d - Sekcja Kontroli Dawek

Dawki otrzymywane od
promieniowania
jonizującego w
placówkach medycznych
objętych kontrolą
dozymetryczną w LADIS
IFJ PAN
DI-02 prawdopodobnie najlepszy
dawkomierz w Polsce
M. Budzanowski, R. Kopeć, A. Nowak,
M. Puchalska, A. Woźniak
IFJ PAN Kraków
Mierki,
Mierki, 2424-26.02.2006 r.
Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej
i Środowiskowej IFJ PAN
Od 2002 roku LADIS oferuje akredytowane usługi
pomiaru dawek od promieniowania gamma, rtg i neutronów
metodą dawkomierzy termoluminescencyjnych w zakresie:
-kontroli dawek
indywidualnych na całe ciało
i ręce (kategoria A i B
naraŜenia pracowników)
-kontroli dawek
środowiskowych.
Laboratorium akredytowane w Polskim Centrum Akredytacji (AP- 049).
Akredytacja
O TLD
Metoda dozymetrii termoluminescencyjnej
(TLD) opiera się na pomiarze ilości światła
emitowanego przez detektor TL
proporcjonalnego do dawki otrzymanej od
promieniowania (rtg, gamma, beta, alfa czy
neutronów).
W dawkomierzach indywidualnych na całe
ciało lub dłonie stosuje się detektory typu
MTS-N (LiF:MgTi), do kontroli dawek w
środowisku uŜywane są wysokoczułe
detektory MCP-N (LiF:Mg,Cu,P). Detektory te
zawierają lit o naturalnym składzie
izotopowym Li-6/Li-7.
Świecenie detektoraTL
z LiF:Mg,Ti
w czytniku TL.
Historia termoluminescencji
NA ŚWIECIE
Sir Robert Boyle (1672 – 1691)
1663
Opisał świecenie diamentu w łóŜku pod kołdrą
Maria Skłodowska-Curie (1867- 1934)
1904
1950
ZauwaŜyła i zinterpretowała zdolność emisji TL
po ekspozycji na źródle radowym naturalnego CaF2
Pierwsze zastosowanie w dozymetrii
promieniowania jonizującego podczas testów jądrowych
(Farington Daniels, Uniw. w Wisconsin, USA)
W POLSCE
Tadeusz Niewiadomski (1920 – 1996)
1966
Detektory TL na bazie LiF:Cu,Ag i CaF2:Mn w
rutynowych pomiarach dozymetrycznych w IFJ
Mierzone wielkości
W kontroli dawek indywidualnych wyznacza się tzw.
indywidualny równowaŜnik dawki na głębokości „d”,
który przybliŜa rzeczywiste dawki na narządy:
- dla promieniowania bardziej przenikliwego d=10mm
Hp(10) indywidualny równowaŜnik dawki głębokiej [mSv]
- dla promieniowania mniej przenikliwego d=0,07mm
Hp(0,07) indywidualny równowaŜnik dawki na skórę [mSv]
Wielkości stosowane w dozymetrii środowiskowej:
- kerma w powietrzu Ka [mGy],
- przestrzenny równowaŜnik dawki H*(10) [mSv]
Rodzaje uŜywanych dawkomierzy
Dawkomierze indywidualne DI-86, DI-02
Pomiar:
Hp(10), Hp(0,07)
Zakres dawek:
0,1 mSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru:
od 1 do 3 miesięcy
Dawkomierze pierścionkowe na dłonie PI-01
Pomiar:
Hp(10), Hp(0,07)
Zakres dawek:
0,1 mSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru:
od 1 do 3 miesięcy
Dawkomierze środowiskowe DS-04 i DS-86
Pomiar:
Zakres dawek:
Kair, H*(10)
0,03 mGy- 1 Gy
0,03 mSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru:
od 1 do 3 miesięcy
APARATURA
Automatyczny czytnik
DOSACUS RADOS
(od 2002 roku)
Dawkomierze (DI-02, DS-04, PI-01) odczytywane
w czytnikach automatycznych DOSACUS RADOS.
Automatyczny czytnik
DOSACUS RADOS
(od 2006 roku)
Stanowisko operacyjne LADIS
Dawki indywidualne na całe ciało
i na dłonie oraz dawki środowiskowe:
•
•
•
Placówki medyczne – zestawienie ogólne
Zakłady diagnostyki obrazowej (RTG, TC, densytometria,
mammografia)
Pracownie medycyny nuklearnej i zakłady fizyki
medycznej
Centra i ośrodki onkologiczne (bez podziału na pracownie)
•
Placówki medyczne:
•
– kardiologia, hemodynamika, angiografia
– chirurgia, blok operacyjny
– pracownie endoskopii
– pracownie urologii
•
Stomatologia
// Wyniki pomiarów dawek pochodzą z okresu od II kw. 2004 do III kw.2005 //
Placówki medyczne (ogół)
% liczby odczytów
Placówki medyczne (ogół) - dawkomierze
indywidualne i pierścionkowe
100
80
78,83
60
40
22,72
20
31,04
18,54
15,6215,05
4,86
12,08
1,16
0,09
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25 od =0,25 do 1
od =1 do 5
dawka [mSv/kwartał]
=5 i pow yŜej
Placówki medyczne (ogół)
% liczby odczytów
Dawkomierze środowiskowe, placówki medyczne
(ogół)
65,04
70
60
50
40
30
20
10
22,64
7,79
3,44
1,09
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
Ka [mGy/kwartał]
Zakłady diagnostyki obrazowej
% liczby odczytów
Dawkomierze indywidualne - zakłady diagnostyki
obrazowej
100
81,06
80
60
40
14,55
20
4,03
0,36
0,00
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25 od =0,25 do 1
dawka [mSv/kwartał]
Zakłady diagnostyki obrazowej
Dawkomierze pierścionkowe - zakłady diagnostyki
obrazowej
% liczby odczytów
35
31,55
30
25
23,18
20
18,49
15,90
15
10,88
10
5
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
daw ka [m Sv/kw artał]
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
Pracownie medycyny nuklearnej
i zakłady fizyki medycznej
% liczby odczytów
Dawkomierze indywidualne - pracownie medycyny
nuklearnej, zakłady fizyki medycznej
100
78,26
80
60
40
15,83
20
5,25
0,55
0,10
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25 od =0,25 do 1
dawka [mSv/kwartał]
Pracownie medycyny nuklearnej
i zakłady fizyki medycznej
% liczby odczytów
Dawkomierze pierścionkowe - zakłady fizyki
medycznej, pracownie medycyny nuklearnej
30
26,14
22,06
22,78
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
25
20
15
16,07
12,95
10
5
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
dawka [mSv/kwartał]
Centra i ośrodki onkologii
% liczby odczytów
Dawkomierze indywidualne - centra i ośrodki
onkologii
100
80
76,60
60
40
13,63
20
6,50
3,05
0,22
od =1 do 5
=5 i pow yŜej
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25 od =0,25 do 1
dawka [mSv/kwartał]
Centra i ośrodki onkologii
% liczby odczytów
Dawkomierze pierścionkowe - centra i ośrodki
onkologii
40
35
30
25
20
15
10
5
0
34,62
22,10
11,28
12,83
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
od =1 do 5
dawka [mSv/kwartał]
19,17
=5 i pow yŜej
Placówki medyczne –
kardiologia, hemodynamika, angiografia
% liczby odczytów
Placówki medyczne - kardiologia, hemodynamika,
angiografia
100
80
78,26
60
40
22,58
20
29,99
15,8313,91
22,81
10,72
5,25
0,55
0,10
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25 od =0,25 do 1
od =1 do 5
dawka [mSv/kwartał]
DI
PI
=5 i pow yŜej
Placówki medyczne
– chirurgia, blok operacyjny
dawka [mSv/kwartał] DI
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
od =1 do 5
=5 i powyŜej
% PI
84,77
14,97
0,13
0,13
0,00
dawka [mSv/kwartał] DI
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
od =1 do 5
=5 i powyŜej
% PI
87,14
9,54
2,90
0,41
0,00
dawka [mSv/kwartał] DI
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
od =1 do 5
=5 i powyŜej
% PI
80,00
20,00
0,00
0,00
0,00
%
59,76
19,11
15,04
4,88
1,22
– pracownie endoskopii
– pracownie urologii
%
22,95
19,67
49,18
7,38
0,82
%
44,72
19,10
36,18
0,00
0,00
Stomatologia
Dawkomierze indywidualne - stomatologia
% liczby odczytów
100
90
86,93
80
70
60
50
40
30
20
12,12
10
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
0,60
0,30
od =0,25 do 1
od =1 do 5
0,04
=5 i pow yŜej
dawka [mSv/kwartał]
99,96% pomiarów nie przekroczyło rocznego limitu dawki
dla osób naraŜonych zawodowo
Stomatologia
Dawkomierze środowiskowe - stomatologia
% liczby odczytów
50
44,93
40
32,26
30
21,66
20
10
0,92
0,23
0
poniŜej 0,1
od =0,1 do 0,25
od =0,25 do 1
od =1 do 5
dawka [mGy/kwartał]
=5 i pow yŜej
Maksymalne stwierdzone wartości
1900
2000
1800
1600
DI, PI [mSv]
DS[mGy]
1400
1200
1000
800
600
400
200
108
38,7
0
DI
PI
rodzaj dawkomierza
DS.
Podsumowanie
Ponad 99% wyników nie przekracza rocznego limitu
dawek dla osób naraŜonych zawodowo, świadczy to
o dobrych systemach kontroli jakości wdroŜonych
w ośrodkach medycznych.
Zdarzają się pojedyncze przypadki przekroczeń
rocznego limitu dawek, najczęściej są one skutkiem
niezgodnego z instrukcją uŜytkowania dawkomierzy
(pozostawienie w pobliŜu źródła promieniowania (DI, PI)
lub nieprawidłowe umieszczenie w stosunku do źródła
promieniowania (DS)).
Zespół LADIS IFJ PAN
http://dawki.ifj.edu.pl