Blok I lekcja 1 komunikacja i aktywne słuchanie

Agnieszka Nowakowska
W pracy nauczyciela w podejmowaniu i formowaniu
właściwych relacji z uczniem kluczowym aspektem jest
efektywna komunikacja.
KOMUNIKACJA JEST ZAWSZE PROCESEM DWUSTRONNYM
Zakł
Zakłada:
Interakcję
Interakcję dwó
dwóch lub wię
więcej osó
osób
Otwartość
Otwartość
Pozytywność
Pozytywność
Wydawać się może, że w życiu prywatnym jak i zawodowym
najlepiej radzą sobie i najlepiej komunikują się z innymi
osoby, które opanowały sztukę właściwego mówienia.
Czy to jednak wystarczy?
Nie, bo najlepiej radzą
radzą sobie w relacjach z innymi nie ci,
któ
którzy potrafią
potrafią tylko dobrze mó
mówić
wić, ale przede wszystkim ci,
któ
którzy potrafią
potrafią dobrze sł
słuchać
uchać!
Dlaczego sł
słuchanie jest tak waż
ważne
(ró
(również
wnież w pracy nauczyciela)?
Właściwe, czyli tzw. AKTYWNE SŁUCHANIE cechuje:
chęć rzeczywistego zrozumienia naszego rozmówcy
akceptacja i szacunek do rozmówcy
cieszenie się obecnością rozmówcy
chęć nauczenia się czegoś nowego od rozmówcy i o nim samym
chęć pomocy rozmówcy
Badania wykazują,
że ludzie słuchają aktywnie tylko
25 do 50% czasu rozmowy.
Resztę tego czasu, a więc 50 do 75%
poświęcają na inne czynności m.in.
takie jak te opisane poniżej.
Bariery uważnego słuchania:
1.
Poró
Porównywanie – Zamiast uważnie słuchać, my dokonujemy
porównania wypowiedzi rozmówcy ze swoimi doświadczeniami
2. Domyś
Domyślanie się
się – Nie słuchamy, bo i tak wydaje nam się, że
wiemy, o czym rozmówca chce nam powiedzieć
3. Przygotowywanie odpowiedzi – Zamiast słuchać, my
przygotowujemy w myślach swoją własną wypowiedź
4. Osą
Osądzanie – Mimo że nasz rozmówca może wcale tego nie
oczekiwać, my przygotowujemy nasz sąd i opinię na dany temat
5. Udzielanie rad
6. Przekonywanie o swojej racji – W trakcie rozmowy najważniejsze
jest dla nas, kto ma rację. Staramy się za wszelką cenę jej dowieść w
trakcie rozmowy.
1. Realne zrozumienie potrzeb, oczekiwań, możliwości i
opinii rozmówcy.
2. Stworzenie kontaktu, opartego na dobrym
porozumiewaniu się.
3. Zmniejszanie napięcia w trudnych momentach rozmowy.
4. Zachęcanie rozmówcy do współpracy.
5. Tworzenie miłej atmosfery rozmowy.
Istnieją trzy proste techniki, pomagające lepiej słuchać,
rozumieć i ulepszać kontakt z rozmówcą:
1/ PARAFRAZOWANIE
2/ ODZWIERCIEDLENIE UCZUĆ
3/ DOWARTOŚCIOWANIE
Technika komunikacyjna polegająca na opowiedzeniu
własnymi sł
słowami tego, co nam się wydaje - powiedział
nadawca.
Nie należy mylić PARAFRAZY z dosłownym powtórzeniem
(przytoczeniem słów nadawcy) – badania wykazują, że
wśród nadawców poczucie bycia zrozumianym jest
wyższe, kiedy rozmówca parafrazuje ich wypowiedź,
a nie kiedy ją powtarza.
W stosowaniu parafrazy ważny jest ton gł
głosu,
osu aby nie był
krytyczny, oceniający lub deklaratywny (objaśniający).
Powinien wyrażać pozytywny stosunek do rozmówcy i chęć
jego właściwego zrozumienia.
PARAFRAZOWANIE
Cel:
-uświadomienie rozmówcy, że uważasz i rozumiesz,
co do ciebie powiedział/-ła
-sprawdzenie własnego rozumienia (ewentualna korekcja)
-skupienie uwagi swojej i rozmówcy na temacie rozmowy
Taktyka:
Przedstaw myśli i fakty przedstawione przez twojego
rozmówcę własnymi słowami.
Realizacja:
(przykładowe
(przyk adowe fragmenty wypowiedzi)
-„Z tego, co mówisz wynika, że...”
-„Jeśli cię dobrze zrozumiałem/łam, to...”
-„Pozwól, że sprawdzę, czy cię dobrze rozumiem...”
Przykład parafrazowania (rozmowa nauczyciela z uczniem):
Uczeń
Uczeń: - Byłem wczoraj na zawodach sportowych. Nie
osiągnąłem na nich satysfakcjonujących mnie wyników, gdyż
pojechałem niewystarczająco przygotowany.
Nauczyciel
(zamiast od razu przejść do tematu kolejnych zawodów,
skupia się na podawanej przez ucznia sytuacji i poprzez parafrazowanie
pokazuje zrozumienie i zainteresowanie jego problemem ):
- Jeśli dobrze cię zrozumiałem, to sądzisz, że twój
niesatysfakcjonujący wynik jest rezultatem
niewystarczającego przygotowania?
Taka wypowiedź nauczyciela daje uczniowi poczucie
bycia rozumianym.
Przykład parafrazowania (rozmowa dwóch uczniów)
Uczeń
Uczeń 1: - Ostatnio mam tak dużo nauki z kilku
przedmiotów, że zupełnie nie starcza mi czasu na sport i
spotkania z przyjaciółmi.
Uczeń
Uczeń 2: (zamiast od razu np. narzekać na swój brak czasu na
różne zajęcia, skupia się na podawanym przez kolegę problemie i
poprzez parafrazowanie okazuje mu zrozumienie i
zainteresowanie)
-Z tego, co mówisz wynika, że jesteś tak bardzo zajęty, że
nie masz na nic, co lubisz czasu. Nauka pochłania cały twój
czas wolny.
Taka wypowiedź daje pierwszemu uczniowi
poczucie bycia zrozumianym i wysł
wysłuchanym;
obaj uczniowie mogą po niej dalej kontynuować rozmowę.
KORZYŚCI stosowania PARAFRAZY
1/ Ludzie bardzo cenią to, że ktoś ich naprawdę słucha.
2/ Parafrazowanie zapobiega narastaniu złości i łagodzi kryzysy.
3/ Parafrazowanie zapobiega nieporozumieniom. Wszelkie
domysły i błędy w interpretacji są od razu wyjaśniane.
4/ Parafrazowanie pomaga zapamiętać, o czym była mowa.
5/ Parafrazowanie utrudnia porównywanie, osądzanie,
sprzeciwianie, doradzanie, przygotowywanie wypowiedzi,
zmianę toru rozmowy.
6/ Parafrazowanie to antidotum na przeszkody blokujące uważne
słuchanie.
Cel:
- pokazanie, że rozumiemy, co nasz rozmówca odczuwa
-umożliwienie naszemu rozmówcy dokonania oceny swoich stanów
wewnętrznych po usłyszeniu jak odbierane są przez innych
Taktyka:
Opisz w neutralny sposób emocje i uczucia, które zauważyłeś/łaś u
rozmówcy.
Realizacja:
(przykładowe
(przyk adowe fragmenty wypowiedzi)
-„Wydajesz się być bardzo zdenerwowana, gdy mówisz o tej sprawie...”
-„Słyszę żal w twoim głosie, czy tak?”
-„Widzę twoje zadowolenie z tej sprawy”
ODZWIERCIEDLENIE UCZUĆ
Odbiorca może pokazywać nadawcy zarówno to, co
zrozumiał/-ła z jego słów, jak i sposób, w jaki odebrał/-ła
jego emocje.
Ma to znaczenie zwłaszcza wtedy, kiedy rozmawiamy o
rzeczach ważnych i poruszających.
Aby rozmówca czuł się do końca wysłuchany i zrozumiany,
pomocne jest okazanie mu (pozycją ciała, tempem
mówienia, siłą głosu czy mimiką), że odwzajemniamy również
jego przeżycia.
Technika ta odwołuje się do zachowań empatycznych i służy
do przekazania naszemu rozmówcy, że rozumiemy jego
odczucia i nastrój.
Przykład odzwierciedlenia uczuć
Uczennica: - Jest mi bardzo źle z powodu kolejnego
niezdanego sprawdzianu. Bardzo się starałam, a tu znowu
porażka…
Nauczyciel:
(zamiast podawać od razu gotowe rozwiązania i
udzielać rad, na początek odzwierciedla stan emocjonalny
uczennicy)
-Widzę, że jest ci bardzo przykro z powodu niezdanego
sprawdzianu. Słyszę żal w twoim głosie, to na pewno jest dla
ciebie trudne.
Taka wypowiedź nauczyciela daje uczennicy świadomość, że
zostałły zrozumiane jej odczucia i stan emocjonalny.
zosta
Jest to dobry początek do kolejnego etapu rozmowy –
poszukiwania sposobów rozwiązywania problemu
Przykład odzwierciedlenia uczuć
Tomasz: - Dzisiaj jest rewelacyjny dzień! Zupełnie
niespodziewanie dostałem propozycję wzięcia udziału w
turnieju piłki siatkowej! To dla mnie ogromne
wyróżnienie!
Monika: - Widzę, że jesteś bardzo zadowolony! Ta
wiadomość naprawdę poprawiła ci humor. Świetnie!
Jestem dumna z ciebie!
Cel:
-pokazanie rozmówcy, że jest dla ciebie i nie tylko ważny/a
-docenienie wysiłków naszego rozmówcy
Taktyka:
Uznaj ważność drugiej osoby, pochwal jej wysiłki, działania,
wypowiedzi.
Realizacja:
(przykładowe
(przyk adowe fragmenty wypowiedzi)
-„ Doceniam twoje pragnienie rozwiązania tego problemu”
-„Bardzo się cieszę, że tak dobrze wykonałaś to zadanie”
- „Cieszę się, że możemy razem robić te ćwiczenia”
DOWARTOŚCIOWANIE
Służy budowaniu lepszych relacji, lepszemu słuchaniu
innych, oraz - jak inne techniki aktywnego słuchania –
rozładowuje napięcie w relacjach, co przyczynia się do
zażegnywania potencjalnych konfliktów i nieporozumień.
Należy pamiętać, że dowartościowanie nie
manipulacyjnego schlebiania drugiej osobie.
oznacza
Dowartościowujemy osobę mówiąc o jej konkretnych
zachowaniach, tak by mogła zrozumieć, dlaczego
wyrażamy tak pozytywne zdanie na jej temat.
Przykład dowartościowania
Uczeń
Uczeń: - Wykonanie tego układu choreograficznego
kosztowało mnie dużo czasu i energii, włożonej w
praktykę. Dobrze, że w końcu mi się udało!
Nauczycielka: - Bardzo się cieszę, że tak dobrze
wykonałeś to zadanie. Jestem bardzo zadowolona, że
twoja praca przynosi tak świetne rezultaty.
Taka wypowiedź nauczycielki daje uczniowi świadomość,
że zosta
zostałły docenione jego starania i wysi
wysiłłki.
Jest to dobry początek do kolejnego etapu rozmowy –
poszukiwania nowych możliwości rozwoju i pracy nad
kolejnymi zadaniami.
Przykład dowartościowania
Alicja: - Ech, w tym tygodniu znowu wypadnę z formy
przed zawodami, bo niestety mam lekką kontuzję i nie
mogę trenować.
Marcin: - Nie martw się, jesteś przecież jedną z
najlepszych zawodniczek w klubie. Na pewno do czasu
zawodów dasz radę i wrócisz do doskonałej formy, tak
jak to było w tamtym sezonie.
Taka wypowiedź kolegi daje Alicji energi
energię
ę do trenowania
trenowania.
Przypomina o wcześniejszych sukcesach,
co dodatkowo motywuje do pracy.