Dawkomierze indywidualne na całe ciało

A. Woźniak, M. Budzanowski, A. Nowak, B. DzieŜa, K. Włodek
Dawki indywidualne
na całe ciało i dawki
środowiskowe
zmierzone w zakładach
przemysłowych
objętych kontrolą
dozymetryczną w
LADIS IFJ PAN w
Krakowie w latach
2004-2006.
Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk
Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej (LADIS)
31-342 Kraków, ul. Radzikowskiego 152
LADIS IFJ PAN
• 2001 – utworzenie Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i
Środowiskowej (LADIS)
• grudzień 2002 r. – uzyskanie akredytacji PCA (AP-049)
• 2003 r. – pierwszy automatyczny czytnik DOSACUS RADOS
• styczeń 2006 r. – drugi automatyczny czytnik DOSACUS RADOS
• wrzesień 2006 r. – trzeci automatyczny czytnik DOSACUS RADOS
Zespó
Zespół LADIS
Lokalizacja LADIS
DOZYMETRIA TERMOLUMINESCENCYJNA (TLD)
Metoda dozymetrii termoluminescencyjnej (TLD) opiera się
na pomiarze ilości światła emitowanego przez podgrzany
detektor TL proporcjonalnego do dawki otrzymanej od
promieniowania (rtg, gamma, beta, alfa czy neutronów).
Zjawisko termoluminescencji znane jest juŜ od XVII w.
(Robert Boyle opisał świecenie diamentu), pierwszy raz zostało
wykorzystane w dozymetrii promieniowania jonizującego
podczas testów jądrowych w 1950r.
W Polsce metoda to wykorzystywana jest do rutynowych
pomiarów dozymetrycznych od lat 60-tych XX w. (IFJ PAN,
prof. Tadeusz Niewiadomski, detektory TL na bazie
LiF:Cu,Ag i CaF2:Mn).
Świecenie detektora TL z
LiF:Mg, Ti w czytniku TL.
Detektory TL
ZALETY METODY TLD
•
•
•
•
•
szeroki zakres dawek od 30 µSv do kilku Sv
niskie koszty usługi
moŜliwość wielokrotnego uŜycia detektorów
szybkość odczytu
duŜa dokładność pomiaru (niepewność pomiarowa w
granicach kilku procent)
• zakres mierzonych energii fotonów 15 keV - 3,0 MeV
• moŜliwość sterylizacji dawkomierzy PI-01 metodami
chemicznymi
• odczyty w cyklu 1-, 2- miesięcznym lub kwartalnym
RODZAJE DAWKOMIERZY TLD
Dawkomierze indywidualne na całe ciało DI-02 i na dłonie PI-01
W kontroli dawek indywidualnych wyznacza się tzw. indywidualny
równowaŜnik dawki na głębokości „d”, który przybliŜa rzeczywiste
dawki na narządy:
•dla promieniowania bardziej przenikliwego d=10mm Hp(10)
indywidualny równowaŜnik dawki głębokiej [mSv]
•dla promieniowania mniej przenikliwego d=0,07mm Hp(0,07)
indywidualny równowaŜnik dawki na skórę [mSv]
Pomiar:
Hp(10), Hp(0,07)
Zakres dawek:
0,1 mSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru:
od 1 do 3 miesięcy
•
W dawkomierzach indywidualnych na całe ciało lub dłonie stosuje się
detektory typu MTS-N (LiF:MgTi).
RODZAJE DAWKOMIERZY TLD
Dawkomierze ALBEDO
Stosujemy dawkomierze typu ALBEDO z parą detektorów MTS-6 i
MTS-7.
Pomiar:
Zakres dawek:
Okres pomiaru:
Hp(10), Hp(0,07)
0,1 mSv - 1 Sv
od 1 do 3 miesięcy
Dawkomierze środowiskowe DS-04
• Wielkości stosowane w dozymetrii środowiskowej:
- kerma w powietrzu Ka [mGy],
- przestrzenny równowaŜnik dawki H*(10) [mSv]
Pomiar:
Zakres dawek:
Kair, H*(10)
0,03 mGy- 1 Gy
0,03 mSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru:
od 1 do 3 miesięcy
•Do kontroli dawek w środowisku uŜywane są wysokoczułe detektory MCP-N (LiF:Mg,Cu,P).
APARATURA
Automatyczny czytnik DOSACUS RADOS
RE-1
Automatyczny czytnik DOSACUS RADOS
RE-2000
Laboratoryjny czytnik TLD RA-94 (Microlab)
Wyniki pomiarów dawek – zakłady przemysłowe
Dawkomierze środowiskowe
Dawkomierze na całe ciało:
– Dawkomierze na całe ciało - ogół
– Dawkomierze indywidualne albedo
– Dawkomierze indywidualne DI-02
Maksymalne zmierzone dawki
Dawki na całe ciało: przemysł a medycyna
Zakłady przemysłowe – dawki środowiskowe
procent liczby pomiarów
Dawkomierze środowiskowe - DS-04
70
60
50
40
30
20
10
0
65,63
31,96
poniŜej 0,2
od =0,2 do 1
1,52
0,89
od =1 do 5
=5 i powyŜej
kerma [mGy/kwartał]
Zakłady przemysłowe – dawki na całe ciało
procent liczby
pomiarów
Dawkomierze indywidualne na całe ciało
(DI-02 + Albedo)
70
60
50
40
30
20
10
0
66,60
21,77
8,56
poniŜej 0,1
od =0,1 do
0,25
2,71
od =0,25 do od =1 do 5
1
dawka [mSv/kwartał]
0,36
=5 i
powyŜej
Zakłady przemysłowe – dawki na całe ciało
70
60
50
40
30
20
10
0
61,91
35,03
poniŜej 0,1
od =0,1 do
0,25
2,17
0,90
0,00
od =0,25 do
1
od =1 do 5
=5 i powyŜej
dawka [mSv/kwartał]
Dawkomierze indywidualne na całe ciało - DI-02
procent liczby pomiarów
procent liczby pomiarów
Dawkomierze indywidualne na całe ciało - Albedo
80
70
60
50
40
30
20
10
0
67,49
19,27
9,76
poniŜej 0,1
od =0,1 do
0,25
od =0,25 do
1
3,05
0,42
od =1 do 5
=5 i powyŜej
dawka [mSv/kwartał]
DAWKI MAKSYMALNE
Dawkomierze indywidualne na całe ciało (DI-02) najwyŜsze zmierzone dawki
dawka [mSv/kwartał]
400
342,40
350
300
248,39
250
200
150
100
50
0
108,80
20,70
38,10
40,80
45,40
74,48
Dawki indywidualne – przemysł a medycyna
80
70
60
50
40
30
20
10
0
 Zakłady przemysłowe
67,49
19,27
9,76
poniŜej 0,1
od =0,1 do
0,25
od =0,25 do
1
3,05
0,42
od =1 do 5
=5 i powyŜej
dawka [mSv/kwartał]
Placówki medyczne (ogół) - dawkomierze
indywidualne i pierścionkowe
Placówki medyczne % liczby odczytów
procent liczby pomiarów
Dawkomierze indywidualne na całe ciało - DI-02
100
80
60
40
20
0
82,68
23,46
poniŜej 0,1
28,69
od =0,1 do
0,25
19,23
15,61
13,0112,09
4,20
od =0,25 do 1
0,94
od =1 do 5
dawka [mSv/kwartał]
PI
DI
0,09
=5 i pow yŜej
PODSUMOWANIE
Blisko 99% zmierzonych wyników dawek na całe ciało nie
przekracza rocznego limitu dawek dla osób pracujących w
naraŜeniu na promieniowanie jonizujące, co świadczy o
dobrych i poprawnie wdroŜonych systemach kontroli jakości.
Pojedyncze przypadki przekroczeń rocznego limitu dawek
najczęściej są wynikiem:
niezgodnego z instrukcją uŜytkowania dawkomierzy
pozostawienie dawkomierzy w pobliŜu źródła promieniowania
nieprawidłowe umieszczenie w stosunku do źródła
promieniowania (DS).
ZAPRASZAMY
http://dawki.ifj.edu.pl