teoria urbanistyki współczesnej prowadzący: prof. d

PODHALAŃSKA PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM TARGU
PRZEDMIOT: TEORIA URBANISTYKI WSPÓŁCZESNEJ
PROWADZĄCY: PROF. DR HAB. INŻ. ARCH. KRZYSZTOF BIEDA
TEMAT: WIZERUNEK MIASTA I JEGO ELEMENTY
OPRACOWANIE: KRÓL EWELINA, LACH ANDRZEJ, MŁYNARCZYK JOANNA, WÓJTOWICZ PAWEŁ
WIZERUNEK MIASTA I JEGO ELEMENTY
Badania nad wizerunkami prowadzone są od lat 70-tych przez przedstawicieli różnych dyscyplin
naukowych – socjologów, psychologów, antropologów, ekonomistów i geografów. Studia nad
wizerunkami miast można zaliczyć do nurtu badań geografii percepcji, która próbuje określić filtry przez
które człowiek poznaje otaczającą go rzeczywistość. Problematyka dotycząca formowania się wizerunku
miasta nadal znajduje się przede wszystkim w obszarze zainteresowań ekonomistów i socjologów,
aczkolwiek należy podkreślić, iż wzrasta zainteresowanie tą problematyką również wśród geografów.
K. Lynch już w latach 60. ubiegłego stulecia w swojej pracy pt ''Obraz miasta" wskazywał na to ,
że środowisko miejskie jest postrzegane i doświadczane przez jego mieszkańców. Podkreślał jednak, że
obraz miasta w oczach jego użytkowników nie jest jedynie wynikiem ich bezpośrednich kontaktów z
miejską rzeczywistością, może być także efektem działań różnego rodzaju mediów.
Planiści miast, specjaliści od rozwoju lokalnego, także władze samorządowe stosują ideę
wizerunku miasta do aktywnego poszukiwania nowatorskich sposobów zmiany percepcji przestrzeni
miejskich. Proces ten wykorzystuje marketingowe sposoby kształtowania wizerunku. Wizerunek miasta
nie ma charakteru statycznego, a kształtowany jest poprzez różnego rodzaju instytucje, wykorzystujące
rozmaite sposoby komunikacji. Jest więc to zespół subiektywnych odczuć (komponenty afektywne
wizerunku) i opinii (komponenty kognitywne wizerunku) jednostki oraz związków zachodzących
pomiędzy tymi elementami, które powstały w wyniku napływu informacji z różnych źródeł. Wizerunek
miasta jest zatem mentalnym odzwierciedleniem rzeczywistości postrzeganej przez jednostkę. Nie jest on
stały i powstaje w długim okresie. To zestaw wrażeń i interpretacji powiązanych spontanicznie z
określonym bodźcem(fizycznym lub społecznym), który powoduje u ludzi serię skojarzeń z danym
miejscem. Takie skojarzenia wpływają na stan wiedzy o mieście, przez niektórych nazywany wierzeniami
czy też stereotypami. Ludzie kształtują w sobie wizerunek określonego obiektu poprzez sieć skojarzeń
budowanych przez dłuższy czas jako rezultat akumulacji wielu stymulatorów. Najczęściej właśnie te
subiektywne wrażenia odgrywają istotną rolę w procesie podejmowania decyzji dotyczących także
wyboru określonego miasta na miejsce zamieszkania czy też rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Autorzy Ph. Kotler, Ch. Asplund, I. Rein i D. Haider definiują wizerunek miasta jako "sumę przekonań,
idei i wrażeń jakie ludzie posiadają o danym miejscu."Wizerunki stanowią uproszczenie ogromnej liczby
powiązań i strzępów informacji powiązanych z określonym miejscem. Są one wytworami mentalnymi
próbującymi spośród wielu informacji dotyczących danej miejscowości wyodrębnić informację istotne.
Jednocześnie Ci sami autorzy odróżniają wizerunek od stereotypu. Stereotyp stanowi bowiem szeroko
rozpowszechniony obraz określonego miejsca, który jednak jest zniekształcony oraz uproszczony i który
przynosi przychylny bądź nieprzychylny stosunek do danego terytorium. Wizerunek natomiast stanowi
bardziej personalną percepcję miejsca, różniącą się u różnych ludzi. Poszczególne osoby mogą mieć
zatem zupełnie odmienne wizerunki tego samego miejsca. Jedna osoba może postrzegać określone
miejsce jako miasto swego dzieciństwa, inna z kolei jako teren będący celem wyjazdów weekendowych.
Każde dowolne miasto posiada swój własny wizerunek miasta, który został ukształtowany z
podobieństw wielu indywidualnych obrazów. Każde ujęcie jest na swój sposób oryginalne, jedno
przeplata się z drugim, inne zaś jest całkowicie odmienne ale mimo to przybliża się do ogólnego obrazu
miasta. Ta analiza ogranicza się do efektów istnienia obiektów materialnych. Na obrazowość miasta
wpływa np. funkcja, historia, jego znaczenie społeczne czy nawet nazwa. W zbadanych dotąd wielu
wizerunkach miast możemy wyróżnić pięć typów elementów: dróg, krawędzi, rejonów, węzłów i
punktów orientacyjnych, które odpowiadają formom materialnym.
ELEMENTY:
Drogi
Dla wielu z nas drogi są dominującym elementem miasta, pomimo że mają wiele znaczeń w
zależności od stopnia znajomości danej miejscowości. Poszczególne drogi są ważnymi elementami z
różnych powodów. Wybierając się w podróż wybieramy trasy, którymi poruszamy się zazwyczaj
najczęściej, i to one wywierają silny wpływ, przez co są kluczowym elementem obrazu miasta.
Koncentrowanie wzdłuż ulic pewnych funkcji użytkowych sprawia, że droga staje się znaczącą wśród jej
użytkowników. Mieszczące się przy niej instytucje tj. kino czy teatr sprawia, że ulica staje się bardziej
znacząca co czyni z niej liniowe rejony. Inne rodzaje przyziemnych aktywności tj. targowiska z
artykułami spożywczymi, towarzyszący im zapach, który czuć z oddali sprawia, że takie ulice są łatwe do
zapamiętania. Pewne właściwości przestrzenne umacniają obraz dróg. Zainteresowanie budzą ulicę, które
są krańcowo szerokie bądź krańcowo wąskie. Wartość przestrzennych cech wynika z ogólnego kojarzenia
ulicy szerokiej jako głównej, a wąskich jako ulic bocznych. Poszukiwanie i zaufanie dla głównych ulic
jest oczywiste, ludzie kojarzą ulice boczne, wąskie za mniej godne zaufania. Duże znaczenie dla
tożsamości dróg mają także szczególne cechy fasad budynków. Niektóre fasady zdają się oświetlać ulicę
dzięki promieniom słonecznym które odbijają. Detale szaty roślinnej wydają się być mało ważne, lecz
jednak duża jej ilość może bardzo pozytywnie wzmocnić obraz ulicy. Gdy droga przylega do pewnych
atrybutów miasta staje się ona krawędzią. Droga nabiera większego znaczenia gdy jest położona wzdłuż
pewnej rzeki, bądź jest w bezpośredniej relacji z portem bądź nabrzeżem. Pozytywne wrażenie wywiera
droga która ciągnie się wzdłuż parku. Również droga na krawędzi wzgórza pozwala cieszyć się nam
wspaniałym widokiem. Wizualna ekspozycja drogi, bądź widok z drogi na pewne atrakcyjne części
miasta sprawia, że użytkownik ma ochotę podążać tą drogą.
Jedną z głównych cech każdej drogi jest jej ciągłość. Ludzie regularnie polegają na tej właściwości.
Drogi, które w zadowalającym stopniu charakteryzują się ciągłością, są wybierane częściej. Mogą być
zrozumiałe dla obcego i prowadzić go, nawet jeśli sprawiają pewne trudności. Gdy szerokość pasma się
zmieniała albo gdy przerwana była ciągłość przestrzenna ludzie mają kłopot z wyczuciem kontynuacji
drogi. Przykładem ciągłości drogi jest ciągnąca się wzdłuż roślinność bądź fasady. Ludzie lubią wiedzieć
skąd drogi wychodzą i dokąd prowadzą. Te o dobrze znanych źródłach i celach są bardziej
rozpoznawalne, dają obserwatorowi poczucie własnego położenia. Drogi posiadają także właściwość
kierunkową. Wynika to ze stopniowej zmiany jakiejś właściwości, która narasta w pewnym kierunku.
Mogą być to zmiany topograficzne, pochyłości, bądź zmiana wieku zabudowy. Droga posiadając
właściwość kierunkową ponadto posiada atrybut czytelności skali. Dzięki temu człowiek jest w stanie
uchwycić przebyty dystans albo pozostały do przebycia. Dzięki właściwości kierunkowej możemy zbadać
czy jest ułożona i czy jej kierunek do czegoś nawiązuje. Gdy ulice są zakończone niewielką zmianą
kierunku drogi pozwala to na ustawienie ważnego budynku na wizualnej osi.
Krawędzie
"Krawędź jako pojęcie granicy przestrzeni ma szczególny i wieloznaczny wymiar. Jako pojęcie
geometryczne oznacza brzeg, zakończenie płaszczyzny, figury geometrycznej, uskok. W ujęciu
funkcjonalnym krawędź wyznacza granicę pewnego obszaru o określonym użytkowaniu i strukturze, np.
obszaru miasta o określonym systemie prawa miejscowego. Pojęcie to ma również znaczenie
psychologiczne – krawędź jest progiem, chwilą przed mającą nastąpić zmianą, kresem pewnej
czasoprzestrzeni".
Krawędzie to elementy linearne, ktore mogą prowadzic niczym droga w danym kierunku, lecz tą drogą
nie jest, określa dany tok myslenia.
Krawędziami często odcina się dana przestrzeń- funkcjonuje jako granica, oddzela przestrzeń etapy,
zapobiega monotonii.
rozcięcia terenu i otoczenia np. tory kolejowe, brzeg rzeki, krance obszarow rozwoju, scany. Krawędzie
to swoiste bariery dzielace całośc od innych rzeczy.Zbliżanie się do krawędzi oznacza bliski koniec lub
zmianę. tak więc w Architekturze można wyrożnić : "krawędzie" miasta: pobocza wzdłuż szosy,
peryferia miasta, oddzielenie powierzchnie betonowe od trawnika.
Wyodrębnione przestrzenie Publiczne w miescie są oddzielone krawędziami, np: tworzenie różnych
pierzei placow i ulic, , przy których były lokalizowane jednej ciągłej linii zabudowy obiekty, stwarzały
„wewnętrzne krawędzie miasta” niczym bariera o określonej krawędzi, co nadawało wznoszonej
zabudowie wyjątkowości i znaczenia. Do modeli miast o komponowanej „krawędzi przestrzennej”
zaliczyć można koncepcje miasta linearnego Soria y Mata w Madrycie, a także miasto−ogród Ebenezera
Howarda, gdzie urbanistyczne krawędzie zaprojektowane zostały w układach koncentrycznych. Howard
był pierwszym urbanistą, który zwrócił uwagę na wzajemną relację przestrzeni zurbanizowanej i
niezurbanizowanej
"Krawędzie urbanistyczne mogą być „ostre”, o granicach wyznaczanych np. przez linie „zabudowy
obowiązującej” lub mogą być krawędziami „rozmytymi”, przy rozluźnionej formie linii zabudowy czy
sposobu użytkowania. Lokalizacja zabudowy mieszkaniowej na krawędzi urbanistycznej charakteryzuje
się korzystaniem z dwóch są siadujących obszarów: funkcjonalnie z jednego, z drugiego dzięki
powiązaniom widokowym, odczuciu przestrzeni, zapachu zieleni, wody itd. Krawędź urbanistyczna daje
więc dodatkowe atuty dla lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w takich strefach"
Istnienie krawędzi to konieczność tworzenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
sytuacji „krawędziowych”, sprzyjających urozmaiceniu przestrzeni, podniesieniu wartości nieruchomości
oraz ochronie krajobrazowej.
Rejony
Rejon - umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, różniący się od terenów sąsiednich
cechami naturalnymi bądź nabytymi na przestrzeni dziejów.
tworzy się on w sposób naturalny. Rejon jest tworem kulturowym, który powstaje w ciągu setek lat,
wpływając na wszystkie dziedziny zycia jego mieszkańców.
Rejony to większe obszary wewnątrz miast charakteryzujące się skupiskiem jedności tematycznej,
względem reszty. Oddzielenie krawędzią powoduje kontrast rejonów.
Rejony niekoniecznie muszą posiadać wyraźną granicę w postaci wspomnianej wcześniej krawędzi. tak
więc krawedzie mogą sie wzajemnie przenikac.
Rejony w miastach są samotwórcze i dobrze usprawniaja funkcjonowanie miasta, powoduja ze w danym
obszarze będzie większe skupisko osób, co później mozna wykorzystac do urbanizowania w odpowiedni
sposob.
Węzły
Węzły są miejscami do których każdy obserwator może się dostać i poruszać się po nich. Jednym
z typów węzłów są węzły transportowe są to punkty przecięcia lub zbiegu dróg, skrzyżowania i różnego
rodzaju przystanki, inaczej mówiąc to miejsce gdzie zbiega się kilka szlaków transportowych np. dróg
kołowych, linii kolejowych, bądź korytarzy lotniczych. Nazwą tą w szerszym znaczeniu potocznym
określa się również obszar, najczęściej miasto, odgrywające ważną rolę w transporcie: drogowym,
kolejowym, lotniczym, wodnym itd. W każdym wypadku pewna ilość punktów węzłowych znajduje się
w niemal każdym obrazie, a w niektórych przypadkach węzły mogą być dominującą właściwością
obrazów.
Według Kevin Lynch różnego typu węzły, skrzyżowania czy przystanki mają bardzo istotne znaczenie
dla obserwatora. Przy każdym skrzyżowaniu obserwator musi skupić swoją uwagę na otoczeniu drogi,
gdzie umieszczone są znaki drogowe i znaki informacyjne, a w ich sąsiedztwie różnego rodzaju reklamy.
W związku z czym nietrudno ich nie dostrzec. Ponadto skrzyżowanie jest bardzo dogodnym miejscem, w
którym droga ukierunkuje nas aby móc dojechać i spełnić swoje potrzeby. Z czasem obserwator który
kilka krotnie pokonuje tą samą trasę, zna na pamięć charakterystyczne punkty, ich położenie i może
wygodnie z ich korzystać. Każdy przystanek na trasie ekspresowej ma swój znak firmowy, który można
z dużej odległości dostrzec. Teoretycznie można przyjąć, że dla wielu użytkowników dróg poza wyżej
wymienionymi znakami charakterystycznymi punktami może być nie tylko skrzyżowanie, ale w wielu
przypadkach może to być pokonanie przejazdu kolejowego, przejazd przez most na jakiejś rzece, wiadukt
kolejowy bądź też znaki informacyjne mówiące o wjeździe lub wyjeździe z danej miejscowości.
Punkty orientacyjne
Punkty orientacyjne to łatwo rozpoznawalne obiekty środowiska architektonicznego i łatwo
rozpoznawalne twory natury o spektakularnym wyglądzie (wzniesienia, rozlewiska rzeki, zagłębienia
terenu). Jest to jeden z elementów mapy poznawczej, obok ścieżek, krawędzi, regionów i węzłów,
wyróżniony przez Lyncha. Punkt orientacyjny to zatem wyróżniające się cechy otoczenia, które ułatwiają
ludziom orientację, zazwyczaj zauważalne z dużych odległości. Większość punktów orientacyjnych to
punkty lokalne, widoczne w pewnych okolicach i z niektórych kierunków, będące przedmiotem
obserwacji z zewnątrz. Wymaga to wyróżnienia jednego głównego elementu wyróżniającego się z
mnóstwa możliwości. Punkty orientacyjne to punkty różniące się od innych swoją budową,
wyjątkowością, gdy kontrastują się ze swoim tłem a ich lokalizacja jest eksponowana.
Według Kevin Lynch punktem orientacyjnym będzie czysty budynek wyróżniający się w brudnym
mieście albo ich nowość w mieście starym. Przestrzenna ekspozycja może na dwa sposoby stać się
punktem orientacyjnym, poprzez uczynienie go widocznym z dużych odległości lub przez nadanie jej
wyglądu innego niż otaczające ja budynki. Gdy istnieje jakaś `
Wzajemne relacje
"Opisane wyżej elementy są po prostu surowcami środowiskowego obrazu w wielkomiejskiej
skali". Aby forma była zadowalająca, wszystkie elementy musza być ze sobą zespolone. Mamy do
czynienia z podobnymi elementami lecz należy też rozpatrzyć pary elementów różnych typów. Przy
takich połączeniach elementy mogą wzmacniać się nawzajem lub kolidować ze sobą. Odpowiednio
zlokalizowany punkt orientacyjny może pomóc w organizacji i wzmocnić całość. Punkt orientacyjny
usadowiony w złym miejscu może zakłócić i utrudnić organizację. "Rejony na ogół większe niż inne
elementy w szczególny sposób zawierają w sobie- i przez to wiążą się- z różnymi drogami, węzłami i
punktami orientacyjnymi. Te inne elementy nie tylko konstruują rejon wewnętrznie, ale również
intensyfikują tożsamość całości przez wzbogacanie i pogłębianie jej charakteru. Beacon Hill w Bostonie
jest jednym z przykładów takiego efektu. Faktycznie, składniki struktury i tożsamości (które są częściami
obrazu, będącego przedmiotem naszego zainteresowania) wydają się przeskakiwać, kiedy obserwator
przerzuca się z poziomu na poziom. " W wielkomiejskiej skali głównym zasobem organizacyjnym mogą
być drogi. Mają one bliskie relacje z innymi typami elementów. Przy ważnych skrzyżowaniach oraz
stacjach końcowych pojawiają się węzły transportowe. Większość obserwatorów grupuje spostrzegane
elementy na kompleksy. Obserwator widzi jako całość której części są zależne od siebie i trwale związane.
Nasze zainteresowanie częściami jest niezbędne. Gdy rozróżnimy i zrozumiemy części, wtedy możemy
zastanowić się nad całością. Obraz jest polem ciągłym a zakłócenie któregoś z elementów wpływa na
wszystkie inne.
Skuteczność strategii kształtowania pożądanego wizerunku miasta zależy od wielu czynników,
których zidentyfikowanie powinno stać się punktem wyjścia w planowaniu działalności związanej z
budowaniem wizerunku miasta.
Czynniki te, zwane determinantami wizerunku miasta, dla potrzeb opracowania pogrupowano w pięć
kategorii. Wszystkie te determinanty z różną siłą oddziałują na wizerunek miasta. Zależy to oczywiście
od wielkości miasta, jego charakteru, głównego profilu działalności gospodarczej, poziomu rozwoju
regionu, kierunków tego rozwoju i wielu innych czynników. Jednak władze miasta powinny je rozpoznać
i uwzględnić siłę i kierunek ich oddziaływania po to, by podnieść skuteczność planowanej strategii
kształtowania pożądanego wizerunku miasta.
PRZEGLĄD DEFINICJI WIZERUNKU MIASTA
Pearce (1988): Wizerunek jest jednym z tych pojęć, które nie przemijają, jest pojęciem z nieokreślonym i
zmiennym znaczeniem.
Oxenfeldt (1974-75): Wizerunek to zespół wyobrażeń, który powstaje w wyniku oceny atrybutów,
mogących zawierać elementy kognitywne i afektywne.
Tuan (1975): Wizerunek środowiska jest czymś powstającym w ludzkim umyśle w sytuacji, gdy osoba nie
mają kontaktu z tym środowiskiem.
Lawson, Bond-Bovy (1977): Wizerunek to wyrażenie wiedzy, wyobrażeń, uprzedzeń, wrażeń i
emocjonalnych myśli, jakie jednostka ma o pewnym miejscu lub obiekcie.
Crompton (1979): Wizerunek może być zdefiniowany jako suma wierzeń, idei, wyobrażeń jakie osoba ma
w stosunku do miejsca.
Seaton, Bennett (1996): "Wizerunek miejsca jest sumą idei i wyobrażeń, jakie potencjalny turysta ma w
stosunku do miejsca, w którym nie był."
A.Szromnik (2007) : "Wizerunek miasta to, całokształt subiektywnych wyobrażeń rzeczywistości, które
wytworzyły się w umysłach ludzkich jako efekt percepcji, oddziaływania środków masowego przekazu i
nieformalnych przekazów informacyjnych."
Literatura:
Florek M., Glińska E., Kowalewska A. (2009), Wizerunek miasta od koncepcji do wdrożenia, Wolters
Kluwer, Warszawa.
Stanowicka – Traczyk A. (2008), Kształtowanie wizerunku miasta na przykładzie miast polskich. Oficyna
Wydawnicza Branta, Olsztyn.
Lynch K., (1960), Obraz miasta, (przekład Jeleński T.) Wydawnictwo Archiwolta
Szromnik A. (2007), Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku, Wolters Kluwer, Warszawa.
"Przestrzeń dla komunikacji w mieście" publikacja VIII Międzynarodowej
Konferencji Instytutu Projektowania Urbanistycznego, Zeszyty Naukowe PK0/01, Kraków,2002
K. Wejchert, "Elementy kompozycji urbanistycznej", Arkady, Warszawa,1984
Z. Paszkowski"MIESZKAĆ NA KRAWĘDZI" wyd. Politechniki Krakowskiej