Udział osób trzecich w postępowaniu mediacyjnym

Udział osób trzecich w postępowaniu mediacyjnym.
Ilekroć w prasie, telewizji czy Internecie mamy do czynienia ze wzmiankami
dotyczącymi alternatywnych metod rozwiązywania sporów, a zwłaszcza gdy dotyczą one
postępowania mediacyjnego, uznawanego za „królową” tych metod, musimy tak naprawdę
uświadomić sobie, co składa się na tego rodzaju postępowanie. Jakie elementy konieczne
muszą się pojawić, aby tego rodzaju postępowanie można było w ogóle przeprowadzić.
Oprócz ram prawnych ustanowionych przez ustawodawcę, które tworzą harmonijną,
lecz niekoniecznie wyczerpującą całość przepisów traktujących o postępowaniu
mediacyjnym, kluczowe znaczenie z pewnością możemy przypisać stronom postępowania.
Istnienie sytuacji konfliktowej pomiędzy dwoma podmiotami, połączone z chęcią
osiągnięcia satysfakcjonującego je rozwiązania, wyrażającego się w aktywnym i czynnym
dążeniu podmiotów do wypracowania wzajemnie akceptowalnego porozumienia sprawia, że
idea rozwiązywania konfliktu w drodze mediacji nabiera sensu.
To strony, między którymi doszło do konfliktu, są głównymi uczestnikami
postępowania mediacyjnego. Fakt kluczowej roli w postępowaniu mediacyjnym jaką
przypisuje się jego stronom podkreśla chociażby jedna z podstawowych zasad postępowania
mediacyjnego, a mianowicie zasada dobrowolności. W myśl tej zasady strony nie mogą być w
żaden sposób zmuszane, ani do podjęcia mediacji, ani również do osiągnięcia porozumienia.
Dodatkowym czynnikiem wzmacniającym powyższą zasadę jest możliwość wycofania się
przez każdą ze stron w dowolnym etapie postępowania mediacyjnego.
Jak zatem wynika z powyższego, niebagatelne znaczenie dla samego procesu mediacji
mają strony istniejącego konfliktu. To w głównej mierze ich cechy osobiste, nastawienie do
sprawy, a także oczekiwania jakie niesie ze sobą postępowanie mediacyjne, są zasadniczymi
czynnikami, z którymi mediator musi „zmierzyć” się w jego toku.
W tym miejscu warto zaznaczyć, iż w toku postępowania mediacyjnego, strony dążące
do wypracowania wzajemnie akceptowalnego porozumienia nie pozostają osamotnione w
swoich staraniach. Istotą bowiem tego rodzaju postępowania jest także udział bezstronnej
osoby trzeciej, czyli mediatora. Należy podkreślić, iż mediator nie jest stroną konfliktu
istniejącego pomiędzy zwaśnionymi podmiotami. Jest on osobą bezstronną i neutralną, tym
samym nie może przychylać się do racji żadnej ze stron sporu, zaś ewentualna nierównowaga
pomiędzy stronami nie powinna wpływać na przebieg prowadzonej przez niego mediacji. To
dzięki odpowiednim działaniom mediatora strony, które do tej pory same nie widziały
możliwości nawiązania rzeczowej rozmowy, a tym samym znalezienia rozwiązania
istniejącego między nimi konfliktu, nawiązują dialog, który następnie może zaowocować
wypracowaniem satysfakcjonującego je konsensusu i zawarciem ugody.
Często zdarza się jednak tak, że strony konfliktu nie miały nigdy do czynienia z
postępowaniem mediacyjnym, nie wiedzą na czym ono polega, a brak znajomości przepisów
regulujących tego rodzaju postępowanie sprawia, że trudno jest im się przekonać o jego
zaletach. Strony czują się osamotnione w sytuacji, w której się znalazły, a przez to trudniej
jest im się otworzyć, uzewnętrznić, nawiązać jakikolwiek dialog z przeciwnikiem. Wydaje
się, że w takich sytuacjach czynnikiem, który mógłby rozwiać wątpliwości, a jednocześnie
dodać odrobinę odwagi jest z pewnością obecność osób trzecich w trakcie posiedzeń
mediacyjnych np. członków rodziny, czy też profesjonalnego pełnomocnika, który z racji
odpowiedniego wykształcenia oraz doświadczenia zawodowego może służyć swoją pomocą.
Postępowanie mediacyjne i regulujące je przepisy stwarzają taką możliwość stronom.
Po uzgodnieniu z mediatorem oraz za zgodą stron uczestniczących w postępowaniu
mediacyjnym, w posiedzeniach mediacyjnych mogą bowiem brać udział także osoby trzecie.
Najczęściej są to właśnie członkowie rodzin zwaśnionych stron, adwokaci, radcy prawni, a
nawet specjaliści z różnych dziedzin występujący w charakterze ekspertów.
W tym miejscu warto podkreślić, iż udział osób trzecich w dużym stopniu zależy od
przedmiotu konfliktu, a także od statusu samych stron. W trakcie mediacji gospodarczych,
kiedy przedmiot sporu dotyczy wierzytelności liczonych w dziesiątkach, czy setkach tysięcy
złotych, a po przeciwnych stronach znajdują się przedsiębiorcy będący profesjonalistami w
obrocie gospodarczym, wówczas każdy z nich pragnie jak najlepiej zabezpieczyć interes
swojego przedsiębiorstwa ustanawiając profesjonalnych pełnomocników, licząc na to, że ci,
działając w oparciu o udzielone im umocowanie, będą reprezentować swojego mocodawcę
również w trakcie postępowania mediacyjnego. W takich sytuacjach można nawet pokusić się
o stwierdzenie, że to profesjonalny pełnomocnik działając w oparciu o instrukcje swojego
mocodawcy, prowadzi w trakcie posiedzeń mediacyjnych dialog z pełnomocnikiem drugiej
strony, ustalając wzajemnie akceptowalne rozwiązanie sporu.
Postępowanie mediacyjne może dotyczyć również takiego sporu, w którym strony bez
ustalenia istotnych kwestii zwłaszcza dotyczących wiedzy specjalistycznej, technicznej, nie
będą w stanie nawiązać dialogu zmierzającego do przygotowania wspólnego rozwiązania
problemu. W takich sytuacjach, aby postępowanie mediacyjne już na tym etapie nie
zakończyło się fiaskiem, udział osób trzecich pełniących rolę: biegłych, specjalistów,
ekspertów w danych dziedzinach, staje się niezbędny. Mediator może w związku z tym
zaproponować stronom skorzystanie z pomocy odpowiedniego specjalisty. O tym, czy taka
osoba ostatecznie weźmie udział w posiedzeniu mediacyjnym decydują jednak wyłącznie
strony.
Dotykając tematu specjalistów biorących udział w postępowaniu mediacyjnym
podkreślić należy, że wiedza zawodowa, którą dysponuje mediator w oderwaniu od czynności
związanych z postępowaniem mediacyjnym, nie uprawnia go do występowania w charakterze
specjalisty z danej dziedziny, dlatego mediator pomimo posiadania specjalistycznej wiedzy z
danej dziedziny powinien zdecydowanie unikać wcielania się w rolę eksperta, skłaniając się
przede wszystkim ku temu, aby jednak skorzystać z pomocy osoby trzeciej.
Jak zatem widać, postępowanie mediacyjne to nie tylko strony konfliktu, neutralny
mediator, ale także w pewnych okolicznościach cały szereg osób trzecich, których udział
zależy jednak od każdorazowej zgody stron.