pobierz artykuł w formacie pdf

Wpływ wczesnego programowania żywieniowego
na zdrowie w późniejszym okresie życia
Berthold Koletzko*, Julia von Rosen, Hans Demmelmair w imieniu
Projektu EARNEST (Projekt Wczesnego Programowania Żywieniowego)
Istnieje coraz więcej dowodów na to, że zdarzenia metaboliczne w krytycznym przedziale
czasowym rozwoju przed- i pourodzeniowego
w istotnej mierze wpływają na zdrowie w późniejszym okresie życia. Koncepcje tę często
określa się jako „programowanie” lub „wczesne
programowanie metaboliczne zdrowia w okresie dorosłości” (1,2).
W badaniach epidemiologicznych udokumentowano istnienie związku pomiędzy urodzeniową
masą ciała lub wczesną ekspozycją żywieniową
a prawdopodobieństwem odległego rozwoju nadciśnienia, cukrzycy, otyłości, chorób zakaźnych,
chorób alergicznych i autoimmunologicznych oraz
zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca,
a także powiązanie tych czynników z funkcjonowaniem w wieku dorosłym (3). Te obserwacje doprowadziły do hipotezy, że niedożywienie matki
w okresie ciąży może prowadzić zarówno do ograniczenia wzrostu płodu, jak i do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób u dziecka w późniejszym okresie życia.
Ze względu na związane z optymalizacją wczesnego żywienia ogromne możliwości prewencyjne
w odniesieniu do zdrowia, samopoczucia i sprawności w późniejszym okresie życia, kwestie te wymagają starannego wyjaśnienia. Uzasadnione są znaczne
inwestycje w badania naukowe mające na celu zbadanie mechanizmów wczesnego programowania
żywieniowego i jego oddziaływania na zdrowie podczas pozostałego okresu życia – nie tylko ze względu
na możliwą poprawę jakości życia poszczególnych
ludzi, ale także ze względu na znaczny wpływ ekonomiczny na całe społeczeństwa.
Alternatywna hipoteza zakłada, że niska masa
urodzeniowa wiąże się z kompensacyjnym przyspieszeniem wzrostu po urodzeniu, a przyspieszony przyrost masy ciała wydaje się być sam w sobie czynnikiem ryzyka przyszłego rozwoju chorób.
Na przykład działanie ochronne karmienia piersią
wobec ryzyka późniejszej otyłości (2-4) wydaje się
związane z mniejszym przyrostem masy ciała dzieci karmionych piersią w pierwszym roku życia (6).
Co więcej, określone substraty wpływają modulująco na wczesny rozwój tkankowy i istnieją interakcje pomiędzy oddziaływaniami metabolicznymi
a polimorfizmami genetycznymi (1,7).
*Prof. pediatrii Berthold Koletzko (Koordynator Projektu Wczesnego Programowania Żywieniowego), Szpital Dziecięcy im. dr. von Haunera,
Uniwersytet im. Ludwiga Maksymiliana w Monachium Lindwurmstr. 4, D-80337 München, Niemcy, Faks +49 89 5160 7742
4
Żywność dla zdrowia
Koncepcja możliwości zmniejszenia zachorowalności na choroby osób dorosłych mające swoje źródło w przyjmowaniu pokarmów jeszcze w łonie matki
i we wczesnym dzieciństwie zyskała uznanie Komisji
Europejskiej, która finansuje największy na świecie
program badawczy w tej dziedzinie, „Projekt Wczesnego Programowania Żywieniowego” (www.metabolic-programming.org). Ten kosztujący 16,5 miliona
euro, wielodyscyplinarny projekt badawczy mający
na celu zebranie i opracowanie odpowiednich danych
doświadczalnych, doprowadzenie do zmian obowiązujących wytycznych i postępowania praktycznego,
poprawę żywienia w ciąży i we wczesnym dzieciństwie oraz zmniejszenie częstości występowania chorób metabolicznych i poznawczych jest realizowany
przez około 38 współpracujących ze sobą wiodących
instytutów badawczych w 16 krajach europejskich.
Wczesne programowanie żywieniowe to efekt
nakładania się na siebie natury i pielęgnacji – wiąże
się z interakcją czynników genetycznych i środowiska. Różnice doświadczeń żywieniowych w krytycznych okresach początku życia, zarówno przed
urodzeniem, jak i po nim, programują rozwój
i zdrowie we wszystkich następnych latach. Korzystając z istniejących danych, w naszych badaniach
doprowadzimy do takiej zmiany koncepcji norm
i zaleceń żywieniowych, która zapewni możliwość
utrzymania jak najlepszego stanu zdrowia i samopoczucia w dłuższym okresie. Wyniki tych prac
mogą się przyczynić do zmiany obowiązujących
paradygmatów, z nadaniem nowego, większego
znaczenia opiece położniczej i pediatrycznej w długoterminowej profilaktyce zdrowotnej.
PIŚMIENNICTWO:
Koletzko B, Akerblom H, Dodds PF, Ashwell M (Hrsg.) Early nutrition and its later consequences: New opportunities. New York, Springer Publishers,
Adv Exp Med Biol 2005;569:1-237.
Koletzko B. Developmental origins of adult disease: Barker’s or Dörner’s hypothesis? Am J Hum Biol 2005;17:381-382.
von Kries R, Koletzko B, Sauerwald T, von Mutius E, Barnert D, Grunert V, von Voss H. Breastfeeding and obesity: cross sectional study. Brit Med J
1999;319:147-150
Toschke AM, Vignerova J, Lhotska L, Osancova K, Koletzko B, von Kries R. Overweight and obesity in 6- to 14- year-old Czech children in 1991: protective effect of breastfeeding. J Pediatrics 2002;141:764-769
Arenz S, Rückerl R, Koletzko B, von Kries R. Breast-feeding and childhood obesity. A systematic review. Int J Obesity 2004;28:1247-1256
Toschke AM, Grote V, Koletzko B, von Kries R. Identifying children at high risk for overweight at school entry by weight gain during the first 2 years.
Arch Pediatr Adolesc Med. 2004 May;158(5):449-52.
Schäffer L, Gohlke H, Müller M, Heid IM, Palmer LJ, Kompauer I, Demmelmair H, Illig T, Koletzko B, Heinrich J. Common genetic variants of the FADS1
FADS2 gene cluster and their reconstructed haplotypes are associated with the fatty acid composition in phospholipids. Human Molecular Genetics
2006 Jun 1;15(11):1745-56.
Wpływ Wczesnego Programowania Żywieniowego
na Zdrowie w Późniejszym Okresie Życia: Otyłość i Więcej
W dniach 20–21 kwietnia 2007 odbędzie się
spotkanie Satelitarne przed XV Europejskim Kongresem Otyłościowym w Budapeszcie
(15th European Congress on Obesity, Budapest, 22–25.04.2007)
Organizatorami spotkania są: Projekt Wczesnego Programowania Żywieniowego
oraz Europejska Akademia Nauk Żywieniowych
Wstępny program naukowy spotkania obejmuje następujące zagadnienia:
•
•
•
•
•
•
Odżywianie Matki: Trendy i Wpływ na Stan Zdrowia Noworodka
Programowanie Choroby I: Choroby układu krążenia
Programowanie Choroby II: Otyłość i Cukrzyca
Podstawy Programowania Żywieniowego we Wczesnym Okresie Życia
Interakcje Genu Żywienia w Programowaniu we Wczesnym Okresie Życia
Wyniki Europejskiego Projektu Zwalczania Otyłości Wśród Dzieci
Ponadto w programie m.in. wykłady plenarne, debaty oraz sesje plakatowe.
Więcej informacji:
www.metabolic-programming.org.
Żywność dla zdrowia
5