Bariery informacyjne w nauce

IX Forum INT
Zakopane 2007
Bariery informacyjne w nauce
Marzena Świgoń
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Bariery informacyjne
• przeszkody w dostępie do informacji, korzystaniu z niej i
rozpowszechnianiu
• zjawisko powszechnie występujące – w środowisku
naukowym doświadcza ich ponad 70 % badanych
• dotychczasowymi badaniami objęto, oprócz
pracowników naukowo-dydaktycznych, także studentów i
pracowników służby zdrowia
• w dobie społeczeństwa informacyjnego – istnieje
potrzeba badań w innych grupach użytkowników
• najważniejsze kwestie w badaniach barier
informacyjnych:
– identyfikacja barier
– hierarchizacja
– badanie zależności między ich postrzeganiem a różnymi
cechami respondentów
Identyfikacja barier informacyjnych
• Metoda reprezentatywna
• Kwestionariusz ankiety
• Wykaz barier informacyjnych
– stosowanie ujednoliconej listy przeszkód umożliwia
porównywanie wyników badań
Uniwersalna typologia
barier informacyjnych
I.
II.
III.
IV.
Bariery związane z użytkownikiem informacji
Bariery interpersonalne
Bariery środowiskowe
Bariery związane ze źródłami informacji
a)
b)
tworzone przez biblioteki
tworzone przez autorów i wydawców informacji
pośredniej i bezpośredniej
Hierarchizacja barier informacyjnych
1.
2.
na podstawie częstotliwości doświadczania danego
rodzaju przeszkody (% ogólnej liczby respondentów);
na podstawie wielkości przeszkody (np. skala
punktowa 1 – 5, gdzie „1 = nieistotna bariera”, „5 =
bardzo uciążliwa bariera).
Najczęściej napotykane bariery informacyjne nie są
jednocześnie najbardziej uciążliwymi.
(na podstawie badań empirycznych)
Zależności między postrzeganiem barier
a cechami respondentów
• Cechy respondentów, tzw. zmienne niezależne, np.:
–
–
–
–
wiek,
płeć,
stopień naukowy,
rodzaj uprawianej dyscypliny naukowej
• Zależności mają charakter uniwersalny.
Różnice w postrzeganiu barier
w świetle badań
• płeć [k, m] – wyższe oceny uciążliwości barier wybierały
niemal zawsze kobiety;
• stopień naukowy [mgr, dr, dr hab./prof.] – wyraźna
liniowa zależność: im wyższy stopień tym niższe oceny
wielkości barier;
• wiek [do 35 lat, 36-45, 46-55, pow.55] – najmłodsi
pracownicy wybierali zdecydowanie wyższe oceny niż
najstarsi; wyjątkiem były przeszkody w korzystaniu z
Internetu;
• rodzaj nauk [NH, NS, NP, NT] – wyższe oceny wielkości
wybierali przedstawiciele nauk humanistycznych i
społecznych, niż przyrodniczych i technicznych.
Bariery, których postrzeganie jest silnie
związane z cechami respondentów
•
•
•
•
•
•
•
nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach
bariery geograficzne
pomoc innych pracowników naukowych w
poszukiwaniu informacji
jakość informacji w Internecie
niedoskonałość wyszukiwarek internetowych
dominacja języka angielskiego w Internecie
koszty połączeń z Internetem
Nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach a płeć
45
5
40
35
30
3
25
1
0
20
15
10
5
3
2
0
4
4
2
1
0
kobiety
mężczyźni
5
Nieprzyjazne regulaminy w bibliotekach a wiek
45
5
40
3
35
1
30
3
20
5
5
0
2
1
0
2
1
4
2
4 5
0
do 35 lat
1 2
3
4
4
15
5
0
3
25
10
0
36-45
46-55
pow.55 lat
Bariery geograficzne a rodzaj nauk
50
5
45
40
35
30
25
0
1
20
3
3
1
4
15
10
5
0
3 4
2
2
5
5
4
4
0
0
2
5
3
1
2
1
0
NP.
NT
NS
NH
Pomoc innych pracowników a rodzaj nauk
40
4
35
1
30
25
20
15
0
5
3
0
4
2
2
3
1
3 4
4
0
10
5
5
1
2
3
5
2
1
0
5
0
NP.
NT
NS
NH
Pomoc innych pracowników a płeć
30
25
20
15
10
5
0
kobiety
mężczyźni
Jakość informacji w Internecie a stopień naukowy
60
0
50
40
30
2 3
20
0
5
4
0
4
1 2 3
5
10
0
1
2
3 4 5
1
mgr
dr
dr hab./prof.
Jakość informacji w Internecie a wiek
60
0
0
50
40
30
2
20
0
3
4
1
5
0
3
2
5
4
10
1
3
2
1
0
do 35 lat
36-45
2
4
46-55
5
1
4 5
3
pow.55 lat
Niedoskonałość wyszukiwarek a stopień naukowy
0
60
50
40
30
20
10
0
3
4 5
0
1 2
2 3 4
1
5
1
5
3
2
0
mgr
dr
4
dr hab./prof.
Niedoskonałość wyszukiwarek a wiek
80
0
70
0
60
50
40
30
20
0
2
3
4 5
1
0
1 2
3 4
10
5
1
3
2
0
do 35 lat
36-45
46-55
5
4
1
3 4
2
5
pow.55 lat
Dominacja języka angielskiego w Internecie a wiek
60
0
50
1
0
40
1
1
30
2 3
20
10
0
4
0
5
2
4
5
3
3 4
4
2
0
do 35 lat
36-45
46-55
5
1
3
5
2
pow.55 lat
Koszty połączeń z Internetem a wiek
70
0
60
0
1
50
40
30
20
10
0 1
4
2
5
3
1
0
5
3 4
4
2
2
0
do 35 lat
36-45
5
3
5
46-55
4
1 2 3
pow.55 lat
Podsumowanie
• Bariery informacyjne są zjawiskiem odmiennie
postrzeganym przez różnych użytkowników.
• Różnice w opiniach widoczne są zarówno przy
porównywaniu średnich ocen wielkości poszczególnych
barier (wyniki publikowane na łamach literatury), jak też
przy porównywaniu rozkładu wszystkich możliwych
odpowiedzi (wyniki zaprezentowane dzisiaj).
• Istnieje potrzeba dalszych badań w zakresie barier
informacyjnych.