Zagadnienia na sprawdzian barok

Zagadnienia na sprawdzian powtórkowy BAROK
Kiedy zważam krótkość mego życia, wchłoniętego w wieczność będącą przed nim i po nim, kiedy zważam małą przestrzeń, którą zajmuję, a
nawet którą widzę, utopioną w nieskończonym ogromie przestrzeni, których nie znam i które mnie nie znają, przerażam się i dziwię, iż
znajduję się raczej tu niż tam, nie ma bowiem racji, czemu raczej tu niż gdzie indziej, czemu raczej teraz niż wtedy. . . Kto mnie tu postawił?
Na czyj rozkaz i z czyjej woli przeznaczono mi to miejsce i ten czas?...
fragment „Myśli” Blaise’a Pascala (tłum. T. Żeleński-Boy)
1.
2.
3.
4.
5.
Ogólne informacje o światopoglądzie ludzi epoki w kontekście sytuacji społ.-polit. w Polsce i Europie (wojny,
kontrreformacja, sarmatyzm, absolutyzm). Najważniejsze odkrycia naukowe epoki (m.in. mikroskop, teleskop) i ich
wpływ na kondycję egzystencjalną człowieka baroku.
Barok epoką przeciwieństw (antynomiczny charakter baroku) – wpływ na filozofię i poetykę (np. antytezy).
Ogólne informacje o filozofii barokowej – Pascal, Kartezjusz (dualizm duszy i ciała, cogito ergo sum, człowiek jako
trzciny myśląca, panteizm). Wizja człowieka w filozofii barokowej.
Nurty w poezji barokowej: poezja metafizyczna, poezja dworska, marinizm, nurt ziemiański. Reprezentanci każdego
z wymienionych nurtów (niektórzy zaliczają się do więcej niż jednego). Na PP: Jan Andrzej Morsztyn – wybór wierszy,
Daniel Naborowski – wybór wierszy, Wacław Potocki – wybór wierszy
Środki stylistyczne (artystyczne) typowe dla poetyki barokowej. Ich funkcja w różnych nurtach barokowych.
Uzyskiwanie efektu dynamizmu i pogłębianie ekspresji utworu. Środki artystyczne, które w barowych wierszach oddają
niepokoje egzystencjalne epoki (poprzez budowanie nastroju niepokoju, zagubienia, niestałości, przemijania, chaosu).
Np: (środki budujące dynamizm i pogłębiające ekspresję utworu)
•
wyliczenie
•
przerzutnia
•
elipsa
•
animizacja
•
epitety podkreślające ruch, prędkość, czas (np: kołem niehamowanym, krótka rozprawa, lotny czas);
•
hiperbola (wyolbrzymienie)
•
paradoks
•
metafory (np. życie jako mgnienie oka)
•
antyteza, oksymoron
•
apostrofa
•
czasowniki określające ruch (czas przeszły, czas teraźniejszy)
•
inwersja
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Cechy poezji barokowej.
Typowe dla baroku motywy literackie (poezja metafizyczna): vanitas (definicja, geneza), przemijanie, życie jako
dążenie do śmierci, motyw śmierci, motyw snu (sen jako brat śmierci).
Barokowa koncepcja miłości (miłość dworska).
Intelektualny charakter poezji barokowej (np. koncepty, nawiązanie do filozofii, wyszukana budowa, nawiązywanie do
mitologii, motywy)
Pojęcia: sonet (geneza, budowa), motyw vanitas, elipsa, inwersja, czas cykliczny, koncept, panegiryk, antyteza,
gradacja, sumacja, libertynizm, marinizm, motyw Eros-Thanatos, monolog dramatyczny.
Trzy informacje biograficzne o D. Naborowskim i J.A. Morsztynie.
Elementy światopoglądu libertyńskiego w poezji Morsztyna.
Sarmatyzm jako zjawisko kulturowe (ortografia: sarmatyzm, Sarmata). Dwa portrety Sarmaty, obecne w twórczości W.
Potockiego (kult przeszłości, krytyka zepsucia obyczajów).
Moralistyczna twórczość Wacława Potockiego (Potocki jako moralista).
Pojęcia: styl makaroniczny, barbaryzm, gawęda (szlachecka), naturalizm barokowy, ksenofobia, megalomania.
(!!!) Cechy stylizacji biblijnej. [rozpoznanie stylizacji biblijnej oraz wskazanie jej cech] – podręcznik s. 147 i ksero
Cechy charakterystyczne donkiszoterii. Pierwowzór literacki tej postawy. (nazwisko bohatera, autor i tytuł utworu)
*Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie – nawiązanie do antycznej filozofii greckiej: Heraklit „nie można dwa razy wejść do tej
samej rzeki” – rzeczywistość jest zmienna, pozostaje w ciągłym ruchu (panta rhei)
UTWORY DO ANALIZY SZCZEGÓŁOWEJ (PP):
Jan Andrzej Morsztyn – „Do trupa”, „Do galerników”, „O swej pannie”, „Do tejże” (ksero), „Niestatek” (1.2 s. 129)
Daniel Naborowski – „Krótkość żywota”, „Na toż”, „Na oczy królewny angielskiej” (podręcznik 1.2 s. 116-121 i ksero)
Wacław Potocki – „Nierząd Polski”, „Nierządem polska stoi. Kondycyja stanu szlacheckiego” (ksero), „Zbytki polskie”
(podręcznik 1.2 s. 147), „Transakcja wojny chocimskiej” (fragm. – ksero)
*„Świętoszek” Moliera
18. Przedstaw klasyfikację gatunkową komedii (typy komedii, ich cechy, przykłady).
19. Wyjaśnij pojęcia: dramat klasycystyczny, libertynizm, satyryczność (satyra), dewocja (bigoteria), hipokryzja,
imię (nazwisko) mówiące, kazuistyka, typizacja postaci, manipulacja językowa.
20. Określ typ komizmu występujący we wskazanym fragmencie utworu.
21. Porównaj kreacje wskazanych bohaterów „Świętoszka”. Weź pod uwagę charakter bohaterów, ich język i
poglądy na temat moralności. Wskaż podobieństwa i różnice.
22. Czemu służy i w jaki sposób się przejawia manipulacja językowa stosowana przez Świętoszka.
PR http://www.staropolska.pl/barok.html
szczegółowo Mikołaj Sęp Szarzyński i J.Ch. Pasek
Stylizacja biblijna, czyli cechy stylu biblijnego
•
•
•
•
słownictwo i frazeologia – biblizmy
motywy i postaci biblijne
składnia:
o paralelizmy
o częste rozpoczynanie zdań spójnikami – inwersja,
o imiesłowowe równoważniki zdań z imiesłowem zakończonym na -łszy, -wszy
styl:
o ton podniosły,
o przydawka dzierżawcza (mój, twój) po wyrazie określanym;
o wyraziste obrazowanie – znaczeniowa symbolika, elementy wizjonerskie, rozbudowane analogie;
paralelne konstrukcje składniowe – równoległe występowanie podobnych zdań i słów we fragmentach tekstu – w efekcie rytmizacja;
powtarzalność sekwencji słownych: Na początku było Słowo, A Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga.
Wszystko przez Nie się stało, a bez niego nic się nie stało, co się stało. (J 1, 1-3).
używanie imiesłowowych równoważników zdań z imiesłowem zakończonym na –łszy, –wszy: Abraham, obejrzawszy się poza siebie,
spostrzegł brana uwikłanego rogami w zaroślach. (Rdz 22, 13))
przydawka dzierżawcza (mój, twój) po wyrazie określanym: On odpowidział: "Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata mego?" Rzekł Bóg:
"Cóżeś uczynił? Krew brata twego głośno woła ku mnie z ziemi!" (Rdz 4, 9-10)