Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój dzieci
Transkrypt
Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój dzieci
Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój dzieci „Każde z rodziców ma określone wyobrażenie na temat wychowania dzieci i roli, jaką powinien pełnić w ich życiu, specyficzny dla siebie sposób oddziaływania na nie, komunikowania się z nimi; przyjmuje określoną postawę w stosunku do nich. Postawa jest to „tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji, czy problemu, czyli ogólnie mówiąc, jakiegoś przedmiotu, na który jest skierowana.” (Ziemska,1973, s. 31). W każdej postawie zawarte są trzy składniki: myślowy- wyrażany za pomocą słów w formie opinii np. „moja córka jest taką grzeczną dziewczynką”; działania wyrażany poprzez zachowanie, działanie np. przytulanie, całowanie dziecka przez matkę; uczuciowy - wyrażany poprzez ekspresję, jaka towarzyszy naszym wypowiedziom i czynom np. ton głosu, mimika... Przy czym składnik uczuciowy jest tu najważniejszy, ładunek emocjonalny, jaki on zawiera, jest podstawą do określenia postawy i pozwala odróżnić ją od opinii. Sprawia, że nie tylko określamy dziecko jako takie, czy inne, ale także zachowujemy się w stosunku do niego w specyficzny sposób. Postawa wyznacza działanie w stosunku do dziecka, decyduje o stylu wychowania, o doborze, a także skuteczności metod wychowawczych. Żeby zachowanie rodzica w stosunku do dziecka można było określić jako postawę, musi być spełniony jeszcze jeden warunek - tendencja do takiego zachowania musi być utrwalona, stała w pewnym okresie czasu. Nie określa się jako postawę krótkotrwałych stanów psychicznych, tak więc postawa rodzicielska jest w pewnym stopniu utrwaloną, „nabytą strukturą poznawczo- dążeniową- afektywną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka” (Ziemska, 1973, s. 33 M. Ziemska na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań wyróżniła cztery postawy pozytywne (akceptacji, współdziałania z dzieckiem, rozumnej swobody, uznania praw dziecka), stwarzające odpowiednie warunki psychospołeczne dla prawidłowego rozwoju dziecka, oraz cztery postawy negatywne (unikającą, odtrącającą, nadmiernie wymagającą, nadmiernie chroniącą), wpływające ujemnie na kształtowanie się osobowości dziecka. WŁAŚCIWE 1. Akceptacja dziecka – przyjęcie go takim , jakim ono jest , z jego cechami fizycznymi , usposobieniem , umysłowymi możliwościami i trudnościami w jakichś dziedzinach . Rodzice dają mu do zrozumienia , że jest kochane , cenione , że znają jego potrzeby i starają się je zaspokoić . W takiej rodzinie dziecko czuje się bezpiecznie , jest zadowolone ze swego istnienia , nawiązuje trwałe więzi emocjonalne , potrafi wyrażać swoje uczucia , jest wesołe , miłe , odważne . 2. Współdziałanie z dzieckiem – świadczy o zainteresowaniu rodziców tym , co robi dziecko . Rodzice angażują je w zajęcia i sprawy domowe , odpowiednie do jego możliwości rozwojowych . Ma ono prawo do wyrażania swojej własnej opinii , decydowania o sprawach bliskich mu osób , czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe . 3. Danie mu rozumnej swobody – rodzice darzą dziecko zaufaniem i pozostawiają mu duży margines swobody . Potrafią jednak utrzymać swój autorytet i odpowiednio kierować dzieckiem . Dziecko z takiej rodziny jest bystre , pomysłowe , współdziała z rówieśnikami . 4. Uznawanie praw dziecka – rodzice pozwalają dziecku samodzielnie działać i dają mu do zrozumienia , że jest odpowiedzialne za wyniki tego działania . Kierują nim stosując sugestie , wyjaśnienia i tłumaczenia , wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków . Dziecko dokładnie wie czego się od niego oczekuje na miarę jego możliwości rozwojowych . Dziecko z takiej rodziny jest samodzielne , lojalne , solidarne . NIEWŁAŚCIWE 1. Postawa odtrącająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodziców . Dziecko jest dla nich ciężarem , wzbudza ich niechęć . Rodzice tacy otwarcie krytykują dziecko , nie dopuszczają go do głosu , stosują surowe kary , represyjne żądania , postępują z nim w sposób brutalny . 2. Postawa unikająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec dziecka , ich uległością i biernością . Rodzice wykazują beztroskę posuniętą do braku odpowiedzialności , ignorują dziecko , zaniedbują je pod względem uczuciowym , opiekuńczym oraz stawianych dziecku wymagań . dzieci z takich rodzin cechuje brak wytrwałości w działaniu , nieufność , strach , konfliktowość w kontaktach z ludźmi . 3. Postawa nadmiernie wymagająca – przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z dzieckiem . Zmuszają je aby dostosowało się do wytworzonego przez nich wzoru , bez liczenia się z możliwościami dziecka , bez uznania jego praw i poszanowania jego indywidualności . Stawiają mu wygórowane wymagania , ograniczają jego samodzielność swobodę , narzucają mu swoją wolę przez zmuszanie , stosowanie nagan , sztywnych reguł postępowania . Dzieci takie cechuje brak wiary we własne siły , niepewność , lękliwość , uległość , przewrażliwienie , brak zdolności do koncentracji uwagi . 4. Postawa nadmiernie chroniąca – podejście rodziców do dziecka jest bezkrytyczne , uważają je za wzór doskonałości , ulegają mu , tolerują jego niewłaściwe postępowanie , zaspokajają każdy kaprys , pozwalają panować nad całą rodziną , są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie troskliwi przez co utrudniają dziecku samodzielność . Dzieci z takich rodzin wykazują opóźnienie dojrzałości społecznej , bierność , zarozumiałość , poczucie większej wartości , nadmierną pewność siebie , zależność od matki , nieustępliwość „Na podstawie przeprowadzonych dotychczas badań stwierdzono, że postawa, jaką prezentują rodzice, ma duży wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Nie determinuje jej, gdyż ważne są też właściwości indywidualne dziecka, a także oddziaływania środowiskowe, niemniej jednak wpływ ten jest na tyle duży, że nie można go lekceważyć. Stosunki rodzinne odbijają się w znacznym stopniu na osiągnięciach szkolnych dzieci. Postawa pełna czułości, zrozumienia, zaufania i akceptacji pomaga dziecku w osiąganiu dobrych wyników w szkole, natomiast negatywne postawy rodziców wobec dzieci – mogą powodować u nich powstanie negatywnych postaw wobec samych siebie, co z kolei może niekorzystnie oddziaływać na ich postępy szkolne, mimo znacznych predyspozycji intelektualnych. Problem dojrzałości szkolnej ma także ścisły związek z postawami rodzicielskimi, zwłaszcza matek. Zarówno postawy uzależniające dziecko od matki, charakteryzujące się nadmierną koncentracją, jak i postawy odrzucające są typowe dla matek dzieci źle przystosowanych. Postawy rodzicielskie wywierają także duży wpływ na rozwój emocjonalny dzieci. Dzieci rodziców odrzucających charakteryzują się wysoką afektywnością, niską kontrolą życia uczuciowego, emocjonalną niestałością, agresywnością, kłótliwością i buntowniczym nastawieniem do otoczenia, natomiast dzieci - rodziców o postawach demokratycznych (uznania i współdziałania), dających dziecku poczucie bezpieczeństwa, mają łagodne i pogodne usposobienie. Badano również zależność między rozwojem społecznym dziecka a postawami rodzicielskimi. Tu także stwierdzono korzystny wpływ postaw demokratycznych. U dzieci tych rodziców zaobserwowano koleżeńskość, przyjazny stosunek do innych, dobre kontakty z rówieśnikami. Dzieci - rodziców pobłażliwych były mniej aktywne, niepewne, nieśmiałe, niezbyt koleżeńskie, natomiast dzieci mające odrzucających ich rodziców były buntownicze, kłótliwe, sprzeciwiały się dorosłym, nakazom i ograniczeniom. Niekorzystny wpływ na rozwój społeczny dziecka ma także postawa nadmiernie opiekuńcza, niedająca dziecku możliwości samodzielnego działania, hamująca jego aktywność. Dzieci wychowywane przez takich rodziców charakteryzowały się nieopanowaniem, nadpobudliwością, słabą zdolnością koncentracji uwagi, były podatne na frustrację. Najlepszą dla uspołecznienia dziecka jest postawa akceptująca, sprzyja kształtowaniu przyjaznych uczuć i lojalności oraz rozwija zdolność do współdziałania, postawa ta pozytywnie wpływa na inne sfery rozwoju dziecka. Bibliografia: Katula S., Pedagogika rodziny, Toruń 2006 Ziemska M., Postawy rodzicielskie , Warszawa 1973. Opracowanie : Beata Dzierko