Opinia specjalistyczna w zakresie wpływu transferu ruchu z

Opinia specjalistyczna
w zakresie wpływu transferu ruchu z pominięciem
punktów styku sieci telekomunikacyjnych (za pomocą
urządzeń FCT) na realizację przez operatorów
telekomunikacyjnych zadań i obowiązków na rzecz
obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i
porządku publicznego
Opracował:
ARTEL
Kołosowski Artur
ul. Staszica 35
05-822 Milanówek
Warszawa, grudzień 2007
ARTEL
O Autorze:
Artur Kołosowski
Absolwent Wydziału Cybernetyki Technicznej Wojskowej Akademii Technicznej, Instytutu Zarządzania Zasobami
Obrony w USA, Podyplomowych Studiów MenedŜerskich Szkoły Głównej Handlowej oraz MBA Uniwersytetu
Illinois. Autor wielu publikacji dotyczących obowiązków przedsiębiorców telekomunikacyjnych realizowanych na
rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego. W latach 1999-2002
pracownik Sekretariatu Podsekretarza Stanu ds. Polityki Obronnej MON, a następnie Zastępca Dyrektora Biura
Prasy i Informacji MON. W latach 2003-2007 dyrektor Departamentu Spraw Obronnych Urzędu Komunikacji
Elektronicznej (wcześniej URTiP) oraz przedstawiciel UKE na posiedzeniach CCPC NATO.
e-mail: [email protected]
ARTEL
strona 2 z 25
Zakres i przedmiot opinii
Streszczenie
Niniejsza opinia ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy transfer ruchu za pomocą
urządzeń FCT, który wydaje się być w Polsce dość rozpowszechnionym zjawiskiem,
powoduje utrudnienia w realizacji przez operatorów telekomunikacyjnych zadań i
obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku
publicznego. Po dokonaniu szerokiej i wszechstronnej analizy tematu ustalono, Ŝe:
Istnieje w Polsce zjawisko transferowania ruchu telekomunikacyjnego za pomocą
urządzeń będących zakończeniami sieci mobilnej.
Transferowany ruch pochodzi z innych sieci telekomunikacyjnych i jest zbierany za
zgodą uŜytkowników nawiązujących połączenia lub bez ich zgody czy wiedzy.
Przedmiotowy transfer podlega szeregowi ograniczeń technicznych w przeciwieństwie
do kierowania tego ruchu poprzez punkty styku sieci telekomunikacyjnych.
Ograniczenia te oprócz problemów jakościowych silnie wpływają na moŜliwości i
sposób realizowania przez operatorów wspomnianych wyŜej zadań i obowiązków w
taki sposób, Ŝe:
o powodują naruszenie tajemnicy telekomunikacyjnej,
o uniemoŜliwiają prezentację numeru uŜytkownika wywołującego,
o stwarzają moŜliwość blokowania sieci operatorów mobilnych uniemoŜliwiając
tym samym realizację w tym czasie połączeń, w tym równieŜ na numery
alarmowe,
o powodują zafałszowanie i nieuŜyteczność danych podlegających retencji,
o uniemoŜliwiają prowadzenie kontroli operacyjnej.
PowyŜsze fakty nie tylko utrudniają, lecz często wręcz uniemoŜliwiają realizację przez
operatorów zadań i obowiązków, na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz
bezpieczeństwa i porządku publicznego co w sytuacjach zagroŜenia (np. terroryzmem) moŜe
uniemoŜliwiać prawidłową reakcję podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
państwa.
ARTEL
strona 3 z 26
SPIS TREŚCI:
1
ZAKRES I PRZEDMIOT OPINII
5
1.1
Urządzenia FCT
5
1.2
Transfer ruchu przy pomocy urządzeń FCT
5
1.3
Źródła transferowanego ruchu
6
1.4
Ograniczenia techniczne przy transferze ruchu
7
1.5
Ocena prawna transferu ruchu
8
2
TRANSFER RUCHU PRZY WYKORZYSTANIU URZĄDZEŃ FCT W
ASPEKCIE USTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW PRZEDSIĘBIORCY
TELEKOMUNIKACYJNEGO
9
2.1
Tajemnica telekomunikacyjna
9
2.2
Prezentacja numeru wywołującego
10
2.3
Zapewnienie połączeń do numerów alarmowych
11
2.4
Retencja danych
11
3 PROBLEMATYKA WYKORZYSTANIA FCT W ASPEKCIE REALIZACJI
ZADAŃ NA RZECZ OBRONNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA
14
3.1
4
Kontrola operacyjna
15
PODSUMOWANIE
18
ZAŁĄCZNIK 1
19
ZAŁĄCZNIK 2
21
ZAŁĄCZNIK 3
25
ARTEL
strona 4 z 25
Zakres i przedmiot opinii
1 ZAKRES I PRZEDMIOT OPINII
Opinia opracowana została na zlecenie Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji z
siedzibą w Warszawie, ul. Koszykowa 54. Przedmiotem opinii jest analiza skutków transferu
ruchu z pominięciem międzyoperatorskich punktów styku oraz z wykorzystaniem urządzeń
FCT (Fixed Cellular Terminal), zwanego dalej „transferem ruchu”, w tym głównie wpływu
tego transferu na moŜliwość realizacji przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zadań i
obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku
publicznego. Swoim zakresem opinia obejmuje: analizę dostępnych materiałów i opinii oraz
komunikatów Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), analizę problematyki stosowania
FCT w zakresie realizacji zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, a takŜe
przedstawienie wniosków końcowych.
Opinia podejmuje w szczególności następujące zagadnienia merytoryczne:
• czy transfer ruchu moŜe mieć wpływ na przestrzeganie obowiązku zachowania
tajemnicy telekomunikacyjnej?
• czy transfer ruchu umoŜliwia przestrzeganie przepisów Dyrektywy UE w zakresie
retencji danych?
• jaki jest wpływ transferu ruchu na realizację zadań na rzecz ratownictwa?
• czy zjawisko, o którym mowa, umoŜliwia wypełnianie przez przedsiębiorców
telekomunikacyjnych obowiązków określonych w art. 179 ust. 3 ustawy z dnia 16
lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.),
zwanej dalej „Ustawą”?
1.1 URZĄDZENIA FCT
Urządzenia FCT znane takŜe jako bramki GSM (GSM gateways) lub skrzynki SIM
(SIM Box), to urządzenia, które zawierają jedną lub więcej kart SIM (Subscriber
Identification Module), będących zakończeniem sieci komórkowej, oraz interfejsów
słuŜących do ich podłączenia do elementów sieci stacjonarnej.
Urządzenia tego typu zostały zaprojektowane do podłączania do sieci komórkowej
abonentów instytucjonalnych dysponujących lokalną, prywatną siecią telefoniczną
zlokalizowaną typowo w budynku lub jego części (np. siedzibie firmy) i dysponujących
centralką abonencką (ang. PBX – Private Branch Exchange). Jest to podstawowe
przeznaczenie tego rodzaju urządzeń i są one w ten sposób bardzo szeroko wykorzystywane
zarówno w Polsce jak i na świecie.
1.2 TRANSFER RUCHU PRZY POMOCY URZĄDZEŃ FCT
Urządzenia FCT, łącząc w sobie funkcjonalność urządzeń końcowych (terminali) sieci
komórkowej oraz sieci stacjonarnej mogą równieŜ być uŜyte do przekierowywania połączeń z
innych sieci telekomunikacyjnych do sieci mobilnej z pominięciem międzyoperatorskiego
punktu styku tych sieci. W wyniku takiego przekierowania, połączenie z sieci stacjonarnej do
mobilnej (fixed-to-mobile) z punktu widzenia operatora sieci mobilnej widziane jest jako
rozmowa inicjowana w jego sieci mobilnej (on-net). Kierowanie tych połączeń poprzez
ARTEL
strona 5 z 26
Zakres i przedmiot opinii
interfejs sieci mobilnej słuŜący do podłączania abonentów i przy wykorzystaniu sygnalizacji
abonenckiej pociąga za sobą wiele róŜnych konsekwencji, takich jak np.: utratę jakości
połączeń, czy utratę interoperacyjności usług świadczonych za pośrednictwem kilku sieci
(szerzej jest to opisane w punkcie 1.4 poniŜej). Pomimo tych konsekwencji, dla zajmujących
się takim przekierowywaniem podmiotów moŜe być ono atrakcyjne, poniewaŜ opłata za
przekierowane połączenie naliczana jest jak dla rozmowy wewnątrz sieci (on-net). Operatorzy
często stosują róŜne mechanizmy promocji (jak np. „darmowe minuty”) obniŜając tym
samym ceny detaliczne połączeń on-net poniŜej stawki hurtowej za zakańczanie połączeń we
własnej sieci, w celu uzyskania tzw. efektu sieciowego, czyli udostępnienia abonentom
tańszych rozmów w ramach sieci operatora macierzystego, aby zachęcić ich do wybierania tej
sieci, której uŜywają osoby, z którymi najczęściej się komunikują. Postępowanie takie, będące
skutkiem konkurencji na rynku telefonii komórkowej, sprawia jednocześnie, Ŝe sieci
operatorów stają się podatne na działalność podmiotów zajmujących się transferem.
Na rynku moŜna wyróŜnić kilka rodzajów urządzeń słuŜących do transferu ruchu:
adaptery GSM, bramki GSM, serwery SIM. Najprostsze z nich stanowią jedynie interfejs
pomiędzy centralą abonencką, a zakończeniem sieci GSM i wymagają dołączenia
standardowego telefonu GSM1, podczas gdy najbardziej skomplikowane umoŜliwiają
połączenie do sieci stałej za pomocą łączy 2Mbit/s i umoŜliwiają jednoczesne uŜycie
kilkudziesięciu kart SIM. Szczegółowe informacje na temat urządzeń stosowanych do
transferu znajdują się w Załączniku 1.
Warto w tym miejscu podkreślić, Ŝe wszystkie te urządzenia, wykorzystywane
prawidłowo w celu, w którym zostały wymyślone, a więc dla podłączania abonentów do sieci
GSM same w sobie nie stanowią Ŝadnego zagroŜenia, a ewentualne problemy rozpatrywane
dalej w niniejszym opracowaniu mogą pojawić się dopiero w wyniku zastosowania tych
urządzeń do transferu ruchu, a więc niezgodnie z przeznaczeniem.
1.3 ŹRÓDŁA TRANSFEROWANEGO RUCHU
Ruch, który jest transferowany poprzez urządzenia FCT, pochodzić moŜe z kilku
róŜnych źródeł:
od operatorów międzynarodowych kierujących do Polski ruch pochodzący z
zagranicznych sieci stacjonarnych i komórkowych, w tym równieŜ od
abonentów polskich operatorów komórkowych korzystających z usługi
roamingu w sieciach zagranicznych;
od operatorów krajowych świadczących usługi w krajowej sieci stacjonarnej;
od abonentów usług telefonii internetowej (tzw. Voice over IP) realizujących
połączenia za pomocą tzw. soft-phone’ów (jak komunikatory internetowe) lub
za pomocą zwykłych aparatów telefonicznych poprzez wdzwonienie się do
systemu telefonicznego operatora (często uŜywany jest w tym celu model
sprzedaŜy poprzez tzw. karty-zdrapki).
Warto w tym miejscu zauwaŜyć, Ŝe abonenci, których połączenia są transferowane mogą być
tego faktu świadomi i świadomie wybierać usługi podmiotów oferujących takie usługi, jak
równieŜ mogą być nieświadomi i moŜe to być robione bez ich zgody oraz zgody ich operatora
(co dobrze widać na wymienionym powyŜej przykładzie abonentów będących w roamingu
1
Strona Internetowa Radomskiej Wytwórni Telefonów. http//:www.rwt.pl.
ARTEL
strona 6 z 26
Zakres i przedmiot opinii
poza krajem i dzwoniących do Polski). Ta druga sytuacja, jak wynika z publikacji prasowych,
występuje znacznie częściej.
1.4 OGRANICZENIA TECHNICZNE PRZY TRANSFERZE RUCHU
Transfer ruchu realizowany poprzez urządzenia FCT obarczony jest pewnymi
ograniczeniami funkcjonalności świadczonej usługi. Wynika to z przerwanej ciągłości
strumienia informacyjnego pomiędzy stroną wywołującą i wywoływaną. Najczęściej
występują tu następujące problemy:
–
–
–
–
–
–
–
–
brak jest moŜliwości zapewnienia prawidłowej prezentacji numeru abonenta
wywołującego, w związku z czym strona wywoływana nie ma moŜliwości
identyfikacji numeru strony inicjującej bądź teŜ jest on dla niej prezentowany błędnie;
brak jest moŜliwości zlokalizowania przez operatora osoby nawiązującej połączenie,
moŜna jedynie zlokalizować uŜyte urządzenie przekierowujące;
podmioty uprawnione do kontroli operacyjnej (np. Policja) nie mogą otrzymać od
operatora wiarygodnej informacji o numerze karty SIM, z której wywołano
połączenie, a w konsekwencji nie mogą właściwie realizować swoich ustawowych
uprawnień;
istnieje moŜliwość przeciąŜenia i blokady sieci mobilnych w wyniku przekierowania
przez podmiot dokonujący transferu do sieci mobilnej duŜej ilości połączeń na
niewielkim obszarze;
następuje pogorszenie jakości dźwięku – w połączeniu transferowanym występuje
dodatkowy (w stosunku do połączenia realizowanego poprzez punkt styku sieci)
odcinek realizowany po sieci radiowej, na którym głos jest kompresowany, co obniŜa
jakość połączenia. Dodatkowo do transferu ruchu często uŜywana jest sieć IP, w której
głos podlega zaawansowanym metodom kompresji, które dodatkowo pogarszają
jakość dźwięku dla sieci mobilnych, które standardowo juŜ uŜywają kompresji
(ponowna kompresja sygnału, który juŜ wcześniej podlegał kompresji powoduje
dodatkowe szkody dla jakości);
następuje wydłuŜenie czasu zestawienia połączenia – np. w przypadku uŜycia do
transferu karty pre-paid, dodatkowo realizowane są operacje sprawdzania stanu konta
tej karty, co wydłuŜa zestawianie połączenia;
nieobsługiwane są niektóre rodzaje połączeń – z uwagi na transfer odrzucane są
połączenia przychodzące do abonentów zagranicznych operatorów mobilnych
pozostających w roamingu na terenie Polski, jak równieŜ występują liczne problemy
w realizacji połączeń od abonentów pre-paid korzystających z roamingu;
istnieje moŜliwość niezapewnienia lub przerwania świadczenia usługi przez podmioty
transferujące – przykładem moŜe być tu niska skuteczność połączeń spowodowana
wyczerpaniem się limitu na uŜytych do transferu kartach pre-paid;
Opis ograniczeń technicznych zawiera Załącznik nr 2 do niniejszego opracowania.
Przedstawione powyŜej ograniczenia techniczne przekładają się wprost na ograniczenia
funkcjonalności dla połączeń transferowanych, w porównaniu z połączeniami kierowanymi
poprzez punkty styku oraz generują problemy związane z realizacją przez operatorów
niektórych ustawowych obowiązków, co wykazano w dalszej części opracowania.
ARTEL
strona 7 z 26
Zakres i przedmiot opinii
1.5 OCENA PRAWNA TRANSFERU RUCHU
Kwestia oceny legalności uŜywania urządzeń FCT do transferu ruchu nie jest przedmiotem
niniejszej opinii. Wypada jednak wspomnieć, Ŝe ani ustawa – Prawo Telekomunikacyjne, ani
inne przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie zawierają wprost regulacji
odnoszących się do tego typu działalności. Dotychczasowe orzecznictwo sądowe ocenia
jednak tę działalność jako sprzeczną z ustawą – Prawo telekomunikacyjne. Szerzej kwestie te
zostały omówione w prezentacji T. Piątka Stosowanie FCT w świetle orzeczeń sądów
(prezentacja dostępna na www.uke.gov.pl).
Analiza transferu ruchu przy wykorzystaniu urządzeń FCT w aspekcie obowiązków
ustawowych przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest moŜliwa i ma sens jedynie przy
załoŜeniu, Ŝe świadczenie usług z wykorzystaniem FCT stanowi legalną działalność
telekomunikacyjną i wykonywaną przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W
przeciwnym razie obowiązki ustawowe ciąŜące na przedsiębiorcy telekomunikacyjnym nie
dotyczą podmiotów wykonujących taką działalność.
Warto przy tym zauwaŜyć, Ŝe liczne sprawy sądowe, na które wskazują zrzeszeni w Izbie
przedsiębiorcy dotyczą podmiotów, które nie zostały zarejestrowane jako podmioty
prowadzące działalność telekomunikacyjną, co moŜe świadczyć o istnieniu szerszej grupy
firm prowadzących tą działalność bez niezbędnego wpisu, a zatem niezgodnie z art. 10
ustawy Prawo Telekomunikacyjne.
ARTEL
strona 8 z 26
2 TRANSFER RUCHU PRZY WYKORZYSTANIU URZĄDZEŃ
FCT W ASPEKCIE USTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW
PRZEDSIĘBIORCY TELEKOMUNIKACYJNEGO
2.1 TAJEMNICA TELEKOMUNIKACYJNA
Połączenia transferowane do sieci mobilnej z wykorzystaniem urządzenia FCT są
identyfikowane na podstawie numeru karty SIM zainstalowanej w urządzeniu FCT, gdyŜ
numer zakończenia sieci nawiązującego połączenie nie jest dostępny. Numery zakończeń
sieci inicjujących połączenie nie są przekazywane do sieci mobilnej. W istocie nie ma tu
miejsca celowa zmiana numeru wywołującego i zastąpienia go numerem karty SIM, lecz w
praktyce, jeŜeli nawet „przedsiębiorca telekomunikacyjny” świadczący usługi z
wykorzystaniem urządzeń FCT otrzymuje taki numer, to nie jest on dalej przekazywany.
Numer karty FCT zwykle jest ukrywany przed uŜytkownikiem odbierającym połączenie
poprzez usługę blokady prezentacji numeru (CLIR) w celu ukrycia, Ŝe jest on niewłaściwy
(np. numer polski dla połączenia przychodzącego z zagranicy). Stąd teŜ, z wykorzystaniem
urządzeń FCT i kart SIM do przekierowania połączeń ściśle związane są ograniczenia
techniczne. Numer abonenta wywołującego połączenie zalicza się bowiem do danych
transmisyjnych, które podlegają ochronie jako tajemnica telekomunikacyjna. Nie
przekazywanie tego numeru trudno kwalifikować jako przetwarzanie, lecz za przetwarzanie
moŜe zostać uznane nadanie połączeniu innego (zmiana) numeru, który nie identyfikuje
zakończenia sieci wywołującej2. Tym numerem po zmianie będzie numer przypisany do karty
SIM w urządzeniu FCT, czyli numer przekierowujący, wywołujący połączenie w sieci
mobilnej. Taka manipulacja (zmiana) numeru wywołującego jest niedopuszczalna z uwagi na
niemoŜliwość właściwego wypełniania art. 171 ust. 1 ustawy.
Przetwarzanie danych transmisyjnych jest więc zakazane, z zastrzeŜeniem przepisów,
które to przetwarzanie legalizują. Podstawą prawną dopuszczalności przetwarzania tych
danych moŜe być art. 159 ust. 2 pkt 1 oraz art. 161 ust. 1 ustawy, czyli przetwarzanie tych
danych jest dopuszczalne wtedy, gdy jest ono niezbędne do wykonania usługi. W
omawianym przypadku przetwarzanie danych nie jest niezbędne do wykonania usługi, zatem
zgodnie z art. 161 ust. 1 ustawy moŜe być dopuszczalne jedynie na podstawie innych
przepisów ustawy, których autor opinii nie dostrzega. MoŜna więc stwierdzić, Ŝe
przetwarzanie danych, jakie ma miejsce w przypadku świadczenia usług z wykorzystaniem
urządzeń FCT nie jest prawnie dopuszczalne, bowiem zgodnie z Art. 159 ust. 2 „zakazane
jest zapoznawanie się, utrwalanie, przechowywanie, przekazywanie lub inne
wykorzystywanie treści lub danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną przez osoby inne
niŜ nadawca i odbiorca komunikatu”. Podmiot realizujący transfer nie jest ani nadawcą ani
odbiorcą komunikatu.
NaleŜy podkreślić, Ŝe uŜytkownik końcowy wywołujący połączenie nie ma Ŝadnego
wpływu na sposób realizacji połączenia (poprzez punkt styku, czy teŜ urządzenie FCT), tym
samym nie ma wpływu na to, jak będzie identyfikowany przez operatorów realizujących
połączenie oraz przez wywołanego uŜytkownika końcowego. W tej sytuacji w myśl art. 163
ustawy przedsiębiorca telekomunikacyjny powinien poinformować uŜytkownika końcowego
o celu i zakresie przetwarzania danych transmisyjnych oraz o moŜliwości wpływu na zakres
2
Czy połączenia do sieci komórkowych mogą być tańsze? Aspekty wykorzystania urządzeń FCT. Opracowania
Studium Instytutu Elektronicznej Gospodarki Centrum im. Adama Smitha.
ARTEL
strona 9 z 25
Transfer ruchu przy wykorzystaniu urządzeń FCT w aspekcie ustawowych obowiązków przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego
tego przetwarzania. Gdyby uŜytkownik końcowy otrzymywał taką informację, to naleŜałoby
rozwaŜyć, czy nie jest konieczna jego zgoda na omawiane przetwarzanie danych. Wydaje się,
Ŝe zgoda taka byłaby niezbędna, choć gdyby uznać świadczenie usług z wykorzystaniem
urządzeń FCT za niezgodne z przepisami prawa, w szczególności mające na celu obejście
przepisów o łączeniu sieci, pozostałaby ona bez skutku na moŜliwość wykonania tego
przetwarzania (nie moŜna poprzez udzielenie zgody dopuścić do przetwarzania danych
niezgodnie z prawem). W przypadku uznania takiej działalności za dopuszczalną, naleŜy
równieŜ brać pod uwagę wynikające z niej ograniczenia techniczne i konieczność zgody
uŜytkownika końcowego na przetwarzanie danych moŜe nie być wymagana. Niemniej jednak
w przypadku świadczenia usług związanych z transferem ruchu z wykorzystaniem FCT przez
dostawcę publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych niewątpliwie dochodzi do
naruszenia art. 163 ustawy. NiezaleŜnie od powyŜszego naleŜy podkreślić, Ŝe zgodnie z art.
164 ustawy, dane uŜytkowników końcowych mogą być przetwarzane tylko w okresie
obowiązywania umowy, a po jej zakończeniu wyłącznie w okresie dochodzenia roszczeń lub
wykonywania innych zadań przewidzianych w ustawie lub przepisach odrębnych.
Z przedstawionych powyŜej treści jednoznacznie wynika, Ŝe w przypadku
świadczenia usług z wykorzystaniem FCT dochodzi do naruszenia przepisów
dotyczących tajemnicy telekomunikacyjnej.
2.2 PREZENTACJA NUMERU WYWOŁUJĄCEGO
W myśl art. 171 ust. 1 ustawy operator publicznej sieci telefonicznej zapewnia
uŜytkownikom końcowym moŜliwość prezentacji identyfikacji zakończenia sieci, z którego
inicjowane jest połączenie, przed dokonaniem połączenia. Ten ustawowy obowiązek daje
wywołanemu uŜytkownikowi końcowemu moŜliwość odrzucenia połączeń przychodzących
zgodnie z jego uznaniem. Zapewnienie prezentacji identyfikacji zakończenia sieci jest
funkcjonalnością obligatoryjną, która musi być zapewniona w kaŜdej sieci operatora. NaleŜy
jednak zauwaŜyć, Ŝe art. 171 ust. 1 ustawy nie ma zastosowania do sytuacji, w której siecią
dostępową nie jest publiczna sieć telefoniczna.
Ograniczenie techniczne realizacji transferu z wykorzystaniem urządzeń FCT polega
nie tylko na tym, Ŝe operator sieci dostępowej nie moŜe zapewnić uŜytkownikom końcowym
prezentacji numeru wywołującego, ale równieŜ na tym, Ŝe sieć mobilna zapewniająca tą
prezentację, do której skierowane zostało połączenie, nie realizuje prezentacji numeru
wywołującego, lecz przekierowującego. MoŜe to zostać uznane za niedopuszczalne zarówno
z punktu widzenia uŜytkownika końcowego wywołującego, jak i wywoływanego, bowiem
otrzymuje on mylną informację o numerze wywołującym.
Z art. 171 ustawy nie wynikają ograniczenia dotyczące identyfikacji zakończenia sieci
dla potrzeb operatora telekomunikacyjnego lub dostawcy usług związanych z zarządzaniem
siecią i pobieraniem opłat. Pomiędzy przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi sprawy te nie są
regulowane w przepisach prawa, lecz w umowach o dostępie telekomunikacyjnym.
Współpracy w tym zakresie dotyczy równieŜ art. 76 ustawy, zgodnie z którym operator
publicznej sieci telefonicznej zapewnia przekazywanie danych i sygnałów w celu ułatwienia
oferowania udogodnień prezentacji identyfikacji linii wywołującej. Obowiązek ten nie
dotyczy przedsiębiorcy świadczącego usługi z wykorzystaniem urządzeń FCT, jeŜeli nie jest
on operatorem publicznej sieci telefonicznej. Ponadto, przepis ten związany jest z art. 171 ust.
ARTEL
strona 10 z 26
Transfer ruchu przy wykorzystaniu urządzeń FCT w aspekcie ustawowych obowiązków przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego
1 ustawy, co moŜe oznaczać, Ŝe nie ma on charakteru bezwzględnego.
W świetle powyŜszego moŜna stwierdzić, Ŝe w przypadku świadczenia usług z
wykorzystaniem FCT dochodzi do naruszenia przepisów dotyczących prezentacji
numeru wywołującego.
2.3 ZAPEWNIENIE POŁĄCZEŃ DO NUMERÓW ALARMOWYCH
Dokonując analizy transferu ruchu z wykorzystaniem urządzeń FCT w aspekcie
ustawowych obowiązków przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, bezwzględnie naleŜy
dostrzegać obowiązek wynikający z art. 77 i 78 ustawy. Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy
dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany zapewnić
uŜytkownikom końcowym swojej sieci, w tym korzystającym z aparatów publicznych,
bezpłatne połączenia z numerami alarmowymi. W myśl art. 78 ust. 1 ustawy operator
publicznej sieci telefonicznej jest obowiązany, na kaŜde Ŝądanie słuŜb ustawowo
powołanych do niesienia pomocy, udostępniać, w miarę moŜliwości technicznych, w czasie
rzeczywistym informacje dotyczące lokalizacji zakończenia sieci, z którego zostało
wykonane połączenie do numeru alarmowego "112" oraz innych numerów alarmowych,
umoŜliwiające niezwłoczne podjęcie interwencji.
Transfer z wykorzystaniem FCT w zasadzie nie ma wpływu na realizację obowiązku
bezpłatnego połączenia z numerami alarmowymi, bowiem nie dotyczy połączeń na numery
alarmowe. Opisany powyŜej obowiązek w praktyce realizowany jest poprzez kierowanie
ruchu na numery alarmowe do operatora stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Z tego
równieŜ względu nie wystąpią problemy w przypadku realizacji obowiązku wynikającego z
art. 78 ust. 1 ustawy w zakresie udostępnienia informacji dotyczącej lokalizacji zakończenia
sieci.
MoŜna natomiast mówić o szkodliwym wpływie transferu ruchu na obowiązki
związane z zapewnieniem połączeń z numerami alarmowymi w przypadku, kiedy nadmierny
transfer na pewnym obszarze sieci operatora blokuje lub przeciąŜa fragment sieci, czyniąc ją
nieuŜyteczną dla abonentów potrzebujących w tym czasie uzyskać połączenie z numerem
alarmowym. W takim przypadku operator nie jest w stanie w ogóle świadczyć usług na
danym obszarze i co za tym idzie nie jest równieŜ w stanie realizować związanych z tym
obowiązków.
W przedstawionej sytuacji naleŜy wskazać, Ŝe przekierowywanie połączeń z
wykorzystaniem urządzeń FCT powodujące blokadę sieci, uniemoŜliwia właściwą
realizację określonych w przepisach Prawa telekomunikacyjnego obowiązków
związanych z zapewnieniem połączeń do numerów alarmowych.
2.4 RETENCJA DANYCH
Obowiązkiem w zakresie zadań na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz
bezpieczeństwa i porządku publicznego, z realizacją którego mogą zaistnieć problemy
podczas transferu ruchu z wykorzystaniem urządzeń FCT, jest obowiązek wynikający z art.
165 ust. 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, operator publicznej sieci telekomunikacyjnej lub
ARTEL
strona 11 z 26
Transfer ruchu przy wykorzystaniu urządzeń FCT w aspekcie ustawowych obowiązków przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego
dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych przetwarzający dane
transmisyjne3 dotyczące abonentów i uŜytkowników końcowych jest obowiązany, z uwagi na
realizację przez uprawnione organy zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa
państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, dane te przechowywać przez okres 2
lat. Po upływie tego okresu dane transmisyjne powinny być usuwane lub anonimizowane
przez operatora publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawcę publicznie dostępnych
usług telekomunikacyjnych, którzy je przechowują.
KaŜdy z podmiotów wymienionych powyŜej (operator i dostawca) ma obowiązek
zatrzymywania danych transmisyjnych dotyczących abonentów i uŜytkowników końcowych,
które sam przetwarza. Niewątpliwie obowiązek operatora sieci mobilnej dotyczy
zatrzymywania i przechowywania numeru linii przekierowującej (karty SIM w urządzeniu
FCT), a takŜe innych danych transmisyjnych (np. numer linii wywołanej), gdyŜ
„przedsiębiorca” dokonujący transferu z wykorzystaniem FCT w jego sieci traktowany jest
jako abonent lub uŜytkownik końcowy. Z kolei operator sieci dostępowej ma obowiązek
przechowywać dane transmisyjne, w tym numer linii wywołującej i wywoływanej.
Wymienione wyŜej dane nie wyczerpują katalogu danych transmisyjnych, które są
przetwarzane w związku z transferem ruchu z wykorzystaniem urządzeń FCT. Nie pozwalają
one na odzwierciedlenie pełnej historii realizacji połączenia, bowiem na podstawie tych
danych nie moŜna powiązać numeru wywoływanego z numerem wywołującym, wychodząc
od sieci mobilnej, w której połączenie zostało zakończone. W procesie transferu ruchu z
wykorzystaniem FCT przetwarzane są równieŜ dane transmisyjne związane z linią
przekierowującą (urządzeniem FCT i kartą SIM, przez którą połączenie zostało
przekierowane do sieci mobilnej) i one równieŜ dotyczą abonentów i uŜytkowników
końcowych. Oznacza to, Ŝe podmiot transferujący i operator sieci dostępowej powinni
przechowywać równieŜ te dane w takim zakresie, aby po wskazaniu przez operatora sieci
ruchomej numeru linii przekierowującej oraz danych identyfikujących dostawcę usług na tej
linii, moŜliwe było ustalenie, w jakiej sieci dostępowej połączenie zostało wywołane, z
jakiego numeru i na jaki numer zostało skierowane. Powinny być takŜe przechowywane dane
o czasie rozpoczęcia, trwania i zakończenia połączenia4. W praktyce występują tu dwa
problemy:
nie wiadomo, czy dane te są przechowywane przez podmioty, które realizują transfer
ruchu bez zarejestrowanej działalności telekomunikacyjnej.
przechowywane przez operatorów dane są nieuŜyteczne dla właściwych, mogących
uzyskać do nich dostęp słuŜb i instytucji państwowych, z uwagi na to, Ŝe są
nieprawidłowe – zawierają bowiem fałszywy numer abonenta inicjującego połączenie,
który, co więcej, moŜe być mylący, bowiem dla połączeń inicjowanych z jakichkolwiek
sieci (włączając zagraniczne) będzie prezentowany zawsze numer krajowy z sieci
operatora.
Problem realizacji obowiązku zatrzymywania i przechowywania danych o
zrealizowanych usługach nasili się w momencie transpozycji do przepisów krajowych
regulacji zawartych w Dyrektywie 2006/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15
marca 2006 r. w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w
związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności elektronicznej lub
udostępnianiem publicznych sieci łączności oraz zmieniająca dyrektywę 2002/58/WE.
Dyrektywa ta określa katalog danych, które muszą być zatrzymywane przez przedsiębiorców
3
Pojęcie danych transmisyjnych zdefiniowane zostało w art. 159 ust. 1 pkt 3 ustawy. Szersze wyjaśnienia w tym
zakresie zawiera artykuł A. Kołosowski zamieszczony w Prawo i ekonomia w telekomunikacji nr 4/2005 pt.
Problemy realizacji obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa oraz porządku publicznego.
4
S. Piątek: Prawo telekomunikacyjne. Komentarz. II wydanie. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2005 r.
ARTEL
strona 12 z 26
Transfer ruchu przy wykorzystaniu urządzeń FCT w aspekcie ustawowych obowiązków przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego
telekomunikacyjnych na okres nie krótszy niŜ 6 miesięcy i nie dłuŜszy niŜ 2 lata od daty
wykonania połączenia. Dodatkowo katalog ten jest rozszerzany o połączenia nie
zrealizowane, co do których występują dokładnie te same problemy co do zrealizowanych.
Problematykę udostępniania podlegających retencji danych przedstawiono poniŜej w pkt 3.1
niniejszej opinii.
Na podstawie przedstawionej sytuacji moŜna wskazać, Ŝe transfer ruchu nie ma
zasadniczego wpływu na sposób realizacji przez operatora obowiązków dotyczących
retencji danych, ale z uwagi na zafałszowanie numeru abonenta wywołującego dane
zbierane i przechowywane przez operatorów stają się nieprawdziwe i tracą swoje
znaczenie dla Ŝądających je podmiotów, jak równieŜ mogą je wprowadzać w błąd.
ARTEL
strona 13 z 26
3 PROBLEMATYKA WYKORZYSTANIA FCT W ASPEKCIE
REALIZACJI ZADAŃ NA RZECZ OBRONNOŚCI
I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA
Na mocy przepisów tzw. ustaw kompetencyjnych, do których zalicza się:
1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U.07.43.277),
2. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
(Dz.U.06.104.708),
3. Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu (Dz.U.02.74.676),
4. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o SłuŜbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz SłuŜbie
Wywiadu Wojskowego (Dz.U.06.104.709),
5. Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o StraŜy Granicznej (Dz.U.05.234.1997),
6. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o śandarmerii Wojskowej i wojskowych organach
porządkowych (Dz.U.01.123.1353),
7. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz.U.04.8.65),
8. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.97.89.555),
przedsiębiorca telekomunikacyjny obowiązany jest do zapewnienia na własny koszt
warunków technicznych i organizacyjnych umoŜliwiających prowadzenie przez uprawnione
podmioty kontroli operacyjnej.
W prawie telekomunikacyjnym przedmiotowy obowiązek określony został w art. 179 i
rozumiany jako zadania i obowiązki na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz
bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Zadania i obowiązki przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na rzecz obronności,
bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego określone zostały w
Dziale VIII prawa telekomunikacyjnego. Art. 179 ust. 1 tego prawa stanowi, Ŝe
przedsiębiorcy telekomunikacyjni są obowiązani do wykonywania zadań i obowiązków na
rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego w
zakresie i na warunkach określonych w niniejszej ustawie i w przepisach odrębnych. Oznacza
to, Ŝe przedsiębiorca telekomunikacyjny obowiązany jest równieŜ do wykonywania zadań
nałoŜonych na niego na mocy innych przepisów prawa telekomunikacyjnego oraz przepisów
innych ustaw, w tym ustaw kompetencyjnych.
Zakres tych zadań i obowiązków obejmuje w szczególności:
– sporządzanie planów działań w sytuacjach szczególnych zagroŜeń (art. 176 ustawy),
– wykonywanie zadań i obowiązków w zakresie przygotowania i utrzymania
wskazanych elementów sieci telekomunikacyjnych dla zapewnienia telekomunikacji
na potrzeby systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną
państwa (art. 179 ust. 2 ustawy),
– zapewnienie technicznych i organizacyjnych warunków do prowadzenia przez
uprawnione podmioty kontroli operacyjnej (art. 179 ust. 3 ustawy),
– udostępnianie danych transmisyjnych (art. 165 ust. 1 ustawy),
– blokowanie połączeń telekomunikacyjnych oraz uniemoŜliwienie uŜytkowania
telekomunikacyjnych urządzeń końcowych (art. 180 ustawy).
Do zadań tych zaliczyć naleŜy równieŜ obowiązek określony w art. 171 ust. 8 oraz art.
78 ust. 1 ustawy dotyczący zapewnienie słuŜbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy
dostępu do identyfikacji linii wywołującej oraz danych o lokalizacji zakończenia sieci, z
którego zostało wykonane połączenie do numeru alarmowego. W przypadku transferu ruchu z
ARTEL
strona 14 z 25
Problematyka wykorzystania FCT w aspekcie realizacji zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa
wykorzystaniem FCT dostęp ten jest utrudniony, bowiem urządzenie to dokonuje
przekierowania i w efekcie moŜliwy jest dostęp do linii przekierowującej, a nie wywołującej.
NaleŜy podkreślić, Ŝe kaŜdy podmiot świadczący usług telekomunikacyjne, w tym
podmiot przekierowujący ruch jest obowiązany do wypełniania wszystkich zadań i
obowiązków, o których mowa powyŜej. Niektóre z nich nie stanowią problemu ich
wykonywania w omawianym przypadku, przynajmniej specyfika rozwiązania technicznego
transferu z wykorzystaniem urządzeń FCT nie ma dla wykonywania tych zadań i obowiązków
istotnego znaczenia. Problemem nie do pokonania moŜe okazać się wypełnianie obowiązku
określonego w art. 179 ust. 3 prawa telekomunikacyjnego5. Przepis ten stanowi, Ŝe
przedsiębiorca telekomunikacyjny jest obowiązany do zapewnienia na własny koszt:
1) w szczególności technicznych i organizacyjnych warunków jednoczesnego i wzajemnie
niezaleŜnego:
a) dostępu do wskazywanych treści przekazów telekomunikacyjnych i posiadanych przez
przedsiębiorcę telekomunikacyjnego danych, o których mowa w art. 179 ust. 9, art.
159 ust. 1 i art. 161 ustawy, danych związanych ze świadczoną usługą
telekomunikacyjną,
b) utrwalania treści i danych, o których mowa w lit. a
- przez uprawnione jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub
przez niego nadzorowane, uprawnione organy i jednostki organizacyjne nadzorowane
lub podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, ministrowi właściwemu do
spraw finansów publicznych oraz Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Szefowi Agencji Wywiadu i Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
2) utrwalania treści i danych, o których mowa w pkt 1 lit. a, na rzecz sądu lub prokuratora.
Techniczne i organizacyjne warunki, o których mowa powyŜej doprecyzowane zostały w
aktach wykonawczych wydanych na podstawie delegacji zawartych w art. 181 prawa
telekomunikacyjnego oraz art. 242 Kodeksu postępowania karnego. Specyfikę realizacji tego
obowiązku przez podmioty wykorzystujące urządzenia FCT do transferu ruchu przedstawiono
w pkt 3.1, natomiast problematykę wykorzystania FCT w aspekcie realizacji innych zadań na
rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa – w dalszej części opinii.
3.1 KONTROLA OPERACYJNA
W przypadku transferu ruchu połączenia wykonywane z publicznej sieci telefonicznej
poprzez urządzenie FCT są przekierowywane przez podmiot transferujący do publicznej sieci
operatora mobilnego. W tym przypadku urządzenie FCT wykorzystuje wprawdzie podmiot
świadczący usługi telekomunikacyjne, ale specyfiką jest to, Ŝe podmiot ten nie ma zakończeń
sieci, ani uŜytkowników końcowych. Warunki dostępu i utrwalenia treści komunikatów
zapewnia zatem operator sieci stacjonarnej lub sieci mobilnej, przy czym kaŜdy w zakresie
własnych uŜytkowników końcowych.
W obu przypadkach problemem wykorzystania urządzeń FCT jest to, Ŝe od strony
operatora sieci mobilnej połączenie jest identyfikowane po numerze karty SIM umieszczonej
w urządzeniu FCT, a nie po numerze linii wywołującej, którym w rzeczywistości jest inny
numer w publicznej sieci telefonicznej. Ponadto, od strony operatora sieci mobilnej
5
Stosowanie FCT w świetle Prawa telekomunikacyjnego. S. Piątek. Wystąpienie na debacie w dniu 19 września
2007r.
ARTEL
strona 15 z 26
Problematyka wykorzystania FCT w aspekcie realizacji zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa
wskazywana jest inna lokalizacja urządzenia wywołującego niŜ to jest w rzeczywistości. W
dodatku poprzez jedną kartę SIM umieszczoną w urządzeniu FCT kierowany jest ruch wielu
uŜytkowników końcowych z sieci stacjonarnej do mobilnej.
Problem z identyfikacją numeru linii wywoływanej występuje wtedy, gdy uprawnione
podmioty prowadzą kontrolę operacyjną uŜytkownika sieci mobilnej, z którym nawiązano
połączenie, a operator sieci mobilnej wskazuje numer karty SIM znajdującej się w urządzeniu
FCT jako numer, z którego nawiązano połączenie. Dotyczy to zarówno połączeń
podlegających kontroli operacyjnej, jak równieŜ udostępniania danych transmisyjnych. W
przypadku, gdy połączenie zrealizowane byłoby poprzez punkt styku, to numer inicjujący
byłby identyfikowany rzeczywistym numerem w sieci inicjującej połączenie i niezwłocznie
moŜna by prowadzić czynności kontrolne u właściwego uŜytkownika. W rozpatrywanym
wypadku nie będzie to jednak moŜliwe bez uzyskania dodatkowych informacji od podmiotów
transferujących ruch, które powinny zapewnić moŜliwości technicznego powiązania
informacji posiadanych przez operatora sieci mobilnej z numerem w sieci telefonicznej, z
którego nawiązano określone połączenie. Takie informacje powinny być przechowywane
przez 2 lata tak, aby obowiązek, o którym mowa w art. 165 ust. 1 ustawy mógł być właściwie
wypełniany. Bez tych informacji moŜe być niemoŜliwe ustalenie przez uprawnione podmioty
numeru, z którego wywołano połączenie, a w konsekwencji równieŜ toŜsamości osoby
wywołującej połączenie. Brak tych informacji moŜe utrudniać prowadzenie postępowania.
Niezmiernie istotnym szczegółem jest fakt, Ŝe w obecnej sytuacji, w której przedsiębiorcy
transferujący ruch ukrywają fakt transferu przed operatorami mobilnymi, z których sieci
korzystają, uprawnione do kontroli operacyjnej podmioty nie mają moŜliwości dowiedzieć się
od operatora, u którego prowadzone są działania kontrolne, o konieczności uzyskania
dodatkowych informacji od podmiotów transferujących. Operator ten bowiem w chwili
kontroli moŜe nie być świadomy, Ŝe kontrolowane zakończenie sieci uŜywane jest do
transferu lub teŜ z uwagi na charakter świadczonej usługi detalicznej (karta pre-paid, która nie
jest rejestrowana) nie będzie w stanie wskazać podmiotu transferującego. Taka sytuacja moŜe
powodować brak moŜliwości przeprowadzenia skutecznej kontroli i dotarcia do prawdziwego
numeru abonenta wywołującego połączenie. Jedyną szansą dla uprawnionych podmiotów jest
próba dotarcia do samego urządzenia FCT poprzez wykonanie czynności operacyjnych (co
moŜe nie być łatwe, zwłaszcza na gęsto zabudowanym terenie) i zidentyfikowanie w ten
sposób właściciela urządzenia.
Znaczny problem w realizacji kontroli operacyjnej moŜe wystąpić w przypadku, gdy
uprawniony podmiot prowadzący kontrolę operacyjną nie wie, Ŝe karta SIM o określonym
numerze jest obsługiwana przez urządzenie FCT, które kieruje strumieniem ruchu
telekomunikacyjnego6. W przypadku posiadania takiej wiedzy kontrola operacyjna powinna
być prowadzona na numerze inicjującym połączenie, gdyŜ dla numeru karty SIM w
urządzeniu FCT nie ma to sensu, bowiem przez ten numer kierowany jest ruch z wielu
numerów sieci stacjonarnej, a czynnościami kontrolnymi objęty jest tylko jeden numer.
Brak informacji o tym, Ŝe dany numer karty SIM nie jest numerem linii wywołującej
połączenie, prowadzi do kontrolowania rozmów uŜytkowników nieobjętych tymi
czynnościami, co narusza ich prawa do prywatności, a kolejne połączenie z numeru objętego
kontrolą mogą przechodzić przez inne karty SIM w urządzeniu FCT lub poprzez stały punkt
styku. W przypadku nie rozwiązania powyŜszych problemów przez dostawcę usług FCT
brak jest moŜliwości właściwej realizacji obowiązku wynikającego z art. 179 ust. 3
ustawy.
NaleŜy podkreślić, Ŝe opisane wyŜej problemy wbrew obiegowym opiniom nie są
spotykane w innych przypadkach prawnie dozwolonych rodzajów działalności
6
Czy połączenia do sieci komórkowych mogą być tańsze? Aspekty wykorzystania urządzeń FCT. Opracowania
Studium Instytutu Elektronicznej Gospodarki Centrum im. Adama Smitha.
ARTEL
strona 16 z 26
Problematyka wykorzystania FCT w aspekcie realizacji zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa
telekomunikacyjnej. Przykładem takiej działalności moŜe być usługa przekierowania
połączeń, która polega na tym, Ŝe uŜytkownik wywołujący inicjuje połączenie na numer, z
którego następuje przekierowanie na inny numer funkcjonujący np. w sieci ruchomej7. W
takiej sytuacji, operator analizując sygnalizację międzyoperatorską, która jest
wykorzystywana na punktach styku sieci, jest w stanie niezwłocznie poinformować
uprawnione podmioty monitorujące numer, na którym połączenia zostają przekierowane o
właściwym numerze przekierowującym. Na podstawie tak uzyskanych danych podmioty te
mogą rozpocząć monitorowanie właściwego uŜytkownika inicjującego, jego zakończenia
sieci i miejsce jego lokalizacji.
Podobne problemy mogą występować w przypadku wykorzystania urządzeń FCT
przez przedsiębiorców dla własnych potrzeb, w sieci wewnętrznej. Działalność taka nie jest
zabroniona, a właściciel sieci wewnętrznej nie ma nawet obowiązku rejestracji danych o
połączeniach z poszczególnych numerów wewnętrznych. Z takiego wariantu łączności moŜe
korzystać wielu uŜytkowników końcowych, a w przypadku zaistnienia monitorowania
konkretnego numeru wewnętrznego, uprawnione podmioty kontaktują się z właścicielem
sieci wewnętrznej, który jest abonentem. Jest to znaczna róŜnica w stosunku do opisanego
wyŜej przypadku transferu ruchu, bowiem podmioty dokonujące kontroli operacyjnej mogą
przeprowadzić czynności u abonenta właściwego dla kontrolowanego źródła ruchu.
W tej sytuacji przedsiębiorcy powinni zapewniać warunki techniczne i organizacyjne
dostępu do treści i danych, jednakŜe rozwiązanie niektórych problemów wymaga czasu, a
jeszcze inne na obecnym stanie wiedzy technicznej nie są rozwiązywalne, co jednak nie
oznacza, Ŝe nie powinniśmy dąŜyć do rozwiązania wszystkich problemów związanych z
właściwą realizacją zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa oraz
bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wręcz do czasu rozwiązania tych problemów
technicznych, z uwagi na brak moŜliwości właściwej realizacji przedmiotowych zadań i
obowiązków, nie powinny mieć miejsca przypadki wykorzystania urządzeń FCT do
świadczenia usług telekomunikacyjnych.
Problemem pokrewnym jest obowiązek dotyczący utrwalenia treści przekazu i
danych, który z przyczyn oczywistych moŜe być zrealizowany wyłącznie wtedy, kiedy do
danej treści przekazu i danych moŜna dotrzeć, a zatem podlega dokładnie tym samym
problemom, co opisane powyŜej.
Na podstawie zanalizowanej powyŜej sytuacji moŜna wywnioskować, Ŝe transfer
ruchu ma zasadniczy wpływ na realizację przez operatora obowiązków dotyczących
kontroli operacyjnej. Z uwagi na zafałszowanie numeru abonenta wywołującego oraz
fakt niejawności procederu transferu ruchu i niemoŜności dotarcia do podmiotu
transferującego, podmioty realizujące kontrolę operacyjną mają w przypadku transferu
bardzo utrudnioną realizację czynności operacyjnych niezbędnych dla realizacji zadań,
do pełnienia których zostały powołane. Uprawniony podmiot nie jest w stanie
zidentyfikować zakończenia sieci inicjującego połączenie w przypadku, gdy uzyska on
dostęp operacyjny do tego połączenia poprzez urządzenia operatora mobilnego, co nie
jest zgodne z przepisami rozporządzenia będącego wypełnieniem delegacji zawartej w
art. 181 ust. 1 ustawy. W większości przypadków dotarcie do abonenta inicjującego
połączenie moŜe nie być w ogóle moŜliwe. W tej sytuacji operator nie jest w stanie
właściwie wypełniać zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa
oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, o których mowa w art. 179 ust. 3 ustawy.
7
Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.).
ARTEL
strona 17 z 26
Problematyka wykorzystania FCT w aspekcie realizacji zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa
4 PODSUMOWANIE
Pomimo braku dostępu do szczegółowych informacji dotyczących skali problemu w
sieciach mobilnych, z punktu widzenia rodzaju opisanych powyŜej problemów generowanych
przez transfer ruchu, jak równieŜ ich specyfiki (dla problemów związanych z
bezpieczeństwem państwa samo pojawienie się zagroŜeń jest juŜ bardzo istotne, nie muszą
one objawiać się w duŜej skali) naleŜy stwierdzić, Ŝe problemy te mogą w znaczny sposób
uniemoŜliwiać operatorom realizację ich zadań i obowiązków na rzecz obronności,
bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego. Transfer ruchu z
wykorzystaniem urządzeń FCT oraz z pominięciem punktów styku sieci, z uwagi na
ograniczenia techniczne wynikające z uŜycia technologii przygotowanej z myślą o innych
zadaniach, powoduje liczne problemy, takie jak:
Naruszenie tajemnicy telekomunikacyjnej.
Brak prezentacji numeru wywołującego.
MoŜliwość blokowania sieci uniemoŜliwiając tym samym realizację połączeń, w
tym na numery alarmowe.
Zafałszowanie i nieuŜyteczność danych podlegających retencji.
UniemoŜliwienie kontroli operacyjnej.
Dodać naleŜy, Ŝe przeprowadzona na zlecenie Izby przez firmę Ovum analiza sytuacji w tym
zakresie w pozostałych krajach Unii Europejskiej wykazała istnienie dominującej praktyki
wyłączania przez operatorów mobilnych kart podmiotów przekierowujących, jak równieŜ
liczne stanowiska regulatorów europejskich potępiające takie praktyki.
Konkludując - z punktu widzenia analizowanych aspektów transfer ruchu wpływa
znacząco negatywnie na realizację badanych obowiązków jak równieŜ moŜe powodować
w określonych sytuacjach (np. zagroŜenie terrorystyczne) brak moŜliwości realizacji
przez uprawnione podmioty szczególnie pilnych zadań na rzecz obronności i
bezpieczeństwa państwa.
ARTEL
strona 18 z 26
ZAŁĄCZNIK 1
Urządzenia FCT i modele ich wykorzystywania:
1
Na rynku telekomunikacyjnym dostępne są róŜnego rodzaju urządzenia FCT oraz urządzenia
dodatkowe, wspierające funkcjonowanie FCT w obszarze zarządzania kartami SIM.
RóŜnorodność tych urządzeń związana jest z róŜnymi sposobami ich wykorzystania.
Wyodrębniono dwa modele wykorzystania urządzeń FCT:
– model uŜytkownika końcowego (end – user model), w którym bramka GSM jest
wykorzystywana na potrzeby własne uŜytkownika (klienta indywidualnego, firmy,
instytucji), tzn. do kierowania generowanego przez tego uŜytkownika ruchu do sieci
mobilnej.
– model dostarczania usług (service provision model), w którym urządzenie FCT
wykorzystywane jest przez podmioty trzecie, przekierowujące ruch, do dostarczania
abonentom usług świadczonych w sieciach operatorów mobilnych,
W modelu dostarczania usług (zwanym w opracowaniu równieŜ transferem ruchu) moŜna
mówić o wykorzystywaniu urządzeń FCT do realizacji połączeń pomiędzy operatorami
telekomunikacyjnymi (tzw. współpraca międzyoperatorska), poniewaŜ obie strony realizacji
usługi to operatorzy telekomunikacyjni świadczący usługi uŜytkownikom końcowym
(abstrahując od faktu, czy podmioty dokonujące transfer rzeczywiście zostały zarejestrowane
jako przedsiębiorcy telekomunikacyjni). JednakŜe nie jest to typowa współpraca
międzyoperatorska związana z realizacją umowy o połączeniu sieci, bowiem jej realizacja
polega na wykorzystaniu moŜliwości technicznych urządzeń FCT do połączeń w sieci
mobilnej.
1.1
Model uŜytkownika końcowego
W modelu uŜytkownika końcowego urządzenie FCT wykorzystywane jest przez
uŜytkownika końcowego, którym najczęściej jest przedsiębiorstwo. UŜytkownik taki
wykorzystuje FCT na własne potrzeby, do realizacji połączeń między stacjonarną siecią
wewnętrzną, a siecią mobilną. W takim przypadku wszystkie połączenia wychodzące z sieci
wewnętrznej kierowane są do sieci mobilnej poprzez bramkę GSM8. Takie rozwiązanie
stosowane jest często przez podmioty korzystające z usług dla sieci korporacyjnych
oferowanych przez operatorów mobilnych. UmoŜliwia to obniŜenie kosztów realizowanych
połączeń wewnątrz określonej grupy uŜytkowników końcowych. Kierowanie ruchu poprzez
bramkę GSM w tym modelu wykorzystania urządzenia FCT moŜe być realizowane w róŜny
sposób.
Jeden ze sposobów polega na podłączeniu bramki GSM do centralki PBX jako
oddzielny numer wewnętrzny. W tym wypadku osoba wykonująca połączenie z sieci
stacjonarnej do sieci mobilnej wybiera numer wewnętrzny, pod którym dostępna jest bramka
GSM, a następnie wybiera Ŝądany numer w sieci mobilnej. Ten sposób stosowany jest
głównie przez uŜytkowników wykorzystujących starsze modele centralek, które nie mają
moŜliwości podłączenia dodatkowej linii zewnętrznej z przeznaczeniem dla urządzenia FCT
lub teŜ przez podmioty, które nie posiadają własnych centralek, np. firmy w duŜym biurowcu
mieszczącym wiele firm. W takim przypadku operator centralki moŜe nie wyrazić zgody na
podłączenie bramki GSM, w związku z czym jedynym rozwiązaniem dla podmiotu chcącego
8
Czy połączenia do sieci komórkowych mogą być tańsze? Aspekty wykorzystania urządzeń FCT. Opracowania
Studium Instytutu Elektronicznej Gospodarki Centrum im. Adama Smitha.
ARTEL
strona 19 z 25
Załącznik 1
wykorzystywać urządzenie FCT jest jego podłączenia do portu wewnętrznego centralki.
Rozwiązanie takie niesie ze sobą jednak sporo ograniczeń, a mianowicie: pozwala na
przyłączenie wyłącznie jednej linii wewnętrznej do jednej bramki, a takŜe powoduje, Ŝe firma
zamierzająca skorzystać z kliku urządzeń tego typu musi wykorzystać do tego celu kilka linii
wewnętrznych. To natomiast wiąŜe się z uciąŜliwością dla osób wykonujących połączenia z
bramki GSM. Wykonanie takiego połączenia moŜe okazać się np. niemoŜliwe, poniewaŜ w
danej chwili dana linia wewnętrzna jest zajęta i naleŜy skorzystać z innej. Rozwiązanie takie
uniemoŜliwia równieŜ wykonywanie połączeń z sieci mobilnej do sieci wewnętrznej, gdyŜ
podłączenie bramki GSM do portu wewnętrznego centralki PBX znacznie utrudnia dalsze
kierowanie ruchu z urządzenia FCT na inne linie wewnętrzne.
Inny sposób kierowania ruchu poprzez bramkę GSM polega na podłączeniu bramki
GSM do centralki PBX jako linii zewnętrznej. W tym przypadku, w zaleŜności od
zastosowanych rozwiązań technicznych połączenie do sieci mobilnej moŜe być automatycznie
kierowane poprzez urządzenie FCT albo wybierane prefiksem określającym dany port
zewnętrzny w centralce, do którego przyłączone jest urządzenie FCT realizujące określone
połączenia. W praktyce większość uŜytkowników końcowych korzysta z tego rozwiązania.
To rozwiązanie daje uŜytkownikowi znacznie większe moŜliwości konfiguracyjne
wykorzystania urządzenia FCT. W zaleŜności od funkcjonalności centralki połączenia mogą
być kierowane automatycznie, w oparciu o zdefiniowane wcześniej reguły, np. wybór
najtańszej drogi połączenia (Least Cost Routing), albo teŜ ręczenie przez osobę dzwoniącą,
poprzez wybór odpowiedniego prefiksu wskazującego odpowiedni port linii zewnętrznej.
Rozwiązania tego typu umoŜliwiają równieŜ wykonywanie połączeń z sieci mobilnej do sieci
stacjonarnej np. korporacyjnej. Dodatkowo umoŜliwiają wykorzystanie profesjonalnych
bramek GSM obsługujących wiele kart SIM, w tym kart SIM róŜnych operatorów.
1.2
Model dostarczania usług.
Urządzenia FCT umoŜliwiają realizację alternatywnego kierowania wywołania z sieci
stacjonarnej do mobilnej (w stosunku do kierowania poprzez punkt styku). Istota modelu
dostarczania usług polega na tym, Ŝe dostawca usług telekomunikacyjnych wykorzystuje
urządzenia FCT w celu przekierowania połączenia do sieci mobilnej z sieci stacjonarnej lub
mobilnej z pominięciem punktu styku sieci. Wówczas rozmowy nie są kierowane poprzez
punkt styku sieci i dostawca takiej rozmowy nie korzysta z usługi dostępu do sieci mobilnej,
która jest droŜsza w stosunku do wybieranych przez takiego dostawcę promocyjnych stawek
on-net (w tym „darmowych minut”). Dostawca usługi z wykorzystaniem urządzenia FCT
moŜe zatem pobierać znacznie mniejsze opłaty detaliczne od tych rozmów niŜ w przypadku
korzystania z usługi dostępu do sieci.
Z technicznego punktu widzenia model ten moŜe być wykorzystywany przez
dowolnego operatora, zarówno sieci stacjonarnej, jak i mobilnej jak równieŜ spółki nie
zajmujące się (inną) działalnością telekomunikacyjną. W praktyce jednak stosowany jest
przez niewielką grupę podmiotów.
Model ten moŜe być realizowany bezpośrednio przez operatora świadczącego usługi
dla uŜytkowników końcowych, jak i przez wyspecjalizowane podmioty oferujące usługi
innym operatorom, najczęściej zagranicznym kierującym swój ruch do Polski. W ten sposób
uŜytkownik końcowy, którego połączenie przekierowane jest do sieci mobilnej z
wykorzystaniem urządzenia FCT moŜe nie wiedzieć, jak jest realizowany proces połączenia.
ARTEL
strona 20 z 26
ZAŁĄCZNIK 2
1
1.1
Aspekty techniczne wykorzystania urządzeń FCT
MoŜliwości techniczne
Urządzenia FCT realizują funkcje podobne do typowych urządzeń końcowych
telefonii mobilnej (telefonów komórkowych). W odróŜnieniu jednak od aparatów
komórkowych, urządzenia FCT przyjmują połączenia nie bezpośrednio od uŜytkownika, lecz
za pośrednictwem linii telefonicznej – z innego aparatu, programu komputerowego lub
Internetu. FCT jest więc zakończeniem sieci, za pomocą którego kierowane są połączenia do
innych uŜytkowników telefonii mobilnej.
Na rynku moŜna wyróŜnić kilka rodzajów takich urządzeń (adaptery GSM, bramki
GSM, serwery SIM). Najprostszymi urządzeniami tego typu są adaptery GSM, które stanowią
interfejs pomiędzy centralą sieci publicznej, a zakończeniem sieci GSM i wymagają
dołączenia standardowego telefonu GSM9.
Inną grupą urządzeń FCT są bramki GSM, czyli urządzenia wyposaŜone w interfejsy
radiowe GSM, a więc nie wymagają dodatkowego telefonu GSM. Oferta producentów w
zakresie urządzeń tego typu jest bardzo szeroka. Mogą to być proste urządzenia obsługujące
jedną kartę SIM (realizujące jedno połączenie w danej chwili), czy teŜ urządzenia
umoŜliwiające zainstalowanie kilkudziesięciu kart (pozwalających na realizację wielu
połączeń jednocześnie). Bramki GSM mogą więc realizować równieŜ dodatkowe funkcje
związane z zarządzaniem ruchem telekomunikacyjnym obsługiwanym przez daną centralę.
Zarządzanie to polega na doborze optymalnego (najtańszego) sposobu zestawienia połączenia
wykorzystując karty SIM róŜnych operatorów. Bramki mogące obsługiwać wiele połączeń
jednocześnie i wyposaŜone w funkcje dodatkowe, określane są czasami mianem
„operatorskich”. Mogą one być podłączane bezpośrednio do sieci stacjonarnej. Mogą więc
obsługiwać nawet duŜy ruch telefoniczny realizowany z sieci stacjonarnej do mobilnej.
Niektóre urządzenia FCT umoŜliwiają dołączanie dodatkowych anten w celu poprawy mocy
sygnału, a tym samym jakości realizowanych połączeń.
Jeszcze inną grupą urządzeń FCT są serwery SIM10, za pomocą których nie moŜna
realizować połączeń, natomiast wykorzystywane one są do zarządzania duŜą ilością kart SIM.
Z uwagi na ich funkcjonalność urządzenia te przeznaczone są głównie dla operatorów
wykorzystujących bramki GSM jako wyjścia połączeń z sieci stacjonarnej bądź sieci IP do
sieci mobilnych. Urządzenia te pozwalają na zlokalizowanie w jednym miejscu duŜej ilości
kart SIM, z których korzystają inne rozproszone urządzenia FCT. W takim wypadku bramka
GSM komunikuje się z serwerem SIM i otrzymuje takie informacje, jak karta SIM
zlokalizowana bezpośrednio w urządzeniu FCT np. typu adapter GSM. Takie rozwiązanie
pozwala na zlokalizowanie serwera SIM w miejscu dogodnym dla operatora świadczącego
usługi za pośrednictwem urządzeń FCT (np. w jego siedzibie), podczas gdy bramki GSM
mogą być rozmieszczone w róŜnych lokalizacjach (rozproszone nawet na terenie całego
kraju). To rozwiązanie umoŜliwia równieŜ symulowanie mobilności kart SIM, poprzez
wykorzystywania danych identyfikacyjnych tych samych kat SIM, w zaleŜności od potrzeb, w
róŜnych bramkach.
Serwery SIM oraz bramki GSM mogą być więc wykorzystywane w ramach usługi
dostarczanej klientom, głównie grupowym, którzy dysponują siecią korporacyjną i wówczas
9
Strona Internetowa Radomskiej Wytwórni Telefonów. http//:www.rwt.pl.
Przyczyny wykorzystania FCT w telekomunikacji. A. Sadowski, J. Połeć. Prezentacja na debacie w UKE w
dniu 19 września 2007r.
10
ARTEL
strona 21 z 25
Załącznik 2
FCT odgrywa rolę urządzenia, poprzez które z sieci korporacyjnej moŜna realizować
połączenia do sieci mobilnej.
Z informacji przedstawionych przez zainteresowane strony podczas debaty w Urzędzie
Komunikacji Elektronicznej w dniu 19.09.2007r. wynika, Ŝe często urządzenia FCT są
wykorzystywane do kierowania połączeń do uŜytkownika sieci mobilnej z pominięciem
stałych punktów styku ustanowionych na mocy umowy o połączeniu sieci. Połączenia te
realizowane są właśnie poprzez urządzenia FCT i zainstalowane w nich karty SIM (które
mogą być równieŜ fizycznie zlokalizowane w serwerach SIM, jak wskazano powyŜej). W tym
przypadku uŜytkownik końcowy inicjując połączenie do sieci mobilnej nie ma świadomości,
Ŝe jego połączenie pomija punkty styku sieci i realizowane jest poprzez urządzenie FCT.
Połączenia takie obarczone są pewnymi ograniczeniami funkcjonalności świadczonej usługi.
Wynika to z przerwanej ciągłości strumienia informacyjnego pomiędzy stroną wywołującą i
wywoływaną. Najczęściej występują tu następujące problemy:
– strona wywoływana nie ma moŜliwości identyfikacji numeru strony inicjującej, co
wiąŜe się z pewnymi niedogodnościami,
– w przypadku wywoływania numeru alarmowego, słuŜba powołana do niesienia
pomocy nie ma moŜliwości lokalizacji wzywającego pomocy,
– podmioty uprawnione do kontroli operacyjnej nie mogą otrzymać od operatora
wiarygodnej informacji o numerze karty SIM, a w konsekwencji nie mogą właściwie
realizować swoich ustawowych uprawnień.
Wymienione wyŜej problemy mogą generować róŜnego rodzaju oszustwa, wynikające
ze zmiany rzeczywistego numeru wywołującego (np. poprzez zmianę numeru abonenta
wywołującego na numer osoby trzeciej), co nie jest przedmiotem niniejszej opinii.
Bardzo waŜnym problemem jest niewątpliwie ograniczona moŜliwość realizacji przez
przedsiębiorcę telekomunikacyjnego szeroko rozumianych zadań i obowiązków na rzecz
obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego,
wynikających z art. 179 ust. 3 ustawy. Zadania te w gruncie rzeczy mogą być realizowane
jedynie w pewnym zakresie, a ich realizacja jest znacznie utrudniona i często ograniczona.
Utrudnienia w realizacji tych zadań wynikają z tego, Ŝe poprzez urządzenie FCT nie
przekazywane są numery kart SIM lub przekazywane są numery zmienione.
Dość waŜnym aspektem technicznym wykorzystania urządzeń FCT jest moŜliwość
przeciąŜenia sieci mobilnych. Taka sieć budowana jest z załoŜeniem, Ŝe znajdujący się w
zasięgu danej stacji bazowej uŜytkownicy końcowi będą generować połączenia w określonym
rozkładzie czasowym i z pewnym średnim natęŜeniem. Tymczasem urządzenia FCT, a
szczególnie wykorzystywane przez operatora tzw. alternatywnego, mogą generować bardzo
duŜo połączeń pochodzących z jednego miejsca w sieci i obciąŜających niewielką liczbę stacji
bazowych telefonii komórkowej. PrzeciąŜenie sieci niewątpliwie jest niedogodnością
zarówno dla uŜytkowników urządzeń FCT, jak i wszystkich innych uŜytkowników sieci.
Zdecydowanie pogarsza to bowiem jakość świadczonych usług telekomunikacyjnych.
1.2
Ograniczenia techniczne
WaŜnym ograniczeniem technicznym wynikającym ze stosowania urządzeń FCT do
zestawiania połączeń w sieci mobilnej jest brak moŜliwości zapewnienia prezentacji numeru
wywołującego dane połączenie telefoniczne11. To ograniczenie związane jest z
wykorzystaniem do zestawienia połączenia w sieci mobilnej karty SIM operatora tej sieci
oraz interfejsu sieci przewidzianego tylko do podłączania abonenta. Karta ta widoczna jest
11
Regulacyjne i techniczne aspekty stosowania FCT w Polsce. M. Rogalski. Wystąpienie na debacie w dniu 19
września 2007r.
ARTEL
strona 22 z 26
Załącznik 2
jako zakończenie sieci telekomunikacyjnej, które uniemoŜliwia przekazanie sygnalizacji z
sieci telekomunikacyjnej innego operatora. Efektem tego jest m.in. brak informacji o numerze
abonenta wywołującego dane połączenie telefoniczne. Przekazywany jest jedynie (prawdziwy
lub nieprawdziwy) numer karty SIM za pośrednictwem, której dane połączenie kierowane jest
do sieci mobilnej. W związku z tym, ani operator sieci mobilnej, ani teŜ abonent odbierający
połączenie nie jest informowany o numerze abonenta inicjującego połączenie lub teŜ
informowany jest błędnie, tzn. abonent odbierający połączenie otrzymuje informację o
numerze, z którego dane połączenie pochodzi. W rzeczywistości nie jest to numer abonenta
inicjującego lecz numer karty SIM w urządzeniu FCT, przez którą to połączenie jest
kierowane. Często połączenia kierowane do sieci komórkowych za pomocą FCT mają
zablokowaną przez uŜytkownika (funkcja wymuszana przez urządzenie końcowe sieci
mobilnej w tym wypadku FCT) prezentację numeru (tzw. CLIR – Calling Line Identification
Restriction), najprawdopodobniej w celu uniknięcia prezentacji uŜytkownikowi błędnego
numeru. Stąd właśnie wzięła się jedna z potocznych nazw tego ruchu – podmioty zajmujące
się taka działalnością nazywają je „połączeniami na komórki bez prezentacji numeru”. W
przypadku uŜytkowników końcowych wykorzystujących urządzenia FCT, które podłączone
są do wewnętrznej sieci telekomunikacyjnej tych podmiotów (model uŜytkownika
końcowego), jeden numer (przypisany do karty SIM) będzie prezentowany niezaleŜnie od
terminala wewnętrznego, z którego zainicjowano połączenie. Jest to działanie analogiczne do
prezentacji jednego numeru dla połączeń kierowanych do sieci stacjonarnych z centrali
abonenckiej.
Przedstawione wyŜej ograniczenie techniczne urządzeń FCT związane z brakiem
moŜliwości prezentacji numeru wywołującego połączenie, generuje jednocześnie brak
moŜliwości bezpośredniej identyfikacji zakończenia sieci, z którego połączenie to zostało
zrealizowane. Oznacza to, Ŝe w konsekwencji istnieją problemy z identyfikacją i lokalizacją
uŜytkownika końcowego inicjującego połączenie. MoŜe to dotyczyć takŜe podmiotów, które
wykorzystują bramki FCT do zakańczania połączeń w sieci mobilnej (dla własnych celów)
inicjowanych w wewnętrznej sieci telekomunikacyjnej. W tym przypadku problemem jest
tylko identyfikacja zakończenia sieci, natomiast jego lokalizacja nie stanowi problemu,
bowiem uŜywane w tym celu urządzenie FCT znajduje się w stałym miejscu świadczenia
przez operatora usług telekomunikacyjnych na rzecz abonenta – właściciela sieci prywatnej.
W przypadku wykorzystania FCT operator sieci mobilnej uzyskuje informacje jedynie o
właścicielu urządzenia FCT (numer karty SIM oraz lokalizację urządzenia FCT). Nie posiada
on jednak informacji o osobie, która zainicjowała połączenie. Aby informacja ta była
dostępna, właściciel urządzenia FCT musiałby gromadzić informacje o ruchu wewnątrz
własnej sieci oraz posiadać informacje na temat przypisania poszczególnych urządzeń
końcowych w tej sieci do osób wykorzystujących urządzenia. W takim przypadku pojawia się
dodatkowy problem, poniewaŜ urządzenia końcowe są współuŜytkowane przez wiele osób.
Problem ten dotyczy wszystkich operatorów świadczących publicznie dostępne usługi
telekomunikacyjne.
Istotnym ograniczeniem technicznym wynikającym ze specyfiki sieci GSM jest
ograniczenie jakości usług świadczonych za pomocą FCT. W zdecydowanej większości
jakość usług w sieciach mobilnych jest gorsza od jakości w sieciach stacjonarnych. Oznacza
to, Ŝe uŜytkownik końcowy korzystający z sieci stacjonarnej wykonujący połączenie z
wykorzystaniem urządzenia FCT moŜe obserwować jeszcze dodatkowe pogorszenie jakości
połączeń telekomunikacyjnych. Pogorszeniu moŜe ulec zarówno czystość odbieranego głosu
podczas trwania połączenia jak i sam proces jego zestawienia12. W przypadku wykorzystania
12
Future regulation of GSM gateways under the Wireless Telegraphy Act. Ofcom, Office of communications.
http://www.ofcom.org.uk, 2005-06-29.
ARTEL
strona 23 z 26
Załącznik 2
FCT znacznie wydłuŜa się proces zestawienia połączenia, gdyŜ składa się on z co najmniej
dwóch etapów. W pierwszym z nich musi nastąpić zestawienie połączenia pomiędzy
inicjującym połączenie, a centralą wykorzystującą FCT. Dopiero w drugim etapie następuje
zestawienie połączenia pomiędzy urządzeniem FCT, a uŜytkownikiem końcowym. Taki
proces z jednej strony wydłuŜa czas związany z zestawieniem połączenia, zaś z drugiej –
zwiększa prawdopodobieństwo braku zestawienia połączenia.
Na podkreślenie zasługuje równieŜ fakt, Ŝe licznie pojawiające się problemy z brakiem
połączenia wynikają z przyczyn wykorzystywania do urządzeń FCT kart pre-paid, które
charakteryzują się dłuŜszym czasem zestawiania połączenia (z uwagi na sprawdzanie
dostępności środków na połączenie) oraz odmową dostępu do usług w przypadku
wyczerpania konta uŜytkownika.
Ograniczeniem technicznym wynikającym ze stosowania FCT jest ograniczenie
świadczonych usług wyłącznie do transmisji głosu. W istocie rzeczy takie rozwiązanie naleŜy
uznać za mało uciąŜliwe dla uŜytkowników końcowych, gdyŜ w większości dominującą
usługą są połączenia głosowe. Ponadto, zakańczanie połączeń w sieci mobilnej z
wykorzystaniem urządzeń FCT moŜe prowadzić do zdarzeń, w których w przypadku
okresowych przeciąŜeń całej sieci mobilnej, bądź teŜ pewnego obszaru, w którym znajdują się
urządzenia FCT, uŜytkownik końcowy nie będzie miał moŜliwości zrealizowania połączenia z
powodu jego odrzucania przez przeciąŜoną sieć. Problem ten jest standardowy dla wszystkich
uŜytkowników sieci mobilnych, w których wykorzystywane są urządzenia FCT i moŜe się
ujawnić dopiero w trakcie imprez masowych lub innych przypadków zwiększonego ruchu
telekomunikacyjnego.
Wykorzystanie urządzeń FCT do zakańczania połączeń w sieciach mobilnych moŜe
powodować koncentrację ruchu w określonej lokalizacji. MoŜe to prowadzić do miejscowego
(np. w ramach jednego lub kilku BTS) przeciąŜenia sieci operatora mobilnego, do którego
kierowany jest ruch z urządzeń FCT. Ograniczenie to jest w większości minimalizowane
przez operatorów wykorzystujących FCT. Rozmieszczają oni urządzenia FCT równomiernie
na terenie całego kraju, stosując serwery SIM, a jednocześnie odpowiednio zarządzając
własnym ruchem kierowanym do sieci operatorów mobilnych. Nieumiejętne jednak
wykorzystywanie urządzeń FCT moŜe doprowadzić do zagęszczenia ruchu i blokady sieci
mobilnych, a co za tym idzie uniemoŜliwienia realizacji połączeń nie tylko uŜytkownikom
operatora korzystającego z FCT, ale równieŜ innych sieci.
ARTEL
strona 24 z 26
ZAŁĄCZNIK 3
Bibliografia
Na potrzeby niniejszej opinii dokonano analizy następujących dostępnych materiałów:
Bramki GSM uratują telefonię stacjonarną – Gazeta Prawna/06.06.2007.
Adam Smith zaklina rynek – MaciejB - fkn.blog.onet.pl, 2007-06-06.
Stosowanie bramek FCT – http://www.uke.gov.pl/, 2007-07-24.
UKE bierze się za FCT-y – http://www.fkn.pl/, 24.07.2007.
Stanowisko Prezesa UKE w sprawie wykorzystywania urządzeń FCT (Fixed Cellular
Terminals) – http://www.uke.gov.pl/, 2007-07-24.
6. UKE zbada, czy uŜywanie FCT narusza prawo – Tomasz Świderek, Gazeta
Prawna/26.07.2007.
7. Prezentacje z debaty o FCT – http://www.uke.gov.pl/, 2007-09-20.
8. Przyczyny wykorzystania FCT w telekomunikacji. A. Sadowski, J. Połeć. Prezentacja
na debacie w dniu 19 września 2007r. – http://www.uke.gov.pl/.
9. Stosowanie FCT w świetle Prawa telekomunikacyjnego. S. Piątek. Prezentacja na
debacie w dniu 19 września 2007r. – http://www.uke.gov.pl/.
10. Stosowanie FCT w świetle orzeczeń sądów. T. Piątek. Prezentacja na debacie w dniu
19 września 2007r. – http://www.uke.gov.pl/.
11. Konkurencyjność rynku telefonii komórkowej w kontekście dyskusji nad FCT. M.
Chłodziński. Prezentacja na debacie w dniu 19 września 2007r. –
http://www.uke.gov.pl/.
12. Regulacyjne i techniczne aspekty stosowania FCT w Polsce. Raport OVUM
Consulting dla PIIiT – główne tezy. M. Rogalski. Prezentacja na debacie w dniu 19
września 2007r. – http://www.uke.gov.pl/.
13. Korzyści z FCT. A. Buzdygan. Prezentacja na debacie w dniu 19 września 2007r. –
http://www.uke.gov.pl/.
14. Zapis dźwiękowy debaty o FCT – http://www.uke.gov.pl/ 2007-09-20.
15. Wyniki debaty o FCT – http://www.uke.gov.pl/, 2007-09-27.
16. O FCT-ach i debacie w UKE słów kilka – Witold Tomaszewski –
http://www.telepolis.pl/, 2007-10-02.
17. UKE obniŜa stawki MTR od 1 maja 2007 R. do 40 gr – http://www.rzeczpospolita.pl.
18. Fixed Cellular Terminal. Australian Government, Australian Communications
Authority. May 2005. (Materiał dostępny u autora).
19. Stacjonarne urządzenie końcowe sieci NMT FCT- 450 – http://www.rwt.pl/.
20. S. Piątek: Prawo telekomunikacyjne Wspólnoty Europejskiej. Wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2003 r.
21. S. Piątek: Prawo telekomunikacyjne. Komentarz. II wydanie. Wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2005 r.
22. A Krasuski: Prawo telekomunikacyjne. Komentarz. Wyd. LexisNexis, Warszawa
2005 r.
23. Bramki GSM pod lupą UKE, Łukasz Szewczyk, http://media2.pl/telekomunikacja/,
1 sierpnia 2007.
24. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800
z późn. zm.).
1.
2.
3.
4.
5.
ARTEL
strona 25 z 25
Załącznik 3
25. Directive 2006/24/EC of the European Parliament and of the Council of 15 March
2006 on the retention of data generated or processed in connection with the provision
of publicly available electronic communications services or of public communications
networks and amending Directive 2002/58/EC.
26. Future regulation of GSM gateways under the Wireless Telegraphy Act. Ofcom,
Office of communications. – http://www.ofcom.org.uk, 2005-06-29.
27. Czy połączenia do sieci komórkowych mogą być tańsze? Aspekty wykorzystania
urządzeń FCT. Opracowania Studium Instytutu Elektronicznej Gospodarki Centrum
im. Adama Smitha.
28. T. Piątek: Przekierowywanie połączeń bez umów. Prawo Teleinformatyczne nr
2/2007.
29. A. Kołosowski: Bezumowne przekierowania szkodzą bezpieczeństwu państwa. Prawo
teleinformatyczne nr 2/2007.
30. A. Kołosowski: Prawne aspekty przechwytu informacji. Prawo teleinformatyczne
nr 1/2007.
31. A. Kołosowski: Problemy realizacji obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa
oraz porządku publicznego. Prawo i ekonomia w telekomunikacji nr 4/2005.
32. J. Wilczewski: Obowiązki przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Zapewnienie
dostępu i utrwalania treści przekazów telekomunikacyjnych i danych związanych z
przekazami. Prawo i ekonomia w telekomunikacji nr 4/2005.
33. Połączenia międzysieciowe przez FCT – zagroŜenia dla klientów i rynku
telekomunikacyjnego – opracowanie PIIT.
34. Wolność gospodarcza czy bezpieczeństwo państwa – http://www.computerworld.pl/,
2003-03-10.
35. Ustawa z dnia 19 grudnia 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz
ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Tekst ustawy przekazany do
Senatu, Druk sejmowy nr 57. – http://www.sejm.pl/.
ARTEL
strona 26 z 26