PROTOKÓŁ z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN

PROTOKÓŁ
z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN
odbytego w Warszawie w dniu 16.05.2014 roku
www.kngeol.pan.pl
Posiedzenie było szóstym spotkaniem członków KNG PAN w bieżącej kadencji 2011-2014.
W posiedzeniu wzięło udział 17-stu członków Komitetu (wg załączonej listy) z ogólnej liczby 40
osób uprawnionych do brania udziału z posiedzeniu.
Posiedzeniu przewodniczył prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz, Przewodniczący KNG
PAN.
1. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zaproponował porządek obrad KNG PAN, który został
przyjęty po uwzględnieniu paru uwag. Prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski zaproponował użycie
trybu dokonanego, aby wskazać, że posiedzenie zostało zamknięte. Zgromadzeni jednogłośnie
przyjęli protokół z poprzedniego posiedzenia, które odbyło się w Warszawie, dnia 11 grudnia 2013
roku.
Następnie prof. dr hab. Leszek Marks zgłosił wniosek, aby uwagi w dyskusjach, zgłaszane podczas
posiedzeń KNG PAN były bardzo dokładnie opisywane, gdyż zapis pisemny może być w przyszłości
podstawą wykorzystaną w celu dokładnego opisania historii KNG PAN. Sekretarz naukowy
potwierdził taką możliwość a dodatkowo podkreślił, że KNG PAN jest w posiadaniu pełnego
cyfrowego zapisu każdego z posiedzeń, co może ułatwić takie działania w przyszłości. Prof. dr hab.
Andrzej Żelaźniewicz przypomniał, że podczas poprzednich posiedzeń długość protokołów nie
przekraczała 4 stron.
Wsparł on również potrzebę szerszego przekazywania społeczności
geologicznej przebiegu dyskusji, która się odbywa podczas posiedzeń.
Przewodniczący Komitetu prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz potwierdził potrzebę sporządzania
w przyszłości protokołów szerzej omawiających wszystkie problemy poruszane podczas posiedzeń
KNG PAN.
1
2. Następnie został wygłoszony referat przez dr Dariusza Grabowskiego, kierownika Programu
Geozagrożenia w PIG-PIB „System Osłony Przeciwosuwiskowej - wykorzystanie wiedzy
geologicznej w zarządzaniu geozagrożeniami”.
Dr Dariusz Grabowski poinformował zebranych o sposobach inwentaryzacji i rejestracji osuwisk.
Podkreślił, że dane archiwalne obejmują 22 tysiące osuwisk, i że informacje o osuwiskach powinny
być w rejestrach starostów, gdyż projekt ma za zadanie wspomaganie władz lokalnych
w wypełnianiu
obowiązków
dotyczących
problematyki
ruchów masowych
wynikających
z odpowiednich ustaw i rozporządzeń. Wyniki prowadzonego Projektu SOPO mają docelowo
ograniczyć szkody i zniszczenia wywołane rozwojem osuwisk poprzez zaniechanie budownictwa
i budowy dróg w obrębie aktywnych osuwisk.
Następnie dr Dariusz Grabowski omówił etapy działań w ramach projektu SOPO - Systemu Osłony
Przeciwosuwiskowej, projektu realizowanego w czterech etapach:
I – etap zrealizowany w latach 2006-2008
II – etap zrealizowany w latach 2008-2015
III – planowany etap, który będzie realizowany w latach 2016-2022
IV – planowany etap, który będzie realizowany w latach 2022-2026
Dr Dariusz Grabowski poinformował, że mapy są wykonywane według podziału administracyjnego,
a następnie omówił podstawowe elementy osuwisk i przyczyny powstawania osuwisk.
Dr Grabowski omówił również Instrukcję opracowywania mapy osuwisk i terenów zagrożonych
ruchami masowymi, na podstawie której powstało już 50 tysięcy kart rejestracyjnych, co
umożliwiło objęcie 61 osuwisk monitoringiem powierzchniowym i wgłębnym.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz rozpoczął dyskusję. Prof. dr hab. Marek Lewandowski
poruszył kwestię odpowiedzialności Rządu za szkody wynikające z utraty mienia w związku
z rozwojem aktywnych osuwisk. Prof. Marek Lewandowski omówił przypadki powstawania
osuwisk w Karpatach w latach 90-tych ubiegłego wieku, gdzie zostało zniszczonych szereg domów,
a obecnie zostało pobudowane na tym miejscu szereg nowych domów. Domy nie były
ubezpieczone. Prof. dr hab. Marek Lewandowski zadał pytanie jak zminimalizować szkody po
stronie prywatnych właścicieli i Państwa. Według prof. Marka Lewandowskiego w Karpatach
2
wszystkie tereny są zagrożone osuwiskami, niektóre obszary zagrożone są już ujawnione, a
niektóre ujawnią się w niedalekiej przyszłości.
Dr Grabowski odparł, że zakaz budowy na terenach obowiązywał na obszarach, na których
powstały zniszczenia. Niestety obserwuje się powrót mieszkańców i budowanie nowych domów.
Dr Grabowski poddał surowej krytyce takie zabiegi. Dr Grabowski powiedział, że jednak obserwuje
się poprawę w zachowaniach mieszkańców terenów zagrożonych, gdyż Mapy SOPO są
uwzględniane w planach zagospodarowania przestrzennego, co wpływa na podejmowanie decyzji.
Decyzje te jednak nie są obowiązkowe, a jedynie zaleceniami.
Prof. dr hab. Marek Lewandowski zadał pytanie o wyliczanie ryzyka możliwości wystąpienia
osuwiska, podobnie jak się to wykonuje przy okazji wyliczania ryzyka trzęsieniami ziemi, gdzie
uwzględnia się ryzyko, podatność i ekspozycję na takie zdarzenia. Prof. Lewandowski wskazał na
potrzebę znalezienia algorytmów wyliczania ryzyka powstania osuwisk, bo tylko wtedy mieszkańcy
będą mieli pełną jasność, że podejmują decyzje na własną odpowiedzialność. Prof. Lewandowski
stwierdził, że mapy ryzyka powinny być podstawą wydawania decyzji administracyjnych.
Dr Dariusz Grabowski poinformował, że planowane jest sporządzanie map ryzyka wystąpienia
osuwisk i ruchów masowych. Mapy te nie będą jednak sporządzane dla całych Karpat. Jest to
kolejny krok, ograniczony dużymi kosztami.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz podkreślił zwiększenie ilości osuwisk wzdłuż frontu
nasunięcia Karpat zewnętrznych a następnie zadał pytanie prelegentowi o przydatność stosowanej
na Uniwersytecie Śląskim metody dendrochronologicznej, używanej podczas badań aktywności
osuwisk. Dr Dariusz Grabowski stwierdził, że użycie tej metody może być korzystne dla
rozpoznania płytszych osuwisk.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zapytał następnie o ceny monitoringu aktywnego osuwiska.
Dr Dariusz Grabowski odpowiedział, że orientacyjne koszty wynoszą 80-100 tysięcy zł.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zapytał również o rolę geologa powiatowa. Dr Dariusz
Grabowski stwierdził, że rola ta ani zakres jego obowiązków nie są sprecyzowane.
Prof. dr hab. Leszek Marks zadał pytanie o monitorowanie stopnia konsolidacji osuwisk, które już
zaczęło być aktywne. Drugie pytanie dotyczyło czasu powstania dużych osuwisk, czy powstały one
w jednym etapie np. 50, 100 czy więcej lat temu, a trzecie pytanie dotyczyło ewentualnych szkód
związanych z próbami zniszczenia urządzeń do monitoringu. Dr Dariusz Grabowski stwierdził, że
3
większych problemów nie ma ze szkodami, bo orurowanie otworów jest w kolorze żółtym, co
sugeruje mieszkańcom obecność instalacji gazowych a przez to skutecznie odstrasza. Odnośnie
konsolidacji to dr Grabowski potwierdził, że takie badania są prowadzone, choć poza projektem.
Dr Grabowski stwierdził, że nie może się odnieść do pytania drugiego, gdyż nie dysponuje taką
wiedzą, widzi jednak dużą korelację występowania osuwisk ze strefami tektonicznymi jak np.
strefami nasunięć.
Prof. dr hab. Leszek Marks stwierdził, że może to działać w drugą stronę, czyli że poprzez
rozpoznanie osuwisk można lepiej poznać budowę geologiczną danego obszaru.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz zapytał o horyzont czasowy projektu SOPO. Dr Grabowski
odpowiedział, że obecnie jest realizowany drugi etap. Trzeci etap ma się rozpocząć w 2016 r. Mają
być zakończone badania Karpat, co pozwoli być może około roku 2020 przejść do tworzenia map
ryzyka. Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz zapytał, kto po ukończeniu projektu będzie zajmował się
monitoringiem osuwisk, jak będzie wyglądała odpowiedzialność za wydawane zezwolenia na
budowę. Dr Grabowski potwierdził, że istnieją liczne luki prawne, które nie uwzględniają tej
problematyki. Powinna być stworzona wyspecjalizowana służba, która będzie dysponowała stałymi
funduszami.
Prof. dr hab. Andrzej Muszyński zapytał o stopień rozpoznania powierzchni odkłucia, po których są
uruchamiane osuwiska. Dr Grabowski odpowiedział, brakuje ścisłych danych, a największa ilość
odkłuć następuje na kontrastach litologicznych głównie piaskowców i łupków. Określenie
miąższości stref odkłucia jest tylko orientacyjne, gdyż na monitorowanych osuwiska są tylko po 2
wiercenia. Głębokości tych stref są różne od 10 do nawet kilkadziesiąt metrów, gdyż są sytuacje
gdy występuje klika powierzchni odkłuć.
Prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski odniósł się z dużym uznaniem do całego projektu, szczególnie
dla osób pracujących w tym projekcie. Dr hab. Andrzej Konon zapytał czy są inne mechanizmy
spustowe dla uruchamiania osuwisk inne niż tylko zwiększone opady np. trzęsienia ziemi? Dr
Grabowski stwierdził, że nie ma potwierdzonych obecnie związków z trzęsieniami ziemi, raczej
dotyczy to historycznych zdarzeń.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz podziękował prelegentowi za wygłoszony referat.
Dr Grabowski podziękował za wygłoszone pochwały i powiedział, że przekaże te miłe słowa całemu
zespołowi. Podkreślił również rolę prof. dr hab. Leszka Marksa w momencie uruchamiania całego
4
projekty, gdy był on dyrektorem PIG. Prof. dr hab. Leszek Marks opowiedział o problemach
poszukiwania środków finansowych na badania osuwisk m.in. z Europejskiego Banku Odbudowy
i Rozwoju.
3. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz poprosił prof. dr hab. Andrzeja Żelaźniewicza
o zapoznanie z Oceną pracy Komitetu Nauk Geologicznych PAN na tle oceny ogólnej komitetów
PAN.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz podkreślił, że członkowie KNG PAN byli wybierani przez
środowisko geologiczne ale oceny dokonują władze Polskiej Akademii Nauk.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz podkreślił, że ocena wynika z ordynacji wyborczej i z wymogów
Kancelarii Premiera. Maksymalna ilość punktów wynosi 100. Pod uwagę bierze się aspekt
organizacyjny, ilu członków PAN jest członkami Komitetu oraz młodych członków Akademii
(odpowiednio 6/2), ilość członków Komitetu poniżej 42 roku życia, wydawanie czasopisma
punktowanego na liście ministerialnej (AGP), publikacje opinii na członków korespondentów,
formułowanie opinii na temat wdrażanych aktów prawnych (stanowisko KNG PAN na temat
kształcenia), formułowanie opinii naukowych np. na temat gazu łupkowego, lokalizacji elektrowni
jądrowych, czy komitet ma stronę www (tak), czy istnieje wersja angielska (tak), ilość wejść na
stronę www (842 w roku 2012, 225 w roku 2013). Ocena ostateczna KNG PAN to BARDZO DOBRZE.
Na 12 Komitetów 8 ma oceny bdb., 2 komitety zostały ocenione pozytywnie (badań czwartorzędu i
geofizyki) i niedostatecznie (Astronomii i Komitet Nauk Mineralogicznych). Po odwołaniu Komitet
Astronomii został oceniony na bardzo dobrze.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz podziękował panu profesorowi za przedstawienie tej oceny.
Następnie zapoznał zebranych, w ramach komunikatów i wolnych wniosków, z oceną kształcenia
na kierunkach geologicznych podejmowaną przez inne komitety PAN.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zaproponował również, że tematem następnego posiedzenia
komitetu będą zagrożenia związane z ochroną wód podziemnych.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz przedstawił wyniki rozstrzygniętego konkursu o status KNOW:
wygrał UŚ z dwoma jednostkami PAN.
5
Prof. dr hab. Ireneusz Walaszczyk poinformował następnie, że planowane jest poświęcenie całego
numeru Acta Geologica Polonica zmarłemu niedawno prof. dr hab. Janowi Kutkowi. Tom
obejmowałby obszary zainteresowań Profesora.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz zapytał o losy opinii dotyczącej kształcenia studentów. Prof. dr
hab. inż. Jacek Matyszkiewicz poinformował, że stanowisko KNG PAN zostało wysłane do MNiSW.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz poinformował, że stanowisko geologów na temat gazu
łupkowego, jako stanowisko Prezydium PAN zostało przekazane Ministrowi Środowiska.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz poinformował również o możliwych zmianach w ustawie
o Akademii. Podzielił się wątpliwościami związanymi z kształceniem doktorantów przez PAN.
Prof. dr hab. Marek Lewandowski stwierdził, że minęły 4 lata od początku wdrażania reform przez
panią prof. Kudrycką. Profesor zapytał, czy moglibyśmy spróbować dokonać ocenę doktoratów
wykonanych w nowym trybie, co oznacza liczba h w dorobku habilitanta, jakie znaczenie mają
mapy itp.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz podjął temat i skrytykował obowiązek robienia habilitacji w 8
lat. Stwierdził, że jest to obecnie największy problem.
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz poprosił prof. dr hab. Marka Lewandowskiego o wspólne
opracowanie materiałów do przyszłej dyskusji na ten temat.
Prof. dr hab. Leszek Marks wyraził swój sceptycyzm na temat poprawy sytuacji, a szczególnie
habilitacji. Wyraził pogląd, że przekazanie decydującego głosu Radom Wydziałów, bez wpływu na
ostateczną ocenę Centralnego Komitetu do Spraw Stopni i Tytułów jest „równią pochyłą”,
w znacznym stopniu obniżającą poziom obecnych habilitacji.
Prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz poinformował o poszukiwaniach specjalistów z Polski przez
firmę WorleyParson do Senior Seismic Hazards Analysis Committee, w związku z lokalizacją
planowanych elektrowni jądrowych.
4. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zakończył obrady KNG PAN.
Sekretarz Naukowy
Przewodniczący
Komitetu Nauk Geologicznych PAN
Komitetu Nauk Geologicznych PAN
dr hab. Andrzej Konon, prof. UW
prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz
6
Lista obecności członków
KOMITETU NAUK GEOLOGICZNYCH
Polskiej Akademii Nauk
w dniu 16 maja 2014 r.
1
Imię i nazwisko
dr hab. Paweł Aleksandrowski
prof. PIG-PIB
Instytucja
Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy
Oddział Dolnośląski
2
prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski
3
dr hab. Andrzej Konon
prof. UW
Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy,
członek Komitet Ewaluacji Jednostek
Naukowych (KEJN)
Przewodniczący Rady Naukowej Muzeum
Ziemi PAN
Uniwersytet Warszawski
Wydział Geologii
4
prof. dr hab. inż. Maciej Kotarba
5
prof. dr hab. Ryszard Kotliński
6
prof. dr hab. Marek Lewandowski
7
prof. dr hab. Leszek Marks
8
prof. dr hab. Hanna Matyja
9
prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz
10
prof. dr hab. Andrzej Muszyński
11
prof. dr hab. Tadeusz Peryt
Akademia Górniczo-Hutnicza im.
Stanisława Staszica w Krakowie Wydział
Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska
Uniwersytet Szczeciński
Wydział Nauk o Ziemi
Instytut Nauk o Morzu
Konsultant IOM, W.O. Interoceanmetal
(IOM) Szczecin
Instytut Nauk Geologicznych PAN
Uniwersytet Warszawski
Wydział Geologii,
członek Centralnej Komisji ds. Stopni i
Tytułów
Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy
7
Akademia Górniczo-Hutnicza im.
Stanisława Staszica w Krakowie Wydział
Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Wydział Nauk Geograficznych i
Geologicznych Instytut Geologii
Państwowy Instytut Geologiczny -
Państwowy Instytut Badawczy
12
prof. dr hab. Stanisław Skompski
Uniwersytet Warszawski
Wydział Geologii
13
prof. dr hab. Janusz Skoczylas
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Wydział Nauk Geograficznych
i Geologicznych
Instytut Geologii
14
dr Ryszard Szczęsny
Muzeum Ziemi PAN
15
prof. dr hab. Joachim Szulc
16
prof. dr hab. Ireneusz Walaszczyk
17
prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz
Uniwersytet Jagielloński
Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Instytut
Nauk Geologicznych
Uniwersytet Warszawski
Wydział Geologii,
Redaktor Naczelny
Acta Geologica Polonica
członek korespondent PAN
Instytut Nauk Geologicznych PAN
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Wydział Nauk Geograficznych
i Geologicznych Instytut Geologii
8