Wewnętrzne systemy zapewniania jakości kształcenia w

Wewnętrzne systemy
zapewniania jakości
kształcenia w
perspektywie nowych
regulacji prawnych
Jadwiga Mirecka
Łódź 26.10,2012
Plan prezentacji
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ramy prawne
Europejskie Standardy i Wskazówki (ESG)
Budowanie WSZJ
Funkcjonowanie WSZJ
Ocenianie postępu studentów
Ocena nauczania i nauczycieli
Działania doskonalące
Kultura jakości
Ocena systemu
Ramy prawne
Ustawa z dnia 18 marca 2011 o zmianie
ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym
Art.9 ust 3c
Minister określi w drodze rozporządzenia działanie
wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia
w zakresie analizy efektów kształcenia
Art. 66 ust 2 pkt 3a
Rektor sprawuje nadzór nad wdrożeniem i
doskonaleniem „uczelnianego systemu zapewniania
jakości kształcenia”
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
z dnia 29 września 2011
w sprawie warunków oceny programowej i oceny
instytucjonalnej
§ 2 Ocena programowa obejmuje ocenę:
•3) funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewniania
jakości kształcenia w zakresie analizy efektów kształcenia i
jego działania na rzecz doskonalenia programów kształcenia
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
z dnia 29 września 2011
w sprawie warunków oceny programowej i oceny
instytucjonalnej
§7 Ocena instytucjonalna obejmuje ocenę:
2) funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewniania
jakości kształcenia, w tym jego konstrukcji i oddziaływania
na doskonalenie jakości kształcenia
3) jakości kształcenia na studiach podyplomowych
prowadzonych w jednostce
4) jakości procesu kształcenia na studiach doktoranckich
prowadzonych w jednostce
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
z dnia 5 października 2011
w sprawie warunków prowadzenia studiów na
określonym kierunku i poziomie kształcenia
§ 9 Jednostka organizacyjna uczelni może oprowadzić studia
jeżeli spełnia następujące warunki:………..
- wdrożyła wewnętrzny system zapewniania jakości
kształcenia uwzględniający działania na rzecz doskonalenia
programu kształcenia na prowadzonym kierunku studiów.
- wdrażanie ww. systemu powinno mieć miejsce od dnia
rozpoczęcia kształcenia na danym kierunku
cd. Rozporządzenia
§11.1.Wewnętrzny system zapewniania jakości odnosi się do
wszystkich aspektów procesu dydaktycznego i uwzględnia
- wszystkie formy weryfikowania efektów kształcenia
osiąganych przez studentów w zakresie wiedzy,
umiejętności i kompetencji społecznych
- oceny dokonywane przez studentów i doktorantów po
zakończeniu każdego cyklu zajęć dydaktycznych
- wnioski z monitorowania kariery zawodowej absolwentów
cd. Rozporządzenia
§11.2. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej jest
zobowiązany do przedłożenia radzie tej jednostki na
koniec roku akademickiego, po zasięgnięciu opinii
nauczycieli (reprezentujących minimum kadrowe ?)
oceny efektów kształcenia na danym kierunku
stanowiącej podstawę doskonalenia jakości tego
kształcenia
Standardy ENQA
ENQA* “Standardy i wskazówki dotyczące
wewnętrznego zapewnienia jakości w
instytucjach szkolnictwa wyższego”
1. Polityka oraz procedury zapewnienia jakości
2. Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd
programów oraz ich efektów
3. Ocenianie studentów
4. Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej
5. Zasoby do nauki oraz środki wsparcia dla
studentów
6. Systemy informacyjne
7. Publikowanie informacji
+ ESIB, EUA , EURASHE)
ENQA :1.1.
Polityka oraz procedury zapewnienia
jakości
Standard
• Instytucje winny mieć taktykę oraz procedury odnoszące
się do jakości oferowanych przez siebie programów oraz ich
efektów.
• Instytucje powinny opracować i wprowadzić w życie
strategię na rzecz ciągłej poprawy jakości.
• Strategia, polityka oraz procedury powinny posiadać
formalny status i być powszechnie dostępne.
• Powinny również przewidywać określone funkcje dla
studentów oraz pozostałych zainteresowanych stron.
Możliwości/Sugestie/…
• Opracowanie kompleksowego planu działań
projakościowych
• Określenie osób/ instytucji odpowiedzialnych
• Rozpisanie harmonogramu działań
Plan winien być: SMART
Specific – Measurable - Accurate – Realistic Timebound
ENQA 1.2.
Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy
przegląd programów oraz ich efektów
Standard
Instytucja powinna dysponować oficjalnymi
mechanizmami zatwierdzania, okresowego
przeglądu oraz monitorowania swoich
programów oraz ich efektów.
Możliwości/Sugestie/…
Stworzenie zespołu gwarantującego ciągłość
koncepcji programowej wobec kadencyjności
władz (Komisja Dydaktyczna)
Stworzenie zespołu uprawnionego do
okresowego przeglądu programów
Szeroki udział społeczności akademickiej
w kształtowaniu programów
Bieżąca analiza efektów kształcenia (patrz dalej)
ENQA 1.3.
Ocenianie studentów
Standard
Studenci powinni być oceniani według
opublikowanych i konsekwentnie stosowanych
kryteriów, przepisów i procedur. !!!
ENQA 1.4.
Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej
Standard
Instytucje powinny posiadać metody gwarantujące,
aby kadra prowadząca zajęcia dla studentów
dysponowała odpowiednimi kwalifikacjami i
kompetencjami. Powyższe metody powinny być
dostępne dla osób prowadzących zewnętrzne
przeglądy i stanowić przedmiot komentarza w
raportach.
Możliwości/Sugestie/…
• Rekrutacja kadry pod kątem umiejętności
dydaktycznych
• Podnoszenie kwalifikacji pedagogicznych
nauczycieli akademickich (patrz dalej)
• Bieżąca ocena nauczycieli (patrz dalej)
• Promocja dobrego nauczania
ENQA 1.5.
Zasoby do nauki oraz środki wsparcia
dla studentów
Standard
Instytucje powinny zagwarantować, aby zasoby
wspomagające naukę studentów były
wystarczające i odpowiednie dla każdego
z oferowanych programów.
Możliwości/Sugestie/…
Oprócz odpowiedniego alokowania
środków ważne jest
optymalne wykorzystanie zasobów
(organizacja pracy etc.), przejrzysty system
podejmowania decyzji finansowych
tworzenie/doskonalenie ‘niematerialnych’
mechanizmów wspomagających (doradztwo, opieka
naukowa)
Należy jak najlepiej rozeznać potrzeby
studentów (badane zadowolenia ze studiowania,
identyfikacja potrzeb etc.)
ENQA 1.6.
Systemy informacyjne
Standard
Instytucje powinny gromadzić, analizować
i wykorzystywać stosowne informacje dotyczące
skutecznego zarządzania oferowanymi programami
studiów oraz innymi działaniami.
„Instytucjonalna samowiedza stanowi punkt wyjścia dla
skutecznego zapewnienia jakości”
ENQA 1.7.
Publikowanie informacji
Standard
Instytucje powinny w regularnych odstępach czasu
publikować aktualne, bezstronne i obiektywne
informacje – zarówno w ujęciu ilościowym, jak i
jakościowym – na temat oferowanych przez siebie
programów oraz ich efektów.
Możliwości/Sugestie/…
• Podawanie do publicznej wiadomości raportów
akredytacyjnych
• Publikowanie danych
uczelnianych/wydziałowych o charakterze
sprawozdań a nie reklamy
• Katalogi studiów nie tylko w języku polskim
• Obecność uczelni i jej jednostek na różnych
platformach internetowych
...Ponadto należy zwrócić uwagę na:
1. Przeprowadzenie analizy jednostek
uczelni typu SWOT:
(strength, weaknesses, opportunity, threads)
- mocne strony instytucji / programu
- słabe strony
- szanse
- przeszkody
Budowanie WSZJ
Budowa WSZJ:
Na poziomie uczelni i na poziomie jednostek
organizacyjnych
Autonomiczna decyzja uczelni odnośnie organizacji i
kompetencji struktur ogólnouczelnianych i wydziałowych
Poziom ogólnouczelniany:
• jednakowe procedury
• ograniczanie różnorodności
Poziom wydziałowy:
różne procedury
zachowanie różnorodności
Wg Marii Ziółek
Budowa WSZJ:
cd
• Określenie celów (priorytetów) i terminów
• Wyznaczenie osób odpowiedzialnych
• Utworzenie odrębnych jednostek (do spraw
jakości)
• Opracowanie procedur
• Angażowanie środowiska akademickiego
1. Przykład organizacji WSZJ
Rektor
Prorektor
Biuro
Koordynatora
Uczelniany
Komitet
ds. Jakości
Uczelniany
Koordynator
Dziekan
Wydziałowy
Komitet ds.Jakości
Wydziałowy
Koordynator
2. Przykład organizacji WSZJ (UAM- Poznań)
Uczelniany System Zarządzania Jakością Kształcenia
Uczelniana Rada
ds. Jakości
kształcenia (RJK)
Komisja
Zapewnienia
Jakości
Kształcenia
Komisja
Oceny
Jakości
Kształcenia
Wydziałowe Komisje
ds.Jakości Kształcenia
Zespoły
ds.
Zapewnienia
Jakości
Kształcenia
Zespoły
ds.
Biuro
Rady
ds.
Jakości
Kształcenia
Oceny
Jakości
Kształcenia
Wg Marii Ziółek
Przy budowie WSZJ
Należy zwrócić uwagę na :
1.
Określenie struktury
2.
Precyzyjne sformułowanie celów
3.
Różnicę pomiędzy poziomem uczelni a poziomem jednostek
organizacyjnych
4.
Specyfikę jednostek organizacyjnych
5.
Opis procedur
6.
Upowszechnienie wiedzy na temat WSZJ wśród
społeczności akademickiej
Rola Zakładu ds. Jakości
• Przygotowanie kwestionariuszy do samooceny (z
uwzględnieniem specyfiki jednostki)
• Opracowanie schematu raportu samooceny
• Pomoc w przeprowadzeniu samooceny
• Organizacja wizyty ekspertów
• Konsultacje odnośnie:
stałej poprawy jakości
wdrażania rekomendacji
• Pośrednictwo pomiędzy Zespołem Oceniającym a
jednostką oceniającą odnośnie Treści Raportu
Cele WSZJ
• zapewnianie spełnienia przez uczelnię obowiązujących
wymagań prawnych,
• wspieranie implementacji przyjętych strategii rozwoju,
• poprawa sprawności realizacji procesów związanych
z działalnością dydaktyczną
• poprawa ogólnej efektywności działania uczelni oraz
efektywności poszczególnych procesów, dzięki ich
monitorowaniu,
• przeciwdziałanie zagrożeniom ciągłości działania uczelni
wyższych,
Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Cele WSZJ
• rozszerzanie zakresu autonomii uczelni np. poprzez
uzyskiwanie uprawnień akademickich przez doskonalenie
kadry
• poprawa wyników oceny programowej i instytucjonalnej,
• poprawa wyników finansowych uczelni wyższych
(pozytywny wpływ na wysokość dotacji budżetowej)
• kształtowanie wizerunku uczelni wyższych (akredytacja,
oceny parametryczne) oraz miejsce w rankingach;
• stymulowanie pozytywnych zmian w kulturze jakości
Modele zarządzania uczelniami w Polsce
Zadania realizowane przez WSZJ
A. Monitorowanie programów:
1. Ocena zgodności z KRK
2. Ocena zdefiniowania efektów kształcenia pod
kątem przydatności rynkowej i trendów
światowych
3. Ocena efektów w modułach w stosunku do
efektów dla programu
4. Ocena zasadności stosowania punktacji ECTS
5. Ocena sposobu realizacji efektów
6. Ocena doboru metod i sposobów oceniania
studentów
Zadania realizowane przez WSZJ
B Monitorowanie jakości nauczania:
1. Ocena postępów studentów
2. Ocena procesu nauczania
3. Ocena osiągniętych efektów
C. Kontrola warunków nauczania:
1. Test satysfakcji studentów
2. Badanie satysfakcji pracowników
3. Analiza środków
Zadania realizowane przez WSZJ
D. Podnoszenie kwalifikacji dydaktycznych
nauczycieli)
E. Zapewnienie udziału studentów,
Podnoszenie kwalifikacji dydaktycznych nauczycieli)
doktorantów oraz interesariuszy
zewnętrznych
F. Budowanie kultury jakości:
1. Samoocena i samo-refleksja
2. Motywowanie
Ocena postępu studentów
Ocena postępów studentów w aspekcie
osiągnięcia efektów kształcenia:
• Oceniamy wszystkie efekty
• Dobieramy formę oceny do rodzaju efektu
• Stosujemy ocenę w stosunku do kryteriów (z góry
ustalonego poziomu) a nie w stosunku do normy
(porównania z grupą)
• Standaryzujemy sposoby oceny
• Nie kompensujemy deficytu jednego efektu świetnym
opanowaniem innego
• Stosujemy w trakcie studiów sprawdziany formujące i
podsumowujące
Sprawdziany kształtujące
Ocena dla uczenia się
- Ukierunkowują uczenie się
- Upewniają co do skuteczności uczenia się
- Pobudzają refleksję
- Pomagają kształtować wartości (postawy)
Sprawdziany kształtujące
Ocena dla uczenia się
-
W miarę często (> 1 na semestr)?
- Oceniane w stosunku do normy
- Bez stopni ( i konsekwencji)
- Połączone z informacją zwrotną
Sprawdziany podsumowujące
Ocena uczenia się
- Są narzędziem zawodowej samoregulacji i
rozliczalności
- Mogą stanowić barierę przed podjęciem praktyki, lub
dalszych studiów
- Nie muszą być powiązane z informacja zwrotną (ale i tak
wpływają na uczenie się przez studentów)
Sprawdziany podsumowujące
Ocena uczenia się
-
Na koniec kursu (studiów)
-
Oceniane w oparciu o kryteria
-
Mogą być z oceną
-
Wymagają (rygorystycznej) standaryzacji
Przykłady oceny postępów studentów:
W zakresie wiedzy:
Egzaminy ustne
- standaryzowane
- na bazie problemu (przy łóżku chorego)
Egzaminy pisemne
- Eseje, raporty, egzaminy z „otwartą książką”
- Krótkie ustrukturyzowane pytania (SSQ)
- Pytania testowe: MCQ, MRQ, typu Tak/Nie,
test uzupełniania
Przykłady oceny postępów studentów:
W zakresie umiejętności
• Egzamin praktyczny (obserwacja wykonawstwa)
• Obiektywny Strukturyzowany Egzamin Kliniczny
(OSCE)
• Mini-CEX (mini – clinical examination
• Realizacja zleconego zadania
• Projekt, prezentacja
Przykłady oceny postępów studentów:
W zakresie postaw i zachowań
• Esej refleksyjny
• Przedłużona obserwacja przez opiekuna
(nauczyciela prowadzącego)
• Ocena 360°( opinie nauczycieli, pacjentów,
innych współpracowników)
• Ocena przez kolegów
• Samoocena (w tym portfolio)
Ocena procesu nauczania
Ocena procesu nauczania
• przez studentów (ankiety, grupy dyskusyjne,
doraźna informacja zwrotna
• przez bezpośrednich przełożonych
• przez innych nauczycieli
• przez władze uczelni (hospitacje,
formalna ocena okresowa)
• w oparciu o dokonania dydaktyczne
(podręczniki, wprowadzanie nowych
metod nauczania) portfolio nauczyciela
Ocena nauczycieli
Art. 132 ust 1 -3 :
• ..wszyscy nauczyciele podlegają okresowej ocenie w
zakresie należytego spełniania obowiązków :
- asystenci i adiunkci nie rzadziej niż co 2 lata
- profesorowie nie rzadziej niż co 4 lata
• ..przy ocenie nauczycieli w zakresie wypełniania
obowiązków dydaktycznych uwzględnia się ocenę
przedstawianą przez studentów i doktorantów
Ocena efektów nauczania
-
Analiza wyników egzaminów
Przegląd prac dyplomowych, projektów
Dokumentowanie „wystąpień studentów”
Udział egzaminatorów zewnętrznych
Wyniki egzaminów państwowych
Opinie absolwentów
Opinie pracodawców
Ocena warunków nauczania –Test
Satysfakcji Studenta (TSS)
TSS zawiera 3 rodzaje pytań:
• Ocena satysfakcji (w skali 6 stopniowej)
• Ocena ważności (jak wyżej)
• Schemat zagadnień związanych ze
studiowaniem
Pytania w TSS obejmują:
• Usługi biblioteczne
• Usługi komputerowe
• Miejsca wypoczynku
• Warunki mieszkaniowe
• Organizacja zajęć i ocena
• Nauczanie i uczenie się
• Życie towarzyskie
• Rozwój indywidualny
• Warunki finansowe
• Środowisko uczelni
Bardzo
niezadow
alający
Niezadow
alający
Do
zaakcepto
wania
zadowalaj
ący
Bardzo
zadowalaj
ący
E
D
C
B
A
7
e
d
c
b
a
5,5
(e)
(d)
(c)
(b)
(a)
Bardzo
ważny
Ważny
Mało
ważny
1
2,75
3,75
4,25
5,25
5
7
Rola studentów w procesie zapewnienia
jakości
• Jako „klienci edukacji” zainteresowani są
otrzymaniem właściwego „produktu”
• Jako „obiekt” procesu doświadczają jego
skutków
• Jako partnerzy procesu ponoszą
współodpowiedzialność
Analiza środków:
Samoocena
• Kwalifikacje kadry nauczającej
• Wyposażenie i warunki techniczne do realizacji
programu
• Środki (systemy) wsparcia dla studentów
• Funkcjonowanie jednostek administracyjnych
Inne elementy samooceny
• Ogólny profil pracowników / zwłaszcza
akademickich
• Rozbicie obciążenia na dydaktyczne i naukowe
• Opieka nad studentami podyplomowymi
• Uzyskane doktoraty
• Pozyskanie zewnętrznych funduszy na badania
Samoocena jednostek usługowych i
administracyjnych
pomaga:
• określić kierunek rozwoju, potrzeby i działania
(stan sprzed 3 lat i perspektywy)
• upowszechnić przykłady dobrej praktyki
• rozpoznać mocne i słabe strony
• określić relacje z resztą uczelni
• stworzyć platformę dyskusji w obrębie całej
administracji uczelni
Wykorzystanie oceny do poprawy
• Dostarczenie informacji zwrotnej nauczycielom
i ich przełożonym
• Dyskusje z udziałem studentów
• Konsultacje z ekspertami od edukacji
• Porównanie wyników z innymi instytucjami
(benchmarking)
Działania zmierzające do poprawy jakości kadry
nauczającej:
•
•
•
•
•
Odpowiednia polityka rekrutacyjna
Reagowanie na informacje wnikające z oceny
Kursy podnoszące kwalifikacje pedagogiczne
Motywowanie i nagradzanie
Uwzględnianie osiągnięć dydaktycznych przy
promocji i dalszej karierze
Kultura jakości
Kultura jakości
Obejmuje:
• budowanie poczucia wspólnoty w oparciu o
wspólnie podzielane wartości i poczucie
identyfikacji się z instytucją
• poprawianie jakości w każdym aspekcie
funkcjonowania instytucji wraz z promowaniem
kreatywności i innowacyjności
Łączy
elementy kulturowe z organizacyjnymi
Budowanie kultury jakości
- Informowanie społeczności akademickiej o
podejmowanych działaniach
- Zbieranie opinii pracowników ( w tym nt. ich
satysfakcji)
- Zachęcanie do szerokiego udziału społeczności
akademickiej w planowaniu działań
- Motywowanie i nagradzanie
- Kultywowanie lokalnych tradycji oraz
integrowanie środowiska
Ocena systemu
Kryteria oceny WSZJ przez PKA
- Struktura podejmowania decyzji w zarządzaniu jakością
jest przejrzysta i zapewnia udział pracowników,
studentów, doktorantów, słuchaczy oraz
interesariuszy zewnętrznych
- Wewnętrzne procedury zapewniania jakości mają
charakter kompleksowy i zapewniają ocenę wszystkich
czynników wpływających na jakość kształcenia
Kryteria oceny WSZJ przez PKA
• Wewnętrzne procedury zapewniania jakości mają charakter
kompleksowy, przeciwdziałają powstawaniu zjawisk
patologicznych i zapewniają ocenę wszystkich czynników
wpływających na jakość kształcenia a w szczególności
umożliwiają:
- ocenę realizacji efektów kształcenia (!)
- udział pracodawców w określaniu i ocenie efektów
- monitorowanie losów absolwentów
- monitorowanie i okresowe przeglądy programów
- ocenę zasad oceniania studentów
Kryteria oceny WSZJ przez PKA cd.
- ocenę jakości kadry
- ocenę poziomu naukowego jednostki
- ocenę zasobów materialnych, w tym infrastrukturę
dydaktyczną i środki wsparcia dla studentów
- funkcjonowanie systemu informacyjnego
- publiczny dostęp do aktualnych i obiektywnie
przedstawionych informacji o programach studiów,
zakładanych efektach, organizacji studiów
Jednostka dokonuje systematycznej oceny efektywności
WSZJ, a jej wyniki wykorzystuje do doskonalenia jakości
„W edukacji bezwzględnie najważniejsza jest jakość.
Takim warunkiem sine qua non poprawy rzeczywistości
w polskim szkolnictwie wyższym jest niezgoda na
bylejakość i mierność, które gubią naukę.
Jakość i jeszcze raz jakość”
Barbara Kudrycka
DZIĘKUJĘ