pobierz - Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
Wzory przekształceń własnościowych i krajobrazowych w Bawarii i w Polsce
na tle wartości przekazywanych studentom UR w Krakowie
Dr inż. Andrzej Strużyński
Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie wypełnia ważną lukę w rynku krakowskich uczelni wyższych. Jest uczelnią
zorientowaną na obszary wiejskie i ich
rozwój. Studenci polscy pochodzą w
większej części z małych miast i wsi
województw: małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego.
znajduje się w użytkowaniu rolniczym,
a liczba rolników wynosi około 2%
populacji, scalenia są ważnym narzędziem poprawy wydajności rolnictwa
tego landu (Rys. 22).
W Polsce rolnicy stanowią około 35%
ludności, a powierzchnie rolne stanowią ponad 90% obszaru kraju.
Większość stanowią gospodarstwa indywidualne (około 88%). Średnie wartości
opisujące parametry tych działek to: powierzchnia nieco ponad 5 ha, ilość działek – 5,
powierzchnia każdej z nich to około 0,8 ha.
Polskie gospodarstwa są więc niesamowicie
rozdrobnione. Większe gospodarstwa pozostały na zachodzie Polski, a w części wschodniej,
gdzie pola były dzielone na całe potomstwo,
rozdrobnienie jest znacznie większe. Wg
badań niemieckich dochodowe mogą być
działki o powierzchni przekraczającej 3 ha.
Pomimo pojawienia się na rynku uczelni prywatnych, UR w Krakowie jest najważniejszą uczelnią kształcącą studentów w zakresie
kształtowania i rozwoju krajobrazu pozamiejskiego.
Z tego powodu rozwój wielu miast i gmin
znajduje się w rękach absolwentów UR w
Krakowie. Autor artykułu prowadzi m.in.
przedmioty: Inżynieria rzeczna, Studium
zagrożenia powodziowego, Regulacja rzek
blisko natury i Renaturyzacja rzek i ich dolin.
Zarys stanu obszarów wiejskich w
Polsce (Małopolska) i w Niemczech
(Bawaria)
Bawaria jest jednym z bardziej rozwiniętych w
Niemczech krajów związkowych. Wykonywane
są na jej terenie bardzo zaawansowane scalenia gruntów, prowadzone w celu zidentyfikowania produkcji rolniczej.
Rys. 22. Układ przestrzenny wsi niemieckiej przed
i po scaleniu (źródło: [Brumberg i Kempe 2010])
Program scaleń jest konieczny ze względu na
znaczne zmniejszenie populacji zamieszkującej
niemieckie wsie i rozdrobnienie własności,
wynikające z ciągłych zmian własnościowych.
W chwili obecnej (2010 r.) Polska jest na
końcowym etapie niwelowania zaniedbań
wywołanych gospodarką komunistyczną i
może być porównywana z Rzeczpospolitą tuż
przed wybuchem II wojny światowej. Prowadzonych jest wiele inwestycji kanalizacji wsi i
zaopatrzenia w wodę. Na wielu obszarach
prowadzone są inwestycje związane z budową
oczyszczalni ścieków. Jednocześnie na obszarach wiejskich, szczególnie w małych gospodarstwach, następuje proces starzenia się
społeczeństwa i wyludnienia wsi. Z tego
Należy wspomnieć, że rolnik, aby wykonać tę
samą pracę na jednym, scalonym polu
poświęca znacznie mniej czasu i zużywa
znacznie mniej paliwa w porównaniu z pracą
na tym samym, ale rozdrobnionym areale. Jest
to przyczyną zmniejszenia wydajności i
konkurencyjności tych gospodarstw. Z uwagi
na fakt, że przeważająca powierzchnia Bawarii
57
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
powodu należy zwiększyć dofinansowanie
obszarów wiejskich, a także starać się
podnieść samoocenę tej grupy społecznej.
Gospodarstwa wielkoformatowe są najbardziej rentowne, jednakże te mniejsze często
produkujące zdrową żywność, powinny
pozostać na rynku. Dodatkowo należy czynić
starania w celu zwiększenia zakresu usług
dostępnych i wykonywanych w samej wsi i
poprawić szlaki komunikacyjne w kierunku
miast.
przedstawiają wyniki ankiet, oraz szukają
możliwości rozwoju wsi w aktualnych
warunkach lokalizacyjnych wsi i perspektywie
ekonomicznej regionu.
Ważnym elementem procesu jest rozładowanie konfliktów mogących występować w
społeczności, co może prowadzić do wykonania wielu prac w tzw. „czynie społecznym”.
Cechy krajobrazu wiejskiego, a
scalenia obszarów wiejskich
Ważnym parametrem charakteryzującym
obszary wiejskie jest krajobraz. W chwili
obecnej oprócz krajobrazu wiejskiego wyodrębniono krajobraz kulturowy, który obejmuje
zarówno aspekty układu pól uprawnych i
innych użytków, jak i układ planistyczny wsi
oraz jego wkomponowanie w krajobraz
naturalny. Obszary wiejskie w Bawarii od
dawna były poddawane zaawansowanemu
planowaniu, natomiast polskie wsie rozrastały
się w sposób naturalny, odzwierciedlający
bieżące potrzeby ludności wiejskiej.
Pomijając różnice w zainwestowaniu polskich i
niemieckich wsi, oba typy przyniosły ciekawe
efekty przestrzenne. Dzisiaj wiele obszarów
wiejskich w Polsce przyciąga turystów
wyjątkowym wkomponowaniem w krajobraz.
Rozdrobnienie upraw rolnych również stwarza
niepowtarzalny klimat polskich wsi. Niestety
zdarza się też często, że chaotyczna zabudowa
niszczy ogólny, pozytywny obraz.
Rys. 23. Porównanie rozmieszczenia zabudowań
w typowej wsi polskiej (fot. u góry – fot. © Aeroklub w Pińczowie, 2006) i niemieckiej (fot. u dołu
– fot. J. Holzmann, 2010)
Odnowy wsi w Bawarii poprzedzone są dobrze
przygotowanymi konsultacjami społecznymi,
na których sami mieszkańcy określają swoje
oczekiwania.
Często nierozłącznym zagadnieniem związanym z planowaniem przestrzennym obszarów
wiejskich jest ochrona środowiska.
Te ważne informacje o aspekcie kulturowym,
jakości życia tubylców i ich możliwości rozwoju
uzyskiwane są poprzez specjalnie przygotowane ankiety wymuszające szersze spojrzenie
na swoją wieś, jej potencjalne możliwości,
zagrożenia i relacje pomiędzy członkami
ankietowanej społeczności. Utalentowani i
dobrze przeszkoleni urzędnicy stwarzają
atmosferę dialogu, w sposób zrozumiały
Uświadamianie ekologiczne ma spowodować
prze-niesienie odpowiedzialności za zdewastowanie środowiska z centrów dowodzących na
społeczności lokalne.
Rośnie w ten sposób poszanowanie otaczającej przygody i może doprowadzić do lepszej
gospodarności wśród rolników.
58
PODNIESIENIE JAKOŚCI KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO W ZAKRESIE GEODEZYJNEGO URZĄDZANIA OBSZARÓW WIEJSKICH
W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA PRAKTYKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO BAWARII
PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ JACKA M. PIJANOWSKIEGO
terenach wymagają więc kompleksowego
podejścia. Oprócz konsultacji ze społecznościami lokalnymi, które mogą wskazać
potrzebne kierunki przekształcenia, ważne jest
również wypracowanie kompromisu pomiędzy
środowiskami inżynierów, hydrotechników i
przyrodników. Konieczne jest, aby zgromadzone informacje zostały gruntownie przeanalizowane przez w/w specjalistów i
sprawdzone pod względem prawnym.
Kompleksowe przekształcanie
krajobrazu wiejskiego w Polsce
Polskie wsie są do dziś słabo zainwestowane. Z
jednej strony prywatne posesje zaczynają
zdobić krajobraz, z drugiej – ciągle występują
braki w inwestycjach społecznych. Ciągle
jeszcze wiele gmin pomimo wykonania sieci
wodociągów, nie posiada kanalizacji i
oczyszczalni ścieków. Te, które funkcjonują nie
są przystosowane do usuwania substancji
biogennych. Jednocześnie widać skutki braku
planowania przestrzeni. Zabudowa wsi
występuje wzdłuż dróg lub w sposób
rozproszony. Z tego też powodu zasiedla się
obszary zagrożone powodzią i osuwiskowe.
Nie łatwo jest dziś znaleźć lokalizacje dla
obiektów „małej retencji”. Ciągle jeszcze w
części gmin nie wyznaczono stref zagrożenia
powodziowego lub są one mało dokładne.
W następnej kolejności możliwe jest przedstawienie mieszkańcom możliwych rozwiązań,
lecz powinno być ono wykonane przez osoby
przygotowane i łatwo nawiązujące dialog,
przekonane do słuszności proponowanych
zmian i gotowe do negocjacji.
Krajobraz Polski jest niezwykle malowniczy.
Polscy projektanci i inżynierzy mają obecnie
dostęp do nowoczesnych technologii i
sprawdzonych rozwiązań. Należy poszerzać
światopogląd studentów uczelni przyrodniczych i rolniczych, aby stali się fachowcami
potrafiącymi wykorzystać dotychczasowe
walory historyczne (kulturowe), ekonomiczne i
ekologiczne
przekształcanego
obszaru
zapewniając mu dalszy, zrównoważony
rozwój.
Jak pokazały katastrofalne opady w 2010 roku
wiele osuwisk pochopnie uznano za ustałe.
Zwarta zabudowa wsi ma posiada wady, lecz
również cechuje ją wiele zalet. Przede
wszystkim są to zalety ekonomiczne i
bezpieczeństwa ludności w życiu codziennym
oraz podczas zagrożenia (np. powodzią).
Znacznie taniej jest doprowadzić instalacje i
różnego rodzaju przyłącza do pewnej grupy
budynków. Szczególnie kosztowne jest
wykonanie kanalizacji przy zabudowie
rozproszonej na obszarach wyżynnych i
górskich.
Źródła
Brumberg F. W., Kempe R. 2010. Ländliche
Entwicklung in Bayern, Gruppenverfahren Mittlere
Rezat. Darstellung der Maßnahmen unter
besonderer Berücksichtigung des
Hochwasserschutzes und der naturnahen
Gewässergestaltung, prezentacja komputerowa.
Nie istnieje możliwość przekształcenia
istniejącej infrastruktury (z wyjątkiem
obszarów zagrożonych), jednak według autora
powinny być podjęte kroki mające na celu
zachęcanie do inwestycji i osiedlania w
centralnych obszarach wsi i małych miast.
Holzmann J. 2010. Ländliche Entwicklung in Bayern.
Flurneuordnung, Bodenordnung, Lösung von
Landnutzungskonflikten. Referat w ramach
projektu „Podniesienie jakości kształcenia
akademickiego w zakresie geodezyjnego
urządzania obszarów wiejskich" realizowanego z
programu Leonardo da Vinci „Uczenie się przez całe
życie”, Bayerisches Staatsministerium für
Ernährung, Landwirtschaft und
Forsten.Monachium.
Z uwagi na rabunkową gospodarkę w Polsce
powojennej obszary rzek i dolin rzecznych w
obszarach wiejskich są niezwykle słabo
przekształcone, szczególnie w dawnych
zaborach rosyjskim i austro-węgierskim. Z tego
powodu zachowały się tutaj liczne, cenne
przyrodniczo ekosystemy, które wymagają
ochrony i często są obszarami NATURA 2000.
Odnowienia wsi i obszarów wiejskich na tych
59