Pobierz PDF

Ściąga eksperta
„Pierwszy krok w chmurach” - Marka Hłaski
Marek Hłasko
Marek Hłasko (1934 – 1969) był jednym z najpopularniejszych pisarzy współczesnych. Pisał opowiadania oraz mikropowieści. Zajmował się
też dziennikarstwem. W 1956 roku ukazał się tom opowiadań M. Hłaski pt. „Pierwszy krok w chmurach”, których zyskał bardzo dobre recenzje
i spotkał się z zachwytem czytelników. W tych opowiadaniach autor obnażył rzeczywistość Polski Ludowej lat 50 – tych oraz podważył zasady
poetyki socrealistycznej.(będzie o tym mowa w dalszej części tego educastu). M. Hłasko mieszkał poza granicami naszego kraju po oficjalnym
zakazie publikacji jego utworów. Przebywał w Izraelu, Niemczech, Francji i Stanach Zjednoczonych. Można dokonać pewnego rozróżnienia:
są pisarze i autorzy. Autor jest kojarzony przede wszystkim poprzez własne dzieło. Pisarz potwierdza biografią własną legendę – tak właśnie
stało się w przypadku M. Hłaski. Zyskał opinię „młodego gniewnego”, który swoją twórczością walczy o niezależność i pokazuje prawdę o
świecie.
Co to jest socrealizm?
Poetyka socrealistyczna zrodziła się na gruncie ideologicznej literatury radzieckiej lat 20 – tych. Twórczość miała być całkowicie
podporządkowana ideologii komunistycznej. Zadaniem twórcy było pokazywanie robotników, przodowników pracy socjalistycznej w starciu z
wrogami systemu. Miała być to sztuka powszechnie zrozumiała dla odbiorców, unikająca abstrakcji i zbędnego formalizmu. Bohater tego typu
utworów musiał być „typowy”, realizujący postulaty partii przewodniej, wszelkie moralne dylematy były wykluczone. Twórczość M. Hłaski
zdecydowanie wykraczała poza te wyznaczniki konwencji socrealistycznej.
Bohaterowie „Pierwszego kroku w chmurach”
Opowiadanie M. Hłaski jest wstrząsające w swojej wymowie. Akcja rozgrywa się w sobotnie popołudnie w Warszawie, kiedy „miasto traci
swoją ludzką twarz”. Ludzie po całym tygodniu pracy szukają tanich rozrywek – leniwe spacery, alkohol. Wśród nich znajdują się trzej
bohaterowie: Gienek (malarz pokojowy), Maliszewski oraz jego szwagier, Heniek. Z braku innego zajęcia udają się w stronę ogródków
działkowych, gdzie spotkali się młodzi ludzie, aby zaznać swojego pierwszego kontaktu fizycznego, czyli tytułowego „pierwszego kroku w
chmurach”. Wspomniani wcześniej bohaterowie najpierw ograniczają się do podglądania, potem niestosownych chamskich żartów. Obrażają
dziewczynę, a Heniek wdaje się w bójkę z jej chłopakiem. Po tym zajściu postanawiają wrócić do domu. Zwróć uwagę na słowa
Maliszewskiego, który stwierdza, że zna tych młodych ludzi, i że naprawdę żywą wobec siebie szczere uczucie. Najgorsze jest jednak to, że
bohaterowie przyznają się, że każdego z nich spotkało w życiu coś takiego, że po tym wydarzeniu ci młodzi ludzie nie będą już potrafili siebie
kochać. „Pierwszy krok w chmurach” został bezlitośnie zniszczony, chamstwo, ubóstwo moralne zatriumfowało nad prawdziwym i szczerym
uczuciem.
Krytyka rzeczywistości
W literaturze socrealistycznej robotnik zawsze stawiany był jako wzór pracy i zaangażowania. Klasa robotnicza była „przewodnią siłą partii”.
Opowiadanie M. Hłaski pokazuje prymitywizm i nędzę moralną tych ludzi. Zniszczyli oni piękne uczucie rozkwitające między dwojgiem ludzi.
Dlaczego tak postąpili? To jest zasadnicze pytanie tego utworu. Być może uczynili tak z zazdrości, być może z nudów albo po prostu z
wrodzonej człowiekowi chęci krzywdzenia innych. Jednak ostatnia odpowiedź wydaje się najbardziej uzasadniona. Ci ludzie krzywdzą innych,
ponieważ kiedyś sami zostali dotkliwie skrzywdzeni. To bardzo mocne oskarżenie systemu społecznego i politycznego, w którym przyszło żyć
tym ludziom. Brak perspektyw, zubożenie duchowe, alkohol jako jedyna rozrywka powodują, że człowiek traci swoje ludzkie oblicze. Gienek,
Maliszewski i Heniek zniszczyli piękne doznanie młodych ludzi, ponieważ kiedyś ktoś zniszczył także ich wrażliwość i wiarę w wyższe uczucia.
Zwróć uwagę, że świat opowiadania M. Hłaski ma budowę antytetyczną. Prymitywizm, chamstwo zderza się w tym tekście z wzniosłością i
czystością. Niestety w tej konfrontacji (podobnie jak w dramacie S. Mrożka pt. „Tango”) chamstwo i prymitywizm zawsze triumfuje nad
wartościami wyższymi.
Wobec tradycji
Zwróć uwagę na konwencję literacką obecną w opowiadaniu M. Hłaski. Przygnębiający obraz warszawskiej dzielnicy, szarość, brud i nędza
moralna bohaterów przywołują obrazowanie naturalistyczne. Człowiek okazuje się istotą poddaną naturalnym i pierwotnym instynktom. Na
pierwszy plan wysuwa się jednak dwoje młodych ludzi. Ich wzniosłe i czyste uczucie jest antytezą (przeciwieństwem, zaprzeczeniem) tego
wulgarnego i prymitywnego świata. Pisarz nawiązuje w ten sposób do tradycji literackiej, sięgającej czasów romantyzmu. W tym okresie
literackim uczucie, miłość było wartością nadrzędną. Dzięki niemu człowiek mógł sięgać sfery absolutu, wznieść się ponad światem realnym,
przyziemnym, skażonym codziennością. Opowiadanie M. Hłaski to także oskarżenie systemu społecznego i politycznego, w którym przyszło
żyć dwojgu zakochanych. Odbiera on młodym ludziom godność, nadzieję na przyszłość i szczęście. To jawny bunt pisarza wobec kreowanej
przez oficjalne czynniki partyjne rzeczywistości socrealistycznej.
Wiesz już teraz, dlaczego druk opowiadań M. Hłaski spotkał się z nieprzychylnością władz Polski Ludowej. Były to dzieła zbyt kontrowersyjne,
aby umożliwić ich czytanie szerszemu gronu odbiorców.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 1/1