9. Uprawnienia pracowników związane z

9. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
9. Uprawnienia pracowników związane
z rodzicielstwem
9.1. Uprawnienia kobiet i obojga rodziców
N
U
S
Szczególnej ochronie podlega kobieta w okresie ciąży.
Pracodawcy w tym okresie nie wolno:
• wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (za wyjątkiem ogłoszenia upadłości
albo likwidacji pracodawcy, oraz w przypadku zaistnienia przyczyn uzasadniających
rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy),
• zatrudniać kobiety w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej,
• bez zgody kobiety delegować ją poza stałe miejsce pracy.
Reguły dotyczące zatrudniania w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz delegowania poza miejsce stałego zamieszkania dotyczą również kobiet opiekujących się
dzieckiem do lat 4.
Pracodawca jest obowiązany:
• przenieść do innej pracy kobietę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią, zatrudnioną przy pracy wzbronionej kobietom w ciąży, a jeżeli jest to niemożliwe – zwolnić
ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy,
TA
R
BO
• przenieść do innej pracy, skrócić jej czas pracy lub zwolnić na czas niezbędny
z obowiązku świadczenia pracy kobietę w ciąży, która przedstawi zaświadczenie
lekarskie o przeciwwskazaniach do wykonywania dotychczasowej pracy,
• udzielać ciężarnej płatnych zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania
lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą (o ile nie mogą być przeprowadzone
poza godzinami pracy).
Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie kobiety do innej pracy, skrócenie
jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest obowiązany zatrudnić kobietę przy pracy i w wymiarze czasu określonych w umowie o pracę.
39
Prawo pracy i BHP – poradnik
urlop macierzyński, urlop rodzicielski
(art. 1791–184 k.p.)
szczególna ochrona trwałości stosunku pracy
(art. 177 k.p.)
warunki pracy
(art. 176, 178–179 k.p.)
(art. 185 k.p.)
S
badania lekarskie i zwolnienia od pracy
urlop wychowawczy
N
U
(art. 186–1868a k.p.)
przerwa na karmienie
(art. 187 k.p.)
TA
R
BO
opieka nad dzieckiem (2 dni lub 16 godzin w roku)
(art. 188 k.p.)
Rys. 9.1. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
Tab. 9.1. Urlopy związane z macierzyństwem
Rodzaj urlopu
urlop macierzyński
urlop rodzicielski
Wymiar urlopu
Uwagi
20 tygodni
urodzenie 1 dziecka przy jednym porodzie
31 tygodni
urodzenie 2 dzieci przy jednym porodzie
33 tygodnie
urodzenie 3 dzieci przy jednym porodzie
35 tygodni
urodzenie 4 dzieci przy jednym porodzie
37 tygodni
urodzenie 5 dzieci przy jednym porodzie
do 32 tygodni
urodzenie 1 dziecka przy jednym porodzie
do 34 tygodni
urodzenie więcej niż 1 dziecka przy jednym
porodzie
urlop ojcowski
do 2 tygodni
udzielany pracownikowi-ojcu
urlop wychowawczy
do 36 miesięcy
może być podzielony najwyżej na 5 części
Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni lub 16 godzin, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
40
9. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
Tab. 9.2. Reguły dotyczące zatrudniania kobiet
pracownice opiekujące się
dziećmi do lat 4
pracownice w ciąży
godziny nadliczbowe
praca nocna
delegowanie poza stałe
miejsce pracy
system przerywanego czasu
pracy (art. 139 k.p.)
ZAKAZ
BEZWZGLĘDNY
ZAKAZ
WZGLĘDNY
ZAKAZ
WZGLĘDNY
6–8 godzin
(tj. od 3/4 etatu do pełnego etatu)
4–6 godzin
(tj. od 1/2 etatu do 3/4 etatu)
więcej niż 1 dziecko
2 x 30 minut
2 x 45 minut
1 x 30 minut
1 x 45 minut
nie przysługuje
nie przysługuje
TA
R
BO
< 4 godzin
(tj. poniżej 1/2 etatu)
1 dziecko
N
U
Dobowy wymiar czasu pracy
(wymiar etatu)
S
Tab. 9.3. Przerwy na karmienie
Przerwy na karmienie wliczane są do czasu pracy. Na wniosek pracownicy przerwy
mogą być udzielane łącznie.
9.2. Uprawnienia pracownika-ojca
Z niektórych uprawnień omawianych w rozdziale 9.1 może korzystać również pracownik-ojciec. Są to:
• zakaz zatrudniania (bez zgody pracownika) w godzinach nadliczbowych, w porze
nocnej, w przerywanym czasie pracy, oraz delegowania poza stałe miejsce pracy,
• możliwość wykorzystania części urlopu macierzyńskiego (po wykorzystaniu przez
matkę co najmniej 14 tygodni urlopu),
• urlop rodzicielski,
• urlop wychowawczy,
• zwolnienie od pracy dla osób wychowujących dzieci w wieku do 14 lat w wymiarze
2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym.
Natomiast uprawnieniem charakterystycznym tylko dla pracownika-ojca jest tzw.
urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni, który można wykorzystać jednorazowo lub
w dwóch częściach po 1 tygodniu.
41