peryskop - eksperci.kj.org.pl

PERYSKOP
Nie tylko pieniądze. Aktywność Brazylii w Afryce
Christina Stolte we wnikliwej analizie pt. „Brazil in Africa: Just Another BRICS Country Seeking
Resources?” opublikowanej przez Królewski Instytut Spraw Zagranicznych (Chatham House)
porusza istotny temat ekspansji, przede wszystkim gospodarczej, Brazylii na „Czarny Ląd”.
Wojciech Gil
Tekst rozpoczyna się od wymownych słów
wyrażana
przez
Dilmę
byłego prezydenta tego kraju, Luli da Silvy:
prezydent tego państwa.
Rousseff,
obecną
Brazil is not coming to Africa to expiate the guilt
of a colonial past. We also don’t see Africa as an
O coraz większym zaangażowaniu Brazylii w
extensive reserve of natural riches to be explored.
Afryce świadczy przede wszystkim skala wzrostu
Brazil wants to be a partner for projects of
wymiany handlowej. Zwiększyła się ona z
development. We want to share experiences and
poziomu 4,2 mld USD w 2000 r. do 27,6 mld
lessons,
USD w 2011 r., przy osiągnięciu niewielkiej
add
efforts
and
unite
capacities.
Wypowiedź ta, jeśli przyjrzymy się faktycznym
działaniom
Brazylii,
wydaje
się
w
przewagi importu do Brazylii nad eksportem.
100%
Import z „Czarnego Lądu” w 90% oparty jest na
prawdziwa.
surowcach naturalnych, zasadniczo na ropie
naftowej. Głównymi dostawcami są Nigeria,
Rozwój współpracy gospodarczej
Angola,
RPA
oraz
Libia.
Jednak
w
Polityka włączenia się do „wyścigu o Afrykę”,
przeciwieństwie do Chin oraz Indii Brazylia,
zintensyfikowana
posiadając zasobne złoża ropy, zapewnia w ten
zwłaszcza
za
rządów
lewicowego prezydenta Luli, dopiero po pewnym
sposób
czasie
kręgów
Petrobasowi) rozwój ekspansji międzynarodowej
Strategia
(m.in. poprzez wymianę doświadczeń oraz
zyskała
politycznych
aprobatę
i
wśród
biznesowych.
swoim
poprzedniego przywódcy Brazylii zdała jednak
nawiązywanie
egzamin,
powodując
czego
dowodem
jest
chęć
jej
kontynuacji, podobnego sposobu prowadzenia
wiodącym
kontaktów
przy
tym
koncernom
biznesowych)
wzrostu
(np.
nie
zależności
energetycznej od innych państw.
interesów przez Amerykę Południową i Afrykę
1
PERYSKOP
Eksport
do Afryki
jest
znacznie
bardziej
Brazilian Development Bank (BNDES), który
zróżnicowany i opiera się głównie na produktach
preferuje
rolnych oraz gotowych już zespołach oraz
nastawionych
podzespołach przemysłowych. Najważniejszymi
umiędzynarodowienie
kierunkami dla inwestycji brazylijskich są byłe
Kredyty BNDES-u co roku wynoszą około
kolonie portugalskie,
oraz
kilkaset mln USD (w 2011 r. było to 466 mln
Mozambik. Christina Stolte zwraca uwagę na
USD). Przytłaczająca większość środków (nawet
więzy
w porównaniu do Mozambiku) przyznawana jest
historyczne,
głównie Angola
kulturowe
oraz
przede
wszystkim językowe, łączące te kraje z Brazylią
wpieranie
największych
w
dużej
firm,
mierze
swojej
na
działalności.
na inwestycje w Republice Angoli.
(zinstytucjonalizowaną formą współpracy państw
byłych kolonii portugalskich jest Wspólnota
Państw
Portugalskojęzycznych).
wskazuje
również
na
wpływ
Współpraca polityczna
Analiza
kulturowy,
Działalność południowoamerykańskiego lidera na
wywierany przez brazylijskie media m.in. w
„Czarnym
Angoli
promocję
wzbogacenia się, jest również umotywowana
południowoamerykańskiego stylu życia). Firmy z
bardziej strategicznymi celami, w tym przede
„kraju samby” są tam trzecim największym
wszystkim chęcią budowania strefy wpływów.
inwestorem, a swoją aktywność rozwijały nawet
Brazylia poprzez swoje wysiłki liczy na poparcie
podczas trwającej 27 lat (1975-2002) wojny
Afryki m.in. dla uzyskania stałego członkostwa w
domowej.
Radzie
(np.
poprzez
Lądzie”,
poza
Bezpieczeństwa
narzędziem
zdobywania
oczywistą
ONZ.
Kluczowym
poparcia
jest
„współpraca
opierają się głównie na projektach związanych z
rozwoju wzajemnych więzi, którychj podstawą
surowcami naturalnymi oraz wielkimi budowami,
jest
m.in. infrastruktury. Jest to bowiem ściśle oparte
wynikająca z podobnej historii. Analityczka
na
gigantów
zwraca uwagę na potencjalną analogię – wspólną
Ameryki Południowej, które specjalizują się
ścieżkę rozwojową Brazylii i państw „Czarnego
właśnie
Lądu”, obejmującą wychodzenie z permanentnej
w
przemysłowych
wymienionych
branżach
(m.in.
wspomniany już Petrobas, Odebrecht, Andrade
znajomość
problemów
Polega
tzw.
Inwestycje brazylijskie rozkwitające w Afryce
działalności
South-South”.
chęcią
drugiej
biedy oraz rozwój gospodarczy.
Gutierrez oraz Vale). Na taki model inwestycji
brazylijskich wpływa system finansowania przez
2
ona
na
strony
PERYSKOP
Instrumentami współpracy „South-South” jeszcze
pozarządowych. Najgłośniejszym projektem było
za prezydenta Luli stały się instytucje zajmujące
zbudowanie w Mozambiku fabryki produkującej
się ochroną zdrowia oraz rozwojem rolnictwa, co
leki przeciwko skutkom HIV/AIDS. Wytwórnia
dobrze odpowiada na współczesne problemy
ta,
Afryki. Prezydent Lula, jako jeden z priorytetów
produkcję w połowie 2012 r. i ma zaopatrywać
swojej polityki zagranicznej wyznaczył walkę z
nie tylko byłą kolonię portugalską, ale także
globalnym problemem głodu. Brazylia, sama
część państw południa Afryki. Brazylia pomaga
posiadając olbrzymie sukcesy w tej dziedzinie
walczyć Afryce również z chroniczną epidemią
(np.
malarii, m.in. zakładając centrum zdrowia
osiągając
status
trzeciego
eksportera
kosztująca
100
mln
USD,
rozpoczęła
w
żywności na świecie), wyznaczyła sobie rolę
Ghanie, które ma się zajmować leczeniem, a
strategicznego partnera Afryki w zwalczaniu
także i badaniem tej choroby. Jako zwieńczenie
głodu, czemu sprzyjają podobny klimat oraz
współpracy brazylijsko-afrykańskiej w maju 2010
warunki geologiczne upraw w Afryce i Brazylii.
r. zostało założone Africa-Brazil Health Research
Jednym z największych projektów w tej materii
Network,
było utworzenie w Ghanie Agriculture Research
koordynację wspólnych projektów nad chorobami
Institut
tropikalnymi.
Embrapa,
inicjatywy
który
żywnościowe
obecnie
rozwija
w
krajach
15
mające
być
odpowiedzialne
za
afrykańskich. Co więcej, w 2008 r. Brazylia
Brazylia jako partner w afrykańskim wysiłku
stworzyła „Africa-Brasil Cooperation Programme
o bezpieczeństwo energetyczne
on Social Development” w celu koordynacji
Jako
Na kontynencie, na którym 90% społeczności
dowód uznania społeczność afrykańska zaprosiła
wiejskiej nie ma dostępu do energii elektrycznej,
delegację południowoamerykańskiego partnera
występuje poważne ograniczenie jakichkolwiek
na konferencję Ministrów Rozwoju Społecznego
szans na względnie szybki i zrównoważony
Unii Afrykańskiej.
rozwój.
programów
pomocowo-rozwojowych.
Także
w
tej
dziedzinie
Brazylia
zaoferowała swoją pomoc, m.in. w projekcie
Kolejnym kierunkiem pomocy ze strony Brazylii
„Light
jest współpraca na płaszczyźnie zdrowia, w tym
adresowany przede wszystkim do Mozambiku,
przede wszystkim w zwalczaniu wirusa HIV.
Angoli, RPA, Burkina Faso, Kamerunu, Nigerii,
Współpraca dotyczy prewencji, leczenia, a także
Kenii
koordynowania
południowoamerykańskie jednocześnie zachęca
działań
organizacji
for
All
oraz
Programme”.
Pomysł
Zambii.
jest
Państwo
3
PERYSKOP
„Czarny Ląd” do uniezależniania się od kopalin,
oraz
eksportującego
np. poprzez biopaliwa, w produkcji których
produkty.
bardziej
zaawansowane
Brazylia jest światowym potentatem. Autorka
analizy
dotyczące
zauważa,
biopaliw
że
bilateralne
dotyczą
także
projekty
Podsumowanie
państw
bogatych w surowce (np. Angola), w związku z
Christina Stolte w swojej analizie interesująco
możliwością dywersyfikacji ich źródeł energii.
omówiła działalność Brazylii na „Czarnym
Lądzie”. Analityczka poruszyła ważne aspekty
Rywalizacja z Chinami
bilateralnej oraz multilateralnej współpracy z
państwami Afryki, zwracając szczególną uwagę
Istotny z geopolitycznego punktu widzenia jest
na takie fundamenty jak podobna kultura, język
fakt konkurowania ze sobą w Afryce wpływów
oraz historia, pomagające w miękkim budowaniu
brazylijskich oraz chińskich. Analityczka użyła
strefy wpływów. Działalność ta jest szczególnie
nawet pojęcia „wyścigu o Afrykę” dla określenia
istotna
rywalizacji o wpływy na tym kontynencie między
południowoamerykańskiego lidera w „wyścigu o
państwami należącymi do BRICS. Jako wielki
Afrykę” z pozostałymi państwami BRICS, w tym
atut Brazylii zostaje podany fakt więzi kulturowej
przede wszystkim z Chinami. Interesujący będzie
oraz podobnego sposobu prowadzenia interesów
dalszy rozwój „współpracy South-South”, który
przez Amerykę Południową i Afrykę. Co więcej,
może doprowadzić do przyspieszenia, i tak już
w przeciwieństwie do Chin, z inwestycjami
dynamicznego, wzrostu gospodarczego państw
brazylijskimi w parze idą także programy
należących
socjalne, szkolenia oraz transfer technologiczny
największą uwagę należy zwrócić na sposoby
dla miejscowych społeczności. Rząd Brazylii w
oraz tempo, w jakim Brazylia, bazując na „soft
kwestii afrykańskiej jest nastawiony bardziej
power”, osiągnie status ponadregionalnej potęgi,
długofalowo, doceniając rozwój tego kontynentu
mającej
jako potencjalnie dużego partnera importującego
kontynentem południowoamerykańskim.
w
kontekście
do
Trzeciego
znaczące
wpływy
rywalizacji
Świata.
także
4
Jednak
poza
PERYSKOP
Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat
aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest m.in.
merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei i wiedzy.
Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która koncentruje
się na badaniach naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku znaczące raporty,
analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, samorządu
terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych.
Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to
instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede wszystkim
pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także
pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są
jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny.
Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie
studentów i doktorantów.
5