Dr Tomasz Rembalski - Uniwersytet Gdański

Dr Tomasz Rembalski
Zakład Historii Polski i Powszechnej XIX wieku
tel. (0-58) 523 22 42
Wstęp do badań historycznych
1.
2.
3.
4.
5.
I rok studiów stacjonarnych, semestr zimowy i letni (2010/11), gr. I i II
60 godzin
ćwiczenia
wykaz tematów (poniżej)
zaliczenie z oceną
Podstawą do zaliczenia i wystawienia oceny z zajęć będą dwa kryteria:
a) formalne, czyli obecność na zajęciach. Dopuszczalne dwie nieobecności, bez względu na
przyczyny. Trzecia (lub więcej) nieobecność spowoduje konieczność zaliczenia
(pisemnego lub ustnego) całego materiału z semestru.
b) merytoryczne, czyli solidne przygotowanie się do zajęć, aktywny udział w dyskusji oraz
samodzielne formułowanie wniosków na zajęciach. Osoby, które nie uczestniczyły
aktywnie w zajęciach, będą proszone o indywidualne zaliczenie. W celu aktywizacji całej
grupy studentów będą stosowane ok. 10 min. sprawdziany pisemne z poprzednich zajęć
(tzw. „wejściówki”). Na ostatnich zajęciach w semestrze zimowym i letnim
przeprowadzony zostanie sprawdzian pisemny z przerobionego materiału.
Podręczniki:
- Handelsmann M., Historyka. Zasady metodologii i teorii poznania historycznego, Warszawa
1928
- Miśkiewicz B., Wstęp do badan historycznych, Warszawa-Poznań 1985
- Pawlak M., Serczyk J., Podstawy badan historycznych. Skrypt dla studentów I roku historii,
Bydgoszcz 1994
- Serczyk J., Podstawy badan historycznych, Toruń 1963 i wyd. następne
- Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001 [lub inne wydania]
- Świerzawski A., Warsztat naukowy historyka. Wstęp do badań historycznych, Łódź 1978
- Topolski J., Metodologia historii, Warszawa 1984
Literatura dodatkowa:
- F. Braudel, Historia i trwanie, tłum. B. Geremek, Warszawa 1971
- M. Bloch, Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka, tłum. W. Jedlicka, Warszawa 1962
Tematyka zajęć:
Tradycje gdańskiej nauki
1. Początki gdańskiej nauki
2. Uniwersytet Gdański
3. Gdańskie środowisko historyczne
Literatura:
- M. Andrzejewski, L. Mokrzecki, J.A. Włodarski, Zarys dziejów Uniwersytetu
Gdańskiego, Gdańsk 2006
I.
2
- Tradycje gdańskiej humanistyki, pod red. J. Borzyszkowskiego i C. ObrachtProndzyńskiego, Gdańsk 2008, s. 7-23, 35-113
II.
Pojęcia „kultura” i „nauka” oraz ich zakres
1. Kształtowanie się pojęcia kultura
2. Kultura symboliczna, społeczna i materialna
3. Powstanie nauki nowożytnej
4. Klasyfikacja nauk i jej kryteria
Literatura uzupełniająca:
- Kłoskowska A., Socjologia kultury, Warszawa 1983
- Piekarczyk S., Historia, kultura, poznanie, Warszawa 1972
- Kamiński S., Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin 1961
- Historia nauki polskiej, t. I-VII, Wrocław-Kraków-Gdańsk 1970-1977
III.
Historia jako nauka
1. Przedmiot nauki historycznej
2. Człowiek a środowisko geograficzne
3. Pojęcie społeczeństwo
4. Proces dziejowy i jego struktura
5. Metody badań: pragmatyczna, synchronistyczna, filologiczna, genetyczna,
ewolucyjna, porównawcza, socjologiczna, statystyczna, geograficzna,
genealogiczna, progresywna, retrogresywna, z milczenia źródeł
6. Dzieje a historia, pojęcie historii powszechnej, narodowej, regionalnej
7. Historia a inne nauki: historia a archeologia, historia a socjologia, historia a
etnografia
8. Kierunki badań historycznych
IV.
Literatura naukowa
1. Pojęcia literatur: naukowa, popularnonaukowa, popularna
2. Rodzaje prac naukowych
a. Wydawnictwa ogólne
b. Wydawnictwa źródłowe
c. Monografie, rozprawy, artykuły, recenzje naukowe
d. Czasopisma naukowe
V.
Bibliografia
1. Termin bibliografia
2. Rodzaje bibliografii
3. Opis bibliograficzny (pełny, skrócony)
4. Zapis bibliograficzny i zapis przypisowy (zajęcia praktyczne)
Literatura uzupełniająca:
- Jolanta Maćkiewicz, Jak pisać teksty naukowe, Gdańsk 1996
VI.
Źródło historyczne
1. Definicja źródła historycznego
2. Klasyfikacja źródeł historycznych
3. Wiedza źródłowa
4. Edytorstwo historyczne
a. metoda filologiczna a historyczna
b. pojęcie podstawy wydania
3
c. instrukcje wydawnicze
d. Wybrane wydawnictwa źródłowe (Pomniki dziejowe Polski, kodeksy
dyplomatyczne, źródła gospodarcze, lustracje, inwentarze, rewizje,
rachunki, źródła sądowe, Metryka Koronna)
5. Zapis bibliograficzny i przypisowy źródła (zajęcia praktyczne)
Literatura uzupełniająca:
- A. Wolff, Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do
połowy XVI w., „Studia Źródłoznawcze”, t. 1, 1957
- Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku,
pod red. K. Lepszego, Wrocław 1953
- B. Kürbis, Osiągnięcia i postulaty w zakresie metodyki wydawania źródeł
historycznych, „Studia Źródłoznawcze”, nr 1, 1957, s. 53-87
- Stan badań i potrzeby edycji źródłowych dla historii Pomorza i innych krajów
południowej strefy bałtyckiej, pod red. M. Biskupa, Toruń 1995
VII. Biblioteki, archiwa i muzea
1. Pojęcia: biblioteka, archiwum i muzeum
2. Zadania bibliotek, archiwów i muzeów
3. Podstawowe instytucje w Polsce i na świecie
4. Korzystanie historyka z biblioteki, archiwum i muzeum (w planie wycieczki do
ww. instytucji)
Literatura uzupełniająca:
- C. Obracht-Prondzyński, Kaszubskich pamiątek skarbnice. O muzeach na
Kaszubach – ich dziejach, twórcach i funkcjach społecznych, Gdańsk 2008
- 100 lat Archiwum Państwowego w Gdańsku. Sesja jubileuszowa 8 VI 2001, red. A.
Przywuska, I. Rdzanek, Gdańsk 2001
VIII. Warsztat pracy historyka
1. Postępowanie badawcze historyka
a. Ustalanie dziedziny i problematyki badawczej
b. Stawianie pytań przeszłości i szukanie odpowiedzi. Rola hipotezy w pracy
historyka
2. Praca nad źródłami historycznymi
a. Odczytywanie informacji źródłowej
b. Krytyka źródeł historycznych
c. Nauki pomocnicze historii
d. Ustalanie faktów historycznych
IX.
Pisanie pracy naukowej
1. Technika pracy naukowo-badawczej. Zbieranie materiałów
a. sporządzanie fiszek (źródłowych, z literatury i bibliograficznych)
2. Etapy wdrażania do pisania prac naukowych
a. Podstawowe czynności podczas pisania pracy naukowej
b. Rodzaje prac naukowych
c. Kolejność przygotowywania prac na studiach historycznych
Literatura uzupełniająca:
- B. Miśkiewicz, Praca magisterska na studiach historycznych. Przewodnik
metodyczny, Poznań 1975