Pobierz plik

Przemiany polskiej edukacji
Warszawa, 4-5 kwietnia 2013
Przemiany kulturowe – od nich zależy trwałość efektów
zmiana ustrojowa
wolne wybory
reforma strukturalna
powstanie gimnazjów
matura z
matematyki
nowy egzamin
gimnazjalny
Zmieniamy oświatę
1989
1991
1999 2000
2004
2009 2010 2011
2012
2015
nowe SIO
reforma programowa
kształcenia
zawodowego
Ustawa o
Systemie Oświaty
nowy system
nadzoru
pedagogicznego
reforma programowa
kształcenia ogólnego
System Informacji
Oświatowej
pierwsze badanie
PISA
nowy egzamin
maturalny
2022
Struktura prezentacji
Spójność działań systemowych
Ciągłość przemian w edukacji
Dalsze wyzwania
Głębokie przyczyny zbyt niskiej aktywności zawodowej
Natura potrzebnych przemian
Długofalowe zmiany - zarówno decentralizacja
jak i wzmacnianie koordynacji krajowej
• Stopniowa decentralizacja (zakończona w 1999) – szkoły zarządzane przez
gminy i powiaty
• Autonomia szkoły
• Zmiany w strukturze szkoły - 6+3+3 zamiast 8+4 (1999)
• Wprowadzenie systemu egzaminów zewnętrznych (od 1999), a w
konsekwencji przejrzyste systemy rekrutacyjne do szkół
ponadgimnazjalnych i wyższych
• Zmiany w podstawie programowej (wdrażane od 2009)
• Zmiany zasad nadzoru pedagogicznego – ewaluacja wewnętrzna
i zewnętrzna (wdrażane od 2010)
• Zmiany w podstawie programowej szkolnictwa zawodowego (wdrażane
od 2012)
• Tworzenie systemu wsparcia dla szkół
Historia decentralizacji
Odsetek szkół prowadzonych przez JST
100%
90%
80%
70%
60%
Szkoły podstawowe
50%
Licea ogólnokształcące
40%
Szkoły zawodowe
30%
20%
10%
0%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Podział kompetencji w polskim systemie oświaty
Państwo
Samorząd
Zarządzanie placówkami oświatowymi
X
Zatrudnianie nauczycieli
X*
Zmiany w sieci szkolnej
X
Ustalanie wynagrodzeń nauczycieli
X
X
Finansowanie szkół
X
X
System egzaminacyjny
X
Podstawa programowa i ramowy plan
nauczania
X
Nadzór pedagogiczny
(ewaluacja wewnętrzna i zewnętrzna)
X
Wymogi odnośnie kwalifikacji i czasu
pracy nauczycieli
X
Zrównoważony podział kompetencji rządu i samorządu
jest kluczem do wysokiej jakości edukacji
Jednym ze źródeł wysokich osiągnięć polskich uczniów w PISA jest mądra
równowaga między silnym samorządem, a państwem zaangażowanym
w kontrolę jakości oświaty.
Kraje takie jak Czechy i Szwecja, które silnie zdecentralizowały oświatę
i jednocześnie nadmiernie rozluźniły mechanizmy koordynacyjne i kontrolę
nad jakością nauczania, doświadczyły wyraźnego obniżenia osiągnięć uczniów
(potwierdzonego w badaniach PISA).
Czeskie doświadczenie
Decentralizacja oświaty nastąpiła w roku 2001. Szkoły podstawowe zostały
przejęte przez gminy, a ponadpodstawowe – przez regiony autonomiczne.
Jednocześnie zlikwidowano podległe dotąd ministerstwu edukacji lokalne biura
oświatowe, które zajmowały się bieżącym zarządzaniem, ale także wsparciem
pedagogicznym szkół.
W porównaniu do polskiej oświaty znacznie więcej obowiązków zarządczych
spoczywa na dyrektorach szkół.
W 2006 roku praktycznie zlikwidowano centralną podstawę programową,
zastępując ją ogólnymi wytycznymi.
Nie wprowadzono dotąd egzaminów zewnętrznych, poza maturą (od 2011)
Wyniki badania PISA w Czechach i Polsce
Polska –
matematyka
Poland
Math
CzechyRepublic
– matematyka
Czech
Math
Polska –Reading
czytanie
Poland
Czech
Czechy Republic
– czytanie Reading
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440
2000
2003
2006
2009
Sześciolatki, pięciolatki i młodsze dzieci
• Od 1 września 2004 obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego
dzieci w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym
zorganizowanym w szkole. Obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem
roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat.
• Od 2012 roczne przygotowanie przedszkolne jest obowiązkowe dla
pięciolatków.
• Przystosowanie szkół dla młodszych dzieci
• 2014 – od 1 września wszystkie 6-latki objęte obowiązkiem szkolnym
• Niwelowanie progu przejścia pomiędzy przedszkolem a szkołą
• Upowszechnianie edukacji przedszkolnej dla młodszych dzieci
Zmiany szkolnictwa zawodowego
• 2012 r. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach
• Nauka w każdej zasadniczej szkole zawodowej trwa 3 lata
• Zwiększenie spójności kształcenia ogólnokształcącego z kształceniem
zawodowym i jednocześnie z podstaw programową kształcenia ogólnego
• Wprowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych, które pracodawcy
będą mogli zlecać szkołom
Zmiany w systemie egzaminów zewnętrznych
• Ewoluowanie systemu - stopniowe zwiększanie wagi sprawdzania
umiejętności złożonych, takich jak rozumowanie czy myślenie krytyczne
• Od 2012 r. zmiana dotyczy egzaminu gimnazjalnego
• Od 2015 r. - matury
• Od 2013 modernizacja egzaminu zawodowego, mającego na celu otwarcie
na efekty uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego
Nowy nadzór pedagogiczny
• Kultura ewaluacji według ogólnokrajowych standardów
• Publiczna dostępność raportów ewaluacyjnych
Zmiany w polskiej edukacji – w stronę systemu
samouczącego się
• Systemowy charakter zmian, długofalowy proces
• Powiązanie zmian o charakterze strukturalnym, programowym
i organizacyjnym
• Decentralizacja systemu, a jednocześnie wzmocnienie mechanizmów
monitorowania jakości na poziomie krajowym
Zasoby informacyjne:
• Nowy system informacji oświatowej (SIO)
• System egzaminów zewnętrznych
• Ewaluacja szkół – raporty publicznie dostępne
• Otwartość na badania międzynarodowe
• Wzmacnianie publicznej debaty
Wyzwania
Wskaźnik zatrudnienia
Wskaźnik zatrudnienia
wg grup wiekowych
90%
80%
70%
60%
15-29
50%
30-39
40-49
40%
55-64
15-64
30%
20%
10%
0%
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Stopa długotrwałego bezrobocia
Stopa długotrwałego bezrobocia
dorośli powyżej 15 roku życia
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Struktura wykształcenia
100%
90%
80%
70%
60%
co najwyżej gimnazjalne
zasadnicze zawodowe
50%
średnie ogólnokształcące
średnie zawodowe i policealne
40%
wyższe
30%
20%
10%
0%
1995
2000
2005
2010
2011
2012 (2
kwartały)
Wskaźnik zatrudnienia
90%
80%
70%
60%
wyższe
średnie zawodowe i policealne
50%
średnie ogólnokształcące
zasadnicze zawodowe
40%
co najwyżej gimnazjalne
Ogółem
30%
20%
10%
0%
1995
2000
2005
2010
Zmiany w strukturze szkolnictwa na poziomie średnim
17%
20%
39%
35%
44%
46%
2010/2011
90%
2005/2006
100%
26%
80%
40%
36%
38%
40%
56%
70%
55%
49%
55%
60%
36%
50%
32%
31%
33%
34%
40%
29%
25%
30%
27%
24%
20%
39%
19%
18%
18%
21%
1981/1982
1984/1985
1990/1991
10%
29%
26%
1975/1976
28%
32%
basic
vocational
(ISCED 3C)
zasadnicze
zawodowe
vocational
(ISCED 3A)
zawodowe
2000/2001
1995/1996
1970/1971
1960/1961
1950/1951
0%
general
(ISCED 3A)
ogólnokształcące
Polscy uczniowie według poziomów umiejętności
czytania i interpretacji w latach 2000 - 2009
35
31
30
28,2
24,5
24,1
25
22,3
20
18,6
14,6
15
11,3
10
8,7
7,2
5,9
5
3,7
0
poniżej 1
1
2
2000
2003
3
2006
4
2009
5
Matematyka w badaniu PISA 2009
Poziomy umiejętności w zakresie matematyki
<poziom 1
Polska 2009
poziom 1
poziom 2
poziom 3
Polska 2006
poziom 4
poziom 5
Polska 2003
poziom 6
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
W ciągu ostatnich trzech lat się nie nastąpiło dalsze przesuwanie się uczniów
z najniższych do wyższych poziomów umiejętności, co odnotowano w 2006 roku
Matematyka w badaniu PISA 2009
Poziomy umiejętności w zakresie matematyki
<poziom 1
Polska 2009
poziom 1
poziom 2
OECD 2009
poziom 3
poziom 4
poziom 5
Finlandia 2009
poziom 6
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Polska w porównaniu z OECD ma więcej uczniów na średnich, a mniej na skrajnych
poziomach umiejętności. Oznacza to, że w Polsce jest mniej uczniów słabych niż średnio w
krajach OECD, ale niestety również mniej uczniów dobrych i bardzo dobrych.
Finlandia ma ponad dwa razy więcej niż Polska uczniów na dwu najwyższych poziomach
umiejętności i ponad dwa razy mniej uczniów na dwu najniższych poziomach.
Matematyka w badaniu PISA 2009
Porównanie wyniku Polski z OECD i Finlandią –
wszystkie zadania
Polska – Finlandia 2009
Polska – OECD 2009
15%
5%
Przewaga Polski
Przewaga Polski
10%
0%
5%
-5%
0%
-10%
-5%
Przewaga OECD
-15%
-10%
-20%
-15%
-25%
Przewaga Finlandii
W 2009 roku w poszczególnych zadaniach Polska osiągnęła wyniki porównywalne
z OECD. Wyniki Polski są dużo gorsze niż Finlandii – kraju o najwyższym wyniku
w Europie. Największe różnice wyników między Polską a Finlandią dotyczą zadań
wymagających rozumowania.
Wieś
Miasto do 20 tys. mieszkańców
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
60%
50%
40%
30%
gminy
szkoły
uczniowie
50%
40%
30%
20%
20%
10%
10%
0%
0%
gminy
szkoły
uczniowie
Miasta powyżej 100 tys.
mieszkańców
Miasta od 20 do 100 tys.
mieszkańców
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
50%
40%
30%
60%
gminy
szkoły
uczniowie
50%
40%
gminy
szkoły
uczniowie
30%
20%
20%
10%
10%
0%
0%
Perspektywa uczenia się przez całe życie
Źródło: G. Conti, J. J. Heckman, 2012.
Spójność działań w perspektywie uczenia się przez całe życie
•
Powszechne przygotowanie młodzieży do uczenia się przez całe życie;
umiejętność budowania portfela własnych kompetencji również po skończeniu
szkoły jako główny efekt edukacji formalnej
•
łagodzenie „progów przejścia” pomiędzy etapami edukacyjnymi
•
przeciwdziałanie wykluczeniu wewnątrz szkół i poprzez zróżnicowanie
pomiędzy szkołami (jako zmniejszanie ryzyka wykluczenia społecznego) –
wsparcie dla gmin i powiatów w rozwiązywaniu problemów zróżnicowania w
edukacji
•
Wykluczenie i defaworyzowanie nie jest wyłącznie problemem obszarów
defaworyzowanych
Przemiany kulturowe – od nich zależy trwałość efektów
zmiana ustrojowa
wolne wybory
reforma strukturalna
powstanie gimnazjów
matura z
matematyki
nowy egzamin
gimnazjalny
Zmieniamy oświatę
1989
1991
1999 2000
2004
2009 2010 2011
2012
2015
nowe SIO
reforma programowa
kształcenia
zawodowego
Ustawa o
Systemie Oświaty
nowy system
nadzoru
pedagogicznego
reforma programowa
kształcenia ogólnego
System Informacji
Oświatowej
pierwsze badanie
PISA
nowy egzamin
maturalny
2022
Instytut Badań Edukacyjnych
ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa
tel.: (22) 241 71 00, e-mail: [email protected]