LListy do Redakcji

LListy
do Redakcji
Raz jeszcze o kryminalizacji manipulacji
instrumentami finansowymi.
Obiektywizacja czy subiektywizacja odpowiedzialności
Po wejściu w życie projektowanej dyrektywy ustalającej wspólne zasady w zakresie
definicji przestępstw manipulacji instrumentami finansowymi oraz sankcji karnych
polska ustawa o obrocie instrumentami finansowymi, chociaż zawiera takie sankcje,
będzie pozostawać w sprzeczności z tą dyrektywą – taką konstatacją kończyłem dwuczęściowy tekst traktujący o art. 183 ust. 1 w zw. z art. 39 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Chodzi o to, że ustawa statuuje
karną odpowiedzialność obiektywną, tj. na zasadzie ryzyka. Na poparcie tej tezy przytoczyłem art. 4 in pr. projektowanej dyrektywy, zawierający stronę podmiotową (w obu
formach, tj. w postaci umyślności i nieumyślności), gdy obecna dyrektywa 2003/6/WE
(MAD) pozwala statuować przestępstwa na zasadzie ryzyka – strict criminal liability
(co pozostaje w sprzeczności z zasadą domniemania niewinności), z czego skorzystano
w polskiej ustawie, a o czym pisałem na łamach „Palestry”. Jednocześnie projektowana
dyrektywa i towarzyszące jej projektowane rozporządzenie (dotychczas w tym zakresie
Sprawozdanie z 19 października 2012 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie sankcji karnych za wykorzystywanie informacji poufnych i manipulacje na
rynku (COM(2011)0654 – C7-0358/2011 – 2011/0297(COD)), http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.
do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A7-2012-0344+0+DOC+XML+V0//PL; Sprawozdanie złożone przez
komisje parlamentarne w dniu 14 stycznia 2013 r., http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=//EP//TEXT+PV+20130114+ITEM-018+DOC+XML+V0//PL
W. Gontarski, Bezpieczne przystanie (safe harbours) manipulacji instrumentami finansowymi (Czy art. 183 ust. 1
w zw. z art. 39 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi jest zgodny z Konstytucją?), cz. 1, „Palestra” 2013, nr 3–4 i cz. 2, „Palestra” 2013, nr 5–6.
Dz.Urz UE L.2003.96.16.
Publikacje wskazane w przyp. 2.
Sprawozdanie z 22 października 2012 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie wykorzystywania informacji poufnych i manipulacji na rynku (nadużyć na
rynku) (COM(2011)0651 – C7-0360/2011 – 2011/0295(COD)), http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.
do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A7-2012-0347+0+DOC+XML+V0//PL; Sprawozdanie złożone przez
komisje parlamentarne w dniu 14 stycznia 2013 r., http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=//EP//TEXT+PV+20130114+ITEM-018+DOC+XML+V0//PL
312
1–2/2014
Listy do Redakcji
w systemie UE obowiązywała jedynie dyrektywa) eliminują obiektywizację odpowiedzialności z tytułu manipulacji – poprzez wyeliminowanie ryzyka dowodowego związanego z kontratypem opartym na domniemaniu bezprawności.
Obowiązujące kontratypy wykorzystywane w rekonstrukcji znamion czynności
sprawczej (art. 39 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy; art. 1 ust. 2a in fine 2003/6/WE) mają charakter
domniemania bezprawności, które jako takie na sprawcę przerzuca ciężar dowodu, co
pozostaje w sprzeczności z zasadą domniemania niewinności i z zasadą in dubio pro reo
(wina w ujęciu karnoprocesowym ma szerokie znaczenie i obejmuje obie strony ludzkiego
zachowania, w skrócie: czyn zawiniony); takie domniemanie byłoby dopuszczalne, gdyby
naruszenie ustrojowej zasady domniemania niewinności i związanej z nią zasady in dubio
pro reo uzasadniała potrzeba ochrony wartości ustrojowej, tak jak to ma miejsce odnośnie
do ochrony czci zewnętrznej (art. 213 polskiego k.k. – domniemanie fałszywości).
Zamiast tego projektowane rozporządzenie formułuje klasyczny kontratyp (bez domniemania bezprawności) – zawarty w Sekcji 2 projektowanego rozporządzenia, zatytułowanej Wyłączenia z zakresu stosowania, art. 4a, zatytułowany z kolei: Dopuszczalne
praktyki rynkowe.
Tymczasem w związku z tymi projektowanymi zmianami odnośnie do kontratypu
(projektowana dyrektywa i projektowane rozporządzenie) w doktrynie zauważono:
„Rozwiązanie przyjęte w projekcie rozporządzenia prowadzi do zwiększonej obiektywizacji odpowiedzialności z tytułu manipulacji”. Dodamy, Autorki posługiwały się starszą
wersją projektowanego rozporządzenia unijnego, z lipca 2012 r., która nie zawierała
art. 4a, ja zaś korzystałem z wersji aktualnej, tj. z 19 października 2012 r., dostępnej
w Internecie już w ub.r.
Jednak według postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2013 r., P 11/11,
w którym powołano ww. tekst Autorek, czytamy: „Komisja Europejska 20 października 2011 r. przedstawiła wniosek o przyjęcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady w sprawie wykorzystywania informacji poufnych i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) (KOM(2011) 651). Projektowane rozporządzenie ma zastąpić dyrektywę
2003/6/WE, której postanowienia implementuje zaskarżony art. 39 ust. 2 pkt 1 u.o.i.f.
Ponadto również 20 października 2011 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek
o przyjęcie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie sankcji karnych za
Zwraca na to uwagę orzecznictwo strasburskie – wyrok ETPCz z 19 kwietnia 2011 r., Kasabova v. Bułgaria,
skarga nr 22385/03, z par. 58: „The former Commission in several cases examined the presumption of falsity in the
context of criminal libel. It noted that it existed in the legislation of most of the States signatories to the Convention
(see Barril v. France, no. 32218/96, Commission decision of 30 June 1997, Decisions and Reports (DR) 90–B, p. 147,
at p. 156), and expressly found that it was not as such contrary to Article 10 or Article 6 § 2 (see Lingens and Leitgeb
v. Austria, no. 8803/79, Commission decision of 11 December 1981, DR 26, p. 171, at p. 181, and Tollefsen v. Norway,
no. 16269/90, Commission decision of 1 April 1992, unreported)” [Była Komisja w kilku przypadkach badała domniemania fałszu w kontekście zniesławienia karnego. Zauważyła, że istnieje ono w ustawodawstwach większości
państw sygnatariuszy Konwencji (zob. Barril przeciwko Francji, nr 32218/96, decyzja Komisji z 30 czerwca 1997 r.,
Decyzje i sprawozdania (DR) 90-B, s. 156), i wyraźnie stwierdziła, iż samo w sobie nie jest sprzeczne z art. 10 bądź
z art. 6 ust. 2 Konwencji (zob. Lingens i Leitgeb przeciwko Austrii, nr 8803/79, decyzja Komisji z dnia 11 grudnia
1981 r., s. 181 i Tollefsen przeciwko Norwegii, nr 16269/90, decyzja Komisji z dnia 1 kwietnia 1992, niepublikowana)].
A. Błachnio-Parzych, I. Seredyńska, Wykorzystanie informacji poufnej i manipulacja na rynku – nowe projekty
Komisji Europejskiej przeciwdziałające nadużyciom na rynku, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013, nr 6, s. 27.
Tamże, przyp. 3.
313
Listy do Redakcji
PALESTRA
wykorzystywanie informacji poufnych i manipulacje na rynku (KOM(2011) 654). Projektowana dyrektywa wskazuje czyny stanowiące manipulacje na rynku, które powinny zostać zakwalifikowane przez państwa członkowskie jako przestępstwa, a zarazem
rezygnuje z określenia charakterystycznych dla dyrektywy 2003/6/WE okoliczności
wyłączających bezprawność tych czynów”.
Po prostu TK zapoznał się z wyżej wymienionym poglądem doktryny, ale najwyraźniej nie sięgnął po aktualny projekt rozporządzenia, w wersji z 19 października 2012 r.
(złożony przez komisje parlamentarne w dniu 14 stycznia 2013 r.), i doszedł do wniosku
przeciwnego niż intencja unijnego projekodawcy co do wycofania się z obiektywizowania
odpowiedzialności, poprzez znoszenie odwróconego ciężaru dowodu w zakresie kontratypu. Jednocześnie TK nie dostrzegł innego wymiaru odchodzenia przez unijnego projektodawcę od obiektywizacji odpowiedzialności z tytułu karnej manipulacji, tj. poprzez
wprowadzenie strony podmiotowej (ww. art. 4 projektowanej dyrektywy i art. 3).
Waldemar Gontarski
Uzasadnienie, pkt I.3.3.
Pan adwokat Czesław Jaworski
Redaktor Naczelny Pisma Adwokatury Polskiej „Palestra”
Szanowny Panie Mecenasie.
Składam na Pana ręce serdeczne podziękowania za przekazanie książek dla dzieci
autorstwa p. Karoliny Lijklemy.
Państwa dar zostanie przekazany dzieciom skazanych kobiet i mężczyzn odbywających karę w Areszcie Śledczym w Warszawie Grochowie podczas imprezy choinkowej
w styczniu 2014 r.
Służba Więzienna dokłada wszelkich starań, aby relacje rodzinne skazanych, pomimo
rozłąki z najbliższymi, nie ulegały rozluźnieniu.
Dlatego bardzo dużą rolę przywiązujemy do budowania i podtrzymywania wartościowych kontaktów rodzinnych. Szczególnie dużą wagę przykładamy do relacji pomiędzy rodzicami odbywającymi karę a dziećmi.
Stąd w bardzo wielu jednostkach penitencjarnych w okresie Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku odbywają się uroczyste, ale też pełne zabawy i niespodzianek
spotkania rodzinne.
Rodzice pozbawieni wolności przygotowują dla dzieci różnego rodzaju niespodzianki, przedstawienia teatralne i konkursy, jednak często ze względu na brak środków
finansowych nie są w stanie przygotować indywidualnych prezentów.
Na początku 2014 roku, dzięki Państwa darowi, dzieci skazanych otrzymają wspaniały, kolorowy prezent w postaci książki z ciekawą i pouczającą historią. Za ten gest
serdecznie Państwu dziękujemy.
Z poważaniem
gen. Jacek Włodarski
Dyrektor Generalny Służby Więziennej
314