pobierz - nazwa.pl

AIRLAW.PL
WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 22 listopada 2012 r.
Transport lotniczy – Odszkodowanie i pomoc dla pasażerów – Odmowa przyjęcia na
pokład, odwołanie lub duże opóźnienie lotów – Termin na wytoczenie powództwa
W sprawie C-139/11
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia
w trybie prejudycjalnym, złożony przez Audiencia Provincial de Barcelona (Hiszpania)
postanowieniem z dnia 14 lutego 2011 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 marca
2011 r., w postępowaniu:
Joan Cuadrench Moré
Przeciwko
Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV,
TRYBUNAŁ (trzecia izba),
w składzie: R. Silva de Lapuerta, pełniąca obowiązki prezesa trzeciej izby, K. Lenaerts,
E. Juhász, T. von Danwitz i D. Šváby (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: Y. Bot,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
–
w imieniu J. Cuadrencha Morégo przez J.P. Mascaraya Martíego, abogado,
–
w imieniu Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV przez M.C. de Yzaguirre
y Morer, Procuradora, oraz J.M. Echegaraya Frailego, abogado,
–
w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz J. Kemper, działających
w charakterze pełnomocników,
–
w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara, działającego w charakterze
pełnomocnika,
–
w imieniu Komisji Europejskiej przez K. Simonssona, działającego w charakterze
pełnomocnika,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy
bez opinii,
wydaje następujący
1
Wyrok
1
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni
rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego
2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów
w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów,
uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. L 46, s. 1).
2
Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między J. Cuadrenchem Morém
a spółką Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV (zwaną dalej „KLM”) w przedmiocie
odmowy przyznania przez KLM odszkodowania na rzecz J. Cuadrencha Morégo z tytułu
odwołania lotu.
Ramy prawne
Prawo międzynarodowe
Konwencja warszawska
3
Zgodnie z art. 17 ust. 1 Konwencji o ujednostajnieniu niektórych prawideł
dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, podpisanej w Warszawie dnia
12 października 1929 r., zmienionej i uzupełnionej protokołem haskim z dnia
28 września 1955 r., konwencją guadalajarską z dnia 18 września 1961 r., protokołem
gwatemalskim z dnia 8 marca 1971 r. oraz czterema dodatkowymi protokołami
montrealskimi z dnia 25 września 1975 r. (zwanej dalej „konwencją warszawską”),
„przewożący odpowiedzialny jest za szkody wynikłe w razie śmierci, zranienia lub
wszelkiego innego uszkodzenia ciała, którego doznał podróżny, jeśli wypadek, który
spowodował szkodę, zdarzył się na pokładzie statku powietrznego lub podczas
wszelkich czynności związanych z wsiadaniem i wysiadaniem […]”.
4
Artykuł 19 konwencji warszawskiej stanowi:
„Przewożący odpowiedzialny jest za szkodę wynikłą z opóźnienia w przewozie
powietrznym podróżnych, bagażu i towarów”.
5
Artykuł 29 konwencji warszawskiej przewiduje:
„1. Poszukiwanie odpowiedzialności winno być wszczęte pod rygorem
wygaśnięcia w ciągu dwóch lat od chwili przybycia do miejsca przeznaczenia, lub
od dnia, w którym statek powietrzny powinien był przybyć, lub od chwili
zatrzymania przewozu.
2. Sposób obliczania terminu określony jest przez prawo sądu orzekającego”.
Konwencja montrealska
6
Sporządzona w Montrealu w dniu 28 maja 1999 r. Konwencja o ujednoliceniu
niektórych zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego została
podpisana przez Wspólnotę Europejską w dniu 9 grudnia 1999 r. i zatwierdzona w jej
imieniu na mocy decyzji Rady 2001/539/WE z dnia 5 kwietnia 2001 r. (Dz.U. L 194,
s. 38, zwana dalej „konwencją montrealską”). Konwencja ta weszła w życie
w odniesieniu do Unii Europejskiej w dniu 28 czerwca 2004 r. Począwszy od tego dnia
2
i między innymi między państwami członkowskimi konwencja montrealska ma –
zgodnie z jej art. 55 – pierwszeństwo stosowania przed konwencją warszawską.
7
Artykuł 19 konwencji montrealskiej stanowi:
„Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z opóźnienia w przewozie
lotniczym osób, bagażu lub ładunku. […]”.
8
Artykuł 35 konwencji montrealskiej, zatytułowany „Przedawnienie roszczeń”,
powielił dosłownie brzmienie art. 29 konwencji warszawskiej.
3
Prawo Unii
Rozporządzenie (WE) nr 2027/97
9
Cel wyznaczony przez prawodawcę Unii rozporządzeniu Rady (WE) nr 2027/97
z dnia 9 października 1997 r. w sprawie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego
z tytułu wypadków lotniczych (Dz.U. L 285, s. 1) polega na podniesieniu poziomu
ochrony pasażerów będących ofiarami wypadków lotniczych poprzez wprowadzenie
przepisów, które mają zastąpić – w odniesieniu do transportu lotniczego pomiędzy
państwami członkowskimi – niektóre postanowienia konwencji warszawskiej
w oczekiwaniu na pogłębioną analizę i rewizję tej konwencji.
10 Artykuł 1 rozporządzenia nr 2027/97 przewiduje:
„Niniejsze rozporządzenie określa zobowiązania wspólnotowych przewoźników
lotniczych w odniesieniu do odpowiedzialności z tytułu szkód poniesionych przez
pasażerów podczas wypadku, w razie śmierci lub zranienia pasażera lub wszelkiego
innego uszkodzenia ciała pasażera, jeśli wypadek, który spowodował tę szkodę, miał
miejsce na pokładzie statku powietrznego lub w trakcie jakichkolwiek operacji
związanych z wejściem na pokład lub zejściem z niego.
[...]”.
Rozporządzenie nr 261/2004
11 Zgodnie z art. 5 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004:
„W przypadku odwołania lotu pasażerowie, których to odwołanie dotyczy:
[...]
c) mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego,
zgodnie z art. 7 [...]”.
12 Artykuł 6 omawianego rozporządzenia określa obowiązki przewoźników
lotniczych w zakresie pomocy na rzecz pasażerów w przypadku opóźnienia
lotów.
13 Artykuł 7 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004 ma następujące brzmienie:
„W przypadku odwołania do niniejszego artykułu pasażerowie otrzymują
odszkodowanie w wysokości:
a) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1500 kilometrów;
b) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500
kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 kilometrów;
c) 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).
[...]”.
14 Żaden przepis rozporządzenia nr 261/2004 nie precyzuje terminu na wytoczenie
powództw o nakazanie poszanowania praw gwarantowanych przez to rozporządzenie.
Prawo hiszpańskie
15 Mające zastosowanie w sprawie przepisy krajowe przewidują dziesięcioletni
termin dla powództw, których wytoczenie nie podlega żadnemu innemu terminowi.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
4
16 J. Cuadrench Moré dokonał rezerwacji lotu KLM z Szanghaju (Chiny) do Barcelony
(Hiszpania), przewidzianego według rozkładu na dzień 20 grudnia 2005 r. Lot KL 0896
realizujący wskazane połączenie został odwołany, skutkiem czego J. Cuadrench Moré był
zmuszony skorzystać następnego dnia z usług innego przewoźnika i odbyć podróż przez
Monachium (Niemcy).
17 W dniu 27 lutego 2009 r. J. Cuadrench Moré wniósł do Juzgado Mercantil n° 7 de
Barcelona (sądu gospodarczego nr 7 w Barcelonie) powództwo przeciwko KLM,
domagając się na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 odszkodowania w kwocie
2990 EUR, powiększonej o odsetki i koszty postępowania, tytułem naprawienia szkody
poniesionej w wyniku odwołania wspomnianego lotu.
18 KLM powołała się w tym zakresie na przedawnienie roszczeń ze względu na upływ
ustanowionego w art. 29 konwencji warszawskiej dwuletniego terminu na wytoczenie
powództwa o ustalenie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego.
19 W orzeczeniu z dnia 26 maja 2009 r. Juzgado Mercantil n° 7 de Barcelona,
opierając się na rozporządzeniu nr 261/2004, zasądził od KLM kwotę 600 EUR wraz
z ustawowymi odsetkami. We wskazanym orzeczeniu sąd ten oddalił podniesiony przez
KLM zarzut, stwierdzając, że w zawisłym przed nim postępowaniu zastosowania nie
znajduje ani termin przedawnienia przewidziany w art. 29 konwencji warszawskiej, ani
termin przedawnienia przewidziany w art. 35 konwencji montrealskiej, a właściwe dla
sprawy przepisy są zawarte w rozporządzeniu nr 261/2004. Z uwagi na brak wyraźnego
przepisu tego rozporządzenia wskazującego termin na wytoczenie powództw go
dotyczących, wspomniany sąd krajowy przyjął, że zastosowanie znajdują uregulowania
hiszpańskie.
20 W toku postępowania apelacyjnego Audiencia Provincial de Barcelona (sąd
okręgowy w Barcelonie) stwierdził, że w braku wyraźnego przepisu rozporządzenia
nr 261/2004 w omawianym zakresie wyroki z dnia 10 stycznia 2006 r. w sprawie
C-344/04 IATA i ELFAA, Zb.Orz. s. I-403 i z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-549/07
Wallentin-Hermann, Zb.Orz. s. I-11061, w związku z wyrokiem z dnia 22 października
2009 r. w sprawie C-301/08 Bogiatzi, Zb.Orz. s. I-10185, nie pozwalają na określenie
z dostatecznym stopniem prawdopodobieństwa mającego zastosowanie terminu na
wytoczenie powództwa.
21 W tych okolicznościach Audiencia Provincial de Barcelona postanowił zawiesić
postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy [rozporządzenie nr 261/2004] należy interpretować w ten sposób, że
w odniesieniu do przedawnienia roszczeń ma zastosowanie art. 35 konwencji
montrealskiej, który ustanawia termin dwóch lat, czy też należy przyjąć, iż ma
zastosowanie inne uregulowanie [Unii] lub prawo krajowe?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
22 Przedstawiając powyższe pytanie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy
rozporządzenie nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że termin na
wytoczenie powództwa o odszkodowanie, o którym mowa w art. 5 i 7 tego
rozporządzenia, został wyznaczony w art. 35 konwencji montrealskiej, czy też jest
5
ustalany zgodnie z innymi przepisami, w szczególności przepisami każdego państwa
członkowskiego w dziedzinie przedawnienia roszczeń.
23 Tytułem wstępu należy przypomnieć, że w razie odwołania lotu i przy założeniu,
że odwołanie nie jest następstwem wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, których
nie można by było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, art. 5 i 7
rozporządzenia nr 261/2004 przyznają pasażerom prawo do odszkodowania
w wysokości zróżnicowanej w zależności od odległości i miejsca docelowego danego
lotu, na które to prawo pasażerowie ci mogą powołać się w razie potrzeby przed sądami
krajowymi.
24 W tym zakresie bezsprzeczne jest, że rozporządzenie nr 261/2004 nie zawiera
żadnego przepisu dotyczącego terminu przedawnienia roszczeń dochodzonych przed
sądami krajowymi, mających za przedmiot uzyskanie wypłaty odszkodowania
przewidzianego w art. 5 i 7 tego rozporządzenia.
25 Tymczasem z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w braku przepisów prawa
Unii w danej dziedzinie do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa należy
określenie zasad proceduralnych wytaczania powództw przed sądem, służących
zagwarantowaniu praw wywodzonych przez jednostki z prawa Unii, o ile te zasady
proceduralne są zgodne z zasadami równoważności i skuteczności (zob. podobnie
wyrok z dnia 25 listopada 2010 r. w sprawie C-429/09 Fuß, Zb.Orz. s. I-12167, pkt 72).
26 Z powyższego wynika, że termin na wytoczenie powództwa o odszkodowanie,
o którym mowa w art. 5 i 7 rozporządzenia nr 261/2004, jest określany przez prawo
krajowe każdego państwa członkowskiego, o ile jego zasady proceduralne są zgodne
z zasadami równoważności i skuteczności.
27 Odmiennie niż utrzymuje KLM, stwierdzenia tego nie podważa okoliczność, że
art. 29 konwencji warszawskiej i art. 35 konwencji montrealskiej przewidują, iż
powództwo o ustalenie odpowiedzialności z tytułu praw przyznanych na mocy tych
konwencji winno być wszczęte pod rygorem wygaśnięcia w ciągu dwóch lat od chwili
przybycia do miejsca przeznaczenia, lub od dnia, w którym statek powietrzny powinien
był przybyć, lub od chwili zatrzymania przewozu.
28 Przewidziany w art. 5 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 środek w postaci
odszkodowania znajduje się bowiem poza zakresem stosowania konwencji
warszawskiej i montrealskiej (zob. podobnie wyrok z dnia 23 października 2012 r.
w sprawach połączonych C-581/10 i C-629/10 Nelson i in., dotychczas nieopublikowany
w Zbiorze, pkt 55).
29 Co za tym idzie, dwuletniego okresu przedawnienia ustanowionego w art. 29
konwencji warszawskiej i w art. 35 konwencji montrealskiej nie można uznać za mający
zastosowanie do powództw wytoczonych w szczególności na mocy art. 5 i 7
rozporządzenia nr 261/2004.
30 Powyższego stwierdzenia nie może również podważyć wyżej wymieniony wyrok
w sprawie Bogiatzi, w którym Trybunał orzekł, że rozporządzenie nr 2027/97 należy
interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ono stosowaniu art. 29 konwencji
warszawskiej do sytuacji, w której pasażer wnosi o ustalenie odpowiedzialności
6
przewoźnika lotniczego z tytułu szkody poniesionej przez niego w trakcie lotu pomiędzy
państwami członkowskimi.
31 Należy zauważyć w tym względzie, że jak wynika z art. 1 rozporządzenia
nr 2027/97, w brzmieniu obowiązującym w okresie właściwym dla okoliczności
faktycznych będących przedmiotem wyżej wymienionego wyroku w sprawie Bogiatzi,
rozporządzenie to dotyczy odpowiedzialności przewoźnika lotniczego z tytułu
wypadków lotniczych, o której mowa w art. 17 konwencji warszawskiej.
32 Jedynym celem rozporządzenia nr 2027/97 było zastąpienie, w odniesieniu do
transportu lotniczego pomiędzy państwami członkowskimi, niektórych postanowień
konwencji warszawskiej przepisami podnoszącymi poziom ochrony pasażerów
będących ofiarami wypadków lotniczych, jednakże bez wyłączenia stosowania
pozostałych postanowień, a wśród nich w szczególności zasad ustalania
odpowiedzialności na podstawie art. 29 tej konwencji (zob. podobnie ww. wyrok
w sprawie Bogiatzi, pkt 41–44). Rozporządzenie nr 261/2004 wprowadza natomiast
system ujednoliconych i natychmiastowych środków służących naprawieniu szkody
wynikającej z niedogodności związanych z opóźnieniami i odwołaniem lotów, który
interweniuje na etapie wcześniejszym niż konwencja montrealska, a w konsekwencji
jest autonomiczny względem systemu przez nią ustanowionego (zob. podobnie ww.
wyrok w sprawach połączonych Nelson i in., pkt 46, 55, 57 i przytoczone tam
orzecznictwo).
33 Mając na względzie powyższe rozważania, na zadane pytanie należy
odpowiedzieć, że rozporządzenie nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że
termin na wytoczenie powództwa o odszkodowanie, o którym mowa w art. 5 i 7 tego
rozporządzenia, jest ustalany zgodnie z przepisami każdego państwa członkowskiego
w dziedzinie przedawnienia roszczeń.
W przedmiocie kosztów
34 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter
incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego
zatem
należy
rozstrzygnięcie
o kosztach.
Koszty
poniesione
w związku
z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym,
nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:
Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla
pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego
opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91, należy
interpretować w ten sposób, że termin na wytoczenie powództwa
o odszkodowanie, o którym mowa w art. 5 i 7 tego rozporządzenia, jest ustalany
7
zgodnie z przepisami
przedawnienia roszczeń.
Podpisy
każdego
państwa
8
członkowskiego
w dziedzinie