Pobierz

OID (293) 2/2016
Wokół jaja - część II
Jaja nietypowe
Zdarza się, że kury znoszą jaja odbiegające wyglądem zewnętrznym lub budową od jaja typowego. Częstość występowania w stadzie tych
anomalii jest różna w zależności od rodzaju
wady, wieku niosek i linii. Jednak decydującym
w tym wypadku czynnikiem jest odpowiednie
postępowanie z ptakami w okresie wchodzenia w nieśności oraz w okresie produkcji jaj,
a przede wszystkim właściwe stosowanie programu światła, żywienie pokrywające potrzeby
bytowe i produkcję, skuteczna ochrona przed
chorobami i stresami.
Na ogół jednak jaja nienormalne stanowią nieznaczny procent jaj użytkowych. Jedynie substancje obce w treści jaj, a zwłaszcza tzw. plamki krwiste lub mięsne występują częściej. Wraz
ze wzrostem wymagań jakościowych, zaczęto
zwracać coraz większą uwagę na wymienione
plamy, gdyż stały się one najpoważniejszą naturalną handlową wadą jaj. Mniejsze znaczenie jako wady jakościowe produktu mają tzw.
stłuczki świetlne, a do pewnego stopnia również i nienormalności powierzchni skorupy.
Nienormalności jaj były i są nadal przedmiotem zainteresowania i dlatego warto im poświęcić nieco uwagi.
Jaja poza typową zmiennością masy
Przeciętna masa jaja kurzego wynosi 58-60g,
objętość 53-54 cm3, a powierzchnia 68-70 cm2.
Często są spotykane znaczne odchylenia od
średniej, a więc masa w granicach 40-80g, ale
nie uważa się ich za nienormalności. Czasami
spotyka się jednak jaja dużo większe o masie
powyżej 100g.
Jaja małe, o masie mniejszej niż 45 g pojawiają się na samym początku nieśności i świadczą o zbyt wczesnxej dojrzałości płciowej stada.
Są to jaja o normalnej budowie morfologicznej,
ale z uwagi na małą masę o znikomej wartości
30
handlowej. Niekiedy kury znoszą jaja zupełnie
małe, o masie około 30 g, pozbawione normalnie wykształconego żółtka. Nie ma to związku ani z wiekiem stada, ani z fazą nieśności.
Jaja pozbawione całkowitego żółtka powstają,
gdy do jajowodu dostanie się obce ciało, najczęściej jest to kawałek złuszczonego nabłonka. Jaja z niewielką ilością żółtka pojawiają się,
gdy na skutek silnego uderzenia (przy niedostatecznej liczbie gniazd kury spadają z ich
grzęd, przy nieostrożnym wyjmowaniu niosek
z gniazd lub przy nieumiejętnym łapaniu ptaków) pęknie niedojrzały pęcherzyk jajowy na
jajniku i do jajowodu dostanie się kropla żółtka
z rozlanego pęcherzyka jajowego. W obu przypadkach, na skutek drażnienia śluzówki jajowodu, ciało obce lub odrobina żółtka zostają
otoczone białkiem, błonami i skorupą.
Powstawanie jaj dużych ma dwie przyczyny. Najczęściej w wyniku jednoczesnej owulacji dwóch pęcherzyków jajowych tworzą się
jaja dwużółtkowe. Największy procent takich
jaj obserwuje się na początku nieśności w stadach o zbyt wczesnej dojrzałości płciowej, kiedy u niosek nie nastąpiła jeszcze pełna synchronizacja pracy jajnika i jajowodu. Druga
przyczyna, znacznie rzadsza, to za wolne przesuwanie się żółtka przez jajowód, co sprawia,
że nadmiernie odkłada się białko.
Wyjątkowo rzadko obserwowaną wadą
w przypadku znoszenia jaj bardzo
ciężkich jest jajo
w jaju. Uformowanie już wówczas jajo cofa
się wskutek ruchów antyperystaltycznych do
początkowych
odcinków jajowo-
OID (293) 2/2016
du i tam ponownie otacza się białkiem, następnie błonami i skorupą. Może to wskazywać na
stan zapalny jajowodu.
Wady kształtu
Kształt jaja odbiega często od idealnie eliptycznego, przyjętego jako wzorcowy, lecz jeśli te odchylenie nie są zbyt duże, to nie uważa się ich
za anomalię. Kształt jaja określa się m. in. przez
oznaczenie tzw. indeksu (wskaźnika) kształtu.
W celu obliczenia indeksu wykonuje się pomiary w (cm) szerokości i długości, dzieli te wartości przez siebie i mnoży przez 100, wyrażając wówczas wartości w procentach. Przeciętny
wskaźnik dla jaja kurzego o normalnym kształcie wynosi 73-74%, przy wahaniu od 61 do 86%.
Niższy wskaźnik charakteryzuje kształt bardziej wydłużony (cylindryczny), a wyższy zbliżający się do okrągłego.
Kształt jaja odgrywa ważną rolę w procesie inkubacji (z jaj o nieodpowiednim indeksie pisklęta gorzej się klują), jest również ważny przy
automatycznym zbiorze jaj i standardowych
opakowaniach.
Kształt jaja należy do cech osobniczych, ale
wraz z wiekiem niosek pojawia się tendecja do
znoszenia jaj o wydłużonym kształcie.
Nieprawidłową jest również boczne spłaszczanie jaja. Wówczas do gruczołu skorupowego,
w którym znajduje się jajo w stadium kalcyfikacji, dociera następne jajo w błonach. W efekcie pierwsze jajo zostaje zniesione z bocznym spłaszczeniem, a drugie w błoniach, albo
w bardzo cienkiej skorupie bez kutykuli. Wskazuje to na schorzenie związane z zaburzeniem
owulacji.
Spotyka się także wyraźnie zniekształcone
jaja, np. ścięte lub jakby skurczone. Jaja ścięte
mogą powstawać wówczas, gdy wykształcone
już jajo przetrzymywane jest w końcowej części jajowodu. Przyczyną może być niepokojenie
kury w końcowym cyklu znoszenia jaja. Istnieje też teoria, że jaja ścięte to efekt ucisku już we
32
wcześniejszych stadiach formowania się skorupy w gruczole skorupowym.
Jaja skurczone tworzą się w wyniku ucisku jakiegoś obcego ciała lub materiału służącego do
budowy jaja na jajowód. Nie wyklucza się również, że przyczyną formowania się jaj skurczonych są zaburzenia w skurczach mięśni jajowodu.
Czasami kury znoszą jaja tak zniekształcone,
że trudno je nazywać jajami, mimo że mają
wszystkie strukturowe elementy normalnego
jaja.
Jaja ze zmianami skorupy
Najpowszechniej występującymi i najbardziej widocznymi wadami jaj są wady skorupy. Wady te w zależności od formy można podzielić na:
• skorupy słabe (cienkie) z pęknięciami,
• skorupy źle uwapnione pozbawione kutykuli,
• jaja znoszone w błoniach bez skorup,
• tłuczki wewnętrzne,
• skorupy z obręczami,
• skorupy z bruzdami podłużnymi.
Ich wystąpienie zależy do kilku czynników, takich jak:
• osobnicze wady w metabolizmie wapnia,
• choroby,
• błędy w żywieniu.
Jeżeli w stadzie obserwuje się sporadycznie jaja
z wadami skorupy, to można to uznać za wady
osobnicze. Tłuczki wewnętrzne są wynikiem
urazów mechanicznych, gdy pęka jajo znajdujące się w gruczole skorupowym. W dalszej fazie kalcyfikacji ulegają one zabliźnieniu. Tłuczki wewnętrzne powstają na skutek płoszenia
i niewłaściwego łapania ptaków oraz przy niedostatecznej liczbie gniazd w kurniku.
Przyczynami pojawiania się sporej liczby, ponad 25%, jaj bez skorup, tzn. „lania jaj” są:
OID (293) 2/2016
• pasożyty w jajowodzie,
• rzekomy pomór kur,
• zakaźne zapalenie oskrzeli (IB),
• syndrom spadku nieśności.
Jeżeli kury znoszą dużo jaj z pofałdowanymi
skorupami w formie bruzd, to można sądzić,
że jest to wynikiem następujących schorzeń:
• zapalenia jajowodu,
• syndromu spadku nieśności,
• zakaźnego zapalenia oskrzeli (IB).
Zwiększona liczba jaj stłuczonych w stadzie
(skorupy słabe) świadczy o źle zbilansowanej
diecie niosek. Procent stłuczek waha się od 2 do
12 i istotnie wzrasta wraz z wiekiem kur oraz
z temperaturą i jest wyższy w chowie klatkowym w porównaniu z użytkowaniem na ściółce.
Na jakość skorupy ma także wpływ pochodzenie niosek. Jaja o ciemnych skorupach są przeważnie mocniejsze od jaj o skorupach białych.
Jaja z odbarwionymi skorupami
Kolor skorupy jest uwarunkowany genetycznie
i zależy wyłącznie od pochodzenia kury. W stadach o bardzo wysokiej nieśności obserwuje się
niekiedy niewielkie zmniejszenie intensywności zabarwienia skorupy, podobne zjawisko zauważa się także po podaniu niektórych antybiotyków.
Znoszenie jaj zdepigmentowanych, bez kutykuli jest typowym objawem klinicznym syndromu spadku nieśności w stadzie.
Jaja o brudnej skorupie
Kura znosi jajo w czystej skorupie, gdyż w trakcie zniesienia pochwa zamyka ujście jelita grubego. Zabrudzenie skorupy kałem następuje
po zniesieniu w brudnym gnieździe względnie, gdy ptaki znoszą jaja na ściółce. Skorupa
może być zabrudzona krwią, co wskazuje na
zniesienie pierwszego jaja lub wynicowanie jajowodu albo kanibalizm w stadzie.
34
Nienormalności komory powietrznej
Normalna komora powietrzna znajduje się
w tępym końcu jaja i nie zmienia swego położenia niezależnie od zmian pozycji jaja. Czasami jednak komora powietrzna może wystąpić
w ostrym końcu jaja lub w ogóle nie być umiejscowiona, tj. może przesuwać się swobodnie
wokół białka w zależności od zmian położenia
jaja. W praktyce nazywa się to ruchomą komorą powietrzną. Uważa się, że tego rodzaju komora powietrzna jest umiejscowiona nie między błonami podskorupowymi lecz od strony
wewnętrznej, tj. między błonami a białkiem.
Niekiedy stwierdza się w jaju zmiany kształtu komory powietrznej. Zamiast normalnego
okrągłego-płaskiego przybiera kształt wydłużony lub spiralny.
Przyczyny zmian położenia i kształtu komory
powietrznej nie są dokładnie znane, ale zakłada się, że wiążą się one z wadliwym uformowaniem jaja w jajowodzie. Uważa się także, że
nienormalności komory powietrznej mogą powstawać wtórnie podczas transportu względnie przechowywania jaj w nieodpowiedniej pozycji, czyli ułożonych tępym końcem w dół.
Dr inż. Alina Rachwał