykorzystania pozycjonowania satelitarnego
GNSS dla potrzeb inwentaryzacji geodanych
Dr inż. Izabela Piech
Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii
Dr inż. Zbigniew Siejka
Katedra Geodezji
Programy odnowy wsi
Program Odnowy wsi wywodzi się z
krajów Europy Zachodniej i sięga swoją
historią siedemdziesiątych lat XX w.
Pierwsze działania notuje się w Bawarii i
Badenii-Wirtembergii, a następnie w
Dolnej Austrii. Obecnie realizowany jest
w większości krajów europejskich.
W wyniku zmian w gospodarowaniu
tereny te zaczęły niebezpiecznie zbliżać
się wyglądem do miast. Mieszkańcy wsi,
dążąc do podniesienia standardu życia,
zapominają o tym, co dla nich
najważniejsze – o miejscu, w którym
żyją, przyciągającym swoim klimatem i
odmiennością [Wilczyński 2003].
Ideą Programu Odnowy wsi jest
aktywizacja
mieszkańców,
zainteresowanie ich własną wsią i
bardzo szeroko pojętą tożsamością
miejsca, tradycją i kulturą, przy
równoczesnym zapewnieniu wszelkich
osiągnięć współczesnej techniki.
Wieś, która wcześniej zajmowała się nie
tylko
produkcją,
ale
również
dystrybucją
lokalnych
towarów,
obecnie stała się rynkiem zbytu dla
hurtowni i sklepów sprowadzających
artykuły z innych części kraju lub z
zagranicy.
Mieszkańcy
tracą
zatrudnienie w rolnictwie, przez co
zmuszeni są do poszukiwania innych
źródeł dochodów.
Zaletą obszarów wiejskich jest to, że są
przeciwstawieniem
zurbanizowanych
terenów miejskich. Przypisana do nich otwarta
przestrzeń, zieleń i spokój kształtowały się
przez wiele lat bez większych problemów, a
wynikało to z naturalnego układu – wieś to
ludzie zajmujący się rolnictwem.
Niejednokrotnie we wsiach panuje postawa
biernego oczekiwania na coś lub kogoś, a
najlepiej na pomoc finansową z zewnątrz,
która odbierana jest przez mieszkańców jako
jedyna możliwość rozwoju. Dla młodych ludzi
najczęściej wybieraną drogą na przyszłość jest
ucieczka do miasta.
Przemiany zachodzące na tych obszarach
zaczęły prowadzić do bezpowrotnego
zanikania ich specyficznego charakteru.
Zmiany te dotyczą nie tylko przestrzeni, jej
widzialnej strony, ale również strony
duchowej życia na wsi, jej tradycji i kultury.
Długofalowy rozwój obszarów wiejskich, nie
jest możliwy bez uwzględnienia wszystkich
aspektów życia na wsi z równoczesnym
zachowaniem ich „wiejskiego" charakteru.
Odnowa wsi jest jedną z możliwości ożywienia
terenów wiejskich w bardzo szerokim zakresie.
Istotą Programu Odnowy wsi jest jego
wieloaspektowość.
Uprzemysłowienie rolnictwa, wprowadzanie
nowych,
miejskich
standardów
w
budownictwie
i
infrastrukturze
oraz
odmiennego stylu życia powoduje zacieranie
się różnic między wsią i miastem.
Obszary wiejskie, kształtowane wcześniej
przez ludność zajmującą się rolnictwem, miały
zdecydowanie odmienny krajobraz od miasta,
wynikający
z
układu
przestrzennego
poszczególnych miejscowości i podziału
gruntów.
To nie tylko dbałość o bezpośrednie otoczenie
i elewacje budynków czy porządkowanie
przestrzeni
publicznej,
ale
również
pielęgnowanie dawnych tradycji lub tworzenie
nowych, przez co wzmacniają się więzi
społeczności lokalnych. Nie można pomijać w
41
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
tych działaniach interesu poszczególnych
jednostek, jednakże jest on podporządkowany
działaniom ogólnym i wizji dla całej
miejscowości.
Rys. 13. Odnowa elewacji budynku i
bezpośredniego otoczenia (źródło: [Rill 2010])
Postępujące procesy unifikujące życie we
wsiach, powodujące zanikanie tradycyjnego
sposobu życia i umiastowienie wsi, były
inspiracją do powstania w latach 70 ubiegłego
stulecia idei Programu Odnowy wsi na terenie
Niemiec, w Bawarii i Badenii-Wirtembergii.
Początkowo wiązało się to ze scalaniem
gruntów, wraz, z którym należało sporządzić
plan odnowy wsi. Jednakże już od 1976 r.
prowadzenie Odnowy wsi stało się wymogiem
usankcjonowanym ustawą.
W latach 70. i 80. idea ta znalazła swoich
zwolenników w kolejnych regionach Niemiec,
a także na terenie Dolnej Austrii.
Rys. 14. Odnowa budynków (źródło: [Rill 2010])
Ważną sprawą było, żeby mieszkańcy
identyfikowali się z miejscem, w którym żyją,
doceniając jego niepowtarzalną wartość. Z
upływem lat zwrócono również uwagę na
potencjał
tkwiący
w
środowisku
i
odnawialnych źródłach energii, próbowano
także osiągnąć ekonomiczną samowys-
Pierwotnie jej celem było przede wszystkim
polepszenie warunków życia, (co łączy się z
odpowiednim rozwojem infrastruktury), stworzenie nowych miejsc pracy oraz odejście od
tak typowej dla miasta anonimowości.
42
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
tarczalność wsi. Istotne stało się ratowanie
starych zawodów i obiektów, dbałość o
zachowanie dawnych układów wsi oraz
dostosowanie nowego budownictwa
regionalnego (Rys. 14 i Fot. 3).
do
Fot. 3. Zmiana infrastruktury (fot. Autorzy, 2010)
Rozpowszechnienie się Programu wywołało
potrzebę wymiany doświadczeń, stąd w
1987 r. odbył się Pierwszy Europejski Kongres
Odnowy wsi. Niezaprzeczalna wartość
terenów wiejskich, ich rozwój, a jednocześnie
ochrona
były
motywem
zawiązania
Europejskiej Wspólnoty Roboczej (ARGE) ds.
Rozwoju Terenów Wiejskich i Odnowy Wsi, z
siedzibą w Wiedniu. Oficjalnie powstała ona w
1989 r., a początkowo liczyła kilku członkówzałożycieli z terenu Bawarii, Hesji, Dolnej
Austrii, Tyrolu i Styrii. Pomimo różnic w
realizacji programów (np. w Dolnej Austrii
kładzie się główny nacisk na stronę duchową
życia wiejskiego, na kształtowanie więzi
międzyludzkich, natomiast w Niemczech
priorytetem jest polepszenie jakości życia),
końcowy efekt jest taki sam – aktywizacja
całego społeczeństwa wiejskiego.
porządkowano
przestrzeń
prywatną
i
publiczną, jednakże z czasem zaczął
obejmować
projekty
całościowe
dla
konkretnych wsi, a następnie całe regiony,
przez co zwiększał szansę rozwoju każdego
uczestnika.
Ogromna rolę w programach odnowy wsi
odgrywały społeczności lokalne. Od ich
aktywności
zależało
czy
dana
wieś
uczestniczyła w projektach poprawy jakości
życia na wsi [Wilczyński 2003].
Proces ten dostosowuje wieś do wymogów
współczesności oraz do pełnienie nowych
funkcji na rzecz całego społeczeństwa.
Wywołuje zmiany strukturalne w wymiarze
społecznym i gospodarczym. Dotyczą one
miejsca zamieszkania wraz z otoczeniem,
infrastrukturą,
organizacja
przestrzeni
publicznej,
usługami,
komunikacja
i
bezpieczeństwem.
Program Odnowy wsi zmieniał się z biegiem
czasu.
Początkowo
dotyczył
jedynie
poszczególnych miejscowości, w których
43
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
W Bawarii odnowa wsi jest realizowana w
prawnych i organizacyjnych ramach procesu
komasacji gruntów.
użytkownikom cywilnym, zrewolucjonizował
pomiary geodezyjne i przyczynił się do bardzo
gwałtownego rozwoju technik pozyskiwania
danych pozycyjnych i opisowych głównie dla
systemów informacji geograficznej (GIS). W
zależności od zastosowanej techniki pomiaru
można otrzymać dokładności wyznaczenia
pozycji od kilku metrów do kilku cm
[Lamparski 2004].
Możliwe są przy tym trzy warianty:
Odnowa wsi z równoczesną komasacją
gruntów, co uważa się za najlepszy sposób
na wszechstronne (z punktu widzenia
struktury) i najbardziej efektywne rozwiązanie, gdyż obejmuje ono także pola otaczające wieś.
Odnowa wsi ograniczona tylko do samej
wsi lub do jej części.
Odnowa wsi bez odniesienia do przepisów
komasacji gruntów, stosowana głównie
przy sanacji pojedynczych obiektów.
Przy realizacji prac inwentaryzacyjnych na
potrzeby dla celów turystycznych (np. sieć
szlaków turystycznych, obiektów małej
architektury, obiektów sakralnych, tras
rowerowych itp.) mogą być wykorzystywane
niedrogie i szybkie metody pomiarowe oparte
na pomiarze kodu odległości zapewniające
obecnie dokładności od kilku metrów do
dokładności poniżej 1 m.
Wszystkie ważniejsze decyzje związane z
odnową wsi, podejmowane są przez gminę lub
w porozumieniu z nią. Decyzje dotyczące
przyszłości wsi zapadają w porozumieniu i za
zgodą jej mieszkańców [Scheiber 1977].
Wyznaczenie pozycji przestrzennej (3D)
pojedynczego punktu polega na jednoczesnym
pomiarze odległości od anteny odbiornika do
minimum 4 satelitów. Pomiar odległości
odbywa się poprzez bardzo precyzyjny pomiar
różnicy czasu wysłania z satelity i odebrania
sygnału satelitarnego przez odbiornik. Jednak
obserwacje absolutne wykonywane za
pomocą pojedynczego odbiornika obarczone
są wieloma błędami, które ograniczają bardzo
istotnie dokładność określenia współrzędnych
mierzonego obiektu.
Unia Europejska wspiera programy odnowy
wsi, dlatego również w Polsce gminy będą
mogły skorzystać ze środków na odnowę wsi
w
ramach
Sektorowego
Programu
Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja
sektora żywnościowego i rozwój obszarów
wiejskich. W niektórych regionach Polski już
odbyły się programy pilotażowe oparte na
doświadczeniach krajów zachodnich w
realizacji odnowy wsi.
W związku z tym stosowane są obecnie
najczęściej techniki różnicowe (DGPS) oparte o
różnego rodzaju naziemne systemy stacji
referencyjnych t.j. EUPOS, które pozwalają na
zwiększenie dokładności określenia pozycji od
około 3 m do 1-3 cm a współrzędne punktu
mogą być wyznaczane w czasie rzeczywistym.
Techniki te pozwalają na prowadzenie prac
inwentaryzacyjnych
z
jednoczesnym
kartowaniem w terenie przy pomocy ręcznych
odbiorników GPS tzw. „GIS data loggers” lub
zintegrowanych systemów GPS plus GIS w
postaci palmtopa z modułem GPS.
Wykorzystanie pozycjonowania
satelitarnego GNSS dla potrzeb
inwentaryzacji geodanych
Planowana odnowa wsi wiąże się zawsze z
planowaniem zagospodarowania danego
obszaru
ukierunkowanym
na
jego
udostępnianie turystyczne oraz promowanie
walorów miejscowości i regionu. Wymaga to
między innymi zgromadzenia informacji i
przygotowania bazy danych do opracowania
produktów infrastruktury turystycznej.
Metodyka pozyskiwania geodanych, dotyczących położenia i krótkiej informacji opisowej o
obiekcie powinna obejmować następujące
etapy:
Za najbardziej przydatną obecnie metodę
realizacji terenowych pomiarów inwentaryzacyjnych i projektowych uznaje się pozycjonowanie satelitarne GNSS oraz docelowo
budowę systemu informacji geograficznej.
analizę istniejących materiałów geodezyjno-kartograficznych,
analizę istniejącej dokumentacji,
Globalny system pozycjonowania satelitarnego GPS, od momentu udostępnienia
44
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
wywiad terenowy miejsca obserwacji,
wybór techniki pomiarowej gwarantującej
zakładane dokładności,
opracowanie formularza bazy danych,
pomiar w terenie, wykonanie dokumentacji
opisowej i fotograficznej,
opracowanie danych pomiarowych i opisowych w postaci formularza bazy danych,
integracja pozyskanych danych z innymi bazami geoinformacyjnymi.
Topcon (Rys. 15). Odbiornik ten umożliwia
prowadzenie automatycznych pomiarów z
wykorzystaniem różnorodnych technologii
pomiarów DGPS z jednoczesną możliwością
rejestracji
dodatkowych
atrybutów
o
mierzonym obiekcie. Daje to między innymi
możliwość
wykonywania
dokumentacji
fotograficznej, wprowadzania opisu obiektu w
trakcie pomiaru oraz automatycznego zapisu
daty wykonania pomiaru, funkcji istotnej w
przypadku wykonywania okresowych prac
aktualizacyjnych w systemach informacji o
terenie.
Jako przykładowe narzędzie proponujemy
wykorzystać
zintegrowany
jednoczęstotliwościowy odbiornik sygnałów
satelitarnych GPS/GLONASS GMS-2Pro firmy
Rys. 15. Zintegrowany odbiornik GPS/GLONASS GMS-2Pro firmy Topcon (źródło: [www.topcon.com])
Jest to pięćdziesięciokanałowy zintegrowany
odbiornik sygnałów satelitarnych posiadający
wbudowany kompas cyfrowy, cyfrową
kamerę, łącze w technologii Bluetooth, port
USB i port szeregowy. Ponadto odbiornik ma
możliwość redukcji wielodrożności, można za
jego pomocą realizować pomiary statyczne
jednoczęstotliwościowe, kinematyczne oraz
DGPS posiada także możliwość odbioru
dodatkowych informacji oraz poprawek z
systemów WAAS i EGNOS.
źródło informacji dla kompleksowego systemu
informacji
geograficznej
do
szerokich
zastosowań.
Gromadzone,
okresowo
aktualizowane i przechowywane w bazie
danych
mogą
skutecznie
wspomagać
zarządzanie
i
podejmowanie
decyzji
związanych ze zrównoważonym rozwojem
obszarów. Ponad-to mogą służyć do
wykonywania analiz przestrzennych, różnego
rodzaju zapytań do baz danych i stanowić
podstawę do przygotowania wysokiej klasy
specjalistycz-nych opracowań naukowych,
dydaktycznych, turystycznych, i historycznych
Pozyskane w ten sposób zintegrowane dane o
pozycji i różnych własnościach obiektów oraz
infrastrukturze stanowią uniwersalne i ważne
45
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
Rill L. 2010. Dorferneuerung in Bayern. Referat w
ramach projektu „Podniesienie jakości kształcenia
akademickiego w zakresie geodezyjnego
urządzania obszarów wiejskich" realizowanego z
programu Leonardo da Vinci „Uczenie się przez całe
życie”, Bayerisches Staatsministerium für
Ernährung, Landwirtschaft und
Forsten.Monachium.
łatwych do powszechnego wykorzystania i
zastosowania.
Metodyka pozyskiwania geodanych oparta na
zastosowaniu zintegrowanych narzędzi GNSS
plus GIS pozwala na istotny wzrost
efektywności, szybkości realizacji prac oraz
jakości gromadzonych informacji w stosunku
do dotychczasowych klasycznych metod
pozyskiwania geodanych.
Wilczyński R. 2003. Odnowa wsi perspektywą
rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. RCDRRiOW
w Poznaniu. Program Agro-Info. Poznań.
www.dorferneuerung.at/arge (strona internetowa
Europejskiego Ruchu Odnowy Wsi z siedzibą w
Wiedniu).
Źródła
Lamparski J. 2001. NAVSTAR GPS od teorii do
praktyki. Wydawnictwa Uniwersytetu WarmińskoMazurskiego w Olsztynie.
www.topcon.com
46