Dokumenty elektroniczne, mikroformy, dokumenty niesamoistne

Warszawa, 23.02.2007 r.
Dokumenty elektroniczne, mikroformy,
dokumenty niesamoistne wydawniczo a NUKAT
Warsztaty, Warszawa, 5-6 grudnia 2006 – ustalenia
zmiany 17 sierpnia 2010 r.
I. Dokumenty elektroniczne
1. Dokumenty elektroniczne o dostępie lokalnym w NUKAT
W NUKAT sporządza się rekordy bibliograficzne dla opublikowanych dokumentów elektronicznych o dostępie lokalnym tj. dokumentów w postaci wyłącznie cyfrowej (born digital) lub opublikowanych cyfrowych
odpowiedników dzieł drukowanych (digital counterparts). Rekordy te sporządza się zgodnie z instrukcją
Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla dokumentu elektronicznego i – w określonych przypadkach – odpowiednią instrukcją właściwą dla typu dokumentu zapisanego na nośniku elektronicznym.
W przypadku katalogowania w NUKAT cyfrowych odpowiedników dzieł drukowanych (digital counterparts)
należy w rekordzie dla właściwego dokumentu drukowanego dodać w polu 530 uwagę: „Dostępny także
w wersji elektronicznej” i analogicznie – uwagę w polu 530 w rekordzie dla dokumentu elektronicznego
„Dostępny także w wersji drukowanej”.
Dokumenty elektroniczne o dostępie lokalnym, utworzone na potrzeby biblioteki w celu ochrony dokumentu pierwotnego należy traktować jako dokumenty wtórne (tj. analogicznie do mikroform), nie podlegające
katalogowaniu w katalogu NUKAT. Informację o nich należy podawać w katalogu lokalnym danej biblioteki
wyłącznie w rekordzie zasobu dla właściwego dokumentu pierwotnego.
2. Dokumenty elektroniczne o dostępie zdalnym w NUKAT
W NUKAT sporządza się rekordy bibliograficzne dla opublikowanych dokumentów elektronicznych o dostępie zdalnym tj. dokumentów w postaci wyłącznie cyfrowej (born digital) lub cyfrowych odpowiedników
dzieł drukowanych (digital counterparts). Rekordy te sporządza się zgodnie z instrukcją Format MARC 21
rekordu bibliograficznego dla dokumentu elektronicznego i – w określonych przypadkach – instrukcją dla
danego typu dokumentu właściwą dla typu udostępnianego dokumentu. W polu adresu wydawniczego
(260) należy zawsze podawać adres wydawcy dokumentu elektronicznego (dotyczy zarówno dokumentów
born digital jak i digital counterparts).
W przypadku katalogowania w NUKAT cyfrowych odpowiedników dzieł drukowanych (digital counterparts)
należy w rekordzie dla właściwego dokumentu drukowanego dodać w polu 530 uwagę: „Dostępny także w
wersji elektronicznej” i analogicznie – uwagę w polu 530 w rekordzie dla dokumentu elektronicznego „Dostępny także w wersji drukowanej”, natomiast w polu 856 dane umożliwiające zdalny dostęp do postaci cyfrowej tego dokumentu. Jeżeli dany dokument drukowany ma więcej niż jedną udostępnianą zdalnie wersję
elektroniczną, dane umożliwiające dostęp do każdej z wersji należy podać w kolejnym, powtórzonym polu
856 rekordu bibliograficznego dla dokumentu drukowanego. Dla każdej wersji elektronicznej (cyfrowego
odpowiednika) należy utworzyć w NUKAT odrębny rekord bibliograficzny.
3. Dokumenty elektroniczne o dostępie zdalnym należące do zbiorów bibliotek
Do bazy NUKAT wprowadza się rekordy bibliograficznie wyłącznie dla dokumentów elektronicznych o dostępie zdalnym, należących do zbiorów bibliotek cyfrowych lub cyfrowych zbiorów bibliotek tradycyjnych.
Nie kataloguje się w NUKAT dokumentów elektronicznych o dostępie zdalnym nie należących do szeroko
pojętych zbiorów cyfrowych danej biblioteki.
1
Za zbiory cyfrowe bibliotek uznaje się zbiory dokumentów cyfrowych, za których wytworzenie, przechowywanie i zdalne udostępnienie biblioteka odpowiada (np. dokumenty elektroniczne typu born digital oraz
cyfrowe reprodukcje zbiorów własnych biblioteki wykonane przez nią lub na jej zlecenie, przechowywane
przez nią na własnym lub wynajętym serwerze, subskrybowane przez bibliotekę elektroniczne czasopisma i bazy danych udostępniane zarejestrowanym użytkownikom biblioteki, itp.)
Dopuszcza się kopiowanie istniejącego w katalogu NUKAT rekordu dla dokumentu elektronicznego o dostępie zdalnym do katalogów lokalnych bibliotek przez biblioteki inne niż biblioteka posiadająca dokument
w swoich zbiorach cyfrowych. W przypadku takiego kopiowania do rekordu bibliograficznego (macierzystego) w NUKAT należy dodać symbol biblioteki kopiującej rekord.
4. Dokumenty elektroniczne o ograniczonym dostępie zdalnym (dostęp dla użytkowników
związanych z daną biblioteką lub grupą bibliotek)
Wprowadza się do NUKAT rekordy bibliograficzne dla dokumentów elektronicznych o ograniczonym dostępie zdalnym. Biblioteka, która zapewnia dostęp dla takiego dokumentu, kopiuje rekord z bazy NUKAT
do swojego katalogu lokalnego, umieszczając dane umożliwiające lokalizację i dostęp do dokumentu w
polu 856 rekordu zasobu (m.in. w podpolu $u – URI dokumentu oraz w podpolu $z – uwagę o warunkach
dostępu do niego, np.: „Dostępne dla prenumeratorów bazy KLUWER na podst. IP komputera”). Do rekordu bibliograficznego w bazie NUKAT nie dodaje się w takim przypadku pola 856. W przypadku kopiowania
rekordu bibliograficznego (macierzystego) z bazy NUKAT należy dodać do niego symbol biblioteki kopiującej rekord.
Jeżeli jedna z bibliotek przestaje zapewniać dostęp do dokumentu elektronicznego np. z powodu zaprzestania prenumeraty, jest zobowiązana usunąć z rekordu w bazie NUKAT symbol swojej biblioteki. Rekord
w katalogu centralnym widoczny jest dla czytelnika, dopóki chociaż jedna biblioteka umożliwia ograniczony dostęp do opisanego dokumentu elektronicznego.
W przypadku, kiedy żadna biblioteka nie zapewnia w danym momencie dostępu do takiego dokumentu (np.
biblioteki zawieszają prenumeratę), rekord pozostaje w bazie katalogu centralnego, jest maskowany dla
użytkownika zewnętrznego, lecz jest wyszukiwalny i widoczny dla osób współkatalogujących w NUKAT.
Jeżeli umowa licencyjna podpisana przez bibliotekę zezwala na korzystanie np. z zeszytów archiwalnych,
rekord pozostaje widoczny w NUKAT. W takim przypadku biblioteka, w swoim katalogu lokalnym, umieszcza w rekordzie egzemplarza/zasobu odpowiednią informację (np.: dostępne jedynie zeszyty archiwalne
od..do)
5. Katalogowanie czasopism elektronicznych (będących kontynuacjami wersji drukowanych
lub wydawanych równolegle do wersji drukowanych) o dostępie zdalnym (ograniczonym lub
bez ograniczeń)
– wersja drukowana czasopisma przestaje się ukazywać; czasopismo elektroniczne stanowi kontynuację
czasopisma ukazującego się w wersji drukowanej
• jeżeli elektroniczna kontynuacja jest dostępna online bez ograniczeń, należy do rekordu bibliograficznego czasopisma drukowanego dodać pola 530 (podpole $ 3) i 856 (adres URL). W NUKAT nie
tworzy się w takim przypadku nowego rekordu dla czasopisma elektronicznego.
Przykład
Rekord dla czasopisma drukowanego
245
00
$a Tytuł czasopisma drukowanego
530
@@
$3 Od nr/roku $a dostępne w wersji elektronicznej.
856
41
$u Adres elektroniczny czasopisma elektronicznego dostępnego online bez
ograniczeń
• jeżeli elektroniczna kontynuacja jest dostępna z ograniczeniami (patrz punkt 4), tworzy się dla niej
oddzielny rekord. Rekordy dla wersji drukowanej i elektronicznej (online) łączy się polem 776 (Tytuł
wydania na innym nośniku), a nie polami 780 (Tytuł poprzedni), 785 (Tytuł następny), chyba, że
nastąpiła istotna zmiana tytułu. Pole 776 należy dodać do obu rekordów, określając w podpolu $c
rodzaj nośnika, w podpolu $g zakres powiązania, w podpolu $w – numer kontrolny rekordu. Ponadto, zarówno do rekordu dla postaci drukowanej, jak i do rekordu dla wersji elektronicznej należy
dodać pole 530 z odpowiednią uwagą dotyczącą innej dostępnej postaci fizycznej i podpolem $3
(wyszczególniającym części wydawnictwa ciągłego, do którego odnosi się uwaga). Do żadnego z
rekordów bibliograficznych nie dodaje się pola 856 (adres URL) – dane te podaje się w rekordzie
zasobu dla kontynuacji elektronicznej (patrz punkt 4).
2
Przykład
Rekord dla czasopisma drukowanego
245
00
$a Tytuł czasopisma drukowanego
530
@@
$3 Od nr/roku $a dostępne w wersji elektronicznej.
776
0@
$t Tytuł czasopisma w wersji elektronicznej $c online $g rok– $w nr kontrolny rekordu
Rekord dla czasopisma elektronicznego
245
00
$a Tytuł czasopisma dostępnego w ramach prenumeraty
530
@@
$3 Do nr/roku $a dostępne w wersji drukowanej.
776
0@
$t Tytuł czasopisma w wersji drukowanej $c druk $g rok–rok $w nr kontrolny rekordu
– wersja drukowana i elektroniczna czasopisma ukazują się równolegle
• jeżeli wersja elektroniczna czasopisma jest dostępna online bez ograniczeń, należy do rekordu
bibliograficznego dla czasopisma drukowanego dodać pole 530 (podpole $ 3) oraz 856. W NUKAT
nie tworzy się w takim przypadku nowego rekordu dla czasopisma elektronicznego.
Przykład
Rekord dla czasopisma drukowanego
245
00
$a Tytuł czasopisma drukowanego
530
@@
$3 Od nr/roku $a dostępne również w wersji elektronicznej.
856
41
$u Adres elektroniczny czasopisma ukazującego się równolegle w wersji
elektronicznej, dostępnego online bez ograniczeń
• jeżeli wersja elektroniczna jest dostępna z ograniczeniami (patrz punkt 4), tworzy się dla niej
oddzielny rekord. Rekordy dla wersji drukowanej i elektronicznej (online) łączy się polem 776 (Tytuł
wydania na innym nośniku), a nie polami 780 (Tytuł poprzedni), 785 (Tytuł następny), chyba, że
nastąpiła istotna zmiana tytułu. Pole 776 należy dodać do obu rekordów, określając w podpolu $c
rodzaj nośnika, w podpolu $g zakres powiązania, w podpolu $w – numer kontrolny rekordu. Ponadto, zarówno do rekordu dla postaci drukowanej, jak i do rekordu dla wersji elektronicznej należy
dodać pole 530 z odpowiednią uwagą dotyczącą innej dostępnej postaci fizycznej i podpolem $3
(wyszczególniającym części wydawnictwa ciągłego, do którego odnosi się uwaga). Do żadnego z
rekordów bibliograficznych nie dodaje się pola 856 (adres URL) – dane te podaje się w rekordzie
zasobu dla równoległej wersji elektronicznej (patrz punkt 4).
Przykład
Rekord dla czasopisma drukowanego
245
00
$a Tytuł czasopisma drukowanego
530
@@
$3 Od nr/roku $a dostępne równolegle w wersji elektronicznej.
776
0@
$t Tytuł czasopisma ukazującego się równolegle w wersji elektronicznej
$c online $g rok– $w nr kontrolny rekordu
Rekord dla czasopisma elektronicznego
245
00
$a Tytuł czasopisma elektronicznego ukazującego się równolegle
530
@@
$3 Od nr/roku $a dostępne w wersji drukowanej.
776
0@
$t Tytuł czasopisma w wersji drukowanej $c druk $g rok–rok $w nr kontrolny rekordu
II. Mikroformy
1. Do katalogu NUKAT wprowadza się rekordy bibliograficzne dla mikroform w następujących przypadkach:
– katalogowany jest dokument wydany pierwotnie jedynie w postaci mikroformy;
– katalogowany jest dokument wtórny, będący kopią unikatowego dokumentu pierwotnego niedostępnego w Polsce w postaci oryginalnej;
– katalogowany jest dokument wydany wtórnie w postaci mikroformy – jeżeli stanowi to zamysł wy
dawcy i jest to regularne wydawnictwo (np. katalogi Biblioteki Kongresu wydawane na mikrofiszach).
3
W przypadkach, gdy biblioteka posiada jedynie kopię mikrofilmową druku (np. pozyskaną z wymiany międzynarodowej) dopuszcza się wprowadzenie rekordu bibliograficznego dla druku sporządzonego na podstawie jego kopii mikrofilmowej i innych źródeł bibliograficznych. Rekord należy uzupełnić o pola 500 (Opis
na podstawie kopii mikrofilmowej), 510 – źródła danych bibliograficznych i pole 530 (Dostępny wyłącznie
w postaci kopii mikrofilmowej). Jeśli opis pobierze biblioteka, posiadająca oryginalny dokument, należy
usunąć pola uwag. Rozwiązanie to ma na celu zapobiec wprowadzaniu odrębnych opisów dla kolejnych
kopii tego samego dokumentu.
Mikroformy utworzone na potrzeby biblioteki w celu ochrony dokumentu pierwotnego (kopie zabezpieczające), traktujemy jako dokumenty wtórne, które nie podlegają katalogowaniu w katalogu NUKAT. Informacje o tego typu dokumentach podaje się w rekordzie zasobu związanym z rekordem bibliograficznym dla
właściwego dokumentu oryginalnego wyłącznie w katalogu lokalnym biblioteki przechowującej/udostępniającej mikroformę.
2. Budowa rekordu bibliograficznego dla mikroformy zależna jest od zawartości dokumentu. Należy stosować odpowiedni format MARC 21 łącznie z instrukcją dotyczącą katalogowania mikroform pt. „Mikroformy
– podstawowe zasady opracowania rekordów bibliograficznych” dostępną na stronie http://www.nukat.edu.
pl w dziale Wykazy danych – Ustalenia.
III. Dokumenty niesamoistne wydawniczo
1. Do bazy NUKAT nie będą wprowadzane rekordy bibliograficzne dla dokumentów niesamoistnych wydawniczo. Rekordy takie mogą być gromadzone w lokalnych bazach katalogowych lub bazach bibliografii
zawartości.
2. Rekordy khw, których hasła są potrzebne do sporządzenia rekordów bibliograficznych dla dokumentów
niesamoistnych wydawniczo należy wprowadzić do Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych NUKAT.
3. Do bazy NUKAT mogą być wprowadzane rekordy bibliograficzne dla nadbitek i odbitek wydawniczych
oraz ich wersji zdigitalizowanych udostępnianych w bibliotekach cyfrowych lub cyfrowych zasobach bibliotek tradycyjnych. Artykuły z elektronicznych czasopism lub prac zbiorowych opublikowane poza nimi (np.
w innej bibliotece cyfrowej) należy również traktować jako dokumenty samoistne wydawniczo, a co za tym
idzie, do bazy NUKAT można wprowadzać utworzone dla nich rekordy bibliograficzne.
4