Odprawa emerytalna w podstawowym zakładzie pracy

Odprawa emerytalna w podstawowym zakładzie pracy
Wpisany przez Artur Klawenek
Czy nauczyciel może domagać się odprawy emerytalnej w drugim zakładzie pracy na
podstawie przepisów Kodeksu pracy?
Pytanie
Zgodnie z Kartą Nauczyciela, nauczyciel otrzymuje odprawę emerytalną w podstawowym
zakładzie pracy. Czy jest to zgodne z Konstytucją? Czy były już może orzeczenia w tej
sprawie?
Kodeks pracy stanowi, że odprawa należy się od pracodawcy, z którym rozwiązano umowę o
pracę z powodu przejścia na emeryturę. Pracownik, jeśli pracuje u dwóch pracodawców i
rozwiąże umowę o pracę w związku z przejściem na emeryturę, otrzyma odprawę od każdego
pracodawcy. Natomiast nauczyciel otrzyma odprawę wyłącznie od pracodawcy, który jest
określony jako pracodawca podstawowy. Wydaje się, że sytuacja ta jest niezgodna z zasadą
równości konstytucyjnej.
Czy nauczyciel w drugim zakładzie pracy może domagać się odprawy na podstawie KP? Czy
sądy rozpatrywały sprawy dotyczące odpraw emerytalnych nauczycieli pracujących u dwóch
pracodawców?
Odpowiedź
1/3
Odprawa emerytalna w podstawowym zakładzie pracy
Wpisany przez Artur Klawenek
Stosownie do art. 87 ust 1 i 2 ustawy z 26.1.1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97,
poz. 674, ze zm.) nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z
tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę
lub rentę z tytułu niezdolności do pracy (...) przyznaje się odprawę w wysokości
dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym
miejscem jego pracy. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub
renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na
emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, który przepracował w szkole co najmniej 20
lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego
w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.
W świetle obowiązujących przepisów kwestia miejsca, w którym następuje wypłata odprawy, nie
może rodzić wątpliwości. Ustawodawca wyraźnie wskazuje tu obowiązek ustalenia tej odprawy
w jednej ze szkół, o ile nauczyciel świadczy pracę w kilku szkołach. Ustalenia, która z tych szkół
jest podstawowym miejscem pracy, dokonuje się na mocy oświadczenia woli samego
nauczyciela. Przepis ten nie został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, a zatem
jest w pełni obowiązujący i zgodny z Konstytucją.
Kwestia czy potencjalnie przepis ten mógłby zostać uznany za niekonstytucyjny w przypadku
zaskarżenia nie jest jednak oczywista. Powołana w Konstytucji RP zasada równości wobec
prawa (będąca jednym z fundamentów demokratycznego porządku prawnego, odnosząca się
zarówno do sfery stanowienia, jak i stosowania prawa) formułuje ogólną zasadę równości
(stanowiącą lex generalis wobec reszty norm konstytucyjnych). Zawarte jednak w art. 32 ust. 1
Konstytucji postanowienie nakazujące „równe traktowanie każdego" wyraża zasadę, iż przepisy
stanowionego prawa nie mogą zawierać postanowień dyskryminujących lub przyznających
przywileje. W rozstrzygnięciach Trybunału Konstytucyjnego „równość w prawie" oznacza jednak
nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych. Wszystkie podmioty prawa
(sytuacje) charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być
traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno
dyskryminujących, jak i faworyzujących.
2/3
Odprawa emerytalna w podstawowym zakładzie pracy
Wpisany przez Artur Klawenek
Upraszczając powyższe można zatem stwierdzić, iż zasada równości nie oznacza absolutnego
rozstrzygnięcia nakazującego traktowanie wszystkich pracowników w sposób jednakowy.
Przeciwnie, w sposób jednakowy muszą być traktowane osoby „charakteryzujące się daną
cechą". W polskim prawodawstwie funkcjonowanie poszczególnych zawodów sektora
publicznego charakteryzuje powołanie szeregu odrębnych regulacji określających pragmatyki
zawodowe. W przypadku nauczycieli jest nią ustawa Karta Nauczyciela, która formułuje
odrębne od przepisów powszechnych zasady wykonywania pracy. Bezspornie w równy i
jednolity sposób ustawa ta traktuje samych nauczycieli.
Konfrontując te przepisy z przepisami powszechnymi prawa pracy można stwierdzić, iż w
jednym przypadku są one korzystniejsze (urlopy, czas pracy, terminy rozwiązywania stosunków
pracy, wysokość odprawy emerytalnej np. z KP jest niższa niż z KN itp.), w innych mniej
korzystne. Próbując na roboczo zbilansować te relacje można stwierdzić, że Karta Nauczyciela
co do zasady zapewnia korzystniejsze warunki pracy, co jak wskazano wyżej w świetle
orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, nie musi być dyskryminacją pozostałych
pracowników.
Każdy pracownik odchodzi na emeryturę na podstawie określonego przepisu. A zatem, jeżeli
pracownik korzysta z prawa do przejścia na emeryturę ze szkoły, dokonuje tego na postawie
przepisów 88 i 87 Karty Nauczyciela. Przysługuje mu w konsekwencji odprawa w tej wysokości,
jaką przewiduje właśnie ta ustawa. Obowiązek rozwiązania innych stosunków pracy jest
konsekwencją pierwotnej decyzji. Podobnie byłoby, jeżeli pracownik pracowałby na zasadach
powszechnych prawa pracy (KP) i na mocy tych przepisów skierował dokumenty do ZUS o
uzyskanie świadczenia emerytalnego. Wówczas konsekwencją takiego wniosku byłoby
uzyskanie jednomiesięcznej odprawy (art. 921 § 1 KP) i rozwiązanie pozostałych stosunków
pracy, w tym np. równoczesnego stosunku pracy w szkole. Należy tu zwrócić uwagę na przepis
art. 921 § 2 Kodeksu Pracy, zgodnie z którym pracownik, który otrzymał odprawę, nie może
ponownie nabyć do niej prawa.
3/3