Co zrobić, aby wyniki Polaków w teście PISA były lepsze? OECD/PISA

Co zrobić, aby wyniki Polaków
w teście PISA były lepsze?
OECD/PISA
Ireneusz Białecki, Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa
Wyższego, UNIWERSYTET WARSZAWSKI;
[email protected]
Co to jest PISA:
• Celem Programu OECD/PISA jest
systematyczne i cyklicznie powtarzane co trzy
lata sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów
w ostatniej fazie powszechnego nauczania.
• Program jest adresowany do uczniów, którzy
ukończyli piętnaście lat i w większości krajów
OECD uczęszczają do ostatnich klas
obowiązkowego programu nauczania.
• Test pierwszego cyklu odbył się w 2000 roku. W
następnym cyklu test przeprowadzono w maju
2003.
2
Kto uczestniczy w badaniu:
• W pierwszym cyklu - PISA 2000, wzięły
udział 32 kraje z całego Świata, w tym
wszystkie kraje OECD (265 000 uczniów ).
W rozpoczętym już drugim cyklu, PISA
2003, uczestniczy ponad 40 krajów.
• W Polsce 4000 uczniów z ponad 140 szkół
– reprezentatywna próba 15-latków
3
Co badano
• Umiejętności kluczowe, potrzebne dla
pomyślnego życia jednostki i dobrego
funkcjonowania społeczeństwa.
• Przyjęto, że badane umiejętności rozstrzygają o
jakości kapitału ludzkiego w gospodarce opartej
na wiedzy
• PISA 2000 to rozumienie tekstu, matematyka i
myślenie naukowe w 2003 edycji wiodącym
tematem była matematyka. Wyniki nowej edycji
w grudniu 2004?
4
Co daje PISA; jej znaczenie dla polityki
edukacyjnej
• PISA pozwala porównać umiejętności
krajów, regionów, różnych kategorii
uczniów;
• Określić przyczyny różnic [w jakims
stopniu];
• Wyniki badania zostały przyjęte jako
wskaźnik definiujący cele edukacyjne w
UE
5
Wykres 3
Rozumienie tekstu - skala łączna
100%
90%
80%
5. poziom osiągnięć
70%
4. poziom osiągnięć
60%
3. poziom osiągnięć
50%
2. poziom osiągnięć
40%
1. poziom osiągnięć
30%
poniżej 1. poziomu osiągnięć
20%
10%
O ECD
USA
K orea
P o r tu g a lia
H is z p a n ia
G r e c ja
N ie m c y
F in la n d ia
C zechy
W ęg ry
P o ls k a
0%
6
Wynik – od czego zależy
• Wynik kraju związany w dużym stopniu z PKB
• Ważniejsze okazuje się środowisko domowe niż
charakterystyki szkoły, nauczyciela i nauczania;
• Wśród cech środowiska bardziej liczy się poziom
kultury aniżeli zamożność
• Spłaszczenie wyników w niektórych krajach,
małą wariancja wskazują, że można bardzo
poprawić wynik najsłabszych
7
Wyniki - interpretacje
• Polska obok Węgier, Austrii - większość zróżnicowania
wyników testu sprowadza się do różnic między szkołami
zaś różnice wewnątrz szkoły są (obok Korei, Węgier i
Meksyku) jedne z najmniejszych wśród krajów OECD.
• Wskazuje to na ostrą selekcje po szkole podstawowej
odpowiednio do typu, poziomu i kierunku szkoły. W
rezultacieÆ poziom umiejętności w obrębie szkoły
wyrównuje się, rosną natomiast różnice między
szkołami. Tak duże zróżnicowanie poziomów szkół
pogłębia nierówność szans na dalsze kształcenie.
Słabsi uczniowie, pochodzący ze środowisk mało
sprzyjających rozwojowi aspiracji i kształceniu
umiejętności przechodzą do słabszych szkół
(najczęściej zawodowych niższego szczebla).
Na Węgrzech 67% całkowitego zróżnicowania
(wariancji) wyjaśnia zróżnicowanie między szkołami, w
Polsce - 63%.
8
G
Ita
ly
er
m
an
Be y
lg
iu
m
Au
st
ria
Po
la
nd
H
un
ga
ry
Ic
el
an
Sw d
ed
en
N
or
w
ay
Fi
N
n
la
ew
n
Ze d
al
an
R
C d
ep
ub ana
l ic
d
of a
Irl
an
d
D
en
m
Au a rk
st
ra
li a
U
ni
Sp
te
a
d
Ki in
ng
do
En m
U
gl
ni
te and
d
St
Lu
a
x e te s
m
bo
ur
Po g
rtu
ga
l
K
Sw ore
a
i tz
er
la
nd
Ja
pa
n
2
C
ze Gre
e
ch
R ce
ep
ub
li c
M
ex
ic
o
Proporcja w ariancji w yjaśniana przez różnice między szkołami
80
70
60
50
40
30
20
10
0
9
Typ szkoły średniej a wyniki testu PISA/OECD
600
Lycee -general
500
full vocational
400
lower vocational
LO
Technik+Lic.Zawod
300
zasadn. zawod
200
100
0
czytanie ze zrozumieniem
matematyka
myślenie naukowe
10
Zamożność i liczba ksiązek w gospodarstwie domowym a wyniki w rozumieniu tekstu i
matematyce-miara związku - eta
0,6
0,5
0,4
czytanie
0,3
matematyka
0,2
0,1
0
Finlandiazamożność
Finlandia książki
Czechyzamożność
Czechy książki
Węgryzamożność
Węgry -książki
Niemcyzamożność
Niemcy książki
PolskaPolska -książki
zamożność
zamożność, liczba ksiązek
11
Oceny a rozumienie tekstu
Oceny a matematyka
Is
la
N
nd
ow
ia
a
Ze
la
nd
ia
Sz
w
ec
ja
N
or
w
eg
ia
An
gl
ia
Fi
nl
an
di
a
H
is
zp
an
ia
W
lo
ch
y
C
ze
ch
y
Au
st
ra
lia
D
an
ia
G
re
cj
a
Po
ls
ka
M
ek
sy
k
Fr
an
cj
a
W
eg
ry
Sz
w
aj
ca
ria
Au
st
ria
Be
lg
ia
H
ol
an
di
a
Zw iązek ocen szk olnych z w ynik ie m tes tu
0,60
0,50
0,40
0,30
0,20
0,10
0,00
Oceny a myślenie naukow e
12
Zw iązek m iędzy ocenam i a w ynikam i w teście. Polska
0,30
0,25
0,20
Rozumienie tekstu
Matematyka
0,15
Myślenie naukow e
0,10
0,05
0,00
Liceum
Technikum
ZSZ
13
Co robić, by poprawić pracę szkół i
polskie wyniki
Centralnie:
• Podpisy zamiast dubbingu w filmach telewizji
• Przejrzeć i poprawić programy – więcej przedmiotów
ogólnych w szkołach zawodowych;
• Modyfikacja standardów, kontekst zadań
egzaminacyjnych
• Centralna baza danych, gdzie wyniki w teście – zmienną
wyjaśnianą
• Wypracowanie standardów dla polityki informowania o
wyniku szkoły
• Rejonizacja, finansowanie i mechanizm rynkowy
• Zidentyfikować geograficznie środowiska edukacyjnie
zacofane: regiony, powiaty, gminy
14
Co robić, by poprawić pracę szkół i
polskie wyniki –c.d.
Lokalnie
• Zidentyfikować szkoły mające słabych uczniów
(choć niekoniecznie najgorsze) – na podstawie
danych CKE i PISA
• Zidentyfikować środowiska niesprzyjające
edukacji- na podstawie danych CKE i PISA
• Wcześniej zajmować się uczniami ze środowisk
niesprzyjających rozwojowi;
• Zmniejszyć selektywność szkół średnich;
• Mieszać uczniów słabych z lepszymi
przynajmniej na niektórych zajęciach
15
Co robić, by poprawić pracę szkół i polskie
wyniki c.d.–Specjalna polityka edukacyjna
dla poprawy wyników najsłabszych 20 %
uczniów
• Fundusze na dobierane drogą konkursu programy
obejmujące rodziców, uczniów, nauczycieli, dyrektorów
szkół, samorządy i grupy ekspertów.
• Przedszkola [przykład węgierski?], środowisko poza
szkołą, zasoby szkoły i douczanie
• Nowe sposoby rozliczania szkół [dyrektorów] z pracy z
uczniami słabszymi. Presja rodziców wspomaga przede
wszystkim pracę z lepszymi uczniami; presja samorządu
i kuratora wspomaga przede wszystkim pracę z uczniami
słabszymi.
16