D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

Sygnatura akt IIC 1409 /1 4
UZASADNIENIE
Powód – Z. S. w pozwie z dnia 17 września 2014 r., skierowanym przeciwko E. S. (1) wniósł o uznanie za nieważne
dwa akty notarialne, a mianowicie:
- akt notarialny z 8 listopada 2010 r., sporządzony przez notariusza H. R. w Kancelarii Notarialnej w Z., rep. A (...);
- akt notarialny z 12 czerwca 2013 r. sporządzony przez notariusza H. R. w Kancelarii Notarialnej w Z., rep. A (...).
W uzasadnieniu swojego żądania, powód wskazał, iż do niekorzystnego rozporządzenia swoim majątkiem w drodze
darowizn nakłoniła go jego żona, podstępnie zapewniając, że jest to dobre rozwiązanie dla nich obojga. /pozew k. 33 odw./
Pismem procesowym z dnia 28 listopada 2014 r. strona powodowa sprecyzowała żądanie wnosząc o zobowiązanie
pozwanej E. S. (1) do złożenia oświadczenia woli, przenoszącego na powoda Z. S.:
1. udział wynoszący ½ części we współwłasności nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) – działce gruntu
oznaczonej na mapie nr (...) o obszarze 596 m2, zabudowanej budynkiem mieszkalnym i budynkiem mieszkalno –
gospodarczym, dla której w Sądzie Rejonowym w Zgierzu urządzona jest księga wieczysta KW nr (...);
2. udział wynoszący ½ części w wierzytelności zwrot nakładów poczynionych na pawilon handlowy wzniesiony na
działce gruntu o powierzchni 200 m2, położonej w obrębie S-2 miasta S. przy ul. (...), objętej w dzierżawę na podstawie
umowy z 31 grudnia 2007 r., zawartej z Gminą S.;
3. udział wynoszący ½ części we współwłasności samochodu osobowego marki H. (...) o nr identyfikacyjnym (...);
4. Udział wynoszący ½ we współwłasności samochodu osobowego marki P. (...) o nr identyfikacyjnym VF 38 (...).
Strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W
uzasadnieniu swojego stanowiska strona powodowa powołała się na złożone przez powoda oświadczenie o odwołaniu
darowizny i uchyleniu się od skutków błędu. /pismo procesowe k. 28-29/
W odpowiedzi na pozew z dnia 2 grudnia 2014 r. pozwana nie uznała powództwa, wnosząc o jego oddalenie w całości
oraz o utrzymanie w mocy aktów notarialnych z 8 listopada 2010 r. rep. A (...)i z 12 czerwca 2013 r. A (...). Strona
pozwana wniosła także o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych. /
odpowiedź na pozew k. 33-34/
Na rozprawie strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. /protokół k. 136 odw./
Pozwana E. S. (2) wstąpiła w kolejny związek małżeński i zmieniła nazwisko na E. M. (1). /protokół k. 168/
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Powód – Z. S. był pierwszym mężem pozwanej E. M. (2). /bezsporne/
Strony zawarły związek małżeński w dniu 25 grudnia 1982 r. w S.. Z małżeństwa tego pochodzi dwoje dorosłych dzieci
stron. /bezsporne/
Małżonkowie po ślubie zamieszkali na nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), która została darowana stronom
przez rodziców pozwanej. Na nieruchomości tej stał dom, który został rozebrany przez małżonków. W jego miejsce
strony razem wybudowały w latach 90-tych ubiegłego wieku nowy dom, w którym zamieszkały. W międzyczasie
małżonkowie na tej samej działce wybudowali drugi dom, w którym obecnie mieszka ich starsza córka z rodziną. /
zeznania świadków: A. B. k. 126 – 126 odw., czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; T. S. k. 127 czas nagrania 01:08:52
– 01:32:13; J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; W. B. k. 163 czas nagrania 00:12:24 – 00:28:47; E. S.
(3) k. 166 czas nagrania 01:37:44 – 02:03:49; B. B. k. 167 czas nagrania 02:05:18-02:23:20; przesłuchanie powoda k.
168 czas nagrania 02:38:51-03:30:36; przesłuchanie pozwanej k. 171 czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Obie strony od początku trwania małżeństwa pracowały zawodowo i uzyskiwały dochód. Przez wiele lat małżonkowie
wspólnie prowadzili sklep spożywczo – alkoholowy. /zeznania świadków: A. B. k. 126- 126 odw. czas nagrania
00:40:09 – 01:05:53; T. S. k. 127 czas nagrania 01:08:52 – 01:32:13; J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:1402:44:00; W. B. k. 163 czas nagrania 00:12:24 – 00:28:47; E. S. (3) k. 166 – 166 odw. czas nagrania 01:37:44 –
02:03:49; przesłuchanie powoda k. 168 czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Już wówczas powód nadużywał alkoholu, chcąc ograniczyć jego spożycie zdecydował się na wszycie sobie E.. /
przesłuchanie powoda k. 170 odw. czas nagrania 04:26:51-05:03:49; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw.-172 czas
nagrania 05:03:50- 05:36:31
Od 2005 r. powód zaczął prowadzić działalność transportową, pozwana nadal zajmowała się sklepem spożywczo alkoholowym. /zeznanie świadków: T. S. k. 127 czas nagrania 01:08:52 – 01:32:13; J. P. k. 127 odw. czas nagrania
01:32:14- 02:44:00; W. B. k. 163 czas nagrania 00:12:24 – 00:28:47; P. S. k. 164 odw. czas nagrania 01:10:15 –
01:22:36; R. K. k. 165 -165 odw. czas nagrania 01:23:12-01:37:08; E. S. (3) k. 166 odw. czas nagrania 01:37:44 –
02:03:49; przesłuchanie powoda k. 168 -168 odw. czas nagrania 02:38:51-03:30:36; przesłuchanie pozwanej k. 171
odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Pożycie stron ulegało pogorszeniu po podjęciu przez powoda działalności transportowej, na której utworzenie i rozwój
oraz zakup pojazdów w 2005 roku zaciągnął kredyt w (...) Bank S.A. na kwotę 292.897,96 zł, indeksowany we frankach
szwajcarskich. Pozwana zgodziła się na zawarcie kredytu. Kredyt został zabezpieczony hipoteką na nieruchomości
stron przy ul. (...) w S.. /dokumentacja kredytowa k. 41- 54 i k. 115-122; zeznania świadka J. P. k. 127 odw. czas nagrania
01:32:14- 02:44:00/
Powód w latach 2009-2010 nadużywał alkoholu i nie był już w stanie prawidłowo zarządzać firmą jak i kontrolować
pracowników. /zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw. czas
nagrania 00:29:08 – 01:09:14; P. S. k. 165 czas nagrania 01:10:15 – 01:22:36; R. K. k. 165 -165 odw. czas nagrania
01:23:12-01:37:08; E. S. (3) k. 166-166 odw. czas nagrania 01:37:44 – 02:03:49; B. B. k. 167 czas nagrania
02:05:18-02:23:20; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Powód widziany był przez pracowników firmy transportowej w stanie po spożyciu alkoholu. /zeznania świadków: P.
S. k. 165 czas nagrania 01:10:15 – 01:22:36; R. K. k. 165 -165 odw. czas nagrania 01:23:12-01:37:08/
Z czasem okazało się, że prowadzona przez powoda działalność transportowa przynosiła straty i doszło do jej
niewypłacalności. W celu ratowania firmy (...) zaciągał kolejne pożyczki, nie spłacając dotychczasowych swoich
zobowiązań już wymagalnych. /wezwania do zapłaty, zawiadomienia i faktury k. 55 – 78 i k. 81; zeznania świadka
J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; przesłuchanie powoda k. 170 czas nagrania 04:26:51-05:03:49;
przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Pozwana dowiedziała się, że powód zapożyczył się bez jej wiedzy i zgody. /zeznania świadka M. B. k. 163 odw. czas
nagrania 00:29:08 – 01:09:14; umowa kredytu k. 47-53/
Pozwana regulowała część zobowiązań męża, wyjmując pieniądze z kasy prowadzonego przez nią sklepu. Wypłacała
w ten sposób wynagrodzenia kierowcom zatrudnionym przez powoda, dawała im pieniądze na winiety. Wypłaciła
komornikowi kwotę 272 zł. /kwit k. 107; zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M.
B. k. 163 odw.-164 czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; P. S. k. 165 czas nagrania 01:10:15 – 01:22:36; R. K. k. 165
-165 odw. czas nagrania 01:23:12-01:37:08/
Powód nadal nadużywał alkoholu, pomiędzy małżonkami dochodziło do awantur. /zeznania świadków: J. P. k. 127
odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw.- 164 czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; E. S. (3) k. 166
czas nagrania 01:37:44 – 02:03:49; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Pozwana była przez wiele lat zastraszana i nękana psychicznie. /zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania
01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw.- 164 czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw.
czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Tuż przed likwidacją działalności transportowej, z obawy przed utratą domu i pozostałego majątku strony wspólnie
podjęły decyzje o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej i podziale majątku wspólnego, w taki sposób, aby wszystko
otrzymała pozwana. Takie rozwiązanie zaproponował żonie powód. /przesłuchanie powoda k. 169 czas nagrania
02:38:51-03:30:36; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
W dniu 8 sierpnia 2010 r. małżonkowie S. zawarli przed notariuszem H. R. w Kancelarii Notarialnej w Z. przy ul. (...)
umowę majątkową małżeńską i podział majątku objętego wspólnością ustawową – akt notarialny rep. A (...). Mocą
przedmiotowej umowy strony wyłączyły obowiązującą ich z mocy prawa wspólność ustawową małżeńską i oświadczyli,
że ustanawiają rozdzielność majątkową, a nadto oświadczyły, że dokonują podziału w odniesieniu do majątku objętego
uprzednio wspólnością ustawową, w ten sposób, że E. S. (1) nabyła na wyłączną własność zabudowaną działkę nr
(...) o powierzchni 596 m2, objętą księgą wieczystą kw nr (...) oraz samochód osobowy marki H. (...) jak i samochód
osobowy marki P. (...). Strony oświadczyły, że żadnych spłat i dopłat między sobą nie dokonują i żadnych roszczeń z
tytułu podziału majątku nie zachowują, a kredyt zabezpieczony hipotecznie nadal będą spłacać razem, nie dokonując
przejęcia długu. /wypis aktu notarialnego k. 133-134/
Konflikt pomiędzy małżonkami narastał. Powód nadużywał alkoholu i był agresywny wobec pozwanej. /przesłuchanie
pozwanej k. 171 odw.-172 czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Powód wiedział, iż relacje pomiędzy nim a żoną ulegają stopniowemu pogorszaniu. Z. S. dostrzegał istnienie
problemów małżeńskich. /przesłuchanie powoda k. 169 czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Małżonkowie podejrzewali się wzajemnie o zdradę. Skarżyli się znajomym i sąsiadom, że drugi z małżonków z kimś
się spotyka. /zeznania świadków: A. B. k. 126 czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; J. P. k. 127 odw. czas nagrania
01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw.-164 odw. czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; E. S. (3) k. 166 czas nagrania
01:37:44 – 02:03:49; B. B. k. 167 czas nagrania 02:05:18-02:23:20; przesłuchanie powoda k. 169 czas nagrania
02:38:51-03:30:36; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
W dniu 12 czerwca 2013 r. małżonkowie S. podpisali przed notariuszem H. R. w Kancelarii Notarialnej w Z. przy ul. (...)
lok. 10 kolejny akt notarialny rep. A (...) zawierający w swej treści aneks do umowy majątkowej małżeńskiej i umowy
o podział majątku objętego wspólnością ustawową. Mocą tej umowy E. S. (1) nabyła na wyłączną własność, w ramach
dalszego podziału majątku wspólnego wszelkie prawa do nakładów poczynionych na pawilon handlowy wybudowany
na działce wydzierżawionej od Gminy S., położonej w S. przy ul. (...). /wypis aktu notarialnego k. 131 – 132/
Pomimo, iż strony pozostawały w ustroju rozdzielności majątkowej, pozwana nadal spłacała kredyt hipoteczny. Z tego
tytułu pozwana spłaciła za powoda kwotę 84.289,27zł (odpowiada to tylko ½ raty, którą winien płacić powód). /
zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw. czas nagrania 00:29:08 –
01:09:14; przesłuchanie powoda k. 170 odw. czas nagrania 04:26:51-05:03:49/
Powód zaprzestał regulowania swoich zobowiązań. /pozew k. 157-157 odw.; wyciąg z ksiąg k. 158-159; zeznania
świadka M. B. k. 163 odw. czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw.-172 czas nagrania
05:03:50- 05:36:31/
To pozwana w całości ponosiła koszty utrzymania rodziny, utrzymania domu, opłacała podatek od nieruchomości,
spłacała również liczne zobowiązania zaciągnięte przez powoda, w tym kredyt hipoteczny. Kiedy pojawiła się
możliwość przekształcenia przysługującego prawa dzierżawy działki na której posadowiony był sklep prowadzony
przez strony, na prawo własności za zapłatą odpowiedniej kwoty, pozwana zaproponowała mężowi pokrycie po
połowie kosztów z tym związanych. Powód nie był zainteresowany ponoszeniem związanych z tym kosztów wobec
czego, strony uzupełniły umowę o podział majątku wspólnego w sposób opisany w akcie notarialnym z 12 czerwca
2013r. /zeznania świadka J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw.-172
czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Po likwidacji działalności transportowej powód rozpoczął działalność polegającą na taksówkarskim przewozie osób. /
zeznania świadków: A. B. k. 126 czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00;
M. B. k. 163 odw. czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14/
W grudniu 2013 r. pozwana odpowiedziała na ogłoszenie towarzyskie zamieszczone w gazecie. Po nowym roku zaczęła
się spotykać z ogłoszeniodawcą. /zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; /zeznania
świadków: A. B. k. 126 czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M. B.
k. 164 czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; przesłuchanie powoda k. 168 odw. czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Pomiędzy małżonkami nastąpiła eskalacja konfliktu, na skutek której z nieruchomości wyprowadziła się pozwana z
młodszą córką. /zeznania świadków: J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; B. B. k. 167 czas nagrania
02:05:18-02:23:20; przesłuchanie powoda k. 168 odw. czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Powód nie opłacał mediów w zajmowanym domu i doszło do odłączenia prądu, gazu i wody. /zeznania świadka J. P.
k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; przesłuchanie pozwanej k. 171 odw. czas nagrania 05:03:50- 05:36:31/
Kiedy powód wyprowadził się z domu, wprowadziła się do niego z powrotem pozwana z córką. /zeznania świadków:
J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; B. B. k. 167 czas nagrania 02:05:18-02:23:20/
W dniu 1 listopada 2014 r. powód złożył oświadczenie o odwołaniu darowizny dokonanej na rzecz E. S. (1) i uchyleniu
się od oświadczenia woli złożonego wskutek podstępu. /kserokopia oświadczenia k. 31-32/
Pozwana zdecydowała się złożyć przeciwko Z. S. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa znęcania się psychicznego
i fizycznego, tj. z art. 207 §1 kk. W przedmiotowej sprawie toczyło się postępowanie przed Sądem Rejonowym w
Zgierzu II Wydziałem Karnym sygn. (...) które zakończyło się nieprawomocnym wyrokiem skazującym powoda. /
przesłuchanie powoda k. 168 odw. czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Wyrokiem z dnia 7 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie II C 406/14 rozwiązał przez rozwód
związek małżeński zawarty w dniu 25 grudnia 1982 roku w S., pomiędzy stronami bez orzekania o winie i umorzył
postępowanie w zakresie żądania eksmisji. /kserokopia wyroku k. 112; przesłuchanie powoda k. 170 czas nagrania
04:26:51-05:03:49/
Po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego pozwana w kwietniu 2015 r. ponownie wyszła za mąż za mężczyznę
(poznanego z prasowego ogłoszenia), z którym była widywana już wcześniej, przez społeczność lokalną, w trakcie
trwania małżeństwa stron. /zeznania świadków: A. B. k. 126 odw. czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; T. S. k. 127
czas nagrania 01:08:52 – 01:32:13; J. P. k. 127 odw. czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; W. B. k. 162 odw.- 163 czas
nagrania 00:12:24 – 00:28:47; /zeznania świadków: A. B. k. 126 czas nagrania 00:40:09 – 01:05:53; J. P. k. 127 odw.
czas nagrania 01:32:14- 02:44:00; M. B. k. 163 odw.-164 odw. czas nagrania 00:29:08 – 01:09:14; E. S. (3) k. 166 czas
nagrania 01:37:44 – 02:03:49; przesłuchanie powoda k. 168 odw. czas nagrania 02:38:51-03:30:36/
Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie sąd oparł się na powołanych dowodach z dokumentów oraz
zeznaniach świadków i przesłuchaniu stron.
Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka A. B., który stwierdził, że powód nie miał problemu alkoholowego, Z samego
faktu, że świadek nie widywał powoda po spożyciu alkoholu nie można jeszcze ocenić, czy powód rzeczywiście nie
upijał się. Okoliczność nadużywania prze powoda alkoholu potwierdza wiele innych świadków, w tym domownicy, jak i
pracownicy firmy transportowej powoda. Sam powód przyznał, że w okresie prowadzenia firmy transportowej czasami
wypił alkohol, aczkolwiek jego zdaniem, nie przeszkadzało mu to w niczym. Powód w dalszej części zeznań tłumaczył,
że nigdy nie stał za ladą, będąc pod wpływem alkoholu. O uzależnieniu powoda od alkoholu świadczy przyznana przez
niego okoliczność wszycia sobie E..
Ustalając stan faktyczny Sąd pominął „Protokół zajęcia ruchomości” wobec jego nieczytelności w części pisanej
odręcznie.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Powództwo podlegało oddaleniu.
W niniejszej sprawie powód ostatecznie domagał się zobowiązania pozwanej E. S. (1) do złożenia oświadczenia woli,
przenoszącego na powoda przypadający mu udział w majątku wspólnym małżonków.
Zdaniem powoda zawarta umowa podziału majątku wspólnego, jest w istocie umową darowizny skoro rozliczenie
majątku nastąpiło bez spłat na jego rzecz. W ocenie Sądu, w nie budzi wątpliwości, że niniejszej sprawie nie mamy do
czynienia z umową darowizny, ale z umową o podział majątku wspólnego. Dokonanie podziału majątku wspólnego w
ten sposób, że cały majątek uzyska jedna ze stron umowy bez obowiązku spłaty jest prawnie dopuszczalny. W takiej
sytuacji mamy do czynienia z darowizną udziału w majątku wspólnym lub udziałów w poszczególnych przedmiotach
objętych uprzednio wspólnością na rzecz jednej ze stron umowy. Tego rodzaju umowa nie jest umową darowizny w
rozumieniu art. 888 kc. Sposób dokonania podziału polegający na braku spłat na rzecz małżonka jest dopuszczalny i
sytuacji stron oczywistym było że czynią to w celu ochrony i zachowania substancji majątku, w związku z zachowaniami
powoda które doprowadziły do powstania znacznych długów w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Należy uznać, iż przeprowadzony podział odpowiadał prawu i zasadom współżycia społecznego, z uwagi na fakt, że
dom był majątkiem rodzinnym pozwanej, został obciążony kredytem hipotecznym który spłacała pozwana z dochodów
uzyskiwanych z prowadzonej działalności gospodarczej. W sytuacji kiedy powód przez większość ostatnich lat nie
pracował, nadużywał alkoholu, zaś ciężar utrzymania rodziny spoczywał na pozwanej, sposób podziału majątku
wspólnego należy uznać za w pełni akceptowalny.
Oczywistym jest, że nie było żadnych przeszkód natury faktycznej i prawnej, aby małżonkowie zawarli umowę
darowizny i skoro tego nie uczynili i zawarli umowę podziału majątku wspólnego to taki był cel ich działania.
Z konstrukcji żądania opisanego w pozwie oraz treści samych umów należy wywieść, iż małżonkowie, nie tylko
dokonali podziału majątku wspólnego, ale w ramach tego podziału powód zrzekł się na rzecz żony przypadającej
mu części, darowując jej swoje udziały w nieruchomościach jak i ruchomościach. Powód zatem domagał się de facto
zobowiązania obdarowanej pozwanej do zwrotnego przeniesienia na niego przedmiotów darowizn dokonanych w
2010 r. oraz w 2013 r., powołując się na złożone przez niego 1 listopada 2014 r. oświadczenie o odwołaniu darowizn.
Jak wcześniej wyjaśniono, dokonanego sposobu podziału majątku wspólnego, nie można uznać za umowę darowizny
w rozumieniu art.888kc.
Jednakże mając na uwadze żądanie powoda, sąd dokonał oceny żądania także pod kątem wystąpienia przesłanek
rażącej niewdzięczności obdarowanego. Należy stwierdzić iż nie zaszły także jakiekolwiek okoliczności, które mogłyby
być uznane za zachowania, skutkujące przypisaniem pozwanej rażącej niewdzięczności. Stosownie do treści art. 898 §
1 kc darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej
niewdzięczności.
Powołany przepis art. 898 § 1 kc nie precyzuje tego pojęcia, nie zawiera także wskazówek, za pomocą których można
byłoby sformułować jakieś generalne elementy niewdzięczności.
Niewątpliwie nieodpłatne świadczenie darczyńcy, stanowiące jednostronny akt szczodrobliwości, nakłada na
obdarowanego etyczny obowiązek wdzięczności. Ten właśnie element powoduje, iż darczyńcy – w razie naruszenia
przez obdarowanego jego powinności – powinno przysługiwać prawo odwołania darowizny.
Skorzystania z tego prawa nie uzasadnia jednak każdy wypadek nagannego zachowania się obdarowanego.
Odwołanie darowizny, jako wyjątek od zasady trwałości umów, jest obwarowane spełnieniem kwalifikowanej
przesłanki w postaci rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy. Taką kwalifikowaną postać ma
wyłącznie zachowanie się obdarowanego, które w świetle istniejących reguł moralnych i prawnych świadczy o tym, że
darczyńca odczuwa je wysoce ujemnie.
Kwestia co należy rozumieć pod pojęciem rażącej niewdzięczności była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu
Najwyższego, który m.in. w wyroku z dnia 22 marca 2001 r. w sprawie V CKN (opubl. Prok. i Pr. wkł. 2002/5/40)
wyjaśnił, że ustawodawca nie sprecyzował pojęcia "rażąca niewdzięczność", gdyż jest to niemożliwe z uwagi na
zróżnicowane sytuacje życiowe i posłużył się formułą ogólną, pozostawiając sądowi ocenę na podstawie konkretnych
okoliczności sprawy. O tym czy postępowanie obdarowanego przedstawia się jako rażąca niewdzięczność każdorazowo
rozstrzyga sąd, a pojęcie „niewdzięczności” zawsze wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego
na podstawie okoliczności konkretnej sprawy.
W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że pod pojęcie to podpadają tylko takie czynności obdarowanego,
które są skierowane przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. W szczególności chodzi
przede wszystkim o przestępstwa popełnione przeciwko darczyńcy (zarówno przeciwko życiu, zdrowiu i czci, jak i
przeciwko mieniu) oraz ciężkie naruszenie przez obdarowanego obowiązków wynikających ze stosunków osobistych
(rodzinnych), łączących go z darczyńcą. Wyłączone są natomiast działania godzące wprawdzie w dobra darczyńcy,
ale czynione nieumyślnie, krzywdy czy przykrości wyrządzone w sposób niezamierzony, popełnione w uniesieniu czy
rozdrażnieniu, zwłaszcza wywołane i powodowane, czy wręcz prowokowane – wprost lub pośrednio – przez samego
darczyńcę. Czyny dowodzące niewdzięczności muszą przy tym świadczyć o znacznym napięciu złej woli obdarowanego.
Nie uzasadnia natomiast odwołania darowizny dopuszczenie się przez obdarowanego takich czynów, które w danych
okolicznościach i warunkach nie wykraczały poza zwykłe przypadki życiowych konfliktów. (podobnie Sąd Apelacyjny
w Szczecinie w wyroku z dnia 14 kwietnia 2005 r. w sprawie ACa 60/05 opubl. OSA 2006/10/35).
Konkludując analiza znaczenia użytych w w.w. przepisie określeń pozwala przyjąć, że niewdzięczne będzie każde
zachowanie obdarowanego niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym, aby zostało uznane ono za rażąco
niewdzięczne, musi cechować je znaczne nasilenie złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub
szkody majątkowej. Istotne znaczenie ma także w każdym przypadku ustalenie motywów i intencji postępowania
obdarowanego.
W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie, przedstawione przez powoda zachowania pozwanej nie mieszczą się w pojęciu
rażącej niewdzięczności, którego linię interpretacji wyznaczył w swojej działalności orzeczniczej Sąd Najwyższy.
Powód rażącej niewdzięczności u żony upatrywał w jej niewierności małżeńskiej, której jego zdaniem dopuściła
się w kilka miesięcy po podpisaniu drugiego aktu notarialnego w 2013 r. Sąd oceniając zachowanie pozwanej nie
dopatrzył się jednak żadnego działania mogącego stanowić niewdzięczność, a tym bardziej rażącą niewdzięczność. Jak
wynika z ustalonego stanu faktycznego powód już przed podpisaniem aktu w 2013 r. będącego aneksem do umowy
z 2010 r. dostrzegał, że relacje jego z żoną pogarszają się, podejrzewali się wzajemnie o zdrady małżeńskie, a zatem
powód miał świadomość jakości relacji panujących między nimi, a pomimo to zdecydował się na podpisanie drugiego
aktu notarialnego. Nie może umknąć z pola widzenia fakt, że w dacie związania się pozwanej z innym mężczyzną
małżonkowie byli mocno skonfliktowani. Eskalacja tego konfliktu doprowadziła do zerwania łączących ich więzi
małżeńskich. Powód od wielu lat nadużywał alkoholu, był agresywny, co z pewnością wywołało u pozwanej poczucie
krzywdy i zrezygnowania z walki o dalsze istnienie tego związku. Pozwana związała się z innym mężczyzną, kiedy już
pożycie między małżonkami nie istniało. Jednocześnie nie można oczekiwać od pozwanej, aby całe dalsze swoje życie
znosiła agresywne zachowania męża i jego alkoholizm, tylko dlatego, iż w ramach podziału majątku wspólnego to ona
nabyła na wyłączną własność cały ten majątek. Obdarowany nie ma obowiązku okazywania dozgonnej wdzięczności
darczyńcy i znoszenia jego wszelkich nagannych zachowań, nakierowanych także na osobę obdarowanego.
Konstatując powyższe w tym wypadku trudno zatem mówić o niewdzięcznym zachowaniu obdarowanej w stosunku
do męża, tylko dlatego iż doszło do rozpadu ich związku małżeńskiego, w konsekwencji czego związała się ona z innym
mężczyzną.
Nawet jeśli zachowaniu pozwanej nie towarzyszyła wówczas nadmierna troska i czułość wobec męża, postawa ta
wydaje się być usprawiedliwiona utrwalonym między stronami konfliktem, jak i samym zachowaniem powoda i jego
alkoholizmem. W tej sytuacji zachowanie pozwanej nie jest przejawem rażącej niewdzięczności, o jakiem mowa w art.
898 § l kc. Jednocześnie ani z treści umowy darowizny, ani też z rodzinnych ustaleń nie wynika, aby na obdarowanej
ciążył szczególny obowiązek trwania w tym związku, bez względu na okoliczności jak i naganną postawę męża.
Na marginesie należy podkreślić, że nie ma także podstaw do przyjęcia, iż po stronie powoda zaistniała w tym
przypadku jakakolwiek wada oświadczenia woli. W 2010 r. i 2013 r. powód dobrowolnie darował swojej ówczesnej
żonie, w ramach podziału majątku wspólnego małżonków, przypadający mu udział we wspólnym majątku. Jak
przyznał Z. S. czynności te dokonał w uzgodnieniu z żoną i miały one na celu uniknięcie ewentualnej odpowiedzialności
stron za zaistniałe zadłużenie. Powód był świadomy swoich decyzji i nie tylko nie został do nich podstępnie
przymuszony, a wręcz przeciwnie to on był inicjatorem dokonania tych czynności.
Sąd Okręgowy zauważa, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza relacji powoda o
niewdzięcznym zachowaniu pozwanej wobec niego. Dowody przedstawione w niniejszym postępowaniu, wbrew
stanowisku strony powodowej, nie pozostawiają bowiem wątpliwości, że niewłaściwe zachowania mają charakter
obustronny a zachowanie jednej ze stron konfliktu determinowane jest przez zachowanie drugiej.
Zgromadzony przy tym w sprawie materiał dowodowy prowadzi Sąd do wniosku, że to nie pozwana jest stroną
inicjującą i prowokującą kłótnie. Zachowania pozwanej są bowiem determinowane i naznaczone negatywnymi
emocjami wywołanymi przez złe zachowania i wypowiedzi powoda, który teraz zdaje się nie przyjmować do
wiadomości, że darowane nieruchomości i ruchomości nie są już objęte ich wspólnym prawem, lecz przysługują w
pełni pozwanej.
Nie ulega wątpliwości, że rażąca niewdzięczność jest przesłanką, która wynikać musi z przedstawionych i
udowodnionych w toku postępowania okoliczności, nie zaś z przekonania darczyńcy o istnieniu takich okoliczności.
O niewdzięczności tej nie może przesądzać niewierność pozwanej, do której doszło u schyłku pożycia małżeńskiego
stron, przy czym nie bez znaczenia dla pogorszenia się relacji między małżonkami, było w tym wypadku naganne
zachowanie powoda.
Analizując stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd nie znalazł innych niewłaściwych zachowań pozwanej wobec powoda,
a tym bardziej takich, które wypełniałyby znamiona rażącej niewdzięczności. Gdy chodzi o drugi z podpisanych
aktów notarialnych, jak wynika z ustaleń sądu pozwana w związku z możliwością przekształcenia przysługującego
prawa do terenu na którym był posadowiony prowadzony sklep, proponowała powodowi sfinansowanie w częściach
równych kosztów z tym związanych i dopiero kiedy powód wskazał, iż nie jest zainteresowany uczestniczeniem w
ponoszeniu kosztów przekształcenia, strony uzgodniły iż ten składnik majątku zostanie podzielony w sposób opisany
w akcie notarialnym. Jak wcześniej wskazywano umowa o podział majątku wspólnego w zakresie braku spłat na rzecz
pozwanej nie mogła być w tej sytuacji uznana za umowę darowizny a jedynie sposób podziału majątku zbliżony do
tej umowy. Brak ustalenia spłaty wynikał, z braku realnej wartości przysługującego prawa do czasu przekształcenia,
a za powyższe miał zapłacić tylko pozwana.
Na względzie w tym zakresie Sąd miał stanowisko Sądu Najwyższego zgodnie z którym przewidziana w art. 898
§ l k.c. przesłanka niewdzięczności, w stopniu rażącym, ma kwalifikowany charakter, odnoszący się do zachowań,
które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce
niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, jak na przykład popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo
mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym
zamiarze ( wyrok SN z dnia 15 czerwca 2010 r., Ił CSK 68/10, LEX nr 852539 ).
Powód nie wskazał żadnych innych okoliczności mogących chociażby sugerować konstatację niewdzięczności
pozwanej wobec niego. Pozwana nie dopuściła się wobec męża żadnego aktu przestępstwa, nie kierowała nią chęć
wyrządzenia szkody majątkowej ani krzywdy, jej zachowanie w stosunku do męża nie cechowało szczególne nasilenie
złej woli.
Z tego też względu oświadczenie powoda o odwołaniu darowizny w ocenie Sądu Okręgowego było nieuzasadnione,
zatem brak jest podstaw do powrotnego przeniesienia praw na powoda. Powództwo podlegało więc oddaleniu, o czym
orzeczono na podstawie art. 898 § l k.c.
W kontekście powyższych rozważań, zdaniem Sądu, brak również jakichkolwiek podstaw do uznania, iż umowy o
podział majątku były dotknięte wadami oświadczeń woli.
Gdy chodzi o wadę wymienioną w art.83 kc, stwierdzić należy, że pozorność jest to wada oświadczenia woli
polegająca na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do
tego, aby wspomniane oświadczenie nie wywołało skutków prawnych. W niniejszej sprawie małżonkowie dokonali
wyboru określonej czynności prawnej, dla uregulowanie swojej sytuacji majątkowej, ich zamiarem było aby jedyną
właścicielką wchodzących w skład ich majątku wspólnego składników majątkowych była pozwana. Zamierzony skutek
mogli osiągnąć przyjmując różne rozwiązania prawne, w tym umowę o podział majątku czy też umowę darowizny.
Strony umowy zdecydowały się na kompleksowe uregulowanie kwestii dotyczących majątku wspólnego w sposób
powszechnie przyjęty. Samo przekonanie powoda, iż celem działania pozwanej było przyszłe pozbawienie go z
majątku, nie daje podstaw do przyjęcia, iż czynność prawna – umowa o podział majątku wspólnego – była nieważna,
bo oświadczenia zostały złożone dla ukrycia innej czynności prawnej – darowizny. W niniejszej sprawie, nie mamy
do czynienia z pozornością ( art. 83 § 1 kc), albowiem powód nie wykazał, aby strony chciały by ich oświadczenia nie
wywołały skutków prawnych. Powód nie działał także pod wpływem błędu, którego przesłanki wymienione są w art.
84 kc.
Zgodnie z art.84kc można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli
było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został
wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć;
ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.
W sprawie jak wcześniej wskazywano, nie zachodziły po stronie pozwanej jakiekolwiek okoliczności, które możnaby
zakwalifikować jako wywołanie stanu błędu po stronie powoda.
Gdyby powód nie zachowywał się niewłaściwie, nie doszłoby do rozpadu małżeństwa. Dzisiejsze stwierdzenia powoda,
że gdyby wiedział, że jego małżeństwo zakończy się, to wolałby dać wszystko obcym ludziom, jest jedynie reakcją na
zaszłą sytuację życiową, którą wywołał własnym zachowaniem i nie może być ocenione jako przesłanka warunkująca
wystąpienia po jego stronie błędu co do czynności prawnej.
Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu w całości.
O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art.98 k.p.c. Na zasądzone od powoda na rzecz pozwanej koszty
złożyły się: opłata od pełnomocnictwa - 17 zł i koszty zastępstwa procesowego, o których orzeczono na podstawie §
6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłaty za czynności radców prawnych oraz ponoszenie
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28
września 2002 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 490).