Zobacz - Instytut Historyczny

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
1.
Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim:
2.
Nauki pomocnicze historii
Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim
3.
Jednostka prowadząca przedmiot:
4.
Instytut Historyczny
Kod przedmiotu/modułu:
5.
22-HI-NH-S1-NaPoHi
22-HI-NH-Z1-NaPoHi
Rodzaj przedmiotu/modułu: obowiązkowy
6.
Obowiązkowy
Kierunek studiów:
7.
Historia
Poziom studiów:
8.
9.
I stopień
Rok studiów:
I i II
Semestr:
Letni i zimowy
10. Forma zajęć i liczba godzin:
Ćwiczenia,60 h
11. Imię, nazwisko, tytuł/stopień naukowy osoby prowadzącej zajęcia:
Dr Agata Tarnas-Tomczyk, dr Marek Wójcik
12. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji
społecznych dla przedmiotu/modułu oraz zrealizowanych przedmiotów:
podstawowa wiedza na temat klasyfikacji, specyfiki i charakteru źródeł
historycznych, uzyskana w ramach zajęć z „Vademecum studiów historycznych”
(realizowanych w I semestrze I roku studiów); znajomość języka łacińskiego w
stopniu pozwalającym na wyszukanie i zrozumienie treści odpowiednich
informacji źródłowych
13. Cele przedmiotu:
zaznajomienie z podstawowymi problemami badań prowadzonych w ramach
nauk pomocniczych historii, przygotowanie do pracy z różnymi rodzajami źródeł
historycznych
14. Zakładane efekty kształcenia:
WIEDZA
Absolwent posiada zaawansowaną wiedzę ogólną z zakresu n. p. h.
Zna różne kierunki badań prowadzonych w ramach n. p. h.
K_W01
K_W02
Opanował fachową terminologię z zakresu n. p. h.
Ma zaawansowaną, uporządkowaną tematycznie wiedzę o poszczególnych
dyscyplinach z zakresu n. p. h.
Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej n. p. h.
Zna podstawowe metody badawcze i narzędzia warsztatu n. p. h.
Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę, krytykę i interpretację
źródeł historycznych.
Zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł informacji. Rozumie ich przydatność
w badaniach historycznych.
Definiuje miejsce n. p. h. wśród innych nauk historycznych, rozumie cele
prowadzenia badań podejmowanych w ramach n. p. h. Rozumie i objaśnia
pozycję i znaczenie n. p. h. w obszarze nauk humanistycznych i społecznych.
Rozumie powiązania interdyscyplinarne n. p. h. z innymi naukami i obszarami
nauk. Dostrzega i rozumie obecność elementów innych dyscyplin naukowych w
badaniach z zakresu n. p. h.
Ma podstawową wiedzę na temat aktualnego stanu badań z zakresu n. p. h. i
rozróżnia ich główne nurty.
Rozumie, że badania prowadzone w ramach n. p. h. są procesem stałym, który
niesie ze sobą nieustanne zmiany i rozwój poglądów.
Rozumie podstawowe pojęcia w języku starożytnym i/lub dawnym występujące
w źródłach.
UMIEJĘTNOŚCI
Absolwent samodzielnie zdobywa oraz w sposób uporządkowany i
systematyczny utrwala wiedzę z zakresu n. p. h.
Potrafi wskazać, udowodnić i omówić wzajemne relacje różnych kierunków
badań z zakresu n. p. h.
Opanował i stosuje podstawowe umiejętności badawcze w zakresie n. p. h.
Potrafi posłużyć się w stopniu podstawowym teoriami i paradygmatami
badawczymi w zakresie n. p. h.
Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie podstawowe terminy fachowe właściwe
dla n. p. h.
Samodzielnie analizuje i interpretuje informacje źródłowe, rozpoznając i
charakteryzując różne sposoby ich przekazu.
Stosuje podstawowe elementy warsztatu badań historyka, dobierając metody i
narzędzia właściwe dla wybranego problemu z zakresu n. p. h.
Prowadzi krytyczną analizę źródeł historycznych i interpretuje je stosując
podstawowe metody badawcze i wybrane elementy warsztatu poszczególnych
dyscyplin n. p. h.
Wyszukuje i systematyzuje informacje dotyczące n. p. h. Wykorzystując przy tym
odpowiednie opracowania fachowe.
Pracuje indywidualnie oraz w zespole, rozwiązując proste problemy z zakresu n.
p. h. i prezentując ich wyniki w toku dyskusji podjętej nad poszczególnymi
zagadnieniami.
Formułuje w sposób krytyczny i obiektywny własne opinie dotyczące
podejmowanych zagadnień z zakresu n. p. h.
Formułuje tezy i argumentuje z wykorzystaniem poglądów różnych autorów prac
historycznych w zakresie znanej mu literatury fachowej.
Tłumaczy i objaśnia proste teksty źródłowe w jednym języku starożytnym lub/i
dawnym.
Określa i ocenia krytycznie stan swojej wiedzy fachowej.
Korzysta z technologii informacyjnej, multimediów i zasobów Internetu. Potrafi
je oceniać i opracowywać.
KOMPETENCJE PERSONALNE I SPOŁECZNE
Rozumie konieczność przestrzegania norm etycznych w pracy historyka i
popularyzacji wiedzy historycznej.
Docenia rolę nauk historycznych i pokrewnych dla kształtowania więzi
społecznych na poziomie lokalnym i ponadlokalnym.
K_W03
K_W04
K_W10
K_W11
K_W12
K_W13
K_W14
K_W15
K_W16
K_W17
K_W21
K_U01
K_U02
K_U03
K_U04
K_U05
K_U06
K_U07
K_U08
K_U09
K_U12
K_U13
K_U14
K_U19
K_U20
K_U21
K_K01
K_K02
Ma świadomość zakresu swojej wiedzy odnośnie do poszczególnych dyscyplin w
ramach n. p. h. i odpowiadających im umiejętności warsztatowych, rozumie też
potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju swoich fachowych kompetencji w tym
obszarze.
Docenia i szanuje oraz jest gotów promować tradycje i dziedzictwo badań
podejmowanych w zakresie n. p. h. w Polsce, swoim regionie oraz w Europie.
Wykazuje niezależność i samodzielność myśli, szanując jednocześnie prawo
innych osób do wykazywania tych samych cech.
K_K03
K_K04
K_K08
15. Treści programowe:
I PALEOGRAFIA I NEOGRAFIA.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ewolucja pisma od średniowiecza po czasy współczesne - zarys.
Wpływ charakteru danej epoki na wygląd pisma.
Materiały i narzędzia pisarskie.
Podstawowe cechy średniowiecznego pisma łacińskiego, pisma humanistycznego i
tzw. neogotyku (w tym podstawowe cechy pisma wyróżniane ze względu na
zastosowanie: pismo potoczne, kodeksowe, dokumentowe, epigraficzne).
Brachygrafia - znajomość skrótów i zasad ich stosowania w średniowiecznych tekstach
łacińskich.
Odczytywanie średniowiecznych tekstów łacińskich i polskich.
Technika odczytywania nowożytnego pisma ręcznego (teksty polskie i niemieckie).
Grafologia (podstawowe zagadnienia): zakres i charakter badań; wpływ cech
charakteru piszącego, jego wieku, płci, pochodzenia i wykształcenia oraz warunków w
jakich pisał na wygląd pisma; zastosowanie grafologii w badaniach historycznych.
Badanie autentyczności pisma ręcznego (zarys).
II DYPLOMATYKA.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Definicja i rodzaje dokumentów.
Formy przekazu dokumentu.
Cechy wewnętrzne i zewnętrzne dokumentu.
Historia i rola dokumentu w Polsce od średniowiecza po czasy współczesne
na tle jego genezy i rozwoju w Europie.
Historia, rola i podstawowe cechy polskich kancelarii średniowiecznych i nowożytnych.
Badanie proweniencji i autentyczności dokumentów.
III CHRONOLOGIA.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Odczuwanie, mierzenie i oznaczanie upływu czasu na przestrzeni dziejów.
Podstawowe rodzaje kalendarzy i ich budowa.
Mierzenie i oznaczanie czasu na ziemiach polskich; sposoby datowania od
średniowiecza po czasy współczesne.
Kalendarze w Polsce – geneza, rodzaje, przeznaczenie.
Przeliczanie dat zapisanych wg kalendarza rzymskiego, kościelnego i tzw. „consuetudo
Bononiensis” oraz ustalanie daty rocznej podanej wg panowania władców świeckich i
pontyfikatów papieży.
Obliczanie dat podanych w formie chronostychu oraz zapisu kabalistycznego.
Staropolskie święta kościelne i ludowe, ich geneza, ewolucja, zwyczaje – na
wybranych przykładach.
IV SFRAGISTYKA.
1.
2.
3.
4.
Historia pieczęci.
Rodzaje, rola i funkcje pieczęci..
Pieczęć a podpis.
Cechy zewnętrzne i wewnętrzne pieczęci.
5.
6.
7.
Fałszerstwa i nadużycia.
Pieczęć jako źródło historyczne.
Treść i forma pieczęci – problemy interpretacyjne (na wybranych przykładach).
V IKONOGRAFIA.
1.
2.
3.
Zadania ikonografii jako nauki pomocniczej historii.
Źródła ikonograficzne w badaniach historycznych, ich rodzaje i możliwość analizy.
Struktura opisu i treści ideowe przekazów obrazowych (na wybranych przykładach).
VI HERALDYKA.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Geneza, znaczenie i rodzaje herbów.
Prawo posiadania i używania herbu.
Podstawowe zasady blazonowania.
Nazwy, wizerunki i symbolika herbów polskich. Legendy herbowe.
Herb a zawołanie.
Rody heraldyczne. Geneza, funkcjonowanie, problemy badawcze.
Charakterystyka staropolskich herbarzy.
Problemy współczesnej heraldyki miejskiej, ziemskiej i kościelnej. Herb a emblemat.
VII GENEALOGIA.
1. Podstawowe pojęcia genealogiczne.
2. Terminologia oraz liczenie stopni pokrewieństwa i powinowactwa.
3. Źródła do badań genealogicznych, ich rodzaje, dostępność, interpretacja,
wiarygodność.
4. Geneza, rodzaje, forma, identyfikacja i znaczenie nazw osobowych.
5. Genetyka i antropologia a genealogia.
6. Porządkowanie i opracowywanie danych, ocena ich wiarygodności i weryfikacja:

identyfikacja osób

ustalanie podstawowych faktów genealogicznych

rekonstruowanie więzów pokrewieństwa i powinowactwa

hipotetyczne uzupełnianie brakujących informacji

formularze, schematy, zestawienia

oprogramowanie genealogiczne
VIII WYBRANE ZAGADNIENIA ZE ŹRÓDŁOZNAWSTWA NOWOŻYTNEGO I WSPÓŁCZESNEGO.
1. Tekst literacki, pamiętniki, wspomnienia, relacje i listy jako źródła historyczne.






rodzaje i charakter źródeł narracyjnych.
konwencje literackie
fikcja literacka
wartość poznawcza treści i formy narracji
autor, czas, okoliczności i cel powstania narracji
specyfika badania autentyczności źródeł narracyjnych; weryfikacja ich wiarygodności
2. Fotografia, fonografia i film jako źródło historyczne.




charakter źródeł audiowizualnych
wartość poznawcza ich treści i formy
kontekst powstania i funkcjonowania zapisu audiowizualnego; relacja pomiędzy
twórcą a odbiorcą
specyfika badania autentyczności źródeł audiowizualnych, weryfikacja ich
wiarygodności
3. Prasa jako źródło historyczne - wprowadzenie.








krótka historia prasy
różne formy wypowiedzi dziennikarskiej
fotografia prasowa
reklama i ogłoszenia
źródła i metody informacji prasowej
cenzura
geneza i rozwój prasy polskiej
informacyjna funkcja prasy
16. Zalecana literatura (podręczniki):
 J. SZYMAŃSKI, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2009 (lub wcześniejsze).
 K. BOBOWSKI, K. BURSKI, B. TUROŃ, Encyklopedia nauk pomocniczych
historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976.
 I. IHNATOWICZ, Nauki pomocnicze historii XIX i XX w., Warszawa 1990.
 W. SEMKOWICZ, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999.
(uzupełniająco)
17. Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu/modułu, sposób
sprawdzenia osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia
konwersatorium: zaliczenie na ocenę; wymagana jest znajomość wszystkich
problemów i zagadnień poruszanych w trakcie zajęć i zawartych w ww. literaturze
oraz umiejętność praktycznego wykorzystania wiedzy teoretycznej w pracy ze
źródłem; podstawą zaliczenia jest aktywny udział w zajęciach (dyskusja) a także
uzyskanie pozytywnych ocen z pisanych w trakcie semestru sprawdzianów i
samodzielnej pracy ze źródłem, w tym odczytywanie tekstów źródłowych,
przeliczanie dat, formularz dokumentu, identyfikacja pieczęci, analiza źródła
ikonograficznego,
blazonowanie herbów, omówienie wybranej legendy
heraldycznej, jako źródła historycznego, próba ustalenia etymologii własnego
nazwiska i zastosowanie odnośnie do tego metody geograficzno-historycznej,
identyfikacja osób i budowa tablicy genealogicznej na podstawie informacji z
wybranych źródeł, omówienie wybranego tekstu literackiego oraz fotografii, jako
źródła historycznego, analiza funkcji prasy na przykładach różnych form
wypowiedzi prasowej
18. Język wykładowy:
polski
19. Obciążenie pracą studenta
Forma aktywności studenta
Godziny zajęć (wg planu studiów) z
nauczycielem:
- ćwiczenia:
Praca własna studenta:
- czytanie wskazanej literatury:
- przygotowanie do zajęć:
- opracowanie wyników (samodzielna praca ze
źródłem):
Średnia liczba godzin na
zrealizowanie aktywności
60 godzin
120 godzin
60 godzin
60 godzin
Suma godzin:
300 godzin
Liczba punktów ECTS:
10 punktów
*objaśnienie symboli:
K (przed podkreśleniem) - kierunkowe efekty kształcenia
W - kategoria wiedzy
U - kategoria umiejętności
K (po podkreśleniu) - kategoria kompetencji społecznych
01, 02, 03 i kolejne - numer efektu kształcenia