Pan Ryszard Grobelny

PANEL I: ŁAD PRZESTRZENNY A BUDŻET GMINY – STUDIUM PRZYPADKÓW
SPRAWOZDANIE
Pan Ryszard Grobelny – Prezydent Miasta Poznania
W swoim wystąpieniu Pan Prezydent Ryszard Grobelny zwrócił uwagę, iż w obecnych realiach formalnoprawnych zarządzanie przestrzenią pociąga za sobą znaczne skutki finansowe. Stąd zdaniem Pana
Prezydenta zasadnym jest pytanie o to, kto powinien ponosić koszty zaprowadzania ładu przestrzennego.
Według Prezydenta Grobelnego głównymi beneficjentami istnienia ładu przestrzennego są mieszkańcy
oraz właściciele nieruchomości. Wynika to stąd, iż niezaprzeczalną wartością jest życie na wyższym
poziomie, w dobrze zagospodarowanej przestrzeni. Z drugiej strony przestrzeń dobrze zagospodarowana
jest więcej warta, co pozwala odnieść określone korzyści. Jednak jak zauważył Pan Prezydent obecnie
realia są takie, iż koszty urbanizacji w praktyce ponosi tylko jedna strona – mieszkańcy, bo to w ich imieniu
władztwo planistyczne sprawuje samorząd i ma bardzo negatywny wpływ na budżety gmin.
Zdaniem Pana Prezydenta Grobelnego podstawowym i optymalnym narzędziem sprawowania polityki
przestrzennej jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Niemniej korzystanie z tego
instrumentu często bywa kłopotliwe dla gmin. Problem ten zdaniem Prezydenta Grobelnego wynika z
obowiązującego systemu prawnego w Polsce, a ściślej jest on związany z obowiązkiem wykupu terenu pod
drogi publiczne projektowane w planach miejscowych oraz z obowiązkiem wypłaty odszkodowań jeżeli
wskutek uchwalenia planu miejscowego korzystanie z nieruchomości stało się niemożliwe lub istotnie
ograniczone. Z drugiej strony proces planowania przestrzennego w założeniu ustawodawcy powinien
generować określone zyski. Służyć temu mają różne instrumenty – renta planistyczna, opłata adiacencka,
czy partycypacja planistyczna – ale jak zauważył Pan Prezydent w praktyce możliwości skorzystania z tych
instrumentów jest znikoma.
Jako poważny problem funkcjonowania systemu planowania przestrzennego w Polsce Pan Prezydent
Grobelny wskazał istnienie decyzji administracyjnej o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Funkcjonowanie tego rozwiązania zdaniem Prezydenta Grobelnego jest problematyczne co najmniej z
dwóch powodów:
·
ład przestrzenny powinien być poddawany kontroli społecznej, a decyzje administracyjne z
założenia takiej kontroli nie podlegają;
·
zła konstrukcja tego instrumentu przejawia się w praktyce jego stosowania, czego wyrazem jest
przede wszystkim problem niezgodności ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz sposób realizacji tzw. analiz urbanistycznych.
Takie rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę zdaniem Pana Prezydenta mają bardzo istotny wpływ na
koszty sporządzania planów miejscowych. Pan Prezydent zwrócił uwagę, iż orzecznictwo sądowe w
omawianym zakresie kształtuje się niekorzystnie dla gmin, co zawrzeć można w kilku zasadniczych
kwestiach:
·
w orzecznictwie sądowym ład przestrzenny nie jest kategorią nadrzędną;
·
orzecznictwo sądowe praktycznie zmusza do sankcjonowania decyzji o warunkach zabudowy w
zapisach planu, abstrahując od możliwości faktycznego ich skonsumowania oraz problemu
niezgodności ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Negatywnymi aspektami funkcjonowania obecnego systemu prawnego zdaniem Prezydenta Grobelnego
jest nie tylko faktyczny prymat decyzji o warunkach zabudowy, ale również brak przepisów o rewitalizacji,
czy opodatkowanie nieruchomości sprzyjające zjawisku spekulacji gruntami. Takie uwarunkowania prawne
zdaniem Pana Prezydenta powodują, że polskie gminy stoją dziś przed poważnym dylematem: czy nie
rezygnować z dobrej jakości planowania przestrzennego, ograniczając w ten sposób jego koszty.
Pan Prezydent Ryszard Grobelny wskazał kilka możliwych rozwiązań, które mogłyby wspomóc reformę
systemu planistycznego. Takimi rozwiązaniami mogłyby być powszechna taksacja gruntów, wprowadzenie
elementów podatku katastralnego, czy też działania przestrzenne związane z zamianami gruntów. Jednak
zdaniem Prezydenta Grobelnego to tylko jeden aspekt tej sprawy. Być może poważniejszym problemem
jest potrzeba zmiany mentalności. Jak podkreślił Pan Prezydent dziś nie należy już pytać o sens istnienia
przestrzeni publicznej, lecz o to, ile jesteśmy w stanie za nią zapłacić, a zapłacić będziemy mogli więcej
tylko dzięki lepszym instrumentom planowania przestrzennego.
(opracował Ł. Olędzki)