Stefan Pokorskito polski fizyk teoretyk, który specjalizuje się w teorii

Stefan Pokorski to polski fizyk teoretyk, który specjalizuje się w teorii cząstek i oddziaływao
elementarnych. Jest on profesorem Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego oraz
członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Współpracuje także z Polską Akademią Umiejętności
oraz Towarzystwem Naukowym Warszawskim. Stworzył warszawską szkołę teorii oddziaływao
elementarnych. Oto kilka pytao które zadałam Panu profesorowi.
Alicja Wachowicz: Dlaczego spośród tylu nauk, wybrał Pan akurat fizyką? Co jest w niej
fascynującego?
Stefan Pokorski: Strasznie to było dawno… Gdybym Ci odpowiedział „Nie pamiętam”, byłbym bliski
prawdy!
Ale bardziej serio: takich wyborów dokonuje się czasem jeszcze w szkole; w szkole jedni lubią
śpiewad, inni rysowad, jeszcze inni pisad wiersze albo kopad piłkę. Ja lubiłem się uczyd matematyki i
fizyki, a szczególnie „bawid się” fizyką i mniej więcej od kooca szkoły podstawowej szło w tym
kierunku, żebym został fizykiem. Fizyka jest oczywiście fascynująca i to z wielu powodów, ale
niekoniecznie się to w pełni rozumie będąc uczniem szkoły podstawowej. Wtedy fascynacja fizyka
bierze się chyba z tego, ze można trochę zrozumied bardzo proste zjawiska opisywane w popularnych
książkach i powtórzyd proste doświadczenia.
A.W.: Dlaczego cząstki elementarne? Czy poza nimi, jest jeszcze jakaś inna dziedzina, która Pana
interesuje?
S.P.: Rozumiem, ze pytasz mnie dlaczego dużo później, pod koniec studiów, postanowiłem
specjalizowad się w teorii cząstek elementarnych? To bardzo złożone pytanie. Fizyka cząstek
elementarnych zajmuje się badaniem najbardziej podstawowych praw rządzących struktura materii.
Często są to bardzo ryzykowne badania w tym sensie, ze nie wiadomo czy droga, która się wybrało
gdzieś prowadzi czy do nikąd. Ja lubiłem to ryzyko badawcze. Trzeba tu tez wziąd pod uwagę stan
wiedzy w teorii cząstek elementarnych wtedy gdy kooczyłem studia . Nie istniała wtedy jeszcze
teoria oddziaływao elementarnych, która mamy obecnie, i poszukiwanie takiej teorii było wielką
przygodą i wyzwaniem. Nawiasem mówiąc, teraz sytuacja jest dośd podobna, ale na nieco innym
poziomie, o czym za chwilę.
Pytasz o inne dziedziny- fizyka cząstek elementarnych bardzo ściśle wiąże się z kosmologia, czyli z
historią Wszechświata, a nawet z fizyką materii skondensowanej.
A.W.: Czy był Pan świadkiem przełomowych odkryd dla nauki?
S.P.: Po ponad stu latach od odkrycia promieniotwórczości przez Henri’ego Becquerella, Marie
Skłodowska-Curie, Piotra Curie i Ernesta Rutherforda, powstała teoria oddziaływao elementarnych
zwana Modelem Standardowym. To wielki sukces nauki, wielka synteza badan doświadczalnych i
teoretycznych. Po drodze było wiele odkryd, które doprowadziły do tego przełomowego osiągnięcia.
Może słyszałaś o wielkim laboratorium w Genewie, zwanym potocznie CERN’em? Doświadczenia
wykonywane w Cernie na przestrzeni ostatnich 40 lat miały zasadnicze znaczenie dla powstania
Modelu Standardowego. Może słyszałaś tez o nowym potężnym akceleratorze LHC , który niedawno
został tam ukooczony, po 20 latach konstrukcji? Może słyszałaś o cząstce Higgsa, ostatniej
brakującej cząstce przewidywanej przez Model Standardowy i poszukiwanej obecnie w LHC?
A.W.: Czy wśród Paoskich marzeo, znajduje się takie jak związane z fizyką?
S.P.: Jak Ci powiedziałem, powstała wspaniała teoria cząstek elementarnych zwana Modelem
Standardowym. Ale fizycy są przekonani, że istnieje jeszcze głębsza teoria, która może wyjaśnid
rzeczy wciąż niewyjaśnione przez Model Standardowy. Jesteśmy przekonani, ze taka teoria istnieje
ale nie wiemy jaka to teoria. W tym sensie sytuacja przypomina trochę te sprzed powstania Modelu
Standardowego ale na jeszcze głębszym poziomie. Badaniami teoretycznymi nad poszukiwaniem
takiej teorii zajmuje się miedzy innymi od wielu lat także ja, wraz z grupa młodszych koleżanek i
kolegów w Instytucie Fizyki Teoretycznej UW. Jest naszym oczywistym „marzeniem” by
doświadczenia prowadzone w Genewie potwierdziły któraś z rozważanych przez nas hipotez
teoretycznych, lub chodby dostarczyły informacji jak to jest „naprawdę”. Można powiedzied, ze
naszym marzeniem jest by nasza ciekawośd została zaspokojona! Dziwisz się, ze można mied takie
marzenia?
A.W.: Co uważa Pan jako swoje największe osiągnięcie?
S.P.: Nie wchodźmy w takie szczegóły.
A.W.: Jak ocenia Pan warunki pracy poza granicami kraju?
S.P.: Badania podstawowe w fizyce opierają się na wyjątkowo ściślej współpracy międzynarodowej.
Pytanie, które zadajesz nie bardzo pasuje do sytuacji. W fizyce cząstek elementarnych, badania
doświadczalne opierają się na doświadczeniach prowadzonych w bardzo niewielu
międzynarodowych laboratoriach, przede wszystkim w laboratorium w Genewie. Żaden kraj nie ma
wystarczających Śródków i możliwości by samodzielnie zbudowad takie laboratoria.
Badania teoretyczne tez opierają się na ściślej współpracy międzynarodowej. Rzeczywiście bardzo
często są to pobyty na rożnych uniwersytetach i w rożnych laboratoriach za granica, ale i styl pracy i
warunki pracy są wszędzie mniej więcej takie same. Można pytad o warunki życia, ale nie ma sensu
pytad o warunki pracy.
A.W.: Jak ocenia Pan rozwój współczesnej fizyki?
S.P.: Fascynujący postęp, przełom za przełomem. A jeśli chodzi o fizykę cząstek elementarnych to
policz tylko ile było nagród Nobla z tej dziedziny, powiedzmy w ciągu ostatnich 40 lat.
A.W.: Czy nigdy nie chciał Pan zmienid fizyki na inną dziedzinę wiedzy?
S.P.: Zdecydowanie nie
A.W.: Czy ma Pan jakieś pasje poza fizyką?
S.P.: Moja pasja poza fizyka jest przede wszystkim fizyka. Fizyka i badania naukowe dostarczają
bardzo wielu emocji, nawet sportowych.
A.W.: Jaka metoda mogłaby ułatwid nauczanie fizyki według Pana?
S.P.: Nie wiem czy istnieje krotka odpowiedz na to pytanie. Zacząłbym od zwiększenia liczby godzin
szkolnych na naukę matematyki i fizyki.