Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych

Transkrypt

OCENA SKUTECZNOŚCI I TRWAŁOŚCI WYPRACOWANYCH
REZULTATÓW W RAMACH PROJEKTÓW PODDZIAŁANIA
1.3.3, PODDZIAŁANIA 1.3.5 ORAZ PODDZIAŁANIA 1.3.6
PRIORYTETU I PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ
LUDZKI Z UWZGLĘDNIENIEM ANALIZY PORÓWNAWCZEJ
SKUTECZNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI PROJEKTÓW
REALIZOWANYCH W PARTNERSTWIE I NIEPARTNERSKICH
R APORT KOŃCOWY
O PRACOWAŁ :
Z ESPÓŁ
B ADANIE W SPÓŁFINANSOWANE
KONSULTANTÓW
ITTI
ZE ŚRODK ÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH
E UROPEJSKIEGO
F UNDUSZU S POŁECZNEGO
P OZNAŃ ,
MARZEC
2014
ITTI Sp. z o.o.ul. Rubież 4661-612 Poznań  tel. 61 622 69 85fax. 61 622 69 73
Badanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona 2
Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania 1.3.5 oraz
Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności
i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich
SPIS TREŚCI
1. Streszczenie......................................................................................................................... 5
2. Summary ............................................................................................................................. 8
3. Słownik pojęć i skrótów .................................................................................................... 11
4. Wprowadzenie .................................................................................................................. 12
5. Metodologia badania ........................................................................................................ 13
5.1.
Przedmiot, cel i zakres badania ................................................................................. 13
5.2.
Opis metod badawczych i sposobu ich realizacji....................................................... 13
5.2.1.
Metody gromadzenia danych ............................................................................ 14
5.2.2.
Metody analizy danych ...................................................................................... 16
6. Wyniki badania.................................................................................................................. 18
6.1.
Poddziałanie 1.3.3 ..................................................................................................... 18
6.1.1.
Opis Ochotniczych Hufców Pracy ....................................................................... 18
6.1.2.
Realizowane projekty ......................................................................................... 20
6.1.3.
Wyniki badań ...................................................................................................... 38
6.1.4.
Analiza SWOT ..................................................................................................... 54
6.2.
Poddziałanie 1.3.5 ..................................................................................................... 56
6.2.1. Opis Ministerstwa Sprawiedliwości, zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich .......................................................................................................................... 56
6.2.2.
6.2.3.
Wyniki badań ...................................................................................................... 67
6.2.4.
Analiza SWOT ..................................................................................................... 77
6.3.
Poddziałanie 1.3.6 ..................................................................................................... 79
6.3.1.
Opis PFRON ........................................................................................................ 79
6.3.2.
6.3.3.
Wyniki badań ...................................................................................................... 99
6.3.4.
Analiza SWOT ................................................................................................... 114
6.4.
Analiza porównawcza .............................................................................................. 116
7. Podsumowanie................................................................................................................ 123
7.1.
Odpowiedzi na pytania badawcze ........................................................................... 123
7.2.
Analiza SWOT........................................................................................................... 132
8. Wnioski i rekomendacje.................................................................................................. 134
Strona 3
9. Spis rysunków i tabel ...................................................................................................... 139
9.1.
Spis rysunków .......................................................................................................... 139
9.2.
Spis tabel.................................................................................................................. 140
Strona 4
1. STRESZCZENIE
Niniejszy raport przedstawia wyniki badania ewaluacyjnego przeprowadzonego na zlecenie
Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przez ITTI Sp. z o.o., którego głównym celem było
przeprowadzenie oceny skuteczności i trwałości powstałych w ramach projektów
rezultatów/produktów i ich wykorzystanie/użyteczność po zakończeniu realizacji projektów
w ramach Poddziałania 1.3.3, Poddziałania 1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy skuteczności i efektywności projektów
realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich.
Badanie zostało zrealizowane w okresie 13.11.2013 roku – 05.03.2014 roku i objęło swoim
zakresem teren całej Polski. Wzięli w nim udział przedstawiciele beneficjentów systemowych
Poddziałań objętych badaniem oraz odbiorcy wsparcia z grup docelowych projektów
realizowanych w ramach Działania 1.3:



w Poddziałaniu 1.3.3 – projekty systemowe realizowane przez Ochotnicze Hufce
Pracy (OHP): młodzież w wieku 15-25 lat ze szczególnymi trudnościami
w dostosowaniu się do warunków życia i pracy, kwalifikująca się do objęcia
wsparciem przez OHP; kadra OHP;
w Poddziałaniu 1.3.5 – projekty systemowe realizowane przez Ministerstwo
Sprawiedliwości (MS): osoby przebywające w zakładach poprawczych i schroniskach
dla nieletnich oraz kluczowi pracownicy zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich;
w Poddziałaniu 1.3.6 – projekty systemowe realizowane przez Państwowy Fundusz
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON); osoby niepełnosprawne z rzadko
występującymi
niepełnosprawnościami
i niektórymi
sprzężonymi, a także rodziny i najbliższe otoczenie tej grupy społecznej, podmioty
pełniące funkcję partnerów.
Zrealizowanie celu badania i udzielenie odpowiedzi na pytania badawcze wymagało
zastosowania odpowiedniego zestawu metod i technik badawczych o charakterze
ilościowym i jakościowym. W przeprowadzonym badaniu zastosowano następujące metody:
analiza dokumentów zastanych (desk research), studium przypadku (25 projektów
realizowanych w ramach Poddziałań objętych badaniem), analizy SWOT (pozwalają
podsumować przeprowadzone badania oraz wyniki analiz), indywidualne wywiady
pogłębione (IDI – z przedstawicielami instytucji realizujących działania projektowe),
zogniskowane wywiady pogłębione (FGI – z przedstawicielami kadry zarządzającej
beneficjenta systemowego oraz z członkami zespołów bezpośrednio zaangażowanych
w realizację projektów), telefoniczne wywiady pogłębione (ITI – z uczestnikami projektów,
otoczeniem osób niepełnosprawnych oraz partnerami), panel ekspertów (ze specjalistami
z obszaru objętego badaniem), a także badanie ankietowe z wykorzystaniem techniki CAWI
i CATI.
Strona 5
Jak wykazały badania (desk research, badania ilościowe i jakościowe), jedną
z najważniejszych barier, utrudniającą uczestnikom projektów podjęcie zatrudnienia, jest
ogólna sytuacja na rynku pracy, ich niski poziom wykształcenia, brak pewności siebie,
niewystarczające kwalifikacje zawodowe w odniesieniu do wymagań współczesnego rynku
pracy oraz trudna sytuacja rodzinna. Inne ważne bariery to: problemy w utrzymaniu pracy,
brak odpowiedniego doświadczenia, negatywny wpływ otaczającego środowiska, brak
umiejętności poruszania się na rynku pracy i czynniki osobowościowe. Projekty realizowane
w ramach badanych Poddziałań projektowane są z uwzględnieniem tych specyficznych barier
i pomagają je przezwyciężać.
Projekty realizowane w ramach Działania 1.3 Priorytetu I PO KL są zróżnicowane oraz
komplementarne względem siebie, zapewniają kompleksowe wsparcie uczestnikom. Do
najskuteczniejszych form wsparcia należy zaliczyć wsparcie z zakresu aktywizacji zawodowej,
pomagające określić ścieżkę zawodową uczestnika, szkolenia, warsztaty i kursy zawodowe
kończące się certyfikatami/zaświadczeniami, które dają możliwość uzyskania umiejętności
i kwalifikacji zawodowych, staże i praktyki umożliwiające zdobycie umiejętności
praktycznych. Bardzo skutecznymi formami wsparcia są również te, które skoncentrowane są
na indywidualnych potrzebach beneficjentów, głównie pomoc psychologiczna. Jakość
wszystkich oferowanych w ramach realizowanych projektów form wsparcia została
pozytywnie oceniona przez respondentów.
Badanie sytuacji zawodowej uczestników po zakończeniu udziału w projekcie (badanie CATI)
wykazało, że w projektach realizowanych przez OHP 52% badanych uczestników znalazło
pracę lub zmieniło na lepszą, 29% respondentów natomiast pozostaje bez pracy.
W projektach realizowanych przez PFRON wartości te wynoszą odpowiednio 44% i 38%,
a w projektach realizowanych przez MS odpowiednio 19% i 19%. Należy pamiętać, że wielu
spośród uczestników, którym udzielono wsparcia, nie szukało zatrudnienia w krótkim
horyzoncie czasowym, ponieważ kontynuuje naukę, przebywa w placówkach zamkniętych,
itp. W przypadku osób niepełnosprawnych zauważono dużą trudność w utrzymaniu pracy.
W badaniach jakościowych respondenci wyrażali opinie, że ich sytuacja na rynku pracy
poprawiła się po udziale w projekcie.
Badania wykazały, że projekty będące przedmiotem ewaluacji przynoszą bardzo dobre efekty
społeczne i zmniejszają zagrożenie wykluczeniem społecznym uczestników projektów, mając
wpływ na podniesienie ich samooceny i na ich lepsze funkcjonowanie w środowisku
rodzinnym, zarówno w grupie, jak i w indywidualnych kontaktach z innymi ludźmi, poprzez
wpajanie im pozytywnych postaw i umiejętności (np. obowiązkowości, umiejętności
rozwiązywania problemów),poszerzanie wiedzy i zainteresowań. Młodzież zapytana
w wywiadach pogłębionych o pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w jej życiu w wyniku udziału
w projekcie, rzadko mówiła o aspekcie społecznym, co łatwo można wytłumaczyć tym, że
młodym ludziom trudno jest właściwie zobaczyć pewne procesy zmian w samych sobie,
a tym bardziej właściwie zidentyfikować ich przyczyny.
Strona 6
W ramach Poddziałania 1.3.6 projekty realizowane są w formule partnerstwa, która dobrze
funkcjonuje w przypadku wspierania grupy docelowej, tj. osób niepełnosprawnych (tym
bardziej, że w Polsce nie ma instytucji, która miałaby możliwości organizacyjne wspierania na
terenie całego kraju osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami, a PFRON zajmuje się
nimi głównie od strony administracyjnej). Formuła ta daje elastyczność w realizacji projektu,
umożliwiając wprowadzanie modyfikacji w planowanych działaniach dotyczących zakresu,
formy wsparcia, liczby wspartych osób itp., głównie poprzez brak konieczności zlecania
działań podmiotom zewnętrznym w ramach zamówień publicznych. Respondenci realizujący
projekty w ramach Poddziałań 1.3.3 i 1.3.5 nie widzą zasadności wprowadzenia do nich
formuły partnerstwa. W opinii ewaluatora nie ma znaczących różnic w zakresie stosunku
uzyskanych efektów do nakładów pomiędzy projektami partnerskimi i niepartnerskimi.
Zdaniem respondentów projekty realizowane w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 mają
wpływ na realizację polityk publicznych, głównie na politykę związaną z rynkiem pracy,
wpływając na aktywizację zawodową uczestników projektów. Jednostki realizujące projekty
często podejmują współpracę w tym zakresie z lokalnymi urzędami pracy, urzędami miasta
czy gminy oraz z pracodawcami. Realizacja szkoleń i kursów zawodowych wspiera politykę
edukacyjno-oświatową. Działania te są formą bardzo elastyczną, uwzględniającą aktualne
potrzeby lokalnych rynków pracy. Inne polityki wspierane przez działania projektowe to
np. polityka zrównoważonego rozwoju i polityka równości szans i niedyskryminacji.
Zgodnie z wynikami badań działania prowadzone w ramach projektów realizowanych
w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 są zasadne i uwzględniają specyficzne problemy
i potrzeby grup objętych wsparciem. Są one oceniane pozytywnie zarówno przez kadrę
zarządzającą, zespoły projektowe, jak i przez samych odbiorców wsparcia i przyczyniają się
do realizacji celów Działania 1.3 Priorytetu I PO KL.
Strona 7
2. SUMMARY
The present evaluation report presents the results of the research conducted by ITTI
Sp. z o. o. for the Human Resources Management Center (Pol. CRZL, Centrum Rozwoju
Zasobów Ludzkich). The main purpose of the research was to analyze the effectiveness and
adequacy of the results/products produced within the projects and their use/usefulness
after the end of the projects executed under the Sub-measure 1.3.3, Sub-measure 1.3.5 and
Sub-measure 1.3.6 of the Human Capital Operational Programme (Pol. PO KL, Program
Operacyjny Kapitał Ludzki), including the analysis of the effectiveness of the projects
executed in partnership and without partnership.
The research was executed in the period from 13.11.2013 to 05.03.2014 and covered the
area of the entire Polish territory. Among the respondents in the study were the
representatives of Sub-measures system beneficiaries and the recipients of the support from
the target groups of the projects under the Measure 1.3:

Sub-measure 1.3.3 – system projects realized by the Voluntary Labor Corps (Pol. OHP,
Ochotnicze Hufce Pracy): the young people 15-25 years old, who have particular
difficulties in adjusting to life and work conditions, eligible to receive support from
the OHP, as well as the OHP staff,

Sub-measure 1.3.5 – system projects realized by the Ministry of Justice (Pol. MS,
Ministerstwo Sprawiedliwości): people staying at correction centers and youth
detention centers, as well as key employees of these entities.

Sub-measure 1.3.6 – system projects realized by the State Fund for Rehabilitation of
People with Disabilities (Pol. PFRON, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych): disabled people with rare disabilities and certain coupled
disabilities, as well as family and immediate surroundings of this social group and
entities in the role of project partners.
In order to achieve the research objective and to be able to provide the answers referring to
the research subject matters, an adequate set of qualitative and quantitative research
methods and techniques was used, and these were: desk research, case study (25 projects
executed under the Sub-measures included in the research), SWOT analysis (allowing to sum
up the results of the research), individual in-depth interviews (IDI) and focus group
interviews (FGI) with the representatives of the managing staff and of the teams involved in
Sub-measures projects, individual telephone interviews (ITI) with the participants of the
projects, the immediate surroundings of the people with disabilities and partners), panel of
experts (with the experts in the area covered by the research), as well as surveys, with the
use of the following techniques: CAWI and CATI.
According to the research led (desk research, quantitative and qualitative research), one of
the most important barriers that hamper finding employment by projects' participants is the
Strona 8
situation on the labor market, their low level of education, the lack of self-confidence,
insufficient qualifications with regard to the requirements of the contemporary labor market
and the family situation. Other important barriers are problems with keeping the work, the
lack of a proper experience, negative influence of surrounding environment, the lack of
ability to move around labor market and personality factors. The projects executed under
the Sub-measures covered by the evaluation take into account the aforementioned barriers
and help target groups in overcoming them.
The projects executed under the Measure 1.3 within the Priority I of the PO KL are
differentiated and complementary and they ensure complex support to the beneficiaries.
One of the most effective forms of support is the support in the area of professional
activation, useful to define the professional career path, vocational trainings, workshops and
courses ended with the certificates, helping acquire professional skills the qualifications,
apprenticeships and traineeships allowing to acquire practical skills. Other very effective
forms of support are the ones focused on individual needs of beneficiaries, mostly the
psychological counseling. The research respondents positively judged the quality of all forms
of support offered within the projects.
The analysis of professional situation of projects’ beneficiaries after the end of the project
(CATI method) showed that in the projects executed by the OHP 52% of respondents found
employment or changed it for a better one and 29% of respondents remain without
employment. In the projects executed by the PFRON these percentages are 44% and 38%
respectively and in the projects executed by the MS 19% and 19% respectively. It has to be
remembered that many of the beneficiaries of support were not looking for a job in the
short term, as they are still at school, they live in closed correction centers etc. In case of
people with disabilities a big difficulty in keeping the job was noticed. In the qualitative
research the respondents claimed that their situation at the labor market has improved after
the participation in a project.
The research has shown that the projects under evaluation have very good social effects and
that they reduce the risk of social exclusion for the projects participants, as they increase
their self-esteem and stimulate their better functioning in the family, both in group and in
individual contacts with other people, by teaching them positive attitudes and skills (e.g.
conscientiousness, ability to solve problems) and by increasing their knowledge and
interests. The young people asked within in-depth interviews about the positive changes
that have occurred in their lives as a result of participation in the project, rarely spoke about
the social aspect, which can be easily explained by the fact that it is difficult for young
people to see properly some change processes in themselves, and even more to properly
identify their causes.
The projects under Sub-measure 1.3.6 are executed in partnership formula that works well
for the target group, i.e. the persons with disabilities (especially that in Poland there is no
institution that would have the organizational capacity to support all over the country
Strona 9
people with different kinds of disabilities, as PFRON mainly provides only administrative
support). The partnership formula gives you the flexibility in the implementation of the
project, allowing for the modifications in the planned activities as regards the scope, forms
of support, the number of supported persons, etc., mainly because the external services do
not have to be commissioned in accordance to the public procurement law. The respondents
implementing projects under Sub-measures 1.3.3 and 1.3.5 do not think the partnership
formula should be introduced to their projects. In the opinion of the evaluator there are no
significant differences in the cost-effect ratio between project executed in partnership and
without partnership.
According to the respondents the projects under the Sub-measures 1.3.3, 1.3.5 and 1.3.6
have an impact on the implementation of public policies, especially policies related to the
labor market, enhancing the professional activation of projects’ participants. The entities
implementing projects often take co-operate in this area with local labor offices, local
authorities and employers. The implementation of training and vocational courses supports
the policy of education and teaching. These activities are a very flexible form of support,
which takes into account the current needs of local labor markets. Other policies supported
by the project activities include sustainable development policy and policy of equal
opportunities and non-discrimination.
According to the research results the activities led within the projects executed under the
Sub-measures 1.3.3, 1.3.5 and 1.3.6 are well founded and they take into account the specific
problems and needs of the target groups. The projects are judged positively by the managing
staff and projects teams, as well as by the beneficiaries of support and they contribute to the
realization of objectives of the Measure 1.3 within the Priority I of PO KL.
Strona 10
3. SŁOWNIK POJĘĆ I SKRÓTÓW
Baza PEFS – Podsystem monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego; system
przeznaczony do monitorowania efektów realizacji projektów dofinansowanych
z Europejskiego Funduszu Społecznego poprzez zbieranie danych od osób oraz instytucji
bezpośrednio objętych wsparciem w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
CATI – (ang. Computer-Assisted Telephone Interviewing) –wspomagany komputerowo
wywiad telefoniczny
CAWI – (ang. Computer-Assisted Web Interviewing) – wspomagany komputerowo wywiad
przy pomocy strony www
CRZL – Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
Desk research – metoda realizacji badań polegająca na wykorzystaniu dostępnych danych
wtórnych takich jak publikacje, raporty, biuletyny, bazy danych, katalogi, informacje
dostępne na stronach WWW itp.
EFS – Europejski Fundusz Społeczny; jeden z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej,
którego celem jest zwiększanie dobrobytu we wszystkich regionach Unii, wspieranie
zatrudnienia w państwach członkowskich oraz promocja spójności gospodarczej i społecznej
FGI – (ang. Focus group interview) – zogniskowany wywiad grupowy
IDI – (ang. Individual In-Depth Interview) – indywidualny wywiad pogłębiony
ITI – (ang. Individual Telephone Interview) – indywidualny wywiad telefoniczny
KG OHP – Komenda Główna Ochotniczych Hufców Pracy
MS – Ministerstwo Sprawiedliwości
NGO – (ang. Non-Governmental Organization) – organizacja pozarządowa
NSRO – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia – dokument strategiczny określający
priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz
Funduszu Spójności w ramach budżetu unijnego na lata 2007–2013
OHP – Ochotnicze Hufce Pracy
OSZ – Ośrodki Szkolenia Zawodowego – jedna z jednostek w strukturze Ochotniczych
Hufców Pracy zajmująca się szkoleniami zawodowymi
ON – osoba niepełnosprawna
PO KL – Program Operacyjny Kapitał Ludzki
SdN – Schronisko dla nieletnich
SIWZ – Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia
ZP – Zakład poprawczy
Strona 11
4. WPROWADZENIE
Niniejszy dokument stanowi raport końcowy z badania ewaluacyjnego pt. „Ocena
skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3,
Poddziałania 1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów
realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich”. Badanie ewaluacyjne przeprowadzone
zostało przez firmę ITTI Sp. z o. o. na zlecenie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich,
w terminie od listopada 2013 roku do marca 2014 roku. Podstawą do przeprowadzenia
badań materiałów zastanych była baza PEFS oraz wnioski o dofinansowanie i wnioski
o płatność projektów poddanych analizie.
Raport końcowy zawiera opis zastosowanej metodyki, analizę dokumentacji, wyniki
przeprowadzonych badań, odpowiedzi na pytania badawcze oraz wnioski i rekomendacje
dotyczące celów i pytań badawczych, w odniesieniu do każdego z Poddziałań: 1.3.3, 1.3.5
i 1.3.6 PO KL. W ramach prac wykorzystano szereg metod badawczych o charakterze
jakościowym i ilościowym.
W celu zagwarantowania wielostronnego, obiektywnego podejścia do zagadnień, badania
zostały przeprowadzone z respondentami z wielu grup związanych z realizacją projektów
Poddziałań: 1.3.3, 1.3.5 oraz 1.3.6 PO KL. Metody badawcze dostosowano do grup
docelowych, w celu zapewnienia jak największej wartości informacyjnej badania.
Strona 12
5. METODOLOGIA BADANIA
5.1. Przedmiot, cel i zakres badania
Przedmiotem niniejszej ewaluacji było wykonanie badania pt. „Ocena skuteczności
i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektu Poddziałania 1.3.3, Poddziałania
1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów
realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich”. Działanie 1.3 skupia się na aktywizacji
zawodowej i integracji społecznej osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na
rynku pracy.
Głównym celem badania było dokonanie oceny skuteczności i trwałości wypracowanych
rezultatów w ramach projektów realizowanych w Działaniu 1.3 (Poddziałania 1.3.3, 1.3.5,
1.3.6), z uwzględnieniem analizy porównawczej projektów realizowanych w partnerstwie
i projektów niepartnerskich.
Badaniu poddane były projekty realizowane na terenie całego kraju w okresie od momentu
uruchomienia Programu do końca 2012 roku.
Zakres podmiotowy badania obejmował przedstawicieli beneficjentów systemowych oraz
odbiorców wsparcia w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5, 1.3.6 POKL, tj.:

młodzież w wieku 15-25 lat ze szczególnymi trudnościami w dostosowaniu się do
warunków życia i pracy, kwalifikującą się do objęcia wsparciem przez Ochotnicze
Hufce Pracy, kadrę OHP,

osoby przebywające w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich oraz
pracowników tych placówek,

młodzież zagrożoną wykluczeniem społecznym, w tym młodzież zagrożoną konfliktem
z prawem i młodzież, która weszła w konflikt z prawem,

osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi
niepełnosprawnościami sprzężonymi, a także rodziny i najbliższe otoczenie tej grupy
społecznej,

osoby reprezentujące podmioty pełniące
realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6.
funkcję
partnerów
w projektach
5.2. Opis metod badawczych i sposobu ich realizacji
W ramach badania ewaluacyjnego wykorzystane zostały metody i techniki badawcze, dzięki
którym kompleksowo udało się odpowiedzieć na problemy badawcze sformułowane na
potrzeby niniejszego badania. Prace w ramach projektu prowadzone były od listopada 2013
Strona 13
roku do lutego 2014 roku. W trakcie realizacji ewaluacji wykorzystano kryteria: skuteczności,
trafności i efektywności. Na etapie pozyskiwania informacji posłużono się metodami
gromadzenia danych, wyniki natomiast zostały poddane analizie, przy zastosowaniu różnych
narzędzi analitycznych.
5.2.1. Metody gromadzenia danych
Metody gromadzenia danych polegają na terenowym zbieraniu materiałów do późniejszej
analizy. Na potrzeby ewaluacji Poddziałania 1.3.3, 1.3.5 oraz 1.3.6 wykorzystano następujące
techniki badawcze:
1) Badanie CAWI skierowane do pracowników instytucji integracji społecznej
i zawodowej
Badania metodą CAWI przeprowadzone zostały wśród przedstawicieli instytucji zajmujących
się integracją społeczną i zawodową w ramach Działania 1.3 PO KL (Poddziałań 1.3.3, 1.3.5
oraz 1.3.6). Podczas badania przeprowadzano łącznie 136 wywiadów, w tym:

110 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania 1.3.3,

15 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania 1.3.5,

11 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania 1.3.6.
Zaproszenie do udziału w badaniu zostało wysłane do wszystkich instytucji zajmujących się
realizacją projektów z poszczególnych Poddziałań. Do podmiotów zaangażowanych
w Poddziałanie 1.3.5 oraz Poddziałanie 1.3.6 prośba o udział w badaniu została powtórzona
telefonicznie. Liczba wywiadów przypadających na poszczególne Poddziałania była
proporcjonalna do liczby instytucji zaangażowanych w ich realizację.
2) Badanie CATI z osobami objętymi wsparciem
Badania ankietowe z wykorzystaniem techniki CATI przeprowadzone zostały wśród osób
objętych wsparciem w ramach Działania 1.3 PO KL (Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 oraz 1.3.6).
Wykonanych zostało 217 wywiadów telefonicznych, w tym:

97 z uczestnikami projektów Poddziałania 1.3.3 (kadra – 35, młodzież– 62),

21 z uczestnikami projektów Poddziałania 1.3.5,

99 z uczestnikami projektów z Poddziałania 1.3.6 (kadra – 36, osoby niepełnosprawne
– 63).
Wielkości grup zostały dobrane proporcjonalnie do liczby uczestników projektów, za
minimalną liczebność próby dla jednej grupy przyjęto 20 osób.
3) Badanie IDI z przedstawicielami instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów
Strona 14
Wywiady pogłębione IDI zostały przeprowadzone z przedstawicielami instytucji realizujących
działania projektowe. Przeprowadzonych zostało łącznie 9 wywiadów IDI, w tym:

3 z przedstawicielami instytucji zajmujących się realizacją projektów z Poddziałania
1.3.3,

1.3.5,

1.3.6.
4) Badanie ITI z uczestnikami projektów, otoczeniem osób niepełnosprawnych oraz
partnerami
Pogłębione wywiady telefoniczne przeprowadzone zostały z następującymi grupami
respondentów. Łącznie wykonano 25 rozmów, w tym:

5 z uczestnikami projektów z Poddziałania 1.3.3,



5 z osobami z otoczenia osób niepełnosprawnych,

5 z osobami reprezentującymi partnerów projektów Poddziałania 1.3.6 PO KL.
5) Badania FGI z przedstawicielami kadry zarządzającej beneficjenta systemowego oraz
z członkami zespołów bezpośrednio zaangażowanych w realizację projektów
W ramach niniejszej ewaluacji przeprowadzono trzy zogniskowane wywiady grupowe.
Zostały one zorganizowane odpowiednio: w Ministerstwie Sprawiedliwości, w Komendzie
Głównej OHP oraz w głównej siedzibie PFRON. Na spotkania zaproszono przedstawicieli
kadry zarządzającej oraz zespołów projektowych dla każdego z Poddziałań.
6) Panel ekspertów
W ramach badania zorganizowany został panel ekspertów, w którym wzięli udział specjaliści
z różnych obszarów, istotnych w kontekście niniejszej ewaluacji, w szczególności:

wykluczenia i integracji społecznej,

zagadnień rynku pracy,

problemów młodzieży z trudnościami przystosowawczymi i wychowawczymi,

problemów osób niepełnosprawnych.
Strona 15
Panel ekspertów odbył się w Poznaniu, wzięło w nim udział łącznie 8 ekspertów, z których
każdy prezentował którąś z powyżej wymienionych dziedzin. Panel ekspertów został
zrealizowany na końcowym etapie badania.
5.2.2. Metody analizy danych
Metody analizy danych skupiają się na analizie i weryfikacji informacji zastanych oraz
zgromadzonych podczas badań terenowych. W ramach niniejszej egalizacji wykorzystano
4 techniki analityczne:
1) Analiza danych zastanych (desk research)
Analiza danych zastanych została wykonana na podstawie zgromadzonych przez Ewaluatora
oraz przekazanych przez CRZL materiałów. Badanie zostało przeprowadzone metodą
gabinetową, która opierała się na analizie materiałów zastanych. W głównej mierze polegała
na wyszukaniu, zebraniu oraz analizie istniejących już materiałów z obszaru badań.
Ewaluator opierał się na ekspertyzach i przygotowanych na zlecenie CRZL opracowaniach
z lat ubiegłych, dokumentach strategicznych (np. dokumentacja programowa POKL), bazy
danych statystycznych dotyczące projektów (np. baza PEFS) oraz materiałach publikowanych
przez Główny Urząd Statystyczny.
2) Wykonanie studium przypadku
W ramach badania przygotowano szczegółowe opisy przypadków, oparte przede wszystkim
na analizie zastanej dokumentacji (wnioski o dofinansowanie projektów, wnioski o płatność,
baza PEFS – udostępnione Wykonawcy przez Zamawiającego). Studium przypadku
w szczególności obejmowało zagadnienia związane z: organizacją projektów, ich celami,
podejmowanymi działaniami, czy liczbą uczestników. Ewaluator podczas analizy skupił się
również na sprawach związanych z budżetem projektów oraz ewentualnymi problemami
wynikającymi w trakcie ich realizacji. W ramach niniejszej ewaluacji dokonano analizy
25 projektów, w tym:

11 projektów w ramach Poddziałania 1.3.3,

3 projektów w ramach Poddziałania 1.3.5,

11 projektów w ramach Poddziałania 1.3.6.
3) Analiza SWOT
Analiza SWOT pozwoliła podsumować przeprowadzone badania oraz wyniki analiz. Dzięki
zebranym i przeanalizowanym całościowo materiałom udało się stworzyć nowe wnioski
i poddać krytycznej ocenie uzyskane wcześniej dane. Analizę SWOT wykonano oddzielenie
dla każdego z Poddziałań oraz jedną ogólną dla wszystkich badanych projektów.
Strona 16
4) Analiza porównawcza
Wykorzystana technika analityczna miała na celu dokonanie porównania skuteczności
i efektywności projektów realizowanych w formule partnerskiej i niepartnerskiej. Dokonano
wieloaspektowej analizy w oparciu o dane ilościowe, jakościowe oraz informacje zastane.
Analiza w szczególności objęła: problematykę zarządzania projektami, prowadzone formy
wsparcia, procedury związane z realizacją projektu oraz zagadnienia finansowe.
Strona 17
6. WYNIKI BADANIA
6.1. Poddziałanie 1.3.3
6.1.1. Opis Ochotniczych Hufców Pracy
Ochotnicze Hufce Pracy (OHP) to państwowa jednostka budżetowa nadzorowana przez
ministra właściwego do spraw pracy. OHP wykonują zadania Państwa w zakresie
zatrudnienia oraz przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieży,
a także zadania w zakresie jej kształcenia i wychowania. Do głównych zadań tej jednostki
należy: aktywizacja społeczna, zawodowa i ekonomiczna młodzieży, podwyższanie
kwalifikacji zawodowych lub przekwalifikowania, wspieranie wszelakich inicjatyw, które
działają przeciw bezrobociu, organizowanie zatrudnienia oraz organizowanie
międzynarodowej współpracy młodzieży. Podopiecznymi OHP jest młodzież w wieku 15-25
lat, którą można podzielić na 3 grupy:
A. młodzież zaniedbana o zmniejszonych szansach życiowych, pochodząca ze środowisk
niedostosowanych
społecznie,
w dużej
części
patologicznych,
czasem
kryminogennych, mająca trudności w nauce (placówki opiekuńczo-wychowawcze),
B. absolwenci szkół ponadgimnazjalnych (bądź uczniowie ostatnich klas tych szkół) oraz
absolwenci wyższych uczelni – młodzież wykształcona i posiadająca pewne
kwalifikacje zawodowe, ale zagrożona bezrobociem (jednostki realizujące zadania na
rzecz rynku pracy),
C. uczniowie szkół ponadgimnazjalnych i studenci, którzy w czasie wolnym od nauki
chcą pracować za pośrednictwem OHP, zdobyć doświadczenie zawodowe i przy okazji
poprawić własną sytuację materialną (jednostki realizujące zadania na rzecz rynku
pracy).
Realizacja działań odbywa się poprzez Komendę Główną OHP oraz podległych jej
bezpośrednio 16 Wojewódzkich Komend OHP i 9 Centrów Kształcenia i Wychowania OHP.
Potencjał organizacyjny instytucji tworzy ogólnopolska sieć wyspecjalizowanych jednostek:

opiekuńczo-wychowawczych, których jest 219 (w tym: Centra Kształcenia
i Wychowania, Ośrodki Szkolenia i Wychowania, Hufce Pracy oraz Środowiskowe
Hufce Pracy). W tych jednostkach skupionych jest obecnie ponad 33,5 tys. młodych
osób,

realizujących zadania na rzecz rynku pracy, tworzące sieć blisko 620 podmiotów,
a wśród nich: Centra Edukacji i Pracy Młodzieży, Młodzieżowe Biura Pracy i ich filie,
Młodzieżowe Centra Kariery, Punkty Pośrednictwa Pracy, Kluby Pracy, Mobilne
Centra Informacji Zawodowej,
Strona 18

szkoleniowych (78), w tym Ośrodki Szkolenia Zawodowego (ponadregionalne) oraz
Rejonowe Ośrodki Szkolenia Zawodowego Młodzieży i Ośrodki Szkolenia
Zawodowego EFS.
Wymienione jednostki można określić jako otwarte, choć w różnym stopniu. To znaczy, że
działają one na rzecz miejscowej społeczności, przy współpracy i współdziałaniu z lokalnymi
władzami samorządowymi, pracodawcami, stowarzyszeniami i fundacjami działającymi na
określonym terenie.
Młodzież może zostać przyjęta do placówki OHP tylko dobrowolnie, chociaż jest ona
kierowana do niej przez kuratorów, poradnie pedagogiczno-psychologiczne, ośrodki pomocy
społecznej, pogotowia opiekuńcze, sądy dla nieletnich, policję i domy dziecka. W przypadku
bardzo trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej jest możliwość przebywania w placówce
i otrzymywania wyżywienia bez konieczności ponoszenia kosztów.
OHP uzupełniają wykształcenie ogólne podopiecznych w zakresie szkoły podstawowej lub
gimnazjum, ale jednocześnie dokształcają w wykonywaniu określonej pracy lub zdobywaniu
kwalifikacji zawodowych na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Szkolenie ogólne
odbywa się w szkołach publicznych. Natomiast przygotowanie do zawodu jest prowadzone
przez pracodawcę z zewnątrz lub zdobywane poprzez udział w specjalistycznych
warsztatach. Aby przygotować się do zawodu potrzebne są 3 lata. Po tym czasie uczestnik
dostaje świadectwo ukończenia szkoły, natomiast po pozytywnym zdaniu egzaminu
z przygotowania zawodowego – tytuł zawodowy lub zaświadczenie o odbytym przyuczeniu
do zawodu.
Do struktury OHP od 2011 roku należą także Ośrodki Szkolenia Zawodowego. W tych
placówkach odbywają się kursy i szkolenia przeznaczone dla pracowników, pracodawców,
osób bezrobotnych kierowanych przez Powiatowe Urzędy Pracy oraz dla innych osób
chcących nauczyć się zawodu lub określonych umiejętności potrzebnych na rynku pracy.
OHP organizuje przedsięwzięcia edukacyjne, kulturalno-oświatowe, rekreacyjno-sportowe
i turystyczne, a także oferuje stałe wsparcie ze strony psychologa oraz innych specjalistów
w celu wychowania młodzieży. Do najważniejszych obszarów działalności należy: profilaktyka
uzależnień, negatywnych zachowań, zdrowotna, edukacyjna oraz aktywizacja w różnych
dziedzinach życia społecznego.
Aby zapewnić jak najlepszą pomoc organizowane są usługi w formach: pośrednictwa pracy,
poradnictwa zawodowego, informacji zawodowej, warsztatów aktywnego poszukiwania
pracy, szkoleń oraz programów rynku pracy. Zadania te realizowane są przez doradztwo,
pośrednictwo pracy oraz szkolenia zawodowe, które odbywają się w Centrach Edukacji
i Pracy Młodzieży (49), Młodzieżowych Biurach Pracy (49), ich filiach (58), Klubach Pracy
(105), Punktach Pośrednictwa Pracy (120), Ośrodkach Szkolenia Zawodowego EFS (36),
Mobilnych Centrach Informacji Zawodowej (49) oraz Młodzieżowych Centrach Kariery (157).
OHP osiąga bardzo dobre wyniki. Do Młodzieżowych Biur Pracy w 2012 roku zapisało się
Strona 19
178 tys. młodzieży poszukującej pracy, pozyskano 175 tys. miejsc pracy, skierowano do pracy
ponad 180 tys. osób, z czego 117 tys. podjęło zatrudnienie. Organizowane są giełdy i targi
pracy, które pomagają w pośrednictwie. W 2012 roku OHP przewodniczyło 204 targom pracy
oraz 1 268 giełdom pracy na terenie całego kraju.
6.1.2. Realizowane projekty
Informacje ogólne o projektach, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3
W ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL w perspektywie finansowej 2007-2013 realizowanych
było 16 projektów, dla 11 z nich przeprowadzono studium przypadku:

projekt: „Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy”;

projekt: „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój”;

projekt: „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój II edycja”;

projekt: „Nasza przyszłość”;

projekt: „Nasza przyszłość 2”;

projekt : „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój III edycja”;

projekt: „Młodzieżowa Akademia Umiejętności”;

projekt: „Nowoczesne kompetencje kadry Ochotniczych Hufców Pracy”;

projekt: „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój IV edycja”;

projekt: „Nasza przyszłość 3”;

projekt: „Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej Ochotniczych
Hufców Pracy”.
Oprócz objętych badaniem, KG OHP jest beneficjentem innych projektów w ramach
Poddziałania 1.3.3:

projekt: „OHP jako realizator usług rynku pracy”;

projekt: „Identyfikacja potrzeb i oczekiwań młodzieży na rynku pracy”;

projekt: „Młodzieżowa Akademia Umiejętności 2”;

projekt: „Nowe perspektywy”;

projekt: „Nowe perspektywy 2”.
Strona 20
Spośród poddanych analizie projektów, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3,
8 skierowanych było bezpośrednio do młodzieży („Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie –
Rozwój” – 4 edycje; „Nasza przyszłość” – 3 edycje; „Młodzieżowa Akademia Umiejętności”)
natomiast 3 dotyczyły wsparcia kadry OHP („Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy”;
„Nowoczesne kompetencje kadry OHP”; „Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczowychowawczej OHP”).
Realizacja wszystkich projektów obejmowała obszar całego kraju. Ich wdrażanie umożliwiło
stworzenie sieci wojewódzkich koordynatorów, którzy pełnią funkcję łączników pomiędzy
Komendą Główną OHP, a pojedynczymi placówkami. Poniżej, w postaci wykresu Gantta (Tab.
1) przedstawiony został rozkład realizacji projektów z Poddziałania 1.3.3 w czasie.
Strona 21
Tab. 1 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.3 – wykres Gantta
Realizacja projektu
2008
2009
Tytuł projektu
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
od
do
Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój
08-09-15
09-02-28
Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój II edycja
09-05-01
09-12-31
Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój III edycja
10-05-01
10-12-31
Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie – Rozwój IV edycja
11-04-01
11-12-31
Nasza przyszłość
09-05-01
09-11-30
Nasza przyszłość 2
10-04-01
10-10-31
11-04-01
11-10-31
Młodzieżowa Akademia Umiejętności
10-05-01
10-09-30
Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy
08-07-01
08-12-31
Nowoczesne kompetencje kadry OHP
10-06-01
10-12-31
Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej OHP
11-07-01
12-08-31
[źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie]
2010
II
III
Strona 22
2011
IV
I
II
III
2012
IV
I
II
III
IV
Do tej pory zrealizowano cztery edycje projektu z cyklu „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie
– Rozwój”, każdy z nich trwał po trzy kwartały. Pierwsza edycja rozpoczęła się w roku 2009,
natomiast czwarta zakończyła się w ostatnim kwartale roku 2011. W ramach przedsięwzięć
realizowane były usługi doradztwa zawodowego na rzecz młodzieży oraz prowadzone kursy
i szkolenia, zgodne z wybranym przez doradcę i uczestnika kierunkiem dalszego kształcenia.
W szczególności były to: szkolenia zawodowe, kursy językowe, kursy na prawo jazdy,
szkolenia miękkie, np. szkolenia z przedsiębiorczości, warsztaty psychologiczne. Celem
projektów była aktywizacja zawodowa oraz integracja społeczna młodzieży narażonej na
wykluczenie społeczne.
Cykl projektów „Nasza przyszłość”, w bieżącej perspektywie finansowej składał się z trzech
edycji, pierwsza rozpoczęła się w maju 2009 roku, ostatnia skończyła się w ostatnim kwartale
roku 2011. Wsparcie udzielane w ramach przedsięwzięć było skierowane przede wszystkim
do młodzieży pochodzącej ze środowisk patologicznych i kryminogennych oraz rodzin
dysfunkcyjnych, wobec której sąd rodzinny orzekł nadzór kuratorski. Celem prowadzonych
działań było przede wszystkim wyrównanie szans edukacyjnych i szans na rynku pracy oraz
niwelowanie zaburzeń rozwojowych młodzieży. W ramach projektów młodzież w wieku od
15 do 18 lat uczestniczyła w indywidualnych konsultacjach z doradcą zawodowym oraz
w kursach i warsztatach podwyższających kompetencje zawodowe i społeczne.
Projekt „Młodzieżowa Akademia Umiejętności” rozpoczął się w maju 2010 roku i trwał
5 miesięcy. Skierowany był do osób objętych wsparciem przez OHP – młodzieży
o zmniejszonych szansach życiowych, pochodzącej ze środowisk marginalnych, z rodzin
dysfunkcyjnych, niedostosowanej społecznie, wymagającej i poszukującej opieki oraz
możliwości kształcenia i zdobycia przygotowania zawodowego. Obejmował indywidualne
oraz grupowe doradztwo zawodowe, szkolenia (np. języki obce) oraz kursy i praktyki
zawodowe.
We wszystkich wymienionych powyżej projektach doradztwo i poradnictwo zawodowe było
przeprowadzone przed skierowaniem uczestnika na poszczególne szkolenia i miało na celu
zidentyfikowanie indywidualnych predyspozycji i zainteresowań tak, by wybór dalszej ścieżki
kształcenia i kariery był optymalnie dopasowany do osoby.
W ramach projektu „Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy” przeprowadzono szkolenia
specjalistyczne i językowe dla pracowników OHP oraz zorganizowano trzy zagraniczne wizyty
studyjne. Szkolenia były prowadzone w trzech modułach edukacyjnych.
Beneficjentami projektu „Nowoczesne kompetencje kadry OHP” byli pracownicy
Ochotniczych Hufców Pracy. Przedsięwzięcie składało się z serii szkoleń specjalistycznych,
kursów językowych oraz trzech zagranicznych wizyt studyjnych.
Projekt „Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej OHP” dotyczył
wyłącznie pracowników opiekuńczo-wychowawczych placówek. W ramach projektu kadra
Strona 23
OHP brała udział w studiach podyplomowych, w placówkach przeprowadzano szkolenia
i warsztaty oraz zorganizowano trzy zagraniczne wizyty studyjne.
Strona 24
Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania 1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich
Projekt
Termin
realizacji
Szkolenie kadry
Ochotniczych
Hufców Pracy
1.07.2008 31.12.2008
Szkolenie –
Praktyka –
Zatrudnienie –
Rozwój
15.09.2008 28.02.2009
Szkolenie –
Praktyka –
Zatrudnienie –
Rozwój II edycja
1.05.2009 31.12.2009
Tab. 2 Podstawowe informacje na temat projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3
Uczestnicy
Cel główny
Rekrutacja
Działania i wsparcie
(plan/realizacja)
wzmacnianie
efektywności
w oparciu o dokumentację Wsparcie kadry:
funkcjonowania
OHP
jako
na
temat
kwalifikacji 1. szkolenia specjalistyczne
750/753 pracowników
instytucji rynku pracy poprzez
pracowników OHP oraz 2. wizyty studyjne: 3
OHP
doskonalenie zawodowe kadry
indywidualnych
ankiet 3. szkolenia językowe dla kadry kierowniczej
OHP
zgłoszeniowych
i merytorycznej OHP
I. Wsparcie młodzieży:
3 000/2 916, beneficjenci
1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia z prawnikiem,
podzieleni
na
3
zajęcia i konsultacje z doradcą zawodowym
kategorie:
zgłoszenia
indywidualne 2. szkolenia zawodowe: kursy zawodowe
A – młodzież w wieku 16- kandydatów weryfikowane 3. szkolenia miękkie: treningi i warsztaty psychologiczne,
17 lat – 705 osób.
przez komisje rekrutacyjne, szkolenie z przedsiębiorczości
aktywizacja
społecznoB – młodzież w wieku 18- rekrutacja podejmowana we 4. inne: zajęcia z lekarzem, wyrównywanie różnic
zawodowa młodzieży zagrożonej
25 lat – 1 590 osób
współpracy
z placówkami w nauce, kursy językowe, kurs prawa jazdy, kurs
wykluczeniem społecznym
C –młodzież, która ma i instytucjami
lokalnymi komputerowy
ukończone 16 lat i co (szkoły,
placówki II. Pozostałe działania:
najmniej rok edukacji opiekuńcze, policja, itp.)
1. promocja projektu
w ramach OHP – 705
2. zarządzanie projektem
osób
3. adaptacja i wyposażenie sal dydaktycznych
4. zaangażowanie personelu zewnętrznego
2500/2378 (nieaktywna
1 doradztwo i poradnictwo: doradztwo zawodowe (2500
zawodowo
oraz
osób)
bezrobotna
młodzież, zgłoszenia
indywidualne 2. szkolenia zawodowe: kursy zawodowe (1184 osoby)
zagrożona wykluczeniem kandydatów weryfikowane 3. szkolenia miękkie: szkolenie z przedsiębiorczości (625
społecznym w wieku 15 - przez komisje rekrutacyjne, osób), zajęcia z psychologiem (2500 osób)
aktywizacja
społeczno24 lata), beneficjenci rekrutacja podejmowana we 4. inne: zajęcia wyrównawcze (500 osób), kursy
zawodowa młodzieży zagrożonej
podzieleni
na
2 współpracy
z placówkami komputerowe (2406 osób), kursy językowe (2394 osoby),
kategorie:
i instytucjami
lokalnymi kurs prawa jazdy (622 osoby)
A – młodzież w wieku 16- (szkoły,
placówki II. Pozostałe działania:
17 lat – 1 250 osób
opiekuńcze, policja, itp.)
B – młodzież w wieku 182. zarządzanie projektem
24 lat – 1 250 osób
3. adaptacja i wyposażenie sal dydaktycznych
4. zaangażowanie personelu zewnętrznego
Strona 25
Nasza przyszłość
Nasza przyszłość
2
Szkolenie –
Praktyka –
Zatrudnienie –
Rozwój III edycja
1.05.2009 30.11.2009
ograniczanie wśród uczestników
projektu tendencji do zachowań
aspołecznych w celu zwiększenia
ich
integracji
społecznozawodowej
495/386 osób w wieku
15-18 lat, wobec których
sąd rodzinny orzekł
nadzór kuratora
indywidualne zgłoszenia do
OHP, rekrutacji dokonują
kuratorzy, pedagodzy szkół,
pedagodzy jednostek OHP
oraz
wychowawcy
i opiekunowie grup
1.04.2010 31.10.2010
niwelowanie
zaniedbań
edukacyjnych,
ułatwienie
dostępu do usług rynku pracy
oraz
wzrost
kompetencji
społecznych w ciągu 5 miesięcy
540 osób w wieku 15-17 lat
wychowujących się w rodzinach
dysfunkcjonalnych
poprzez
udzielenie
kompleksowego
wsparcia
edukacyjnowychowawczego
15-18 lat, wobec których
sąd rodzinny orzekł
nadzór kuratora
kwalifikacja na podstawie
formularzy zgłoszeniowych,
dokumentacji szkolnej oraz
opinii kuratorów
1.05.2010 31.12.2010
aktywizacja społeczno-zawodowa
oraz kompensacja deficytów
społeczno-wychowawczych 2500
młodych osób w wieku 15-24,
zagrożonych
wykluczeniem
społecznym,
która
zakłada
dostarczenie
uczestnikom
odpowiednich
kwalifikacji
zawodowych oraz wiedzy na
temat zakładania działalności
gospodarczej,
umożliwienie
podwyższenia
umiejętności
językowych oraz umiejętności
w zakresie obsługi komputera jak
25/25
pracowników
OHP2500/2434(nieaktyw
na
zawodowo
oraz
bezrobotna
młodzież,
zagrożona wykluczeniem
społecznym w wieku 15 24 lata), beneficjenci
podzieleni
na
2
kategorie:
A - młodzież wieku 15 17 lat (1250 osób)
B - młodzież w wieku 18
– 24 lata(1250 osób)
ankiety
zgłoszeniowe
indywidualne,
weryfikowane przez komisje
w placówkach
OHP,
rozmowy kwalifikacyjne
1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia z zakresu aktywizacji
zawodowej, kurs przedsiębiorczości
2. szkolenia miękkie: warsztaty motywacyjnoaktywizujące
3. inne: obóz terapeutyczny, indywidualne konsultacje
psychologiczno-pedagogiczne, kursy komputerowe
II. Pozostałe działania:
1. doradztwo i poradnictwo: planowanie ścieżki
edukacyjnej i zawodowej, indywidualne badanie
predyspozycji i zainteresowań
2. szkolenia miękkie: warsztaty motywacyjnoaktywizujące, warsztaty rozwoju osobistego, zajęcia
i obozy socjoterapeutyczne
3. inne: zajęcia wyrównawcze, kurs komputerowy,
indywidualne wsparcie psychologiczne, kurs pierwszej
pomocy
1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia indywidualne oraz
grupowe z doradcą zawodowym, psychologiem oraz
prawnikiem
2. szkolenia zawodowe: praktyki i kursy zawodowe
3. szkolenia miękkie: kurs przedsiębiorczości, kurs
komputerowy
4. inne: kurs językowy, kurs prawa jazdy, zajęcia
wyrównawcze
II. Wsparcie kadry:
1. wizyty studyjne: przeprowadzenie wizyty studyjnej
w Belgii
Strona 26
również
udzielenie
im
kompleksowego
wsparcia
wychowawczo-dydaktycznego.
Młodzieżowa
Akademia
Umiejętności
Nowoczesne
kompetencje
kadry OHP
Szkolenie –
Praktyka –
Zatrudnienie –
Rozwój IV edycja
1.05.2010 30.09.2010
podniesienie
umiejętności
i kwalifikacji zawodowych osób
w wieku 16 - 20 lat, ułatwienie
dostępu do usług rynku pracy
1.06.2010 31.12.2010
nabycie nowych kompetencji
i umiejętności przez kadrę OHP (
zarówno wśród zatrudnionych
kobiet jak i mężczyzn ) poprzez
kompleksowe
doskonalenie
kwalifikacji, a co za tym idzie
wzmocnienie
efektywności
funkcjonowania
OHP
jako
instytucji rynku pracy
810/829
OHP
aktywizacja
społecznozawodowa młodzieży w wieku 15
24
lata
zagrożonej
2 750/2 679(nieaktywna
zawodowo
oraz
bezrobotna
młodzież,
zagrożona wykluczeniem
społecznym w wieku 15 24 lata),
beneficjenci podzieleni
na 2 kategorie:
A - młodzież wieku 15 17 lat (1250 osób)
01.04.2011 31.12.2011
16 - 20 lat
pracowników
rekrutacja przeprowadzana
w wybranych jednostkach
OHP wśród osób w wieku 16
- 20 lat z uwzględnieniem
młodzieży ze środowisk
zagrożonych
zjawiskami
patologicznymi
1.
doradztwo
i poradnictwo:
przeprowadzenie
warsztatów planowania ścieżki edukacyjnej i zawodowej
- doradca zawodowy OHP, warsztatów aktywizacji
zawodowej dla młodzieży - doradca zawodowy OHP,
indywidualnych badań predyspozycji zawodowych–
doradca zawodowy OHP
2. szkolenia zawodowe: szkolenia specjalistyczne (m.in.
kurs barmański, kurs glazurnika, dwutygodniowe staże
zawodowe - 300 osób
3. inne: kursy językowe
II. Pozostałe działania
1. lokalne i centralny sprawdzian umiejętności
zawodowych
2. zarządzanie projektem przez Komendę Główną OHP
zgłoszenia
pracowników
OHP
I. Wsparcie kadry:
1. szkolenia zawodowe i specjalistyczne
2. wizyty studyjne: Wielka Brytania, Holandia, Finlandia
1. promocja projektu,
2. zarządzanie i koordynacja projektu przez Komendę
Główną OHP
dobrowolne
jednostek
komisje
rekrutacyjne
w placówkach OHP, ankiety
zgłoszeniowe oraz rozmowy
kwalifikacyjne
1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia indywidualne oraz
grupowe z doradcą zawodowym, psychologiem oraz
prawnikiem
2.szkolenia zawodowe: kursy zawodowe, praktyki
zawodowe
3. szkolenia miękkie: kurs przedsiębiorczości, kurs
komputerowy
4. inne: kurs językowy, kurs pierwszej pomocy, kurs
prawa jazdy
Strona 27
B - młodzież w wieku 18–
24 lata(1500 osób)
Nasza przyszłość
3
1.04.2011 31.10.2011
Nowoczesne
kompetencje
kadry opiekuńczo
- wychowawczej
OHP
1.07.2011 31.08.2012
2. ewaluacja projektu
1. doradztwo i poradnictwo: spotkania z doradcą
dobrowolne
zgłoszenia, zawodowym,
planowanie
ścieżki
edukacyjnej
600/570osób
w wieku formularze
zgłoszeniowe, i zawodowej, konsultacje z psychologiem
wyrównanie szans edukacyjnych
15-18 lat, wobec których rozmowy
kwalifikacyjne, 2. szkolenia miękkie: zajęcia motywacyjno-edukacyjne,
i rozwojowych osób w wieku 15sąd rodzinny orzekł zaopiniowanie
przez zajęcia
socjoterapeutyczne,
obozy
edukacyjno17 lat z rodzin dysfunkcyjnych
nadzór kuratora
pedagogów,
rodziców, wychowawcze
pracowników OHP
I. Wsparcie kadry:
zgłoszenia
indywidualne, 1. szkolenia zawodowe i specjalistyczne
nabycie nowych kompetencji
520/538pracowników
weryfikacja
dokumentacji 2. Studia podyplomowe(z zakresu psychologii kryzysu
i umiejętności
wybranych
OHP
nt. kwalifikacji pracowników i interwencji kryzysowej)
pracowników OHP
OHP
3. 3 wizyty studyjne
4. inne: kurs języka obcego
[źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie oraz wniosków o płatność końcową projektów]
Strona 28
Działania realizowane w ramach projektów
W ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL należy wyróżnić dwie grupy projektów:


projekty, w których odbiorcami wsparcia była młodzież,
projekty, w których odbiorcami wsparcia byli pracownicy OHP.
Poddane analizie projekty z Poddziałania 1.3.3 objęły łącznie 14 981 osób1, w tym 12 829
podopiecznych OHP oraz 2 152 pracowników. W poniższych tabelach (Tab. 3 i Tab. 4)
przedstawiono liczbę osób biorących udział w poszczególnych formach wsparcia.
Projekty skierowane do pracowników OHP polegają przede wszystkim na wzmacnianiu
kompetencji kadry poprzez: szkolenia specjalistyczne, studia podyplomowe oraz wizyty
studyjne. Doskonalenie zawodowe oraz gromadzenie nowych doświadczeń przez
pracowników OHP ma podnieść poziom usług realizowanych na rzecz młodzieży.
Tab. 3 Liczba pracowników OHP, którzy otrzymali wsparcie w ramach projektów Poddziałania 1.3.3 w podziale
2
na poszczególne formy wsparcia
Tytuł projektu
Nowoczesne kompetencje kadry
Ochotniczych Hufców Pracy
opiekuńczo-wychowawczej
Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie –
Rozwój III edycja
Szkolenie
kadry
Ochotniczych
Hufców Pracy
Razem
Szkolenia/
warsztaty/
kursy
Wizyty
studyjne
Liczba
Studia
uczestników
podyplomowe
ogółem
793
50
0
829
478
50
45
542
0
25
0
25
718
48
0
756
1 989
173
45
2 152
[źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS]
Pracownicy najczęściej brali udział w szkoleniach, kursach i warsztatach. Tematyka szkoleń
dotyczyła: rynku pracy, tworzenia programów edukacyjno-resocjalizacyjnych, reagowania na
sytuacje agresji i dyskryminacji, realizowane były również kursy językowe.
W ramach projektu „Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy” zrealizowano 16 różnych
szkoleń specjalistycznych w trzech modułach:
1
2

Moduł „Rynek pracy” (szkolenia obejmowały m.in.: doradztwo zawodowe,
identyfikacja potencjału klienta, zarządzanie projektami, prowadzenie szkoleń),

Moduł „Tworzenie programów edukacyjnych i resocjalizacyjnych” (szkolenia
obejmowały m. in.: stosowanie nadzoru pedagogicznego, depresja wśród dzieci,
Dane pochodzą z bazy PEFS (obejmującej dane zgromadzone do końca roku 2012)
Jedna osoba mogła brać udział w więcej niż jednej formie wsparcia
Strona 29
zapobieganie agresji, wdrażanie programów edukacyjnych, mediacje i rozwiązywanie
konfliktów),

Moduł „Szkolenia językowe”(dla kadry kierowniczej i merytorycznej OHP).
Projekt „Nowoczesne kompetencje kadry OHP” oferował pracownikom 10 szkoleń
specjalistycznych w pięciu modułach:

Moduł „Edukacja i wychowanie” (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: pierwsza
pomoc, zastępowanie agresji, mediacje i rozwiązywanie problemów),

Moduł „Rynek pracy” (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: kluby pracy,
pośrednictwo pracy, komunikacja z klientami, nauczanie przedsiębiorczości,
prowadzenie zajęć i szkoleń dla młodzieży),

Moduł „Projekty europejskie i współpraca międzynarodowa” (szkolenia obejmowały
m.in. tematykę: realizacja projektów międzynarodowych),

Moduł „Ogólny” (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: zarządzanie czasem,
zarządzanie zasobami ludzkimi, kontrola zarządcza, budżet projektów, rekrutacja
i selekcja),

Moduł „Szkolenia językowe”(dla pracowników OHP).
W ramach projektu „Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej
Ochotniczych Hufców Pracy” było realizowanych dziewięć szkoleń, między innymi
dotyczących: metod diagnostycznych, animacji wolnego czasu, pierwszej pomocy, pracy
z młodzieżą agresywną, reagowania na przejawy dyskryminacji, profilaktyki uzależnień,
radzenia sobie ze stresem.
Projekty, skierowane do młodzieży różnią się pomiędzy sobą charakterystyką grupy
docelowej, np. wiekiem osób objętych wsparciem. Zgodnie z założeniami przedsięwzięć do
każdego uczestnika projektu stosowane jest indywidualne podejście, przed przystąpieniem
do szkoleń biorą oni udział w grupowych i/lub indywidualnych zajęciach z doradcą
zawodowym.
Strona 30
Tab. 4 Liczba młodzieży, która otrzymała wsparcie w ramach projektów Poddziałania 1.3.3 w podziale na poszczególne formy wsparcia
Szkolenia/
warsztaty/
kursy
Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie
Rozwój
Rozwój II edycja
Szkolenie – Praktyka– Zatrudnienie
Rozwój III edycja
Rozwój IV edycja
Nasza przyszłość
Młodzieżowa Akademia Umiejętności
Razem
Doradztwo
Poradnictwo
zawodowe
Pomoc
prawna
Staże/
praktyki/
przygotowanie
zawodowe
Indywidualne
Plany Działań
Pośrednictwo
pracy
Liczba
uczestników
ogółem
Inne
–
2 941
2 121
2 175
617
186
404
134
758
2 998
2 459
1 698
1 615
1
21
10
5
1 159
2 498
2 497
2 498
3
1
443
0
0
2
2 498
2 747
478
539
599
447
12 707
2 747
406
535
599
449
11 053
31
435
519
577
434
5 789
1
0
369
0
0
989
36
0
0
0
299
985
1
1
99
0
0
515
0
1
3
1
15
159
2 675
492
538
598
441
6 663
2 751
497
539
599
449
12 829
–
–
–
3
3
Jedna osoba mogła brać udział w więcej niż jednej formie wsparcia
Strona 31
Spośród prawie 13 000 osób – młodzieży, która otrzymała wsparcie w ramach projektów
Poddziałania 1.3.3 PO KL najczęściej prowadzone było poradnictwo zawodowe, szkolenia
oraz doradztwo. Szkolenia, warsztaty i kursy oraz doradztwo i poradnictwo zawodowe były
realizowane we wszystkich omawianych projektach. Prawie 1 000 uczestników otrzymało
również pomoc prawną, która była realizowana w projektach: „Szkolenia – Praktyka –
Zatrudnienie – Rozwój” oraz „Nasza przyszłość 2”.
Na kolejnym wykresie (Rys. 1) wskazano liczbę uczestników projektów realizowanych
w poszczególnych województwach.
Rys. 1 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL
Duże, jasnozielone koła oznaczają liczbę młodzieży objętej wsparciem w ramach
realizowanych projektów – jej wielkość opisana jest liczbą powyżej. Ciemnozielonymi
kropkami oznaczono liczbę pracowników OHP, którzy otrzymali wsparcie w ramach
projektów Poddziałania 1.3.3 PO KL – liczebność tej grupy podana jest poniżej.
Na wykresach poniżej (Rys. 2 i Rys. 3) przedstawiono rozkład długości trwania udziału
uczestników w projektach, odpowiednio w przypadku młodzieży i pracowników.
Strona 32
Rys. 2 Długość trwania wsparcia na rzecz młodzieży w ramach projektów Poddziałania 1.3.3
Rys. 3 Długość trwania wsparcia na rzecz kadry w ramach projektów Poddziałania 1.3.3
Udział w projekcie jednego uczestnika przeciętnie trwał 127 dni, w przypadku młodzieży było
to 140 dni, natomiast kadra szkoliła się średnio 50 dni. Najdłuższe formy wsparcia
przewidywały poszczególne edycje projektów „Szkolenie – Praktyka – Zatrudnienie –
Rozwój”.
Budżet projektów – podział środków na działania
Łączna wartość poddanych analizie projektów to 88,8 mln zł. Kwota ta wydatkowana została
w latach 2008-2012. Największą wartość miały cztery projekty z serii „Szkolenie – Praktyka –
Zatrudnienie – Rozwój” (od 16 do 19 mln zł). Mniej kosztochłonne były przedsięwzięcia
skierowane do pracowników OHP, przewidywały wydatki w przedziale 1-2 mln zł.
Ogółem bezpośrednie wsparcie dla uczestników projektów stanowiło 86,7% budżetów
realizowanych projektów, przy czym ww. udział procentowy był wyższy w tych skierowanych
Strona 33
do pracowników OHP, niż do młodzieży. Kolejną istotną kategorię w wydatkach
projektowych stanowi zarządzanie – przeciętnie7,5% budżetów projektów. Podział środków
na poszczególne działania w analizowanych przedsięwzięciach przedstawiono w poniższej
tabeli (Tab. 5).
Strona 34
Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania 1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich
Projekt
Tab. 5 Wydatki na realizację projektów w ramach Poddziałania 1.3.3
Poszczególne kategorie wydatków [%]
Wartość
Wartość na
monitorowa
wsparcie
informacja
koszty
rozliczanie
projektu
1 uczestnika
rekrutowanie
nie
uczestników i promocja zarządzania i doradztwo
i ewaluacja
Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie
18 829 503,00 zł
6 276,50 zł
89%
2%
7%
0%
- Rozwój
16 006 891,00 zł
6 402,76 zł
87%
2%
7%
0%
- Rozwój II edycja
Nasza przyszłość
3 166 095,00 zł
6 396,15 zł
78%
3%
7%
0%
4 500 000,00 zł
8 333,33 zł
77%
6%
11%
0%
15 967 257,00 zł
6 323,67 zł
89%
0%
7%
0%
- Rozwój III edycja
Młodzieżowa
Akademia
2 157 400,00 zł
4 794,22 zł
86%
0%
10%
0%
Umiejętności
19 140 421,00 zł
6 960,15 zł
88%
0%
8%
0%
- Rozwój IV edycja
5 197 368,00 zł
8 662,28 zł
78%
7%
6%
0%
Szkolenie kadry Ochotniczych
1 000 000,00 zł
1 333,33 zł
93%
3%
2%
0%
Hufców Pracy
990 966,00 zł
1 223,41 zł
92%
6%
0%
0%
opiekuńczo-wychowawczej
1 824 070,00 zł
3 507,83 zł
94%
0%
4%
0%
OGÓŁEM PODDZIAŁANIE 1.3.3
86,7%
1,9%
7,5%
0,0%
Strona 35
inne
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
2%
5%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
1%
0%
0%
1%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0,1%
0,4%
0,0%
W przeliczeniu na jednego uczestnika niższą wartość miały projekty realizowane na potrzeby
kadry. W tym kontekście najdroższa okazała się seria projektów „Nasza Przyszłość”.
Budżet projektów – koszty poszczególnych form wsparcia
W ramach projektów realizowanych na rzecz młodzieży udzielano uczestnikom różnych
forma wsparcia, w szczególności były to:








szkolenia zawodowe,
przygotowanie do poruszania się na rynku pracy (np. warsztaty motywujące),
zajęcia wyrównawcze,
szkolenia ogólne, np. kursy językowe, prawo jazdy, kursy komputerowe,
doradztwo,
poradnictwo
w zakresie:
aktywizacji
zawodowej,
pomocy
psychologicznej, porad prawnych, w formie spotkań indywidualnych oraz zajęć
grupowych,
obozy terapeutyczne,
tworzenie kół zainteresowań,
staże i praktyki zawodowe.
Projekty skierowane do kadry obejmowały przede wszystkim:




szkolenia specjalistyczne,
studia podyplomowe,
szkolenia językowe,
wizyty studyjne.
Na dwóch kolejnych wykresach (Rys. 4 i Rys. 5) przedstawiono koszty poszczególnych form
wsparcia. Kropką oznaczono średni koszt formy wsparcia w projektach, natomiast pionowy
odcinek wskazuje najmniejszą i największą wartość.
Rys. 4 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia młodzieży
Strona 36
Rys. 5 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia pracowników OHP
W przeliczeniu na jednego uczestnika najdroższymi formami wsparcia dla kadry były studia
podyplomowe oraz wizyty studyjne, natomiast dla młodzieży obozy terapeutyczne oraz
szkolenia zawodowe. Duże różnice w kosztach organizacji szkoleń zawodowych oraz
w kosztach świadczenia doradztwa i poradnictwa wynikają w szczególności z tego, że różny
był zakres i sposób przeprowadzania danego szkolenia, czy pomocy doradczej (np. różna była
liczba godzin wsparcia, wielkość grupy).
Stopień osiągnięcia planowanych efektów
W zestawieniu zamieszczonym na początku rozdziału (Tab. 2) wskazana została różnica
pomiędzy pierwotnie planowaną liczbą uczestników projektów (pochodząca z wniosku
o dofinansowanie) oraz rzeczywistą wielkością, którą udało się osiągnąć (pochodzącą
z wniosku o płatność końcową). Na kolejnym wykresie (Rys. 6) przedstawiono te informacje
przy pomocy stopnia realizacji wskaźnika oraz zestawiono je z danymi dotyczącymi stopnia
realizacji budżetu projektu.
Strona 37
Rys. 6 Stopień realizacji wskaźnika – liczby uczestników projektu oraz planu finansowego projektu
[źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie i wniosków o płatność końcową]
Planowana wartość wskaźnika została osiągnięta w przypadku wszystkich projektów
skierowanych do kadry. W przypadku projektów, których uczestnikami była młodzież,
nieosiąganie planowanych rezultatów zdarzało się, jednak rozbieżności nie są bardzo istotne.
Najczęstszą przyczyną nieosiągnięcia zaplanowanej wartości było przerwanie wsparcia przez
uczestników projektów przed ich zakończeniem lub zrekrutowanie mniejszej liczby osób.
6.1.3. Wyniki badań
Bariery w dostępie do zatrudnienia
Badanie ilościowe wykazało, że największą barierą w dostępie do zatrudnienia dla młodzieży
objętej wsparciem przez Ochotnicze Hufce Pracy jest ogólna sytuacja na rynku pracy.
Odpowiedziało tak aż 84% respondentów (patrz Rys. 7). Kolejną co do wielkości przeszkodę
stanowi wykształcenie młodzieży (58% wskazań). Poniższy wykres (Rys. 7) zawiera
przedstawienie wszystkich odpowiedzi respondentów, którymi byli pracownicy OHP.
Strona 38
Rys. 7 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP – perspektywa kadry
[źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI, próba 110]
Z wynikami tymi zgadzali się respondenci w badaniach jakościowych. Uczestnicy grupy
fokusowej potwierdzili, że najistotniejszą barierą w dostępie do zatrudnienia młodzieży jest
sytuacja na rynku pracy. Mało jest ofert pracy, szczególnie w niektórych regionach kraju.
Ważną barierą są cechy osobowe młodej osoby i uwarunkowania związane ze środowiskiem,
z którego pochodzą. Młodzież wspierana przez OHP pochodzi często z rodzin w trudnej
sytuacji materialnej, rozbitych, patologicznych. Przez to młodzi mają zaniżone poczucie
własnej wartości, nie wierzą w siebie, mają zaburzony obraz prawidłowych relacji między
ludźmi. „Najgorszy jest brak pewności siebie, bo wtedy muszą wziąć pracę, jaka jest
dostępna” – powiedział jeden z respondentów podczas grupy fokusowej. Jednocześnie
młodzi często mają braki w wykształceniu, jako że otoczenie rodzinne nie wspiera ich w tym
zakresie: np. nie pomaga w razie potrzeby w nauce, czy nie motywuje do pracy i wchodzenia
na kolejne szczeble edukacji. Podobnie otoczenie rodzinne nie stymuluje młodego człowieka
do podjęcia zatrudnienia i często samo nie przedstawia dobrych wzorców w tym zakresie,
gdy np. członkowie rodziny są bezrobotni lub nie przykładają się do obowiązków
zawodowych i zadowalają się pracą wymagającą niskich kwalifikacji. Jeden z respondentów
zauważył, że przyczyną jest również to, że część rodziców młodzieży objętej wsparciem przez
OHP pracuje w zawodach, które są wypierane przez inne, np. w przemyśle ciężkim,
hutnictwie, więc dziecko nie pójdzie w ich ślady, a dodatkowo rodzice ci nie mają rozeznania
Strona 39
na rynku pracy i nie potrafią dziecku doradzić. „Te dzieci są zdane na łaskę losu. W związku
z tym, często ich wybory nie są dobre” (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej).
Młodzież objęta wsparciem przez OHP doświadcza też stygmatyzacji, tzn. potencjalni
pracodawcy spoglądają na nią w określony, negatywny sposób, kierując się stereotypowym
przeświadczeniem, że to młodzież, która będzie sprawiała problemy i ma mniejsze zdolności
i niższe kwalifikacje, niż jej rówieśnicy (odpowiedziało tak 15% respondentów w badaniu
CAWI). Warto jednak zauważyć, że praca ośrodków OHP z przedstawicielami lokalnego rynku
pracy często owocuje zmianą wizerunku młodych wśród lokalnych pracodawców, co
obrazuje wypowiedź jednego z uczestników grupy fokusowej zapytanego, czy młodzież
dotknięta jest stygmatyzacją: „Nie mamy takiego doświadczenia, w żadnym wypadku.
Obracamy się w kręgu pracodawców, którzy są bardzo empatyczni i bardzo otwarci i chcą
współpracować, chcą współpracować z młodzieżą”. Tacy pracodawcy doceniają, że młodzież
przeszkolona przez OHP ma dużo wyższe kompetencje i doświadczenie zawodowe, niż inne
osoby w ich wieku, a to jest właśnie ich głównym oczekiwaniem w stosunku do pracownika.
Jeden respondent podsumował, że młodzież objęta wparciem przez OHP jest więc
uprzywilejowana na rynku pracy.
Kursy zawodowe organizowane przez OHP są dla młodzieży bardzo atrakcyjne, ponieważ
„dają im papier do ręki i umiejętności w konkretnym kierunku”, jak powiedział jeden
z uczestników grupy fokusowej, a pracodawcy poszukują pracowników z potwierdzeniem
kwalifikacji w postaci certyfikatów ukończenia kursu.
Sama młodzież jako największą barierę w znalezieniu pracy również wskazała złą sytuację na
rynku pracy, czyli przyczynę nie leżącą po jej stronie (średnia 3,5 w skali od 1-5 – patrz Rys. 8
poniżej).
Strona 40
Rys. 8 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP – perspektywa
młodzieży
[źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań CATI, próba 62]
Kolejne wskazanie również pokrywa się z odpowiedziami kadry: barierą jest niedostateczne
wykształcenie (średnia 3,1). Następnie młodzi wskazali, że oferty pracy nie są dla nich
zadowalające (średnia 2,41) – być może wysoki procent wskazań można tłumaczyć opinią
kadry OHP, że młodzież nierzadko ma nierealne oczekiwania i wyobrażenia na temat rynku
pracy. Barierą jest sytuacja rodzinna, czyli brak wsparcia ze strony rodziny lub mała
dyspozycyjność („Dzieci mam, byłam w ciąży” – odpowiedziała jedna z respondentek
zapytana o problemy w poszukiwaniu pracy). Młodzi wskazywali też na problemy prawne,
a także na swoje cechy osobowe, takie jak brak wiary w siebie i problemy w pracy z ludźmi.
Młodzi mają też świadomość, że nie mają „czystej karty” – sądzą, że inni oceniają ich z góry
i nie wierzą w nich.
Zasadność interwencji w aktualnej formie
Badania wykazały, że ocena zasadności projektów objętych ewaluacją jest bardzo wysoka.
Respondenci uważają, że działania projektowe uwzględniają specyficzne problemy i potrzeby
grup objętych wsparciem oraz że są właściwie zaplanowane, co potwierdziła analiza danych
z przeprowadzonych badań ilościowych i jakościowych. Działania są komplementarne
względem siebie i wszystkie razem są bardzo skuteczne.
Strona 41
Indywidualizacja wsparcia
Należy podkreślić, że w ramach projektów dużą staranność przykłada się do dopasowania
wsparcia do indywidualnych potrzeb danej osoby. Ważną rolę pełnią tu zajęcia z doradcą
zawodowym, który bada predyspozycje oraz preferencje osoby i dostosowuje ofertę
szkoleniową do aktualnych potrzeb regionalnego, czy nawet lokalnego rynku pracy –
„próbujemy znaleźć złoty środek” (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Doradca
wspólnie z uczestnikiem wsparcia tworzy indywidualny plan działań. Jeden z respondentów
zauważył, że taką pomoc rzadko otrzymuje młodzież spoza OHP i że wiele osób ze starszych
pokoleń również jej nie otrzymało, a pomoc ta jest niezwykle cenna, ponieważ pozwala
osobie określić się w kontekście zawodowym i uniknąć decyzji przypadkowych, które
wpływają na całą dalszą karierę.
Koncentracja na indywidualnych potrzebach osoby widoczna jest także w pomocy
psychologicznej – młodzież ma indywidualne spotkania z psychologiem (obok spotkań
grupowych). Zdaniem respondentów wywiadów pogłębionych jest to jedna
z najważniejszych form pomocy dla młodych.
Także kursy zawodowe proponowane są osobom z uwzględnieniem ich indywidualnych
potrzeb i preferencji, choć tu oferta nie zawsze jest elastyczna – w przypadku niektórych
projektów młodej osobie proponuje się kursy z określonej listy dostępnych aktualnie kursów.
Osoba z kadry OHP w wywiadzie ITI powiedziała: „przeważnie są robione testy
zainteresowań, ale wybór jest trochę zawężony”. Inna osoba, także w ramach wywiadu ITI,
stwierdziła: „Projekty są z roku na rok kopiowane i nie wszystkie formy wsparcia
odpowiadały młodzieży. Było to bardziej nastawienie na to, co my wiemy z góry, a nie na
faktyczne zapotrzebowanie. Były to najczęściej takie standardowe formy wsparcia”.
Większość respondentów twierdziła jednak, że oferta kursów jest dla młodzieży bardzo
interesująca i odpowiada jej potrzebom. Dawano przykłady sytuacji, w których organizowano
kursy zawodowe dla grupy osób zainteresowanych danym specyficznym tematem, jak
i przykłady sytuacji, gdy kurs zorganizowany został tylko dla jednej osoby (np. kurs strzyżenia
i pielęgnacji zwierząt). Pracownik jednej z jednostek OHP w ramach wywiadu IDI powiedział:
„jeśli chodzi o te projekty zawodowe, to robiliśmy takie panele dyskusyjne z młodzieżą, co im
się podoba co nie, co warto zmienić a co zostawić. Więc w trakcie trwania warsztatów, zajęć,
szkoleń, prowadzone były modyfikacje na rzecz uczestników”.
Należy pamiętać, że młodzi ludzie, nawet jeśli są wspomagani przez doradców zawodowych,
nie zawsze wiedzą, czego chcą i często ich wybory są przypadkowe. Uczestniczka wywiadu
pogłębionego (ITI) na pytanie, czy przy doborze formy wsparcia uwzględniono jej
indywidualne potrzeby, odpowiedziała: „Nie pamiętam. Szkolenia były z góry podane i się
tylko zgłosiłam”. Inna (w wywiadzie ITI) na pytanie dlaczego zdecydowała się na taką formę
szkolenia powiedziała: „Nie bardzo chciałam [na to szkolenie] iść. Chciałam iść na szkolenie,
ale nie wiedziałam na co, było dużo tych zawodów. Wybrałam szkolenie na kasę [fiskalną], bo
tam najwięcej przyjmują” (w sensie: jest dużo ofert pracy).
Strona 42
W przypadku wsparcia dla kadry z góry zaplanowano wachlarz kursów i szkoleń –
np. szkolenie z zakresu zastępowania agresji, czy kursy językowe. Pracownicy mieli też
możliwość podniesienia swojego wykształcenia w ramach studiów podyplomowych.
Wsparcie udzielane było z uwzględnieniem preferencji danej osoby. Czasem konkretna
propozycja wychodziła od tej osoby (np. wybór studiów podyplomowych), a czasem od
przełożonych („zostałam wytypowana przez Komendanta. Zostałam powiadomiona
o projekcie i wypełniłam ankietę” – dotyczy to wizyty studyjnej; wypowiedź w ramach
wywiadu ITI).
Efekty wsparcia
Analiza wniosków o płatność wykazała, że wskaźniki w projektach są na ogół osiągane –
dokładne informacje na ten temat zawarto w punkcie „Stopień osiągnięcia planowanych
efektów” na stronie 37. Jednym z wskaźników jest liczba osób przeszkolonych, która znalazła
zatrudnienie (kryterium jest podpisanie umowy na okres minimum 3-miesięczny). Jednak
respondenci podkreślali, że na efekty projektów nie należy spoglądać jedynie przez pryzmat
wskaźników produktu i rezultatu. Podkreślali oni, że młodzież zyskuje na wielu różnych
polach, tak w życiu zawodowym, jak i prywatnym – „aktywizacja, czy wyrównywanie szans,
to są takie pojęcia, które my według wskaźników osiągamy, ale tak naprawdę nie da się tego
zmierzyć tak do końca. Osoby, które bezpośrednio pracują z młodzieżą widzą najlepiej, że ta
młodzież zyskuje przy każdym działaniu, które jest do nich skierowane. Za każdym razem są
wygrani” (wypowiedź w ramach grupy fokusowej).
Zarówno kadra, jak i młodzież twierdzili, że wsparcie otrzymane w ramach projektów dużo
im dało. „Udział w projekcie zaspokoił moje potrzeby. Powiem szczerze, byłam bardzo
zadowolona z tego szkolenia” – powiedziała przedstawicielka kadry OHP w wywiadzie ITI.
Respondenci, którzy uczestniczyli w wizycie studyjnej, również byli bardzo zadowoleni
i mówili o dobrych skutkach wizyty: „Poznałam dużo ciekawych rzeczy, jak to wygląda, jak
wygląda sytuacja w innym kraju. Mogę powiedzieć, że wykorzystuję to w obecnej pracy” (z
wywiadu ITI). Inny uczestnik stwierdził natomiast, że wizyta studyjna była źródłem inspiracji
i nowych pomysłów, które wykorzystywane są w nowych projektach, jednak powiedział, że
współpracy nie udało się utrzymać – „Raczej polegało to na wizycie, poznaniu się, a nie
prowadzeniu później wspólnych działań” (z wywiadu ITI). Uczestnicy twierdzili, że otrzymane
wsparcie jest im przydatne: „Korzystam z nabytych umiejętności, rozwijam je” (z wywiadu
ITI); „poszerzyłam moje poglądy, powiększyłam wiedzę na ten temat” (z wywiadu ITI).
Z badań wynika, że sytuacja młodzieży na rynku pracy zmieniła się w wyniku udziału
w projekcie. Rysunek Rys. 9 pokazuje jaki procent młodzieży miał doświadczenie w pracy
przed przystąpieniem do projektu.
Strona 43
Rys. 9 Czy przed przystąpieniem do projektu miał Pan/miała Pani doświadczenie w pracy?
Jak widać na powyższym rysunku (Rys. 9), 65% młodych osób nie pracowało przed
przystąpieniem do projektu, z czego 13% starało się o pracę. Młodzież zapytano również
o to, czy jej sytuacja zawodowa zmieniła się po zakończeniu udziału w projekcie,
a odpowiedzi zostały przedstawione na rysunku Rys. 10. Wynika z niego, że 39% znalazło
pracę, a 13% osób znalazło lepszą pracę – „Dostałem pracę i pracuję w tej chwili. Po drodze
już ją zmieniłem. Miałem większą pewność w szukaniu pracy. Miałem kurs angielskiego,
prawo jazdy i komputerowy – to w tej chwili oprócz prawa jazdy wszystko mi pomaga”
(z wywiadu ITI). Bez pracy pozostaje 29% respondentów. Trzeba jednak pamiętać, że aż 34%
osób aktualnie nie szuka pracy, bo np. wciąż się uczy, ze względu na sytuację rodzinną
(np. ma małe dziecko), pracują tam, gdzie pracowały przed przystąpieniem do projektu lub
pracowały przez jakiś czas, ale znowu nie mają pracy.
Strona 44
Rys. 10 Czy Pana/Pani sytuacja zawodowa zmieniła się po zakończeniu udziału w projekcie?
19%
29%
13%
39%
pozostaję bez pracy
znalazłem/znalazłam pracę
znalazłem/znalazłam lepszą pracę
inne
Młodzież często znajduje pracę u tych pracodawców, u których odbywała praktyki
zawodowe, co jest jednoznacznym dowodem zadowolenia pracodawcy z pracy tych osób.
„To przełamuje stereotypy. Daje perspektywy normalnego zatrudnienia” – podkreślał
respondent podczas grupy fokusowej, pozytywnie oceniając formę wsparcia, jaką są praktyki
zawodowe. Nawet jeśli osoba nie otrzyma w danym momencie zatrudnienia, to nawiązane
kontakty mogą zaowocować w późniejszym czasie – zdarza się, że pracodawca poleca osobę
w innych potencjalnych miejscach pracy. Pracownicy OHP mają informacje od swoich
wychowanków, że ci po kursach znajdują także zatrudnienie poza granicami kraju – jest tak
np. w przypadku osób po kursie spawacza.
Nawet jeśli osoba nie znalazła zatrudnienia w wyniku udziału w projekcie (co przecież nie
zawsze było krótkoterminowym celem, np. w przypadku osób uczących się), to jednak
zyskała wiedzę jak poruszać się po rynku pracy, jak przygotować dokumenty aplikacyjne i jak
rozmawiać z pracodawcą. Młodzież otrzymuje też konkretną wiedzę i umiejętności.
Respondenci mówili też o podniesionej motywacji do poszukiwania pracy.
Jak już to wspomniano wyżej, czasem powodem tego, że młodzi nie znajdują zatrudnienia, są
ich nierealne wyobrażenia na temat pracy. Jeden z uczestników grupy fokusowej stwierdził,
że w ramach tworzenia indywidualnych planów działań młodzież „wypisywała takie, niekiedy
kosmiczne oczekiwania wobec pracy i pracodawcy”. Zgodnie z innym stwierdzeniem: „każdy
chciałby mieć dobrą pracę i dużo zarabiać” (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej).
Strona 45
Z badań prowadzonych w 2013 r. wynika, że pracodawców razi niekiedy postawa osoby
objętej wsparciem przez OHP, która sprawia wrażenie bardzo roszczeniowej4.
Z drugiej strony respondenci wskazywali, że młodzieży brakuje pewności siebie – młodzi
chcieliby więc dostać dobrą pracę, a jednocześnie brak im wiary w siebie oraz świadomi są
swoich braków w wykształceniu. Uczestnik grupy fokusowej stwierdził: „My pracując z tą
młodzieżą, mam wrażenie, że powinniśmy im mówić: jesteś w stanie to zrobić, powinieneś
wiedzieć, czego chcesz, brać to, sięgać po to”. Z pewnością należy więc budować pewność
siebie i poczucie własnej wartości u młodego człowieka, jednak z drugiej strony trzeba go tak
ukierunkować, aby potrafił realnie oceniać rzeczywistość.
I właśnie efekty społeczne są niezwykle istotną korzyścią ze wsparcia udzielanego w ramach
projektów. Braki w tej dziedzinie były wskazywane jako poważne bariery w dostępie do
zatrudnienia dla młodych. Projekty w odpowiednim stopniu uwzględniają ten aspekt i dzięki
udziałowi w nich młodzi zyskują wiarę w swoje możliwości i mają wyższą samoocenę. Ważną
rzeczą jest to, że młodzieży wpajane są pozytywne postawy, np. obowiązkowość. Osoba
lepiej też funkcjonuje w rodzinie, a także w grupie i w indywidualnych kontaktach z innymi
ludźmi. Respondenci wśród korzyści projektów wymieniali także podwyższanie świadomości
prawnej i obywatelskiej u młodej osoby, wzmocnienie psycho-emocjonalne, rozwijanie
kreatywności, zmniejszenie zagrożenia wykluczeniem społecznym. Efekty te przynoszą
indywidualne, a także grupowe, spotkania z psychologiem i innymi specjalistami (takimi jak
prawnik, seksuolog, doradca zawodowy, lekarz), ale także forma wsparcia sama w sobie:
w ramach projektów młodzi ludzie zwykle związani są z OHP przez dłuższy czas, otrzymują
wsparcie kompleksowe, spotykają się z rówieśnikami (w tym z młodzieżą, która nie ma
problemów kwalifikujących ją do bycia objętą wsparciem przez OHP) i uczą się
funkcjonowania w grupie.
Ważnym elementem w formowaniu pozytywnych postaw społecznych jest również
organizowanie młodzieży czasu wolnego, czyli np. wspólne wyjścia do kina, czy na basen.
Dzięki temu młoda osoba nabiera zaufania do instytucji i integruje się z wychowawcami
i rówieśnikami. Uczestnik grupy fokusowej powiedział „Naprawdę, po tym całym cyklu, po
całym tym projekcie widać było przemiany w tych młodych ludziach, to znaczy nabywali
pewności siebie, większej świadomości i można by tak długo mówić. Jednym słowem bardziej
odnaleźli się w społeczeństwie, nie czuli się sami, tak sobie pozostawieni, wiedzieli gdzie i do
kogo mogą przyjść”. Inna osoba z kadry (w ramach wywiadu IDI) powiedziała nt. projektu
„Nasza przyszłość” (dla młodzieży objętej nadzorem kuratorskim): „Na początku uczestnicy
byli wystraszeni, niepewni siebie społecznie, a po tych sześciu miesiącach byli zupełnie inni.
Wiedzą jak poruszać się na rynku pracy. Nie błądzą w ciemności. Dzieciaki odkryły swoje
umiejętności i zdolności”. Pracownicy OHP mogą także ocenić zmiany, które nastąpiły
w uczestnikach w dłuższym okresie, jako że młode osoby często pozostają w kontakcie
4
„Ocena jakości udzielonego wsparcia i jego dostosowania do potrzeb rynku pracy w ramach Poddziałania
1.3.3, Poddziałania 1.3.4 oraz Poddziałania 1.3.5 Priorytetu I PO KL”, CRZL 2013
Strona 46
z placówkami. Młodzi przychodzą do pracowników, z którymi nawiązali dobry kontakt i dzielą
się tym, co się w ich życiu dzieje.
W projektach dla młodzieży objętej nadzorem kuratorskim to właśnie aspekt uspołecznienia
młodego człowieka był najważniejszy, czyli nie skupiano się w nich na kwestii
bezpośredniego przygotowania do wejścia na rynek pracy (np. nie było kursów
zawodowych). W ramach tych projektów organizowano m.in. obozy terapeutyczne
i organizowano zajęcia rekreacyjne, w celu kształtowania umiejętności psychospołecznych
i hamowania zachowań ryzykownych wśród odbiorców wsparcia.
Młodzież zapytana o pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w jej życiu w wyniku projektu
(w życiu zawodowym oraz społecznym – np. odnalezienie się wśród znajomych i rodziny,
poszerzenie wiedzy i zainteresowań, rozwiązanie problemów), odpowiadała raczej, że zmian
nie ma – poza tymi, którzy znaleźli pracę. Jednak to naturalne, że młodzi ludzie nie mają
precyzyjnego wglądu w siebie i trudno im zobaczyć pewne procesy zmian w samych sobie,
a tym bardziej właściwie zidentyfikować ich przyczyny.
Należy jednak pamiętać o tym, że – pomimo osiągnięcia zakładanych wskaźników i bardzo
dobrych efektów projektów opisanych powyżej – oferowane wsparcie nie może być
skuteczne w sposób automatyczny i że nie jest ono takie w przypadku części młodzieży.
Pracownicy OHP podkreślali, że mają do czynienia z „trudną młodzieżą”, pochodzącą często
z rodzin patologicznych i defaworyzowanych środowisk, która nieraz nie chce nic zmieniać
w sobie lub w swoim życiu, pomimo starań instytucji. Część młodych rezygnuje
z uczestnictwa we wsparciu. Uczestnik grupy fokusowej powiedział: „To są osoby, które
z jakiegoś powodu nie radzą sobie tak do końca w systemie edukacji powszechnym i często
trafiają do nas nie dlatego, że są aniołkami z nieba, tylko są trudną młodzieżą. Trzeba zacząć
od podstaw, (…) od takiego przystosowania do życia w społeczeństwie. Problemy bywają
różne, czasami jest to kwestia butów: albo ich nie mają, albo są niemodne i to jest powodem
jego konfliktów. To są rzeczy dla nich po prostu gigantyczne. (…) Dlatego my zaczynamy od
tych działań psychologiczno-wspierających, co może się wydawać, że to jest takie
rozpuszczanie dzieciaków. Ale nie, to jest przystosowanie ich do społeczeństwa, pokazywanie
im normalnego życia”.
Projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL są racjonalne kosztowo, co
potwierdzali respondenci. Ich zdaniem podział kosztów na poszczególne działania jest
zasadny. Podczas grupy fokusowej padły natomiast głosy, że odczuwalne jest duże
obciążenie administracyjne: „Wiadomo, że my fizycznie nie pracujemy tylko w tym zakresie,
który mamy w dokumentach. Pracuje się nad tym wszystkim więcej, finansowa obsługa
i koordynatorzy i opiekunowie pracują o wiele więcej nad tym wszystkim, niż wykazują to
w dokumentach i nie mamy na to pieniędzy, ale to jest nasza praca”.
Podsumowaniem oceny skuteczności omawianych działań mogą być następujące
wypowiedzi respondentów: „Są bardzo potrzebne takie działania. Mamy ciągły kontakt
Strona 47
z podopiecznymi i widzimy, że jest takie zapotrzebowanie, że z tego korzystają. Mamy
porównanie do ich rówieśników, którzy nie mają takiej możliwości” (w ramach grupy
fokusowej); „Projekty 1.3.3 zapewniały i zapewniają bardzo dużo, bez tego [młodzi] wiele by
stracili. Jest to konkretna pomoc na całe życie” (w ramach grupy fokusowej).
Ocena efektywności poszczególnych form wsparcia
Projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL są względem siebie
komplementarne, co również bardzo podkreślali respondenci. Formy wsparcia oferowane
w ramach poszczególnych projektów razem tworzą całość, która przynosi bardzo dobre
efekty. Trudno w tym kontekście wyodrębnić działanie, które byłoby szczególnie efektywne.
Potwierdzają to wyniki badania ilościowego, którego wyniki przedstawiono na rysunku Rys.
11 – wyraźnie widać na nim, że większość form wsparcia została oceniona podobnie.
Rys. 11 Dostosowanie form wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.3 PO KL do specyficznych potrzeb
młodzieży oraz skuteczność form wsparcia
[źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI, próba 110]
Według pracowników OHP najskuteczniejszą formą wsparcia młodzieży są
szkolenia/warsztaty/kursy zawodowe (wynik 4,5 na skali od 1-5, patrz rysunek Rys. 11) oraz
są one ich zdaniem bardzo dopasowane do potrzeb młodzieży. W badaniach jakościowych
respondenci zgadzali się z tym stwierdzeniem i dodawali, że są one tak ważną formą
wsparcia, bo często kończą się certyfikatem, co jest cenne w oczach pracodawców. Kursy
i szkolenia zawodowe są jedną z droższych form wsparcia. „Ale jeśli mają przynieść jakieś
efekty, to musi to kosztować” – powiedział pracownik OHP w wywiadzie IDI.
Jednak sam certyfikat bez umiejętności znalezienia się na rynku pracy, umiejętności
sporządzenia aplikacji i rozmowy z potencjalnym pracodawcą, na niewiele się zda, nie
mówiąc już o kwestii doradzenia młodej osobie przy wyborze odpowiedniego kursu. „Nie
zaczynamy od razu od kursów zawodowych, tylko najpierw dajemy takie wsparcia,
u doradców czy psychologów, żeby dobrać konkretną formę wsparcia, która daje już jakiś
papier”; „nie zrobimy dobrego szkolenia zawodowego, jeśli nie będziemy mieć reszty działań”
– mówili respondenci podczas grupy fokusowej.
Strona 48
Respondenci biorący udział w wywiadach pogłębionych i w ramach grupy fokusowej
podkreślali wagę staży i praktyk zawodowych – to dzięki nim młoda osoba uczy się
obowiązkowości i odpowiedzialności – „Oni widzą, jak to jest pracować, że muszą
przychodzić od 8:00 do 16:00 i jest to zobowiązanie” (wypowiedź w ramach grupy
fokusowej). Jest to korzyścią samą w sobie. W badaniu ilościowym staże i praktyki były
drugim w kolejności wskazaniem (patrz rysunek Rys. 11).
Ważne jest także wsparcie psychologiczne, socjoterapeutyczne i wszelkie indywidualne
spotkania ze specjalistami, jako że – jak to już podkreślano – młodzież ma duży problem
z samoakceptacją i w relacjach z ludźmi. Ważnym elementem są również obozy
terapeutyczne, czy organizowanie wolnego czasu młodzieży, jako pokazanie jej wzorców, na
których może się potem opierać. Skuteczne są także zajęcia w małych liczebnościowo
grupach – młodzi wówczas „mają kontakt z nauczycielem, z prowadzącym. (…) Oni zdają
sobie sprawę z tego, że zasługują na uwagę i potrafią współpracować z grupą, odpowiadać
za nią wszyscy razem. Jak są zajęcia, a ktoś wyszedł na zewnątrz, to oni go wołają, żeby te
zajęcia odbyły się o czasie i wszystko było jak powinno” (podczas grupy fokusowej).
Wskazywano też na dobry skutek zajęć wyrównawczych, głównie tych indywidualnych: „tryb
indywidualny bardziej sprzyja dzieciom, bo nie wstydzą się powiedzieć i zapytać, jeśli czegoś
nie wiedzą” (w ramach wywiadu IDI).
Jak widać na rysunku Rys. 12, w przypadku kadry respondenci wskazywali na szkolenia jako
na najbardziej skuteczną formę wsparcia, a dalej na studia podyplomowe oraz wizyty
studyjne (ta trzecia z wymienionych form również miała wysoki poziom wskazań). Formą
szczególnie kosztowną są właśnie wizyty studyjne, jednak respondenci zgodnie podkreślali,
że efekty wyjazdów uzasadniają poniesione koszty.
Rys. 12 Najlepsze formy wsparcia dla osób pracujących z młodzieżą
Wsparcie dla kadry
Respondenci uważają, że działania projektowe polegające na wspieraniu kadry są potrzebne
i przekładają się na pomoc dla młodzieży znajdującej się pod opieką OHP – „projekty dla
Strona 49
kadry są dobre i bardzo dobre, tylko jest ich za mało. Myślę, że należy więcej inwestować
w kadrę”, powiedział jeden z uczestników grupy fokusowej. O szkoleniach, studiach
podyplomowych i innych formach respondenci mówili: „są to konkretne narzędzia do pracy”
(wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Pozytywnie oceniony został zarówno zakres, jak
i forma szkoleń „było to świetnie zorganizowane, ponieważ to były trzydniowe szkolenia.
Wszystko było w jednym miejscu, robione razem, szybko i po kolei. To się sprawdza”, ocenił
uczestnik grupy fokusowej. Niektórym odpowiadają takie krótkie formy, a inni zadowoleni są
z możliwości podjęcia nauki na studiach podyplomowych. Przełożony jednej z jednostek
wypowiadał się, podczas grupy fokusowej, że jego pracownicy byli bardzo zadowoleni:
„Gdyby nie to, że otrzymali taką możliwość, to nie wiem, czy by w ogóle coś zrobili w swoim
życiu zawodowym. Czy by mieli taką możliwość i czas na to, a to też jest jednak bardzo duże
wsparcie dla takiego pracownika, ważna ścieżka, to jego rozwój zawodowy”. Jest to dla
pracownika atrakcyjne i bardzo motywujące. Szkolenia pomagają kadrze nadążać za
zmianami w dzisiejszym świecie, w rozumieniu potrzeb i zachowania młodzieży: „Świat się
zmienia. My mamy różnych ludzi i materiał ludzki jest najbardziej nieprzewidywalnym
materiałem, jaki możemy spotkać, więc wyposażanie kadry w wiedzę, nowości, nadążanie za
trendami jest bardzo ważne, ponieważ my stojąc w miejscu tak naprawdę się cofamy”
(wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Widać tu motywację pracowników, aby zrozumieć
środowisko kulturowe i sposób myślenia i widzenia świata przez dzisiejszą młodzież.
Specyficzną formą wsparcia dla kadry są wizyty studyjne. Z jednej strony to forma bardzo
droga. Jednak z drugiej uczestnicy bardzo ją doceniają i wskazują na jej wymierne efekty.
„Wizyta studyjna ubogaca pod kątem doświadczenia zawodowego, pod kątem wymiany
doświadczeń, dobrych praktyk”; „to jest coś innego niż studia podyplomowe czy warsztaty, tu
wchodzimy konkretnie do danego zakładu pracy, firmy, możemy wymienić się
doświadczeniami, jak jest w tym konkretnym miejscu. Ze wszystkim po kolei możemy się
zapoznać, zobaczyć, dotknąć”(wypowiedzi w ramach grupy fokusowej). Pracownicy OHP
mówili, że czasami kontakty owocują realizacją wspólnych projektów.
Przeszkolony pracownik nie ma zobowiązania do pozostania u pracodawcy przez określony
czas, jednak w ostatnich edycjach projektów przyjęto zasadę, że pracownik po studiach
podyplomowych nie może zmienić pracy przez 2 lata. Do tej pory osoby do projektów
wyznaczane były przez kierownika placówki, który starał się nie kierować wsparcia do osób,
w przypadku których prawdopodobieństwo, że zmienią pracę, było wysokie. Żaden
z respondentów nie stwierdził, że rotacja pracowników stanowi problem.
Zapytani w badaniu ilościowym, czy potrzebują dodatkowego wsparcia w ramach rozwijania
swoich kwalifikacji, pracownicy OHP odpowiedzieli w 51%, że tak.
Strona 50
Jakość poszczególnych form wsparcia
Respondenci wysoko oceniają jakość oferowanych im form wsparcia. Z ankiety ilościowej
przeprowadzonej wśród młodzieży objętej wsparciem wynika, że oceniła ona atrakcyjność
form wsparcia na 4 w skali od 1-5, co pokazuje rysunek Rys. 13.
Rys. 13 Stopień atrakcyjności zakresu (programu) danej formy wsparcia
W wywiadach pogłębionych młodzi zapytani o to, co najbardziej im się podobało w danej
formie wsparcia mówili, że były to zajęcia praktyczne. Jedna osoba odpowiedziała: „Czas tam
spędzony, że nie trzeba było siedzieć w domu, a przy okazji mogłem podnieść swoje
kwalifikacje. Na zajęciach najpierw była teoria, a potem było praktycznie. Wszystko było
interesujące” (w ramach wywiadu ITI). Osoba pracująca w OHP powiedziała podczas
wywiadu IDI: „Ostatnio byłam na szkoleniu w Pile. Trafiłam na zajęcia językowe i tam była
pełna frekwencja. Widać, że dzieciaki były zaangażowane, chciały przychodzić na te zajęcia.
To wszystko zależy od podejścia jednostkowego osób. To też jest kwestia prowadzących”. Ta
sama osoba zwróciła uwagę na to, że czasem młodzież może nie być do końca zadowolona
ze wsparcia, bo miała inne oczekiwania, tzn. osoba chciała np. uczestniczyć jedynie w kursie
prawa jazdy, a nie było to możliwe i musiała zdecydować się na cały kilkumiesięczny program
szkoleń i kursów.
Głosy respondentów z kadry również były pochlebne: „Bardzo dobre trenerki, które
prowadziły zajęcia, jasny i przejrzysty sposób prowadzenia, dużo ćwiczeń, takich
praktycznych. Wszystko mi się podobało” (wypowiedź w ramach wywiadu ITI).
Potencjalnie istnieje ryzyko, że firma, która wygrała przetarg na prowadzenie kursów, nie
zapewni prowadzącego posiadającego kompetencje w pracy z bardziej wymagającą
młodzieżą, jednak zdaniem pracowników OHP nie stanowiło to nigdy większego problemu.
Nawet, jeśli się to zdarza, po interwencji firma zwykle przysyła w zastępstwo
niesprawdzającego się prowadzącego innego specjalistę. Dobrą praktyką niektórych
placówek OHP jest szczegółowe i trafne określenie wymagań podmiotowych w przetargach
i dobre przygotowanie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.
Strona 51
Problemy w projektach i dobre praktyki
Respondenci badania ilościowego wskazali opóźnienia jako największy problem występujący
przy realizacji projektów (57% wskazań, patrz rysunek Rys. 14). Jest to związane głównie
z przedłużającymi się procedurami udzielania zamówień publicznych, czasem z rekrutacją
uczestników, spowolnieniem działań w okresie wakacyjnym, a także dostępnością środków
na finansowanie działań projektowych (tylko w przypadku finansowania przedsięwzięcia ze
środków rezerwy celowej budżetu państwa). Respondenci mówili też o problemach
kadrowych w swoich instytucjach (brak wykwalifikowanych pracowników, nadmiar pracy),
czy problemach z rozliczeniami w projekcie („zbyt duża ilość dokumentacji” – odpowiedź
w ramach badania CAWI). Jednak wiele osób (aż 34% badanych) odpowiedziało, że nie
napotykało na problemy w trakcie realizacji działań projektowych.
Rys. 14 Problemy napotykane w trakcie realizacji projektów
Żaden z problemów nie został oceniony jako poważny. Ogólnie pierwszą reakcją
respondentów na pytanie o problemy w projektach było to, że większych problemów nie ma
– „Myślę, że nie można mówić o problemach, raczej o drobnych trudnościach, które
w ramach projektów mieliśmy” (w ramach wywiadu IDI).Pojawiały się głosy o niskiej czasami
motywacji młodych osób do uczestnictwa w szkoleniach, o opuszczaniu przez nich zajęć.
Zdarzają się też przypadki losowe, gdy osoba zrekrutowana do projektu nie może w nim
jednak uczestniczyć.
W przypadku opóźnień uczestnik grupy fokusowej powiedział: „Potem da się to wszystko
nadrobić, nie jest to coś, co rzutuje potem na realizację [projektu]”. W przypadku kłopotów
Strona 52
z motywacją młodzieży zwiększała się rola opiekuna grupy, a także kładziono większy nacisk
na organizowanie zajęć w ramach kreatywnego spędzania czasu, co uznano za element
motywujący do uczestnictwa w projekcie. Pracownicy OHP mówili też, że czasem zajęcia
prowadzone przez trenerów były odpowiednio modyfikowane i prowadzone w formach
i miejscach ciekawych dla uczestników, rozmawiano także z młodzieżą indywidualnie
(rozmowy motywujące – wizyty domowe, rozmowy telefoniczne).
W kontekście omawiania problemów w projektach warto podkreślić, że projekty realizowane
przez OHP są dobrze zaplanowane i przebiegają bardzo sprawnie. Projekty systemowe OHP
są realizowane od wielu lat i na ich przestrzeni Komenda Główna OHP wypracowała zestaw
dobrych praktyk, które są przesyłane do poszczególnych jednostek realizujących projekty.
„Nie jesteśmy nową instytucją, która zaczyna dopiero raczkować, wchodzi w realizację takich
projektów. (…) cały czas powstają wytyczne do każdego projektu i one są z roku na rok
wykorzystywane” – powiedziała osoba podczas grupy fokusowej. Taki zestaw dobrych
praktyk jest niezmiernie pomocny dla pracowników realizujących projekty, szczególnie dla
tych, którzy nie mają w tym doświadczenia. Sam wniosek o dofinansowanie jest zwykle zbyt
ogólny i zawiera opis działań do wykonania, ale nie opis sposobu wykonania ich. Uczestnik
grupy fokusowej stwierdził, że inne niż OHP instytucje często opierają się w swojej pracy
jedynie na wniosku o dofinansowanie – „I widać jak się motają, 150 rzeczy na raz, tu
niedopatrzone, tam niedopatrzone. Te wytyczne to tak naprawdę komentarz do wniosków,
jak się zachować w danej sytuacji”. Zestaw dobrych praktyk i wypracowane metody
wdrażania projektów pozwalają więc uniknąć większości problemów, z jakimi często
borykają się beneficjenci projektów realizowanych w ramach POKL.
Wpływ działań na polityki publiczne
Zdaniem respondentów projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.3 mają wpływ na
realizację polityk publicznych, głównie na politykę związaną z rynkiem pracy: „Jak najbardziej
to, co robimy, wpisuje się w politykę rynku pracy i to jest w ogóle część polityki rynku pracy.
W końcu jesteśmy jednostką i realizujemy politykę prowadzoną przez Ministerstwo Pracy”,
powiedział uczestnik grupy fokusowej. Jednostki OHP współpracują też z lokalnymi urzędami
pracy, urzędami miasta czy gminy oraz – z drugiej strony – z pracodawcami. Uczestnik grupy
fokusowej podkreślał, że taka współpraca jest często sformalizowana: opiera się na
porozumieniach zawieranych z różnymi instytucjami, samorządami, funkcjonują
wojewódzkie rady OHP, w skład których wchodzą przedstawiciele wszystkich władz
samorządowych, lokalnych z danego województwa, a także instytucje pożytku publicznego.
„I to funkcjonuje. Sama to prowadzę i wiem, że raz w miesiącu organizowane są spotkania,
ale oprócz tego różne inne akcje realizujemy” – powiedziała osoba podczas grupy fokusowej.
Działania realizowane w projektach wpisują się również w politykę edukacyjno-oświatową,
jako że dotyczą one kształcenia zawodowego. „Bardzo często te działania się zazębiają. U nas
możesz brać udział w projekcie, ale po skończeniu możesz brać udział w innych szkoleniach,
które podniosą kwalifikację zawodowe” (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Niektóre
Strona 53
jednostki OHP podejmują współpracę ze szkołami, np. w zakresie identyfikacji i rekrutacji
młodzieży potrzebującej wsparcia.
Kursy zawodowe są szczególnie cennym wsparciem polityki edukacyjno-oświatowej, biorąc
pod uwagę niedoskonałości obecnego powszechnego systemu edukacji. Szkolnictwo
zawodowe jest formą skostniałą: nie dość, że nie uwzględnia aktualnej sytuacji na rynku
pracy, to jeszcze jest w regresie, jako że coraz więcej uczniów wybiera szkoły licealne,
zamiast szkół zawodowych, co skutkuje brakiem na rynku specjalistów z różnych zawodów
(„mamy zbyt wiele osób z doświadczeniem ogólnym, gdzie tak naprawdę potrzeba nam osób
z doświadczeniem technicznym, zawodowym”, jak ocenił przedstawiciel kadry OHP podczas
grupy fokusowej). Natomiast kursy zawodowe realizowane w ramach projektów
organizowane są z uwzględnieniem aktualnych potrzeb lokalnych rynków pracy. Dodatkowo
są one krótsze, niż kształcenie w szkołach zawodowych. Jest to więc forma bardzo
elastyczna.
Są również inne polityki wspierane przez działania projektowe, jak np. profilaktyka
i promocja zdrowia (młodzież ma np. zajęcia z profilaktyki uzależnień, spotkania
z seksuologiem), polityka równości szans i niedyskryminacji (poprzez wspieranie młodzieży
zagrożonej wykluczeniem i o mniejszych szansach na rynku pracy i w życiu społecznym).
W kontekście wpływu na polityki publiczne warto podkreślić, że Ochotnicze Hufce Pracy są
dużą i dobrze zorganizowaną instytucją, składającą się z wielu jednostek na terenie całego
kraju – „mamy organizację zajmującą się młodzieżą wiejską, dzieciaki z blokowisk, itd. (…)
nasza sieć wydaje mi się obejmuje wszystkie środowiska. Zaczynamy od metropolii,
schodzimy do mniejszych i aż do wiosek”, powiedział uczestnik grupy fokusowej.
6.1.4. Analiza SWOT
Poniżej (Tab. 6) przedstawiono analizę SWOT dla projektów realizowanych w ramach
Poddziałania 1.3.3 PO KL. Analiza stanowi podsumowanie rozważań poczynionych na
podstawie wyników badań pierwotnych oraz przeglądu dokumentacji.
Strona 54
Tab. 6 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL
Mocne strony
 koszty działań towarzyszących wsparciu są stosunkowo niskie, dzięki
rozwiniętej strukturze jednostek OHP
 projekty dostosowane są do specyficznych potrzeb młodzieży
 formy wsparcia dopasowuje się indywidualnie do uczestnika projektu,
biorąc pod uwagę jego predyspozycje, zainteresowania, problemy
 nauka realizowana jest przy pomocy nowoczesnych metod, na
nowoczesnym sprzęcie
 formy wsparcia nastawione są na aspekt praktyczny
 pozytywny wpływ na politykę rynku pracy w kontekście kształcenia
zawodowego
Szanse
 cykle krótkich projektów realizowanych w kilku turach dają możliwość
wprowadzania zmian w kolejnych edycjach, wynikających z doświadczeń
przy ich realizacji
 projekty prowadzone są przez instytucje posiadające duże doświadczenie
w zakresie pracy z młodzieżą
 przeszkolenie pracowników gwarantuje wyższy poziom realizacji
obowiązków służbowych również poza projektami
 oferta szkoleń zawodowych jest dopasowana do lokalnego rynku pracy
 do realizacji projektów możliwe jest wykorzystanie własnych zasobów
kadrowych, lokalowych oraz infrastrukturalnych
 szkolenia kończą się europejskimi certyfikatami, co umożliwia podjęcie
pracy również za granicą
 dzięki uzyskanym kwalifikacjom i doświadczeniu zwiększają się szanse
młodzieży na podjęcie pracy i zmianę statusu społecznego
Słabe strony
 działania są realizowane w formule projektowej, a problemy młodzieży
występują w sposób ciągły
Zagrożenia
 realizacja usług w formule zamówień publicznych generuje ryzyko
opóźnień w projektach
 realizacja niektórych usług szkoleniowych w formule zamówień
publicznych generuje ryzyko nieodpowiedniego przygotowania trenerów
i nauczycieli do grupy docelowej
 szybko zmieniające się potrzeby rynku pracy i młodzieży wymagają
częstych zmian w projektach i dokształcania się kadry
 uczestnicy
projektów
(młodzież)
pochodzą
często
z rodzin
dysfunkcyjnych, przebywanie w takim środowisku obniża motywację do
udziału w projektach i podjęcia pracy
[źródło: opracowanie własne]
Strona 55
6.2.1. Opis Ministerstwa Sprawiedliwości, zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich
Od 1946 roku pod kuratelą Ministerstwa Sprawiedliwości znajdują się zakłady poprawcze
oraz schroniska dla nieletnich. Obok Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych,
Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii (instytucja podlegająca Ministerstwu Edukacji
Narodowej) oraz Ośrodków Kuratorskich są placówkami, które pełnią funkcję diagnostyczną,
resocjalizacyjną i zapobiegawczą stosowaną przez wymiar sprawiedliwości w Polsce wobec
osób nieletnich. Zakład poprawczy jest najsurowszym środkiem poprawczym jaki może być
zastosowany w stosunku do nieletnich. Do placówki resocjalizacyjnej trafiają osoby, wobec
których wcześniej wystosowane środki wychowawcze nie osiągnęły zamierzonych celów.
W zakładach Poprawczych umieszczani są nieletni, którzy ukończyli już 13 rok życia i mogą
przebywać w placówce do 21 lat5.
Schroniska dla nieletnich natomiast przeznaczone są dla młodzieży w wieku 13-21 lat,
podejrzanej o dokonanie czynu karalnego lub przestępstwa, w przypadku gdy okoliczności
i charakter wykonanego czynu, stopień demoralizacji i nieskuteczności dotychczasowych
środków wychowawczych przemawiają za przyszłym umieszczeniem w zakładzie
poprawczym. Placówka ma charakter tymczasowy i na mocy art. 27 Ustawy o postępowaniu
w sprawie nieletnich, łączny czas pobytu nie może przekraczać roku6.
Zakłady poprawcze dzielą się na trzy duże główne grupy zakładów :

zakłady resocjalizacyjne:
o charakter otwarty
o półotwarte
o charakter zamknięty
o o wzmożonym nadzorze wychowawczym;

zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla osób upośledzonych umysłowo;

zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich, którzy przejawiają zaburzenia
psychiczne lub inne zaburzenia osobowości, są uzależnieni od środków
odurzających, psychotropowych i alkoholowych oraz mogą być nosicielami wirusa
HIV.
5
Źródło: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/zaklady-poprawcze-schroniska-dla-nieletnich; pobrano: 3.02.2014 r.
o godz. 11:00
6
Źródło: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/zaklady-poprawcze-schroniska-dla-nieletnich; pobrano: dn.
3.02.2014 r. o godz. 11:00
Strona 56
Schroniska dla nieletnich natomiast dzielą się na dwa główne typy: zwykłe i interwencyjne.
Zgodnie z zapisami Ustawy7 „nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich, jeżeli
zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie
poprawczym, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów
czynu karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego. Schroniska
interwencyjne sprawują opiekę wychowawczą nad nieletnimi, którzy swoim postępowaniem
stworzyli zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego (na
mocy art. 10 par. 2 Kodeksu Karnego)8.
W Polsce obecnie działają 32 placówki pod nadzorem Ministerstwa Sprawiedliwości. Z czego
4 są przeznaczone dla dziewcząt, reszta dla chłopców. W całej strukturze jest 14 zakładów
poprawczych, 5 schronisk dla nieletnich – instytucje, które funkcjonują samodzielnie. Oprócz
tego funkcjonują placówki pełniące obydwie role – w kraju jest 10 zakładów poprawczych
i schronisk dla nieletnich. W całej strukturze są również 3 Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji
Społecznej, które wpisują się w rejestr placówek dla nieletnich. Jednostki dysponują 1 769
miejscami, w tym 1 579 dla chłopców i 190 dla dziewcząt. W schroniskach przebywać może
łącznie 492 osoby, a w zakładach poprawczych 1 277 osób. Placówki prowadzą szkoły
podstawowe, gimnazja oraz zasadnicze szkoły zawodowe9.
Główne cele i zadania zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich są bardzo podobne.
Skupiają się one na resocjalizacji nieletnich, która zakłada pozytywną zmianę ich postaw
w kierunku społecznie akceptowanym co zapewni im prawidłowy rozwój osobowości. Ważne
jest również kształtowanie ciekawych i interesujących zainteresowań, pasji i motywacji oraz
odpowiedniego systemu wartości i przestrzegania ustalonych zasad współżycia społecznego.
Zadania te ustrukturyzowane są poprzez cztery podstawowe działania wychowawcze:
•
•
•
•
nauczanie,
wychowanie,
przygotowanie do zawodu,
organizacja wolnego czasu.
Oprócz tych elementarnych założeń programowych, placówki realizują cele szczegółowe:
• usunięcie czynników wywołujących zachwiane stany osobowości,
• kształtowanie odpowiednich stanów osobowości poprzez likwidację negatywnych
zmian wywołanych wspomnianymi wyżej czynnikami,
• utrwalenie uzyskiwanych rezultatów resocjalizacji,
7
Art. 27 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich z późniejszymi zmianami
Źródło: http://www.infor.pl/prawo/dziecko-i-prawo/nieletni-i-prawo/209512,Schronisko-dla-nieletnich.html;
pobrano: dn. 3.02.2014 r. o godz. 11:00
9
Źródło: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/zaklady-poprawcze-schroniska-dla-nieletnich/; pobrano: dn.
3.02.2014 r. o godz. 11:00
8
Strona 57
• inspirowanie jednostek do samowychowania10.
Ministerstwo Sprawiedliwości pełniąc rolę beneficjenta środków unijnych z Europejskiego
Funduszu Społecznego objęło wsparciem zakłady poprawcze oraz schroniska dla nieletnich.
Informacje ogólne o projektach, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5
było 6 projektów. Trzy zostały zakończone do momentu rozpoczęcia niniejszej ewaluacji
i w związku z tym podlegają ocenie w ramach raportu:

projekt: „Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych
i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy
społecznej”;

projekt: „Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia
zakładów poprawczych”;

projekt: „Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy,
pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania
nieletnich do integracji zawodowej i społecznej”;
Oprócz objętych badaniem, Ministerstwo Sprawiedliwości jest beneficjentem innych
projektów w ramach Poddziałania 1.3.5:

projekt: „Kształcenie zawodowe nieletnich przebywających w zakładach poprawczych
i schroniskach dla nieletnich”;

projekt: „Podnoszenie kwalifikacji
pedagogicznych i niepedagogicznych
nieletnich”;

projekt: „Poprawa wizerunku i odbioru
poprawczych i schronisk dla nieletnich”.
zawodowych kluczowych pracowników
zakładów poprawczych i schronisk dla
społecznego
młodzieży
z zakładów
Dwa z wyżej wymienionych projektów skierowane były do młodzieży przebywającej
w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Trzeci natomiast polegał na
zorganizowaniu trzech konferencji poświęconych tematyce integracji zawodowej i społecznej
wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. W ramach Poddziałania
1.3.5 PO KL prowadzony jest również projekt, który ma służyć dokształcaniu pracowników
instytucji systemu penitencjarnego dla nieletnich, nie jest został on jednak objęty analizą
w ramach niniejszej ewaluacji.
10
Źródło: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/zaklady-poprawcze-schroniska-dla-nieletnich/;
3.02.2014 r. o godz. 11:00
pobrano:
dn.
Strona 58
Projekty obejmowały swoim zasięgiem obszar całego kraju. Instytucją realizującą
przedsięwzięcia we wszystkich przypadkach jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Poniżej,
w postaci wykresu Gantta (Tab. 7) przedstawiony został rozkład realizacji projektów
z Poddziałania 1.3.5 w czasie.
Strona 59
Realizacja
2008
2009
projektu
Tytuł projektu
I
II
III
IV
I
II
III
od
do
Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do
08-04-01 09-12-31
kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej
Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych
08-04-01 11-06-30
Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej
i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej 08-04-01 09-12-31
i społecznej
Strona 60
2010
IV
I
II
III
2011
IV
I
II
III
IV
Projekt pn. „Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach
dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej” miał na celu
zwiększenie szans na rynku pracy osób przebywających w zakładach poprawczych.
Uczestnicy projektu brali udział w warsztatach, szkoleniach i spotkaniach mających na celu
pomoc w radzeniu sobie z problemami związanymi z poszukiwaniem pracy. Przedsięwzięcie
realizowane było z wykorzystaniem sieci placówek: zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich.
W ramach projektu „Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do
opuszczenia zakładów poprawczych” utworzone zostały 2 hostele dla nieletnich. Początkowo
planowano realizację projektu aż do roku 2013 i utworzenie łącznie 10 hosteli – jednak ze
względu na zmniejszającą się liczbę wychowanków placówek, projekt ostatecznie objął
utworzenie 2 hosteli w okresie do czerwca 2011 roku. Nieletni zostali umieszczeni
w hostelach, w których samodzielnie zajmowali się obsługą gospodarstwa domowego.
Została im również udzielona pomoc w zakresie: kursów zawodowych oraz usług doradczych.
Projekt miał przygotować wychowanków do życia w społeczeństwie po opuszczeniu placówki
oraz zwiększyć ich szansę na uzyskanie zatrudnienia.
W ramach przedsięwzięcia pn. „Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich,
instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt.
przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej” zorganizowano trzy
konferencje, mające na celu lepsze rozpoznanie potrzeb i problemów wychowanków
w kontekście aktywizacji zawodowej i społecznej.
Strona 61
Projekt
Przygotowanie osób
przebywających w zakładach
poprawczych i schroniskach dla
nieletnich do kontaktów
z instytucjami rynku pracy
i pomocy społecznej
Rozwój kompetencji
społecznych osób
przygotowujących się do
opuszczenia zakładów
poprawczych
Konferencja przedstawicieli
zakładów dla nieletnich,
instytucji rynku pracy, pomocy
społecznej i partnerów
społeczno-gospodarczych nt.
przygotowania nieletnich do
integracji zawodowej
i społecznej
Termin
Uczestnicy
Cel główny
Rekrutacja
realizacji
(plan/realizacja)
1.04.2008 –
31.12.2009
Zwiększenie szans nieletnich na
uzyskanie zatrudnienia i lepszą
integrację ze społeczeństwem
po opuszczeniu ZP i SdN
poprzez
uzyskanie
wiedzy
(praktycznej
i teoretycznej)
o mechanizmach i procedurach
obowiązujących na rynku pracy
oraz wobec innych instytucji,
w tym pomocy społecznej.
1.04.2008 –
30.06.2011
Zwiększenie
aktywizacji
zawodowej
i pełniejsza
integracja społeczna nieletnich.
1.04.2008 –
31.12.2009
Rozpoznanie
i problemów
przebywających
w zakresie
zawodowej
społecznej.
potrzeb
nieletnich
w ZP i SdN
aktywizacji
i integracji
1008/841 nieletnich
przebywających w ZP
i SdN, w wieku 13-21
lat
22/22
nieletnich
przebywających w ZP
i SdN, osoby uczące
się
Nie dotyczy
Sposób rekrutacji opierał się
na
wskazaniach
wychowawców grup w ZP
i SdN
oraz
rozmowach
z nieletnimi.
Przedstawiono im propozycję
uczestnictwa we wsparciu
w ramach projektu.
Rekrutacja odbywała się na
bieżąco. W projekcie brali
udział nieletni, którzy rokowali
nadzieję na kontynuowanie
nauki
w warunkach
otwartych, wyrazili zgodę na
uczestniczenie
w projekcie,
uzyskali pozytywną opinię
opiekunów
oraz
Komisji
Rekrutacyjnej.
Nie dotyczy
I. Wsparcie nieletnich:
1. szkolenia zawodowe organizacja 3dniowych
cykli
obejmujących
moduł
teoretyczny i warsztatowy
2. konkursy
1. analiza potrzeb
2. przygotowanie podręcznika
3. przeprowadzenie konkursów dla nieletnich
wiedzy uzyskanej w projekcie
I. Wsparcie nieletnich:
1. doradztwo i poradnictwo:
2. organizacja hosteli
3. kursy: języków obcych, obsługi komputera,
prawa jazdy (kategorii B i innych)
1. badanie efektów projektu
2. analiza przydatności instytucji hostelu
3. ewaluacja
1. Promocja konferencji
2. Organizacja 3 konferencji (w tym publikacja
i dystrybucja materiałów pokonferencyjnych
w formie broszur informacyjnych)
Strona 62
Uczestnikami analizowanych, w ramach niniejszego badania projektów byli nieletni
przebywający w ZP i SdN. Łącznie poddane analizie projekty z Poddziałania 1.3.5 objęły miały
objąć 1030 wychowanków. W tabeli (Tab.9) przedstawiono liczbę nieletnich, biorących udział
w poszczególnych formach wsparcia.
Tab.9 Liczba nieletnich, która otrzymała poszczególne formy wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.5
Tytuł projektu
Szkolenia/
warsztaty/
kursy
Poradnictwo
zawodowe
Indywidualne
Plany Działań
Doradztwo
Przygotowanie
osób
przebywających
w zakładach poprawczych…
841
841
0
0
22
22
Rozwój kompetencji społecznych osób
22
22
przygotowujących się do opuszczenia…
Na wykresie (Rys. 15) wskazano liczbę uczestników w zależności od miejsca.
Strona 63
Projekt pn. „Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach
dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej” obejmował
realizację 3-dniowych warsztatów składających się z części teoretycznej (m. in. wykłady
i szkolenia dotyczące zatrudnienia i integracji społecznej, elementów prawa pracy,
wyszukiwania ofert pracy) oraz części praktycznej (m. in. szkolenie z pisania pism
urzędowych i CV, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej, doradztwo zawodowe,
indywidualne konsultacje). Przedsięwzięcie miało zwiększyć szanse na uzyskanie
zatrudnienia i lepszą integrację społeczną w szczególności poprzez poprawienie orientacji
wychowanków na rynku pracy. Udział jednego uczestnika w projekcie najczęściej trwał od
1 do 3 miesięcy i średnio wyniósł 64 dni.
W ramach projektu pn. „Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do
opuszczenia zakładów poprawczych” utworzono hostele dla nieletnich. Podczas pobytu
młodzieży w hostelach prowadzone były spotkaniami z doradcą zawodowym.
Przedsięwzięcie miało na celu przygotowanie nieletnich do życia w warunkach
wolnościowych oraz wyuczenia ich samodzielności. W ramach projektu została również
wykonana ocena skuteczności takiej formy wsparcia. W okresie realizacji projektu
w hostelach zamieszkiwało 35 chłopców, z czego udział w projekcie ukończyło
22 wychowanków. Udział jednego uczestnika w projekcie trwał średnio 325 dni.
Przedsięwzięcie pn. „Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku
pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania
nieletnich do integracji zawodowej i społecznej” polegało na organizacji trzech konferencji:
w Poznaniu, Krakowie i Warszawie, poświęconych problematyce przygotowania osób
z zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich do integracji zawodowej i społecznej. Do
udziału w spotkaniach zaproszono między innymi: przedstawicieli instytucji opieki i pomocy
społecznej, organizacji pozarządowych, pracodawców oraz świata naukowego.
Na kolejnym rysunku (Rys. 16) przedstawiono rozkład długości trwania udziału nieletnich
w ewaluowanych projektach.
Rys. 16 Długość trwania wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.5
Strona 64
Wskaźnikiem mierzącym efekty realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL była
liczba uczestników, którzy ukończyli udział w przedsięwzięciu. Na poniższym wykresie (Rys.
17) przedstawiono stopień realizacji projektu, w kontekście osiągnięcia wskaźnika, a także
postępu finansowego.
Główną przyczyną nieosiągnięcia planowanych wartości w projekcie „Przygotowanie osób
przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów
z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej” była zmiana sytuacji demograficznej w kraju,
które doprowadziła do zmniejszenie się liczby wychowanków placówek. W przypadku
projektu „Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia
zakładów poprawczych” osiągnięto wskaźnik zgodny z założeniami – udział w projekcie
zakończyło 22 nieletnich.
Budżet projektów
Podział środków na działania
Łączna wartość poddanych analizie projektów to 2,9 mln zł. Kwota ta wydatkowana została
w latach 2009-2011. Największą wartość miał projekt „Rozwój kompetencji społecznych
osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych” (2 mln zł).
Ogółem na bezpośrednie wsparcie dla uczestników projektów wydano 71,4% budżetu
projektów. Istotną w kontekście kosztów pozycją było również zarządzanie – przeciętnie
stanowiło 20,6% ogólnego wydatkowania.
Podział środków na poszczególne działania w analizowanych projektach przedstawiono
w poniższej tabeli (Tab.9).
Strona 65
Projekt
Tab. 10 Wydatki na realizację projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5
Wartość na 1
Wartość projektu
wsparcie
informacja
koszty
rozliczanie
monitorowanie
uczestnika
rekrutowanie
uczestników
i promocja
zarządzania i doradztwo
i ewaluacja
Przygotowanie osób przebywających
w zakładach
poprawczych
i schroniskach dla nieletnich do
750 000,00 zł
744,05 zł
71,1%
0,0%
23,5%
kontaktów z instytucjami rynku pracy
i pomocy społecznej
Rozwój kompetencji społecznych osób
przygotowujących się do opuszczenia
1 986 109,19 zł
90 277,69 zł
76,9%
0,6%
17,1%
zakładów poprawczych
Konferencja przedstawicieli zakładów
dla nieletnich, instytucji rynku pracy,
pomocy
społecznej
i partnerów
150 000,00 zł
nd
0,0%
0,0%
51,7%
społeczno-gospodarczych
nt.
przygotowania nieletnich do integracji
zawodowej i społecznej
71,4%
0,4%
20,6%
0,0%
0,0%
4,3%
1,2%
0,0%
0,8%
1,5%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
48,3%
0,0%
0,5%
2,1%
2,8%
Strona 66
inne
Koszty poszczególnych form wsparcia
W ramach projektów, zakładających wsparcie wychowanków ZP i SdN realizowane było
wsparcie w zakresie:



utworzono hostele dla nieletnich przygotowujących się do opuszczenia placówki,
zapewniono kompleksowe wsparcie wychowankom, obejmujące szkolenia, praktyki
i doradztwo zawodowe,
przeprowadzono szkolenia miękkie.
Poniżej (Tab. 11) przedstawiono koszty związane z przeprowadzeniem
w poszczególnych projektach, również w przeliczeniu na jednego uczestnika.
wsparcia
Tab. 11 Koszty bezpośredniego wsparcia uczestników w projektach 1.3.5 PO KL w przeliczeniu na 1 osobę
Wartość
Koszty
Liczba
Koszt na 1
Projekt
Formy wsparcia
projektu
wsparcia
uczestników
uczestnika
Przygotowanie
osób
przebywających
szkolenia miękkie
750 tys. zł
533 tys. zł
1008
400 zł
w zakładach
poprawczych…
Rozwój
kompetencji hostele, doradztwo
69 tys. zł
społecznych
osób zawodowe,
2 mln zł
1,2 mln zł
22
(ok. 3,5 tys. zł
przygotowujących się …
szkolenia, kursy
na miesiąc
W ramach projektu „Rozwój kompetencji społecznych…” w dwóch utworzonych hostelach
przebywało przez 2 lata łącznie 35 wychowanków, z których 22 ukończyło udział w projekcie.
Miesięczny koszt utrzymania jednego uczestnika, łącznie z zapewnieniem mu pomocy
doradczo-szkoleniowej wyniósł około 3,5 tys. zł. Dla porównania utrzymanie 1 osoby
w zakładzie poprawczym generuje miesięcznie wydatek rzędu 9-12 tys. zł. Zatem utrzymanie
wychowanka w hostelu jest formą tańszą niż w zakładzie zamkniętym.
Rekrutacja i dostosowanie wsparcia
Rekrutacją uczestników do projektów w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL zajmowali się
wychowawcy i pracownicy z placówek, w których były one prowadzone. Projekt:
„Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich
do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej” realizowany był we
wszystkich zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich na terenie kraju.
Wychowawcy proponowali wybranym nieletnim udział w projekcie, uczestnictwo w nich
rozpoczynali ci, którzy wyrazili chęć.
Trudniej było zakwalifikować się do projektu „Rozwój kompetencji społecznych osób
przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych”. Hostele powstały przy dwóch
placówkach dla chłopców – w Koszalinie i Świdnicy. W każdej z nich na stałe przebywało 6-8
chłopców. Nieletni, by stać się uczestnikiem projektu, musiał spełniać szereg warunków:
Strona 67
brano pod uwagę opinię wychowawców i opiekunów, zachowanie na przepustkach, a także
sytuację rodzinną kandydata.
Jak wynika z przeprowadzonych badań11, wychowankowie z ZP i SdN najczęściej
przystępowali do udziału w projektach ze względu na chęć rozwijania swoich umiejętności.
Wychowankowie placówek to osoby młode, które nie miały doświadczenia w pracy
(w badaniu CATI z uczestnikami osoby bez doświadczenia w pracy stanowiły 5%
respondentów). W związku z tym problemy ze znalezieniem pracy nie były dla nich główną
motywacją do wzięcia udziału w projekcie.
Zgodnie z założeniem projektów z Działania 1.3 PO KL udzielane wsparcie powinno być
możliwie dopasowane do osobistych predyspozycji, możliwości i zainteresowań uczestnika.
W projektach prowadzonych na terenie placówek możliwość indywidualizowania form
wsparcia ograniczana jest uwarunkowaniami funkcjonowania podmiotów. Prowadzenie
szkoleń często wymaga infrastruktury, sprzętu lub wyposażenia warsztatu. W przypadku
kursów zawodowych, do placówki przekazywana jest przykładowa lista tematów szkoleń, ma
ona jednak charakter propozycji. Oferta kursów/szkoleń jest ciągle rozszerzana zgodnie ze
zgłaszanym zapotrzebowaniem.
Decyzja o prowadzonych w jednostkach szkoleniach podejmowana jest na poziomie
centralnym – w Ministerstwie Sprawiedliwości. Przedstawiciele placówek zbierają od
wychowanków informacje o zapotrzebowaniu, a następnie przekazują je do Ministerstwa.
Inaczej wygląda to w przypadku młodzieży przebywającej w hostelach. Uczęszczają oni do
szkół publicznych oraz na wybrane przez siebie kursy w warunkach wolnościowych.
Oferowane w ramach projektów Poddziałania 1.3.5 PO KL formy wsparcia realizowane na
rzecz wychowanków ZP i SdN różnią się pomiędzy sobą charakterem, zakresem tematycznym
oraz celami ich prowadzenia. Przede wszystkim są to: szkolenia, warsztaty, doradztwo
zawodowe, pomoc prawna. Zdaniem pracowników placówek formy wsparcia są
zaprojektowane w taki sposób, by uzupełniały się wzajemnie i by zapewniały kompleksowe
wsparcie nieletnim12.Jednak jako najskuteczniejsze formy wymienia się szkolenia twarde,
a przede wszystkim takie, które kończą się uzyskaniem uprawnień lub certyfikatów (np.
szkolenia zawodowe, prawo jazdy). Tym bardziej, że dokumenty potwierdzające uzyskanie
przez nieletnich umiejętności nie zawierają nazwy projektu – a tym samym informacji
o odbyciu szkoleń w placówce.
Nie można jednak nie doceniać wagi warsztatów o charakterze miękkim (np. z zakresu
poszukiwania pracy, kultury osobistej). Wychowankom placówek penitencjarnych zazwyczaj
11
Badanie CATI z uczestnikami projektów, próba 21 osób
Opinia powtarzała się we wszystkich przeprowadzonych badaniach jakościowych (wywiady indywidualne,
grupy fokusowe, panel ekspertów)
12
Strona 68
brakuje wyniesionego z domu obycia – warsztaty skutecznie pozwalają uzupełnić te braki. Na
poniższym wykresie (Rys. 18) pokazano jak kształtuje się ocena poziomu skuteczności oraz
dopasowania oferty do potrzeb młodzieży13.
Rys. 18 Ocena poziomu dopasowania i skuteczności poszczególnych form wsparcia, w ramach 1.3.5 PO KL
Bardzo skuteczną i atrakcyjną formą wsparcia, chociaż dostępną wyłącznie dla wybranych
wychowanków, jest umieszczenie nieletnich w hostelach. Wychowankowie uczą się
samodzielności i życia w społeczeństwie. Ta grupa uzyskuje także dostęp do szerszego
wyboru szkoleń i kursów. Wsparcie w takiej formie generuje wyższe koszty niż same
szkolenia, charakteryzuje się jednak niską powracalnością do przestępczości wychowanków:
„nie wolno tego przeliczać na złotówki, trzeba pomyśleć, jaki byłby koszt gdyby on był na
zewnątrz, gdyby nie był resocjalizowany, ostatecznie w wielu przypadkach jest
zresocjalizowany”14(wypowiedź jednego ze specjalistów podczas panelu ekspertów).
W kontekście szybko zmieniających się warunków pracy z młodzieżą, bardzo ważnym
działaniem jest również rozwijanie umiejętności pracowników zakładów. Szkolenie kadry
przekłada się bezpośrednio na jakość pracy z wychowankami. Ponadto czasami w ten sposób
placówka uniezależnia się od konieczności podnajmowania firm zewnętrznych (np.
w zakresie prowadzenia szkoleń BHP dla wychowanków).
Zdaniem uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL, były one
prowadzone w sposób ciekawy – ich atrakcyjność w kontekście zakresu programowego
oceniono średnio na poziomie 3,84 (w skali od 1 do 5)15. W ramach szkoleń było wiele zajęć
praktycznych, w szczególności z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu, czy dobrze
wyposażonych warsztatów. Dzięki czemu kształcenie wychowanków odbywa się zgodnie
z zapotrzebowaniem na rynku pracy.
13
Ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 – bardzo niski stopień, 5 – bardzo wysoki stopień
Wypowiedź specjalisty w takcie panelu ekspertów
15
Źródło: ankieta CATI z uczestnikami projektu, próba 21, skala od 1 do 5, gdzie 1 – bardzo mało atrakcyjne, 5 –
bardzo atrakcyjne
14
Strona 69
Poniżej w tabeli (Tab. 12) zestawiono wady i zalety wybranych form wsparcia realizowanych
w projektach Poddziałania 1.3.5 PO KL na rzecz wychowanków placówek.
Tab. 12 Wady i zalety poszczególnych form wsparcia, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL
Forma
szkolenia,
warsztaty,
kursy
hostele
staże,
praktyki,
pośrednictwo
pracy
doradztwo,
poradnictwo,
formy
indywidualne
szkolenie
kadry
Zalety
 uczestnicy otrzymują certyfikaty lub
inne dokumenty potwierdzające
ukończenie kursu,
 wiele elementów praktycznych
 zdobycie umiejętności oraz wiedzy
zgodnej z zapotrzebowaniem na
rynku pracy
 rozwój społeczny
 przystosowanie
do
życia
w warunkach wolnościowych
 usamodzielnienie się wychowanków
 zdobywanie
doświadczenia
zawodowego
 pobyt w hostelu jest tańszy niż w ZP
 wychowankowie mają możliwość
zdobycia doświadczenia
 wychowankowie poznają warunki
panujące w zakładach pracy
 wychowankowie
rozwijają
się
społecznie
 wychowanek ma możliwość poznania
swoich predyspozycji, mocnych
i słabych stron
 możliwość zaplanowania kariery
dopasowanej
do
predyspozycji
wychowanka
 podniesienie
jakości
pracy
z wychowankami,
 możliwość prowadzenia niektórych
szkoleń
przez
przeszkolonego
pracownika,
bez
konieczności
zatrudniania firm zewnętrznych
Wady
 ograniczenie udziału w więcej niż
jednym kursie na wychowanka
(ograniczono możliwość ponownego
udziału z uwagi na konieczność
osiągnięcia wskaźnika, wciąż jest
jednak możliwy)
 zbyt mała liczba hosteli
 brak hosteli dla dziewcząt
 pracodawcy niechętnie zatrudniają
na staże lub praktyki osoby z ZP
 problemy prawne z pracą poza
terenem placówki
 brak zaufania wychowanków do
doradców
 brak
możliwości
kontynuacji
wsparcia w środowisku otwartym
 niekorzystna formuła szkoleń (np.
w ramach
urlopów
wypoczynkowych)
Efekty realizacji projektów
Efekty realizacji projektów w ramach PO KL określane są przy pomocy mierzalnych
wskaźników. W przypadku omawianych przedsięwzięć jest to łączna liczba ich uczestników.
Wartości docelowych zaplanowanych we wnioskach o dofinansowanie nie udało się osiągnąć
zarówno dla projektu „Przygotowanie osób przebywających w zakładach…”, jak i dla „Rozwój
kompetencji społecznych” (dane liczbowe przedstawiono na wykresie Rys. 17
zamieszczonym na stronie 65). Przyczyną, były niezależne od Beneficjenta czynniki, przede
wszystkim zmiany demograficzne oraz tendencja wymiaru sprawiedliwości do karania
nieletnich w sposób inny, niż umieszczanie ich w placówkach zamkniętych. W trakcie
planowania projektów w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich
Strona 70
przebywało więcej wychowanków, niż w czasie, gdy projekty były realizowane. Liczba
wychowanków placówek w latach 2000-2011 przedstawiono poniżej (Rys. 19).
Rys. 19 Liczba nieletnich przebywających w ZP i SdN w latach 2000-2011
[źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2012, GUS,
Warszawa 2013, dane za 31.12 każdego roku]
Obecnie nie prowadzi się ogólnopolskiego, systemowego monitoringu dalszych losów
wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich w kontekście ich życia
zawodowego. Z wyjątkiem przypadków zwolnień warunkowych z zakładu (gdzie pracownicy
sprawują nadzór nad nieletnim), placówki nie mają żadnych instrumentów umożliwiających
kontaktowanie się z byłymi wychowankami. Na ogół po opuszczeniu zakładu wszelki kontakt
z nieletnim zostaje zerwany. Jedyną wiedzę o ich dalszych losach pracownicy czerpią
z rozmów telefonicznych, realizowanych z inicjatywy samych wychowanków.
Polski system resocjalizacji nie przewiduje także żadnych działań w zakresie opieki
następczej. Osoby opuszczające placówki pozostawione są same sobie, zazwyczaj wracają do
środowiska rodzinnego (które często stanowią rodziny dysfunkcyjne) lub pozostawione są
wyłącznie opiece jednostek pomocy społecznej. Pobyt wychowanków w placówce, ze
względu na jej instytucjonalny charakter nie przygotowuje ich odpowiednio do życia
w warunkach wolnościowych. Problem ten jest tym poważniejszy, im dłużej nieletni
przebywa w placówce.
Odsetek wychowanków, którzy po wyjściu z zakładu powracają na drogę przestępczą, wynosi
około 60%16. Pomimo że wynik ten nie jest zadowalający, sytuacja w Polsce jest lepsza, niż
w innych krajach europejskich, gdzie według informacji pozyskanych od Ministerstwa
Sprawiedliwości odsetek ten dochodzi do 70%.
16
„Ocena jakości udzielonego wsparcia i jego dostosowania do potrzeb rynku pracy w ramach Poddziałania
1.3.3, Poddziałania 1.3.4 oraz Poddziałania 1.3.5 Priorytetu I PO KL”, CRZL 2013
Strona 71
Głównym celem realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL jest poprawa
sytuacji nieletnich zarówno w kontekście zawodowym, jak i społecznym. Zdaniem
pracowników placówek uczestnicy przedsięwzięć zdobywają niezbędne na rynku pracy
doświadczenie oraz kompetencje twarde i miękkie, natomiast w kontekście rozwoju
osobistego: poszerzają swoja wiedzę, rozwijają umiejętności interpersonalne
i zainteresowania, zyskują pewność siebie. Dodatkowo projekt „hostelowy” przygotowuje
młodych ludzi kompleksowo do życia w społeczeństwie. Sami mieszkańcy hosteli określają to
jako „szkołę przetrwania przygotowującą do życia właściwego” 17, mówią także, że widzą
w sobie zmiany na lepsze. W opinii uczestników projektów największym atutem wsparcia
było to, że dawały możliwość zdobycia wiedzy praktycznej oraz doświadczenia zawodowego.
Specjaliści natomiast jako największy atut hosteli uznają wysoki poziom resocjalizacji
nieletnich „hostele to bardzo dobre rozwiązanie, żeby dzieciaki nie wróciły, nie trafiały do
zakładów karnych, (…) tak należy na to patrzeć. Jeśli nie znajdzie swojego miejsca
w zakładzie to trafi na drogę przestępstwa”18.
Ze względu na opisane na początku niniejszego punktu czynniki trudno jest dokonać
diagnozy stanu zatrudnienia osób opuszczających placówki. Na potrzeby niniejszej ewaluacji
wykonano badanie telefoniczne z byłymi uczestnikami projektów. Na poniższym wykresie
(Rys. 20) przedstawiono jak wygląda kwestia uzyskania pracy przez uczestników projektów
po otrzymaniu wsparcia.
Rys. 20 Uzyskanie pracy przez uczestników projektów w ramach Poddziałania1.3.5 PO KL
[źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI, próba 21]
17
18
Wypowiedź mieszkańca hostelu w Koszalinie, podczas wywiadu telefonicznego ITI
Wypowiedź specjalisty w trakcie panelu ekspertów
Strona 72
Pole oznaczone na rysunku jako „inne” to przede wszystkim przypadki, gdy wychowankowie
wciąż przebywają w placówce lub kontynuują naukę.
Problemy i dobre praktyki w realizacji projektów
Najistotniejszym problemem, na jaki natrafiło Ministerstwo Sprawiedliwości w trakcie
prowadzenia projektów z Poddziałania 1.3.5 PO KL, było nieosiągnięcie wskaźników ich
realizacji (problem ten dokładniej omówiono w punkcie „Efekty realizacji projektów”, na
stronie 70). Zarówno przedstawiciele Beneficjenta, jak i placówek, nie natknęli się na duże
problemy w trakcie realizacji projektów. Te, które występowały, miały przede wszystkim
związek ze współpracą z firmami prowadzącymi szkolenia oraz tworzeniem grup
szkoleniowych.
Wykonawcy projektów wybierani byli w trybie zamówień publicznych. Zdarzało się, że nie
dysponowali kadrą odpowiednio przygotowaną do pracy ze specyficzną młodzieżą
z zakładów poprawczych. Dochodziło również do opóźnień niektórych działań projektowych
(np. wyposażenia warsztatów, dostarczenia dokumentacji).
Pewne problemy związane były również z tworzeniem grup szkoleniowych. Zgodnie
z przyjętymi zasadami co najmniej 75% uczestników każdego kursu muszą stanowić nowi
wychowankowie. Wymóg ten w małych placówkach często jest niemożliwy do spełnienia.
W przypadku placówek rewalidacyjnych, o wzmożonym nadzorze wychowawczym, niektórzy
wychowankowie mają zakaz opuszczania terenu zakładu, nie mogli zatem uczestniczyć
w tych formach wsparcia, które odbywały się przy wykorzystaniu infrastruktury, czy sprzętu
znajdującego się poza placówką (w projekcie „Przygotowanie osób przebywających…”
sytuacje takie miały miejsce sporadycznie – wskazany problem zdarzał się raczej w ramach
innych projektów Poddziałania 1.3.5 PO KL nieobjętych niniejszą ewaluacją).
W trakcie realizacji projektów z Poddziałania 1.3.5 PO KL wypracowany został szereg dobrych
praktyk, w szczególności:

dobór grup szkoleniowych był dostosowany do specyfiki placówki, np. w zakładzie
o wzmożonym nadzorze wychowawczym grupy szkoleniowe złożone były z mniejszej
liczby uczestników (zgodnie z ograniczeniami zawartymi z rozporządzeniu19),

nauczyciel lub trener nigdy nie pozostawał z wychowankami sam, zawsze towarzyszył
mu strażnik lub wychowawca,

powstały wytyczne dotyczące zasad organizacji hosteli – zostały one przekazane
dyrektorom zakładów poprawczych,

powstałe w ramach projektu „Rozwój
w Koszalinie i Świdnicy funkcjonują do dziś,
kompetencji
społecznych…”
hostele
19
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych
i schronisk dla nieletnich
Strona 73

firmy składające ofertę na wykonanie zamówienia (np. szkoleń) zostały zobowiązane
do składania zabezpieczeń należytego wykonania umowy przed podpisaniem umowy,
umożliwia to ich weryfikację.
Bariery w dostępie do zatrudnienia wychowanków ZP i SdN
Osoby opuszczające zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich są w szczególnie trudnej
sytuacji na rynku pracy. Zdaniem specjalistów pracujących na co dzień z nieletnimi
najistotniejsze z barier utrudniających im dostęp do zatrudnienia to sytuacja rodzinna, brak
odpowiedniego wykształcenia i doświadczenia, a także problemy w utrzymaniu pracy. Na
rysunku Rys. 21 przedstawiono wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród
pracowników ZP i SdN.
Rys. 21 Największe bariery w wejściu na rynek pracy wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich
Zdaniem specjalistów u nieletnich z zakładów poprawczych często występuje zjawisko
skumulowania wielu nakładających się na siebie problemów równocześnie: „Rozpoczyna się
od trudnej sytuacji rodzinnej, która może prowadzić do problemów z motywacją i obniżonego
poczucia własnej wartości. To z kolei powoduje problemy z nauką lub nadużywanie agresji.
Młodzież nadużywająca agresji miewa z kolei problemy w kontaktach z innymi”20.
Sami wychowankowie natomiast deklarują wysoką motywację do podjęcia pracy, a jako
największą barierę w zakresie dostępu do zatrudnienia wskazują sytuację na rynku pracy
oraz swoje niewystarczające kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.
20
Wypowiedź osoby zajmującej się młodzieżą z problemami prawnymi podczas panelu ekspertów
Strona 74
Projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL zakładają występowanie tych
specyficznych problemów i nastawione są na ich niwelowanie.
Barier związane z sytuacją rodzinną wychowanków mają różny charakter. Trudno jest
przeciwdziałać im w warunkach zamkniętych – w zakładach poprawczych lub schroniskach
dla nieletnich. W tym zakresie konieczne jest w tym przypadku uczenie wychowanków
samodzielności. Odpowiedzią na ten problem są działania realizowane w projekcie „Rozwój
kompetencji społecznych…”. Nie można jednak zapewnić tego typu wsparcia wszystkim
nieletnim.
Na poniższym wykresie wskazano największe potrzeby nieletnich przebywających
w placówkach w zakresie aktywizacji zawodowej.
Rys. 22 Największe potrzeby wychowanków zakładów poprawnych i schronisk dla nieletnich w zakresie
aktywizacji zawodowej
[źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI, próba 21]
Uczestnicy projektów jako najbardziej pożądaną formę wsparcia wskazywali szkolenia i kursy
zawodowe. Chłopcy najczęściej mówili o kursach tokarskich lub stolarskich, wśród dziewcząt
najpopularniejsze były kursy gastronomiczne. Spośród form kończących się certyfikatami lub
uzyskaniem uprawnień nieletni jako najbardziej pożądane wskazywali kursy prawa jazdy,
uprawnienia do obsługi wózków widłowych oraz egzaminy zawodowe. Z pozostałych form
wychowankowie wytypowali również kursy językowe, warsztaty z zakresu rynku pracy oraz
doradztwo zawodowe.
Strona organizacyjna
Beneficjentem projektów Poddziałania 1.3.5 PO KL jest Ministerstwo Sprawiedliwości.
Przedsięwzięcia zarządzane są centralnie. Działania projektowe wykonywane są przez
wykonawców wyłonionych w drodze postępowania przetargowego, przy współpracy z siecią
zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich.
Poniżej (na Rys. 23) przedstawiono te działania, które w opinii przedstawicieli placówek
realizujących projekty generowały zbyt wysokie koszty.
Strona 75
Rys. 23 Działania projektowe, generujące zbyt wysokie koszty
Spośród badanych 40% stwierdziło, że żadne z działań w ramach projektów nie generuje zbyt
wysokich kosztów. Pozostali najczęściej wskazywali na obsługę administracyjną oraz
promocję. Jak wynika z wywiadów z pracownikami placówek: „Czasami firma, z którą
Ministerstwo podpisało umowę, zatrudnia naszych nauczycieli [pracowników zakładu
poprawczego] do prowadzenia zajęć z naszymi wychowankami”21.Taka sytuacja nie wydaje
się być właściwa. Bardziej pożądaną sytuacją byłoby gdyby firmy zewnętrzne, realizujące
projekty prowadziły szkolenia spoza zakresu kompetencji zasobów kadrowych placówek.
Współpraca i partnerstwo
Zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich często nawiązują współpracę z lokalnymi
samorządami, instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej, organizacjami pozarządowymi
lub pracodawcami. Wartą wspomnienia inicjatywą jest projekt „Jonatan”, realizowany przez
Indesit Company Polska i Fundację Jaś i Małgosia na rzecz m.in. wychowanków Zakładu
Poprawczego w Ignacewie (nie w ramach Poddziałania 1.3.5). W ramach przedsięwzięcia
uczestnicy brali udział w praktykach zawodowych, a także zajęciach rozrywkowych
i sportowych.
W opinii pracowników zakładów zastosowanie formuły partnerstwa w przypadku projektów
realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL byłoby możliwe, a największą zaletą takiej
formy organizacyjnej byłoby pominięcie w projektach procedury zamówień publicznych,
która często bywa uciążliwa.
21
Wypowiedź pracownika jednego z zakładów poprawczych podczas badania IDI
Strona 76
Projekty, prowadzone w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL (a także inne w PO KL) realizowane
są zgodnie z założeniami polityk publicznych – przede wszystkim polityką rynku pracy,
polityką równości szans i niedyskryminacji oraz polityką edukacyjno-oświatową. W opinii
osób realizujących projekty mają również wpływ na politykę partnerstwa i rozwoju
lokalnego, a także kulturalną. W ramach spędzania czasu wolnego wychowankowie udzielają
się na potrzeby rozwoju lokalnej społeczności (np. opiekują się pensjonariuszami w Domach
Pomocy Społecznej oraz jeżdżą do schronisk dla zwierząt, w roli wolontariuszy biorą udział
w różnych przedsięwzięciach, np. Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy).
Obecnie w założeniach polityki oświatowej zauważa się zgodną z potrzebami rynku pracy
tendencję do przywracania wagi szkolnictwu zawodowemu. Przedsięwzięcia realizowane
w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich wspierają także ten trend poprzez
dawanie wychowankom szerokiej oferty szkoleń zawodowych.
6.2.4. Analiza SWOT
Strona 77
Mocne strony
 koszty działań towarzyszących wsparciu są stosunkowo niskie, dzięki
wykorzystaniu infrastruktury placówek
 projekty dostosowane są do specyficznych potrzeb wychowanków z ZP
i SdN
biorąc pod uwagę jego predyspozycje, zainteresowania, sytuację prawną
i rodzinną
 nauka realizowana jest nowoczesnymi metodami, na nowoczesnym
sprzęcie
 przebywanie wychowanków w hostelach jest formą tańszą niż utrzymanie
ich w placówkach zamkniętych (ZP, SdN)
zawodowego
Szanse
 wyposażanie warsztatów w placówkach w nowoczesny sprzęt zwiększa
poziom nauki zawodów przyszłych wychowanków
 projekty prowadzone są przez instytucje posiadające duże doświadczenie
w zakresie pracy z wychowankami
 nieletni, którzy przebywali w hostelach, są lepiej przygotowani do
rozpoczęcia samodzielnego życia w warunkach wolnościowych
 zaświadczenia ukończenia szkoleń nie zawierają informacji o uzyskaniu
ich w ZP lub SdN, co ułatwia pozyskanie pracy
 dzięki uzyskanym kwalifikacjom i doświadczeniu zwiększają się szanse
wychowanków na podjęcie pracy i zmianę statusu społecznego
Słabe strony
 ograniczenie liczby kursów na jednego wychowanka
 brak możliwości kontynuowania działań projektowych po opuszczeniu
placówki
 działania są realizowane w formule projektowej, a problemy
wychowanków występują w sposób ciągły
Zagrożenia
 realizacja usług w formule zamówień publicznych generuje ryzyko
 realizacja usług szkoleniowych w formule zamówień publicznych generuje
ryzyko nieodpowiedniego przygotowania trenerów i nauczycieli do
potrzeb grupy docelowej (trenerzy prowadzący zajęcia specjalistyczne
czasami są nieprzygotowani do pracy z młodzieżą z placówek)
 szybko zmieniające się potrzeby rynku pracy, młodzieży oraz
uwarunkowania prawne wymagają częstych zmian w projektach
i dokształcania się kadry
 uczestnicy projektów pochodzą często z rodzin dysfunkcyjnych, powrót
do środowiska obniża motywację do kształcenia się i podjęcia pracy
 pracodawcy niechętnie zatrudniają byłych wychowanków ZP i SdN
Strona 78
6.3.1. Opis PFRON
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych został powołany w 1991 roku.
Główna siedziba znajduje się w Warszawie. PFRON jest funduszem celowym działającym na
mocy Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którego środki przeznaczane są na rehabilitację
zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych oraz na ich zatrudnianie22. Prawnie
instytucja podlega Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej, która koordynuje zasady jej
działania, tryb powoływania i odwoływania członków Rady Nadzorczej PFRON w myśl Ustawy
z dnia 26 marca 1998r23.
Do głównych zadań statutowych PFRON należą:

opracowywanie projektów planów działalności i projektu planu finansowego,

dokonywanie wyboru przedsięwzięć, które warto dofinansować ze środków
Funduszu,

gospodarowanie środkami Funduszu,

opracowywanie szczegółowych zasad finansowania realizacji zadań,

podejmowanie decyzji w sprawie odraczania terminu spłat i umarzania pożyczek,

współpraca z organizacjami pozarządowymi24.
Środki finansowe PFRON wspierają w głównej mierze indywidualne osoby niepełnosprawne,
a są dystrybuowane przez jednostki samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Przychody,
które posiada Fundusz, pochodzą z różnych źródeł m.in.:

obowiązkowe
miesięczne
niepełnosprawne,

dotacje z budżetu państwa oraz inne dotacje i subwencje,

spadki, zapisy i darowizny,

dobrowolne wpłaty pracodawców,

dochody z oprocentowania pożyczek oraz wolnych środków
w zarządzanie zgodnie z przepisami o finansach publicznych,
wpłaty
pracodawców
zatrudniających
osoby
przekazanych
22
Źródło http://www.pfron.org.pl/pl/pfron/1,PFRON.html; pobrano dn. 5.02.2014 r. o godz. 9:00
Statut Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z 27 sierpnia 1997 r.
24
Statut PFRON, z dnia 27 sierpnia 1997 r.; Ustawa z 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
23
Strona 79

dochody z działalności gospodarczej.
Natomiast w przypadku państwowych i niepaństwowych szkół, zakładów kształcenia
nauczycieli oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych wskaźnik ten
plasuje się na wysokości 2%. Do tej grupy należą również podmioty niedziałające w celach
zarobkowych, ale prowadzące działalność wyłącznie w zakresie rehabilitacji społecznej,
leczniczej bądź edukacyjnej osób niepełnosprawnych lub opieki nad osobami
niepełnosprawnymi25.
Środki PFRON przeznaczane są na różnego rodzaju cele związane z aktywizacją społeczną
i zawodową niepełnosprawnych. Należą do nich m.in.: rekompensata dla pracodawców
zatrudniających osoby niepełnosprawne (związana z wynagrodzeniem pracowników oraz
z przystosowaniem miejsca do pracy), dofinansowanie tworzenia i funkcjonowania
warsztatów terapii zajęciowej oraz zakładów aktywności zawodowej, zlecanie organizacjom
pozarządowym i fundacjom realizacji zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej
osób niepełnosprawnych, współfinansowanie projektów systemowych realizowanych ze
środków
pomocowych
Unii
Europejskiej,
wspierane
indywidualnych
osób
niepełnosprawnych poprzez udzielanie dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej,
rolniczej lub wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, refundację składek na ubezpieczenia
społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą, niepełnosprawnych rolników
oraz rolników zobowiązanych do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika,
dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych w komunikowaniu się i technicznych,
zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych
oraz turnusów rehabilitacyjnych, finansowanie aktywnych instrumentów rynku pracy dla
osób zarejestrowanych jako bezrobotne lub poszukujące pracy (szkolenia, staże, itp.),
programy PFRON.
Według danych opublikowanych przez PFRON w końcu grudnia 2012 r. zarejestrowanych
było łącznie 241,5 tys. osób niepełnosprawnych, w tym 78,5 tys. osób zatrudnionych na
otwartym rynku pracy i 162,7 tys. osób pracujących w zakładach pracy chronionej. Udział
osób niepełnosprawnych wśród ogółu osób zarejestrowanych w Powiatowych Urzędach
Pracy w grudniu 2012 r. w stosunku do grudnia ubiegłego roku prawie się nie zmienił
i wynosił 6%, przy czym wśród zarejestrowanych jako bezrobotni wynosił 5,2%, zaś wśród
zarejestrowanych jako poszukujący pracy – 48,4%. W ciągu 2012 roku pracodawcy zgłosili do
urzędów pracy 54,6 tys. ofert pracy dla osób niepełnosprawnych. Wśród tej liczby 15,2%
ofert (8,3 tys.) stanowiły oferty pracy subsydiowanej. W stosunku do roku ubiegłego liczba
ofert pracy dla osób niepełnosprawnych zwiększyła się o 31,7% (wynosiła 41,5 tys.) przy
nieznacznym wzroście ogólnej liczby ofert w tym samym czasie, o 5,9%26.
25
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych
26
Źródło: http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosprawnosc-w-liczbach-/rynek-pracy/; pobrano dn.
5.02.2014 r. o godz. 12:00
Strona 80
PFRON jest beneficjentem systemowym w ramach Priorytetu I PO KL, dla Poddziałania 1.3.6
„PFRON – projekty systemowe” w mijającej perspektywie finansowej (2007-2013). Projekty
skierowane zostały do osób niepełnosprawnych oraz do osób z ich otoczenia,
zamieszkujących całą Polskę i część z nich stanowi przedmiot niniejszej ewaluacji.
PFRON posiada 16 oddziałów na terenie całej Polski. Zakres i obszar ich działania określa
Zarząd Funduszu. Oddziały instytucji znajdują się zazwyczaj przy Urzędach Marszałkowskich.
Główne cele oddziałów PFRON to:

pomoc osobom niepełnosprawnym w uzyskaniu informacji, warunków pomocy oraz
możliwości zmniejszenia poszczególnych składek,

pomoc firmom, które chcą zatrudnić osoby niepełnosprawne,

poinformowanie pracodawców o zasadach związanych z zatrudnieniem osób
niepełnosprawnych (w tym dodatkowe opłaty, dłuższe urlopy, przystosowanie miejsc
do pracy) że muszą podjąć dodatkowe koszty z powodu przystosowania miejsc pracy
do potrzeb osób niepełnosprawnych27.
Ewaluowane w niniejszym badaniu projekty w ramach Poddziałania 1.3.6 są
współrealizowane przez partnerów projektów, którymi są różne organizacje pozarządowe,
których opis znajduje się w Aneksie do Raportu, wraz z informacją o projektach w ramach
Poddziałania 1.3.6, w których brały udział.
Informacje ogólne o projektach realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6
jest31 projektów, dla 11 z nich przeprowadzono studium przypadku:
27

projekt: „Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób z niepełnosprawnością intelektualną (os. z zespołem Downa
oraz z upośledzeniem w stopniu głębokim)”;

projekt: „Wsparcie osób z autyzmem”;
Źródło: http://pfron.edu.pl/aktualnosci/oddzialy-pfron-u-w-polsce/; pobrano dn. 5.02.2014 r. o godz. 10:00
Strona 81

projekt: „Ogólnopolskie
niepełnosprawnych”;

projekt: „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy II”;

projekt: „Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy II”;

projekt: „Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie do informacji
i usług zamieszczonych w Internecie”.
badanie
sytuacji,
potrzeb
i możliwości
osób
Oprócz projektów objętych badaniem, PFRON jest beneficjentem innych projektów
w ramach Poddziałania 1.3.6:

projekt: „4 kroki – Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy II”;

projekt: „Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy II – Weź sprawy w swoje
ręce”;

projekt: „Wsparcie osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym
i znacznym (w tym z zespołem Downa i/lub niepełnosprawnościami sprzężonymi)
oraz głębokim stopniem upośledzenia umysłowego II”;

projekt: „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy II”;

projekt: „Wsparcie osób z autyzmem II”;

projekt: „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy III”;

projekt: „Wsparcie osób z wybranymi Zespołami Uwarunkowanymi Genetycznie”;

projekt: „Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie do informacji
i usług zamieszczonych w Internecie II”;

projekt: „Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy III”;

projekt:
„Wsparcie
osób
ze
stwardnieniem
z niepełnosprawnościami sprzężonymi na rynku pracy”;

projekt: „Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych
potrzebach”;

projekt: „Trener pracy
niepełnosprawnych”;
jako
sposób
na
zwiększenie
rozsianym,
zatrudnienia
w tym
osób
Strona 82

projekt: „Staż w administracji publicznej wsparciem aktywizacji społecznej
i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz budowaniem pozytywnego wizerunku
osób niepełnosprawnych na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie osób z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi
niepełnosprawnościami sprzężonymi w wieku 45+ na rynku pracy”;

projekt: „Wsparcie środowiska osób niepełnosprawnych z terenów wiejskich
i małomiasteczkowych”;

projekt: „Wsparcie absolwentów we wchodzeniu na rynek pracy”;

projekt: „Wsparcie osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym
i znacznym (w tym z zespołem Downa i/lub niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz
głębokim stopniem upośledzenia umysłowego III”;

projekt: „Wsparcie osób z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi
niepełnosprawnościami sprzężonymi w wieku 45+ na rynku pracy II”;

projekt: „Wsparcie absolwentów we wchodzeniu na rynek pracy II”;

projekt: „Staż w administracji publicznej wsparciem aktywizacji społecznej
i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz budowaniem pozytywnego wizerunku
osób niepełnosprawnych na rynku pracy II”;
Z wyjątkiem projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy”(którego
działania prowadzone były na terenie województw: mazowieckiego, pomorskiego, kujawskopomorskiego i łódzkiego) przedsięwzięcia w ramach PO KL 1.3.6 obejmują swoim zasięgiem
obszar całego kraju. Poniżej, w postaci wykresu Gantta (Tab. 14) przedstawiony został
rozkład realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.6 w czasie.
Strona 83
Realizacja projektu
2008
2009
Tytuł projektu
I
II
III
IV
I
II
III IV
I
od
do
Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy
08-12-01
09-12-31
Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy
08-12-29
10-05-31
Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy
08-11-01
10-01-31
Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy
08-12-01
10-02-28
Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy
08-12-29
09-12-31
Wsparcie osób z niepełnosprawnością intelektualną
08-12-29
10-02-28
Wsparcie osób z autyzmem
09-01-02
10-03-31
Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości…
08-12-01
10-05-31
Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy II
10-01-01
12-02-29
Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy II
10-01-01
11-12-31
Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie…
10-12-01
12-01-31
2010
II
III
Strona 84
2011
IV
I
II
III
2012
IV
I
II
III
IV
Podstawową grupą beneficjentów ostatecznych Poddziałania 1.3.6 PO KL są osoby
niepełnosprawne. Oprócz nich działania projektowe skierowane są do pracowników
organizacji i instytucji pracujących z osobami niepełnosprawnymi, a także rodzin, opiekunów
i najbliższego otoczenia osób niepełnosprawnych.
Udział w projektach zapewniał osobom niepełnosprawnym, o różnych rodzajach
niepełnosprawności kompleksowe wsparcie, na które składały się m. in. usługi doradcze,
poradnictwo, szkolenia, kursy i staże, a także warsztaty kierowane do rodzin i najbliższego
otoczenia uczestników. Wszystkie projekty, kierujące bezpośrednią pomoc dla ON doczekały
się drugiej, a część z nich także trzeciej edycji.
W dwóch spośród analizowanych przedsięwzięć nie była udzielana bezpośrednia pomoc
osobom niepełnosprawnym. W ramach projektu pn.„Ogólnopolskie badanie sytuacji,
potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych” przeprowadzono ogólnopolskie badanie na
grupie 100 000 osób, natomiast projekt „Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym
dostępie do informacji i usług zamieszczonych w Internecie” miał na celu
tworzenie/dostosowanie stron Internetowych dostępnych dla osób niepełnosprawnych,
w oparciu o międzynarodowe standardy.
Projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.6 prowadzone są w formule partnerstwa.
Bezpośrednio działaniami na rzecz uczestników, w tym również rekrutacją, zajmują się
partnerzy – organizacje pozarządowe, we współpracy z liderem projektu, którym jest PFRON.
Formuła realizacji projektów w partnerstwach podyktowana jest szczególnymi potrzebami
osób niepełnosprawnych.
Strona 85
Projekt
Termin
realizacji
Wsparcie osób
niewidomych na
rynku pracy
01.12.2008 –
31.12.2009
Wsparcie osób
z zaburzeniami
psychicznymi na
rynku pracy
29.12.2008 –
31.05.2010
Uczestnicy
Cel główny
Rekrutacja
(plan/realizacja)
I. Wsparcie dla ON:
1) opracowanie indywidualnych planów działań
Zwiększanie szans młodych
2) warsztaty aktywizacji zawodowej
osób niewidomych na rynku
3) rehabilitacja
edukacyjnym i rynku pracy
4) wprowadzenie niewidomych na rynek pracy poprzez znajdowanie
poprzez opracowanie do XI
Rekrutacja
w cyklu
staży dla nich
2009r.
koncepcji
systemu
ciągłym
prowadzona
II. Wsparcie dla kadry:
wspierania
aktywizacji
przez
Towarzystwo
500/422
osób
1) wizyty studyjne
społecznej
i zawodowej
Opieki nad Ociemniałymi
niewidomych
III. Wsparcie dla otoczenia ON:
niewidomych
obejmującej
(TOnO)
oraz
Polski
1) warsztaty dla rodzin ON
zindywidualizowane
usługi
Związek Niewidomych
IV. Pozostałe działania:
adekwatne do potrzeb oraz
(PZN)
1) informacja i promocja
współpracę
organizacji
2) zarządzanie projektem
działających na rzecz osób
3) monitoring i ewaluacja
niewidomych.
4) rekrutacja
5) opracowanie systemu wspierania osób niewidomych
I. Wsparcie dla ON:
1) grupowe warsztaty aktywnego poszukiwania pracy z psychologiem
Rekrutację
i doradcą zawodowym
przeprowadzono
przy 2) szkolenia zawodowe
Opracowanie
systemu
wsparciu
placówek 3) praktyki
wspierania
aktywizacji
działających na rzecz 4) staże zawodowe
społecznej i zawodowej OZP
osób
z zaburzeniami 5) grupy wsparcia
obejmującego
400/425
osób
psychicznymi, w oparciu 6) indywidualne konsultacje psychologiczne w zakresie doradztwa
zindywidualizowane
usługi z zaburzeniami
o bazy
danych zawodowego, lekarskie oraz prawne
adekwatne do ich potrzeb psychicznymi
Partnerów
projektu. II. Wsparcie dla otoczenia ON:
poprzez
ponadregionalną
Informację o rekrutacji 1) fakultatywne konsultacje indywidualne dla rodziców
współpracę
organizacji
zamieszczono również i Beneficjentów
zrzeszonych w Pol-Familia.
w prasie i na witrynach 2) fakultatywne grupy wsparcia dla rodziców i Beneficjentów
internetowych.
III. Pozostałe działania:
Strona 86
Wsparcie osób
niesłyszących na
rynku pracy
Wsparcie osób
głuchoniewidomy
ch na rynku pracy
Wsparcie osób
niepełnosprawny
ch ruchowo na
rynku pracy
01.11.2008 –
31.01.2010
Wsparcie oraz przygotowanie
grupy osób niesłyszących do
wejścia na rynek pracy oraz
podjęcie lub kontynuowanie
nauki.
400/426
osób
niesłyszących
250/307
nauczycieli
zawodu ze szkół
dla
osób
niesłyszących
400/400
rodziców/
opiekunów
Rekrutację prowadzono
w formule otwartej, wg
kolejności zgłoszeń.
01.12.2008 –
28.02.2010
Integracja
i aktywizacja
zawodowa
osób
głuchoniewidomych,
która
będzie się odbywać poprzez
świadczenie różnego rodzaju
wsparcia OGN we wchodzeniu i
w funkcjonowaniu na rynku
pracy.
Realizacja
projektu
pozwoli
na
przełamanie
i zniwelowanie barier, na jakie
narażone są OGN.
400/396
osób
głuchoniewidomy
ch
Rekrutację prowadzono
w formule
otwartej,
przez cały okres realizacji
projektu
29.12.2008 –
31.12.2009
określonej
grupy
osób
z niepełnosprawnością ruchową
do wejścia i powrotu na rynek
pracy oraz podjęcie lub
kontynuowanie nauki przez te
1 500/1 502 osób
niepełnosprawny
ch ruchowo
430/488
osób
z otoczenia ON
Rekrutację
przeprowadzili partnerzy
projektu
w oparciu
o swoje bazy danych,
a także
poprzez:
promocję
projektu
4) rekrutacja
I. Wsparcie dla ON:
1) spotkania grupowe i indywidualne z doradcą zawodowym
2) szkolenia zawodowe i praktyczne
3) warsztaty psychologiczne
4) poradnictwo prawne i psychologiczne
5) konkurs motywujący
1) kursy naturalnego języka migowego (tzw. PJM)
4) rekrutacja
I. Wsparcie dla ON:
1) rehabilitacja podstawowa
2) warsztaty
3) szkolenia komputerowe
4) poradnictwo: psychologiczne, prawne, zawodowe
5) indywidualne ścieżki rozwoju i kariery zawodowej
6) rehabilitacja zawodowa
7) szkolenia zawodowe
8) konkurs motywacyjny
5) staże
4) rekrutacja
5) spotkania informacyjne dla pracodawców
I. Wsparcie dla ON:
1) spotkania indywidualne doradcze
2) konsultacje lekarskie i specjalistów „niezależnego życia"
3) grupowe warsztaty wyjazdowe bądź na miejscu
4) szkolenia zawodowe i podnoszące kwalifikacje zawodowe
5) staże zawodowe
Strona 87
osoby.
Rozwój
zindywidualizowanych
usług
adekwatnych
do
zdiagnozowanych potrzeb ON,
pozwoli
na
zaplanowanie
właściwego
rozwoju
zawodowego tych osób.
Wsparcie osób
z niepełnosprawn
ością
intelektualną (os.
z zespołem
Downa oraz
z upośledzeniem
w stopniu
głębokim)
29.12.2008 –
28.02.2010
Zwiększenie udziału w życiu
społecznym i zawodowym oraz
poprawa jakości życia osób
niepełnosprawnych
intelektualnie
z zespołem
Downa,
sprzężonymi
i
z głębokim
stopniem
upośledzenia umysłowego.
Wsparcie osób
z autyzmem
02.01.2009 –
31.03.2010
Aktywizacja
społeczna
i zawodowa wybranych grup
pilotażowych osób z autyzmem
wśród
rodziców
i opiekunów, ogłoszenia
w prasie i internecie.
600/600
osób
z upośledzeniem
umysłowym(w
dwóch
grupach:100 ze
stopniem
głębokim,
500
z zespołem
Downa
i/lub
sprzężonymi
niepełnosprawno
ściami)
160/160
osób
pracujących
z osobami
upośledzonymi
umysłowo
600/600
osób
z otoczenia osób
upośledzonych
Rekrutacja odbyła się na
podstawie
formularzy
zgłoszeniowych
oraz
spotkań rekrutacyjnych.
250/288
osób
z autyzmem
222/222
osoby
Rekrutację
przeprowadzono
w2
cyklach
(odpowiednio
6) spotkania indywidualne z pracodawcami w celu uzyskania ofert
pracy i staży
II. Wsparcie dla otoczenia ON:
1) zajęcia promujące możliwości niezależnego funkcjonowania ON
2) fakultatywne konsultacje indywidualne z pracownikami
4) rekrutacja
I. Wsparcie dla ON:
1) kwalifikacja podopiecznych do pracy
2) indywidualne poradnictwo zawodowe
3) organizacja „prób pracy", warsztatów praktycznych
4) opracowanie indywidualnych planów działań
5) grupowe i indywidualne warsztaty z zakresu poruszania się po
rynku pracy
6) identyfikacja i analiza potencjalnych miejsc pracy, negocjacje
z pracodawcami
7) zatrudnienie i szkolenie w miejscu pracy
8) stałe wsparcie
9) prowadzenie grup motywująco-wspierających
1) szkolenia modułowe z zakresu: zatrudnienia wspomaganego,
strategii nauczania, planu skoncentrowanego na osobie
2) spotkania z ekspertami międzynarodowymi
1) indywidualne i grupowe poradnictwo psychologiczne
2) konsultacje prawne
4) rekrutacja
I. Wsparcie dla ON:
1) testy kompetencji zawodowych i społecznych z wykorzystaniem
podręcznika TTAP
Strona 88
oraz wypracowanie na tej
podstawie do XI 2009 r.
Koncepcji Systemu wspierania
aktywizacji
społecznej
i zawodowej całej populacji
osób z autyzmem.
Ogólnopolskie
badanie sytuacji,
potrzeb
i możliwości osób
niepełnosprawny
ch
Wsparcie osób
niepełnosprawny
ch ruchowo na
rynku pracy II
01.12.2008 –
31. 05.2010
01.01.2010 –
29.02.2012
Opracowanie Rekomendacji dla
„Ogólnokrajowej Strategii na
rzecz zwiększenia aktywności
społeczno-zawodowej
osób
niepełnosprawnych
z ONR
i ONS", w oparciu o diagnozę
przeprowadzoną na próbie
100 000 ON.
określonej
grupy
osób
z niepełnosprawnością ruchową
do wejścia lub powrotu na
rynek pracy oraz do podjęcia
lub kontynuacji nauki przez te
osoby.
Rozwój
zindywidualizowanych
usług
adekwatnych
do
zdiagnozowanych potrzeb ON
pracujące z OzA
Nie dotyczy
2 710/3 178 osób
niepełnosprawny
ch ruchowo
50/47
osób
pracujących z ON
2710/2810 osób
z otoczenia ON
wybrano 100 i 150 OzA).
2) doradztwo zawodowe
3) szkolenia, warsztaty
1) spotkania szkoleniowe zespołów realizujących pilotaż
2) staże
3) seria tematycznych warsztatów dotyczących poszczególnych
narzędzi używanych w pracy z podopiecznymi
4) wsparcia metodyczne dla terapeutów
1) szkolenia dla rodziców i osób z otoczenia
2) punkty wsparcia dla OzA
3) zajęcia usamodzielniające
4) poradnictwo i konsultacje
5) szkolenia dla kadr
4) rekrutacja
5) zakup metodyki TTAP
Nie dotyczy
I. Pozostałe działania:
1) przeprowadzenie ogólnopolskich badań wśród ON
Rekrutacja odbywała się
na bieżąco. Zgłoszenia
od
potencjalnych
uczestników
przyjmowano w sposób
ciągły.
I. Wsparcie dla ON:
1) opracowanie indywidualnej diagnozy oraz indywidualnych planów
działań
2) spotkania indywidualne doradcze
3) konsultacje „niezależnego życia”
4) warsztaty aktywizacji zawodowej (WAZ)
5) szkolenia zawodowe i podnoszące kwalifikacje
5) staże rehabilitacyjne
1) zajęcia promujące możliwości niezależnego funkcjonowania
Strona 89
pozwoli
na
zaplanowanie
właściwego
rozwoju
zawodowego, tych osób.
Wsparcie osób
niewidomych na
rynku pracy II
Wsparcie osób
niepełnosprawny
ch w swobodnym
dostępie do
informacji i usług
zamieszczonych
w Internecie
2) warsztaty prawidłowego asystowania i pielęgnowania
4) rekrutacja
I. Wsparcie dla ON:
1 200/1 206 osób
1) poradnictwo zawodowe
niewidomych
2) opracowanie Indywidualnego Planu Działań
w dwóch grupach
3) warsztaty Aktywizacji Zawodowej
(500
uczniów
Aktywizacja
społeczno4) konsultacje lub warsztaty z zakresu rehabilitacji społecznej
i absolwentów
Rekrutowanie odbywało
zawodowa 1200 ON z całego
5) staże rehabilitacyjne
szkół
się w cyklu ciągłym. Po
kraju do 31.12.2011r. poprzez
6) szkolenia zawodowe
01.01.2010 –
artystycznych,
każdym
etapie
udzielenie
kompleksowej,
31.12.2011
700
osób rekrutacyjnym tworzono
zindywidualizowanej
usługi
1) warsztaty oraz poradnictwo dla rodziców i opiekunów
dorosłych
indywidualną diagnozę
wsparcia przy wchodzeniu na
2) konsultacje ze specjalistami
nieaktywnych
ON.
rynek pracy.
zawodowo)
1 200/1 200 osób
z otoczenia osób
niewidomych
4) rekrutacja
I. Pozostałe działania:
Rozpowszechnienie
idei
tworzenia stron internetowych
01.12.2010 – dostępnych dla ON w oparciu
Nie dotyczy
Nie dotyczy
31.01.2012
o międzynarodowe standardy
1) formułowanie stron internetowych, w kodach dostępu dla osób
WCAG 2.0 opracowane przez
z różnymi rodzajami niepełnosprawności przez 200 instytucji
konsorcjum W3C.
2) prowadzenie testów dostępności stron przez ON (niewidomych
oraz niepełnosprawnych ruchowo)
[źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie oraz wniosków o płatność końcową projektów]
Strona 90
Poddane analizie projekty były skierowane do osób o różnych rodzajach niepełnosprawności:







osoby niewidome (2 projekty),
osoby niesłyszące (1 projekt),
osoby głuchoniewidome (1 projekt),
osoby niepełnosprawne ruchowo (2 projekty),
osoby z zaburzeniami psychicznymi (1 projekt),
osoby niepełnosprawne intelektualnie (1 projekt),
osoby z autyzmem (1 projekt).
Formy wsparcia udzielane beneficjentom ostatecznym dopasowane były do ich rodzaju
niepełnosprawności, a także predyspozycji zawodowych oraz indywidualnych potrzeb. Udział
rodziców, opiekunów oraz najbliższego otoczenia w szkoleniach i warsztatach miał służyć
przede wszystkim wzmocnieniu ich umiejętności w zakresie postępowania z ON oraz
motywowania ich.
Strona 91
W poniższej tabeli (Tab. 16) przedstawiono liczbę uczestników wsparcia w poszczególnych
grupach beneficjentów i projektach.
Tab. 16 Liczba uczestników wsparcia w ramach projektów z Poddziałania 1.3.6
Uczestnicy wsparcia
Projekt
ON
Osoby
pracujące z ON
Osoby
z otoczenia ON
Wsparcie osób niewidomych na rynku
500
0
pracy
Wsparcie
osób
z zaburzeniami
400
0
psychicznymi na rynku pracy
Wsparcie osób niesłyszących na rynku
400
200
pracy
Wsparcie osób głuchoniewidomych na
400
0
rynku pracy
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
1 500
0
ruchowo na rynku pracy
Wsparcie osób z niepełnosprawnością
intelektualną (os. z zespołem Downa oraz
600
160
z upośledzeniem w stopniu głębokim)
250
222
Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb
0
0
i możliwości osób niepełnosprawnych
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
2 710
0
ruchowo na rynku pracy II
Wsparcie osób niewidomych na rynku
1 200
0
pracy II
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
w swobodnym dostępie do informacji
0
0
i usług zamieszczonych w Internecie
RAZEM
7 960
582
Liczba
uczestników
ogółem
0
500
0
400
400
1 000
0
400
396
1 896
600
1 360
0
472
0
0
1 375
4 085
1 200
2 400
0
0
3 971
12 513
Projekty z cyklu „Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy” (seria I i II) obejmowały
kompleksowe wsparcie dla osób niewidomych, a także warsztaty dla ich rodzin i najbliższego
otoczenia. Pierwsza edycja projektu skierowana była wyłącznie do osób młodych, w drugiej
natomiast uczestnikami mogli zostać również dorośli, nieaktywni zawodowo niewidomi.
Beneficjenci ostateczni projektów otrzymali wsparcie w postaci: szkoleń zawodowych,
indywidualnego i grupowego wsparcia doradczo-poradniczego, rehabilitacji oraz staży. Dla
rodzin uczestników przygotowano warsztaty oraz konsultacje ze specjalistami. Wsparcie
jednego uczestnika w ramach projektu trwało w pierwszej edycji przeciętnie 195 dni,
natomiast w drugiej 300 dni.
W ramach projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy” pomoc
otrzymało 400 osób. Udzielono im kompleksowego wsparcia, które w szczególności
obejmowało: szkolenia zawodowe, indywidualne i grupowe formy warsztatowe w zakresie
aktywizacji zawodowej oraz praktyki i staże. Na rzecz osób niepełnosprawnych, a także dla
ich rodzin utworzono również grupy wsparcia. Wsparcie jednego uczestnika w ramach
projektu trwało przeciętnie 244 dni.
Strona 92
Projekt pn. „Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy” został skierowany do młodych
osób niesłyszących, nauczycieli zawodu oraz rodziców i opiekunów ON. Zasadniczą grupą
uczestników projektu były osoby wchodzące na rynek pracy. W wyniku wsparcia miały one
znaleźć zatrudnienie lub zdecydować się na podjęcie, czy kontynuację nauki. Beneficjenci
ostateczni otrzymali kompleksowe wsparcie, obejmujące w szczególności: szkolenia
zawodowe, warsztaty miękkie, doradztwo i poradnictwo. Nauczyciele zawodu natomiast
zostali przygotowani do pracy z osobami niesłyszącymi. Wsparcie jednego uczestnika
w ramach projektu trwało przeciętnie 208 dni.
W ramach projektu „Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy” oprócz
kompleksowego wsparcia dla osób niepełnosprawnych przeprowadzony został cykl spotkań
informacyjnych z pracodawcami. Uczestnicy wsparcia brali udział w szkoleniach,
warsztatach, doradztwie oraz stażach. Wsparcie jednego uczestnika w ramach projektu
trwało przeciętnie 211 dni.
Uczestnikami cyklu projektów pn. „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku
pracy” obok ON były również ich rodziny, opiekunowie i otoczenie. Osoby niepełnosprawne
otrzymały kompleksowe wsparcie szkoleniowo-doradcze, natomiast bliscy uczestników brali
udział w warsztatach promujących samodzielność wśród ON oraz pokazujących prawidłowe
metody pomagania im. Wsparcie jednego uczestnika w ramach pierwszej edycji projektu
trwało przeciętnie 176 dni, natomiast w drugiej 303 dni.
Projekt „Wsparcie osób z niepełnosprawnością intelektualną (os. z zespołem Downa oraz
z upośledzeniem w stopniu głębokim)” obejmował swoim oddziaływaniem osoby
upośledzone intelektualnie, lecz także ich najbliższe otoczenie oraz osoby pracujące z ON.
Niepełnosprawni otrzymali diagnozę funkcjonalną kwalifikacji do pracy oraz kompleksowe
wsparcie realizowane na podstawie indywidualnego planu. Rodzina i otoczenie osób
niepełnosprawnych brali udział w grupowych warsztatach, mogli także korzystać
w indywidualnych konsultacji ze specjalistami w zakresie psychologii, prawa czy rehabilitacji.
Na potrzeby realizacji projektu przeszkolono 160 osób, które następnie pracowały
bezpośrednio z ON. Przeciętnie wsparcie na jednego uczestnika trwało 142 dni.
Projekt pn. „Wsparcie osób z autyzmem” odbywał się na podstawie metodyki TTAP.
Wsparcia udzielono zarówno ON i ich rodzinom, jak i pracownikom. W ramach projektu
przygotowana została Koncepcja Systemu wspierania całej populacji osób z autyzmem.
W ramach projektu wsparcie udzielone jednemu uczestnikowi trwało przeciętnie 225 dni.
W ramach projektu: „Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości osób
niepełnosprawnych” oraz „Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie do
informacji i usług zamieszczonych w Internecie” nie udzielano bezpośredniego wsparcia
osobom niepełnosprawnym.
Na kolejnym wykresie (Rys. 25) przedstawiono rozkład długości trwania formy wsparcia na
jednego uczestnika.
Strona 93
Rys. 25 Długość trwania wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.6
Udział w projekcie przeciętnie trwał 250 dni, najdłuższe formy wsparcia realizowane były
w ramach projektów: „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy II”
i „Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy II”.
Stopień osiągnięcia planowanych efektów w przypadku projektów realizowanych w ramach
Poddziałania 1.3.6 PO KL można określić przy pomocy mierzalnego wskaźnika (wyrażonego
w procentach ilorazu rzeczywistej liczby uczestników projektu do wartości planowanej). Na
poniższym wykresie wskazany został stopień realizacji wskaźnika dla poszczególnych
projektów oraz porównany z rezultatem finansowym projektu (w odniesieniu do
planowanego budżetu).
Strona 94
Analizowane projekty w większości osiągnęły zakładane rezultaty, bądź przekroczyły
planowaną liczbę osób objętych wsparciem, generując jednocześnie znaczne oszczędności
w budżetach projektów. Na szczególną uwagę zasługuje projekt „Wsparcie osób
niesłyszących na rynku pracy”, gdzie pomimo oszczędności w budżecie udało się dwukrotnie
zwiększyć liczbę beneficjentów ostatecznych.
Wskaźniki nie zostały osiągnięte w dwóch projektach („Wsparcie osób niewidomych na
rynku pracy” oraz „Wsparciem osób głuchoniewidomych na rynku pracy”). Przyczynami
nieosiągnięcia planowanej wielkości były problemy związane z niezakończeniem lub
przerwaniem udziału uczestników w zajęciach – często wynikały ze stanu zdrowia ON.
Zwiększenie planowanej wartości wskaźnika dotyczyło zazwyczaj ilości osób
niepełnosprawnych możliwych do objęcia wsparciem, jak i osób z ich otoczenia.
Spowodowane było zazwyczaj oszczędnościami zadaniach realizowanych przez partnerów.
Strona 95
Budżet projektów
Podział środków na zadania
Ogółem, na analizowane w niniejszej ewaluacji projekty realizowane w ramach Poddziałania
1.3.6 PO KL w latach 2008-2012 wydano 79 mln zł. Największy budżet miał projekt pt.
„Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy II” (o wartości 26,7 mln zł).
Bezpośrednie wsparcie uczestników projektów stanowiło ogółem 56,8% poniesionych
wydatków.
Podział środków na poszczególne działania w analizowanych projektach przedstawiono
w poniższej tabeli (Tab. 17).
Strona 96
Projekt
Tab. 17 Wydatki na realizację projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6
Wartość na 1
Wartość projektu
wsparcie
informacja
koszty
rozliczanie
monitorowanie
uczestnika
rekrutowanie
uczestników i promocja
zarządzania i doradztwo
i ewaluacja
inne
3 980 280,00 zł
7 960,56 zł
49,1%
14,0%
11,3%
0,0%
13,3%
2,3%
3,8%
Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi
na rynku pracy
2 967 294,06 zł
7 418,24 zł
42,0%
1,1%
29,6%
0,0%
7,8%
0,0%
0,0%
Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy
2 999 975,09 zł
2 999,98 zł
69,3%
7,7%
22,0%
0,0%
0,0%
1,0%
0,0%
3 000 000,00 zł
7 500,00 zł
76,9%
6,9%
11,0%
0,0%
3,5%
1,6%
0,1%
11 574 937,77 zł
6 104,92 zł
66,5%
0,0%
19,6%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
4 991 233,49 zł
3 670,02 zł
69,6%
0,0%
20,1%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
2 070 488,60 zł
4 227,61 zł
49,7%
2,3%
10,7%
0,0%
5,9%
0,0%
15,8%
8 614 632,30 zł
nd
0,0%
3,0%
16,6%
16,7%
0,0%
0,3%
55,9%
26 706 144,70 zł
8 656,77 zł
69,7%
2,2%
10,0%
0,0%
0,0%
0,4%
0,0%
8 838 366,00 zł
3 682,65 zł
74,4%
2,7%
14,5%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
nd
0,0%
12,3%
15,0%
0,0%
0,0%
0,0%
52,5%
56,8%
3,1%
14,8%
2,1%
1,2%
0,4%
9,0%
Wsparcie osób głuchoniewidomych na
rynku pracy
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
ruchowo na rynku pracy
Wsparcie osób z niepełnosprawnością
intelektualną (os. z zespołem Downa oraz
z upośledzeniem w stopniu głębokim)
Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb
i możliwości osób niepełnosprawnych
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
ruchowo na rynku pracy II
II
Wsparcie
osób
niepełnosprawnych
w swobodnym dostępie do informacji
i usług zamieszczonych w Internecie
1 999 584,68 zł
Strona 97
Koszty poszczególnych form wsparcia
W ramach projektów realizowanych na rzecz osób niepełnosprawnych udzielono ich
uczestnikom różnych form wsparcia, w szczególności:

szkolenia zawodowe,

przygotowanie do poruszania się na rynku pracy (np. warsztaty motywujące),

szkolenia ogólne, np. kursy językowe, prawo jazdy, kursy komputerowe,

doradztwo i poradnictwo (w zakresie: aktywizacji zawodowej, pomocy
psychologicznej, prawnej, w formie spotkań indywidualnych oraz zajęć grupowych),

staże zawodowe,

inne formy (np. tworzenie grup wsparcia, kół zainteresowań).
Koszt form wsparcia w przeliczeniu na jednego uczestnika projektu przedstawiono na
kolejnych wykresach – oddzielnie dla osób niepełnosprawnych (Rys. 27) oraz dla innych grup
beneficjentów ostatecznych (Rys. 28). Kropką oraz opisaną wartością oznaczono średni koszt
formy wsparcia w projektach, natomiast pionowy odcinek wskazuje najmniejsza i największą
wartość.
Rys. 27 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia osób niepełnosprawnych
Strona 98
Rys. 28 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia dla osób pracujących z osobami
niepełnosprawnymi
Najdroższą formą skierowaną do osób niepełnosprawnych jest udzielenie im wsparcia
kompleksowego – trwa ono przez kilka miesięcy i obejmuje przeprowadzenie szkoleń
i opracowanie indywidualnego programu dla każdego uczestnika. Duże zróżnicowanie
wysokości kosztów wsparcia kompleksowego wynika przede wszystkim z różnorodnego,
odmiennego zakresu proponowanego wsparcia w poszczególnych projektach. Do innych
kosztochłonnych działań w projektach można zaliczyć: transport ON na zajęcia, czy
stworzenie im specjalnych warunków niezbędnych do pracy.
Rekrutacja i indywidualizacja wsparcia
Rekrutacją uczestników projektów realizownych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL
zajmowali się pracownicy organizacji pełniących funkcję partnerów. Informacje na temat
rozpoczęcia rekrutacji przekazywano osobom niepełnosprawnym znajdującym się m. in.
w bazach partnerów. Informowanie o naborze do projektów odbywało się także za pomocą
stron internetowych partnerów i lidera, czy mediów. W niektórych projektach propozycję
uczestnictwa składano również osobom z najbliższego otoczenia osób niepełnosprawnych,
głównierodzicom, opiekunom.
Najczęstsze powody przystępowania osób niepełnosprawnych do udziału w projekcie
przedstawiono na wykresie poniżej (Rys. 29). Jako probelmy w sytuacjach społecznych należy
rozmieć problemy związane z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji z innymi, czy też
trudnosci w odnalezieniu się w społeczeństwie.
Strona 99
Rys. 29 Przyczyny przystąpienia osób niepełnosprawnych do projektów realizowanych w ramach Poddziałania
1.3.6 PO KL
[źródło: opracowanie własne na podstawie badania CATI, próba 63]
Dla większości osób głównym powodem przystępowania do projektów była chęć rozwijania
swoich umiejętności. Większość badanych odpowiedziała, że skorzystała w ten sposób
z nadarzającej się okazji. Powodem były też problemy ze znalezieniem pracy. Powody ujęte
w kategorii „inne” to w szczególności chęć poznania nowych ludzi oraz potrzeba wyjścia
z domu. Z kolei dla pracowników instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych
najistotniejszą przyczyną przystępowania do projektów była potrzeba dokształcenia się
w zakresie pracy z osobami niepełnosprawnymi.
Zajęcia prowadzone z osobami niepełnosprawnymi przygotowywane były przez
pracowników doświadczonych w zakresie pracy z osobami niepełnosprawnymi. Wszystkie
elementy poszczególnych form wsparcia dostosowane były do ich potrzeb przede wszystkim
w kontekście:

pomieszczeń, w których odbywały się szkolenia (np. podjazdy dla wózków, toalety
dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych),

materiałów szkoleniowych (np. materiały audio lub pisane alfabetem Braille’a).
Oprócz samych szkoleń wsparcie obejmowało również działania integracyjne (np. wyjścia do
zoo, kina). Stanowią one istotny element pomocy osobom uczestniczącym w projektach,
pomagają w otwarciu się na świat i nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi.
Działania skierowane do osób niepełnosprawnych, zgodnie z założeniami Działania 1.3 PO KL
dostosowywane były również do indywidualnych predyspozycji, możliwości i stanu zdrowia
poszczególnych osób. W opinii osób zaangażowanych w pracę przy projektach: „bez wzięcia
Strona 100
pod uwagę indywidualnych cech osoby niepełnosprawnej, wsparcie nie ma żadnego celu i nie
może przynieść pozytywnych efektów”28.
W ramach projektów opracowywano plan działania dla uczestnika, a jego podstawą było –
w miarę możliwości – wykonanie diagnozy przez specjalistów (psychologów, doradców
zawodowych), rozmowy z rodziną, a także obserwacje osób niepełnosprawnych w różnych
sytuacjach (np. w domu, w miejscach publicznych). Postępowanie to znacznie różni się
w zależności od rodzaju niepełnosprawności osób. Diagnoza potrzeb osoby
z niepełnosprawnością intelektualną lub autyzmem prowadzona jest z większą starannością,
niż w przypadku osób niepełnosprawnych ruchowo. Pomimo takiego podejścia wśród
partnerów pojawiają się głosy, że indywidualizacja wsparcia nie jest wystarczająca: „pomimo
wykonania tak dokładnych diagnoz czasem całą grupę niepełnosprawnych traktuje się
jednakowo”29.
W projektach nie zaplanowano z kolei indywidualnego dopasowania wsparcia dla
pracowników instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych oraz otoczenia osób
niepełnosprawnych. Szkolenia, dotyczące konkretnego rodzaju niepełnosprawności, zwykle
odbywały się w 20-30 osobowych grupach.
W ramach projektów Poddziałania 1.3.6 PO KL osoby niepełnosprawne otrzymały wsparcie
w różnych formach, przede wszystkim były to: szkolenia, indywidualne plany działań,
poradnictwo i doradztwo, pośrednictwo pracy, staże i praktyki oraz rehabilitacje.
Respondenci w badaniach jakościowych podkreślali, że wszystkie te formy pomocy są
względem siebie komplementarne i wyłącznie odpowiednie ich połączenie w ramach
wsparcia poszczególnych osób może dać pożądane rezultaty.
W zależności od sytuacji, wieku, poziomu niepełnosprawności, czy stanu psychicznego różne
formy wsparcia są optymalne dla różnych uczestników. W przypadku dzieci najważniejsza
jest praca z rodzicami, dla osób w złym stanie psychicznym ważna jest praca indywidualna,
dla osób z niepełnosprawnością nabytą – terapia ułatwiająca akceptację nowej sytuacji.
Specjaliści są zgodni, że w kontekście pozyskania pracy najskuteczniejsze są staże, praktyki
i pośrednictwo pracy. Często taka forma wsparcia jest jednak możliwa do zastosowania
dopiero po uprzednim przygotowaniu osoby niepełnosprawnej, głównie w kompetencjach
społecznych.
Na poniższym wykresie (Rys. 30) pokazano jak kształtuje się ocena poziomu skuteczności
oraz dopasowania wsparcia do potrzeb uczestników projektów30.
28
Wypowiedź pracownika jednego z partnerów na temat indywidualnego dopasowywania wsparcia do potrzeb
osób niepełnosprawnych, podczas wywiadu telefonicznego ITI
29
Wypowiedź pracownika jednego z partnerów, podczas wywiadu telefonicznego ITI (o osobach niesłyszących)
30
Ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 – bardzo niski stopień, 5 – bardzo wysoki stopień
Strona 101
Rys. 30 Ocena poziomu dopasowania i skuteczności poszczególnych form wsparcia w ramach Poddziałania 1.3.6
PO KL
W opinii uczestników projektów działania były realizowane w sposób ciekawy – średnia
ocena atrakcyjności wsparcia wyniosła 4,0631.
Wsparcie pracowników instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzone
było w formie dwu-, trzydniowych kursów ukierunkowanych na pracę z osobami
z poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności. W opinii osób pracujących z osobami
niepełnosprawnymi formy te były interesujące, dzięki nim uczestnicy otrzymywali gotowe
narzędzia i metody wsparcia, jak również możliwa była wymiana doświadczeń pomiędzy
osobami biorącymi udział w szkoleniu.
Zdaniem pracowników PFRON „wspieranie kadry przekłada się bezpośrednio na jakość pracy
z podopiecznymi”, dając im konieczną wiedzę i narzędzia i ucząc np. jak zachować się
w trudnych sytuacjach, jako że „podczas pracy z osobami niepełnosprawnymi zdarzają się
różne sytuacje, na przykład autoagresja [osoby niepełnosprawnej], czy agresja wobec innych”
(wypowiedzi uczestników grupy fokusowej).
Na poniższym wykresie (Rys. 31) przedstawiono jakie są największe potrzeby szkoleniowe
osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi. Każda z kategorii została oceniona w skali
od 1 do 5, gdzie 1 – bardzo mało istotna, 5 – bardzo istotna.
31
Badanie CATI z ON, próba 63, ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 – bardzo mało atrakcyjne, 5 – bardzo
atrakcyjne
Strona 102
Rys. 31 Najistotniejsze potrzeby w zakresie szkolenia osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi
Osoby pracujące z osobami niepełnosprawnymi deklarują potrzebę otrzymania wsparcia
w zakresie postępowania z osobami niepełnosprawnymi i w zakresie pozyskiwania środków
na realizację projektów. Potrzebują też wsparcia w zakresie rehabilitacji i świadczenia
pomocy psychologicznej dla swoich podopiecznych. Wskazywano też inne potrzeby, takie
jak: praca z rodzinami osób niepełnosprawnych oraz opieka nad dorosłymi ON.
Respondenci wskazywali również na inne potencjalnie skuteczne formy wsparcia (poza tymi,
które są zaplanowane w ramach projektów) i były to przede wszystkim:




wymiana doświadczeń,
staże, praktyki,
tworzenie grup wsparcia,
udostępnienie bazy materiałów dydaktycznych.
W opinii kadry pracującej z osobami niepełnosprawnymi bardzo ważna jest także praca
z rodzinami (a przede wszystkim rodzicami) i otoczeniem osób niepełnosprawnych32. Bardzo
często zdarza się, że rodzice otaczają niepełnosprawne dziecko „parasolem ochronnym”,
wyręczając je w wykonywaniu bardzo wielu czynności, łącznie z tymi, które dziecko mogłoby
wykonać samo. Taka sytuacja dotyczy też dorosłych osób niepełnosprawnych. Dzięki
prowadzonym w ramach projektów warsztatom podnosi się świadomość rodzin na temat
potencjału osoby z niepełnosprawnością – specjaliści starają się pokazać, do jakiego stopnia
osoba ta może się usamodzielnić.
Zdaniem specjalistów aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych wymaga jednak pracy
nie tylko z samym uczestnikiem i jego najbliższym otoczeniem. Konieczne jest również
podejmowanie działań skierowanych do pracodawców oraz lekarzy medycyny pracy.
32
Opinia powtarzała się we wszystkich przeprowadzonych badaniach jakościowych (wywiady indywidualne,
grupy fokusowe, panel ekspertów)
Strona 103
Pracodawcy często mają obawy związane z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej, wynika
to przede wszystkim ze stereotypowych opinii i niewiedzy. Natomiast brak wiedzy
o niepełnosprawnościach wśród lekarzy medycyny pracy nieraz skutkuje niewydawaniem
osobie niepełnosprawnej zaświadczenia o możliwości podjęcia pracy zawodowej. W związku
z powyższym w ramach projektów Poddziałania 1.3.6 PO KL prowadzone są również
kampanie informacyjno-promocyjne skierowane m. in. do pracodawców.
Z przeprowadzonych badań wynika, że pożądane byłoby zintensyfikowanie działań
zorientowanych na bezpośrednie pozyskanie i utrzymanie pracy przez osoby
niepełnosprawne, a także rozszerzenie zakresu tych działań. Zdaniem niektórych
respondentów dobry skutek mogłyby przynieść działania skierowane do pracodawców
polegające na dofinansowaniu dostosowania miejsca pracy do potrzeb osoby
niepełnosprawnej, dofinansowaniu zatrudnienia osoby, czy innego rodzaju wsparcie (np. dla
pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne długoterminowo).
W poniższej tabeli (Tab. 18) zestawiono wady i zalety wybranych form wsparcia,
realizowanych na rzecz uczestników projektów Poddziałania 1.3.6 PO KL.
Tab. 18 Wady i zalety poszczególnych form wsparcia, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL
Forma
szkolenia,
warsztaty,
kursy
staże,
praktyki,
pośrednictwo
pracy
doradztwo,
poradnictwo,
formy
indywidualne
Zalety
 podnoszenie kwalifikacji, zdobycie
nowych umiejętności
 otrzymanie
certyfikatów
lub
uprawnień
 duży udział elementów praktycznych,
zdobycie doświadczenia
 szkolenia i kursy są dostosowane do
potrzeb
i możliwości
osób
niepełnosprawnych
 osoba niepełnosprawna wychodzi
z domu, przebywa wśród ludzi
 osoby niepełnosprawne zdobywają
doświadczenie w pracy
 osoby niepełnosprawne poznają
warunki panujące w zakładach pracy
 otrzymywanie
wynagrodzenia
(korzyści finansowe i pozafinansowe,
w tym zwiększenie poczucia własnej
wartości)
 projekt rozwiązuje indywidualne
problemy osób niepełnosprawnych
 możliwość
zaplanowania
wielostronnego planu działania,
obejmującego
m.in.
aspekt
zdrowotny, psychologiczny, prawny,
zawodowy
 uczestnik ma możliwość poznania
swoich predyspozycji, zwiększa się
Wady
 krótki okres – przy niektórych
rodzajach
niepełnosprawności
szkolenia powinny trwać dużo dłużej
 duża liczba osób w grupie – utrudnia
indywidualne podejście
 proponowana forma nie jest
dostępna dla wszystkich osób
niepełnosprawnych
 zbyt krótki czas na wdrożenie się
w pracę dla niektórych osób
niepełnosprawnych
 nie ma możliwości
wieloletniego
planu
krótkich projektów
 wysokie koszty realizacji
wdrożenia
w ramach
Strona 104
jego samoocena
 zwiększa możliwość uczestniczenia  wysokie koszty realizacji
osoby niepełnosprawnej w życiu
społecznym i zawodowym
 zwiększa
mobilność
osoby
niepełnosprawnej
w małym
stopniu
szkolenia dla  mają wpływ na zwiększenie jakości  szkolenia
pracy
kadry
z
osobami
dopasowane
są
do
indywidualnych
kadry
niepełnosprawnymi
potrzeb uczestników
 przygotowują specjalistów do pracy
z konkretnym
rodzajem
niepełnosprawności
 forma grupowa sprzyja wymianie
doświadczeń pomiędzy uczestnikami
 niski koszt realizacji
w małym
stopniu
szkolenia dla  osoby
z najbliższego
otoczenia  szkolenia
dopasowane
są
do
indywidualnych
otoczenia ON
dowiadują się jak postępować z ON
potrzeb uczestników
(w kontekście opieki, rehabilitacji,
organizacji życia codziennego)
 zwiększa się świadomość dotycząca
możliwości samodzielnego życia
i działania osoby niepełnosprawnej
 forma grupowa sprzyja wymianie
doświadczeń pomiędzy uczestnikami
 niski koszt realizacji
 wysoki koszt realizacji
akcje
 duży zasięg
informacyjno-  zwiększenie
świadomości
promocyjne
społeczeństwa na temat możliwości
pracy osoby niepełnosprawnej
rehabilitacje,
zakup sprzętu
Efekty realizacji projektów
O efektach realizacji projektów można mówić w kontekście osiągnięcia planowanych
w projektach wskaźników, bądź w kontekście sytuacji zawodowej uczestników po
zakończeniu projektów.
W przypadku większości (9 z 11) analizowanych projektów realizowanych w ramach
Poddziałania 1.3.6 PO KL udało się osiągnąć, a nawet przekroczyć wartości wskaźników
zaplanowane we wniosku o dofinansowanie. Kwestię wskaźników dokładniej omówiono
w punkcie „Stopień osiągnięcia planowanych efektów” na stronie 94. W niniejszym rozdziale
skupiono się przede wszystkim na sytuacji zawodowej osób, które brały udział w projektach.
Na poniższym wykresie (Rys. 32) pokazano sytuację zawodową uczestników projektów.
Strona 105
Rys. 32 Uzyskanie pracy przez uczestników projektów w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL
41% respondentów znalazło pracę lub zmieniło pracę na lepszą w wyniku działań
projektowych, a 38% respondentów pozostaje bez pracy. Odpowiedź „inne” zaznaczali
przede wszystkim uczestnicy projektów, którzy obecnie są na emeryturze lub jeszcze nie
zakończyli edukacji. Z przeprowadzonych badań jakościowych wynika, że osoby objęte
wsparciem w ramach Poddziałania 1.3.6 mają trudność w utrzymaniu pracy i w wielu
przypadkach osoby niepełnosprawne, które uzyskały pracę po zakończeniu udziału
w projekcie, utraciły ją w krótkim czasie. Przyczyny takiego stanu rzeczy były różne dla
różnych grup niepełnosprawności, ale głównie leżały po stronie samych pracowników (np.
w przypadku osób z autyzmem wynikały z braku możliwości lub nieprzyzwyczajenia do
wielogodzinnego wykonywania pracy, w przypadku osób z niepełnosprawnością
intelektualną z utraty motywacji do pracy).
Oprócz aktywizacji zawodowej przedsięwzięcia miały na celu także rozwijanie kompetencji
społecznych uczestników. Na poniższym wykresie (Rys. 33) wskazano w jakim stopniu udział
w projektach spowodował zmiany w różnych aspektach życia osób niepełnosprawnych33.
33
Ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 – w bardzo małym stopniu, 5 – w bardzo dużym stopniu
Strona 106
Rys. 33 Zmiany, jakie zaszły w życiu uczestników, w wyniku udziału w projektach w ramach Poddziałania 1.3.6
PO KL
Dzięki udziałowi w projektach uczestnicy rozwijali swoje zainteresowania, poszerzali wiedzę
i rozwijali umiejętności. Respondenci uznali, że zmiany w ich życiu dotyczyły w większym
stopniu życia społecznego, niż zawodowego (choć różnica nie jest tu znacząca), co pokazuje,
że dla osób z niepełnosprawnością ten aspekt jest bardzo istotny. Respondenci badania
wskazywali również na inne pozytywne rezultaty udziału w projektach. Były to przede
wszystkim:







zwiększenie mobilności,
zmiana podejścia do życia,
nawiązywanie nowych kontaktów, przyjaźni,
wyjście z domu,
wzrost motywacji,
zwiększenie poczucia własnej wartości,
akceptacja niepełnosprawności.
W opinii osoby z otoczenia osób niepełnosprawnych, wyrażonej w ramach wywiadu ITI,
„udział w takich projektach jest ważny również dla osób całkowicie niezdolnych do pracy.
Dzięki temu wychodzą z domu, robią coś – dla nich bezczynność jest najgorsza”.
W wyniku realizacji projektów nastąpiły pozytywne zmiany również w środowisku
pracowników instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. Poniżej zamieszczono
wykres (Rys. 34), wskazujący w jakim stopniu zmieniło się życie zawodowe pracowników
partnerów, którzy brali udział we wsparciu skierowanym do kadry34.
34
Ocena w skali od 1 do 5, gdzie 1 – w bardzo małym stopniu, 5 – w bardzo dużym stopniu
Strona 107
Rys. 34 Zmiany, jakie zaszły w życiu zawodowym pracowników instytucji działających na rzecz osób
niepełnosprawnych, którym udzielono wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.6 PO KL
Na trwałość efektów uczestnictwa w działaniach istotny wpływ ma także wiele czynników
poza-projektowych. Przedstawiciele partnerów najczęściej wskazywali na wzrost
świadomości społecznej w zakresie sytuacji osób niepełnosprawnych, jak również
wprowadzania systemowych rozwiązań prawnych na korzyść osób niepełnosprawnych.
Przedstawiciele organizacji i stowarzyszeń, które w projektach pełniły rolę partnerów,
mówią, że w dalszym ciągu wykorzystują narzędzia, metody i doświadczenie zdobyte podczas
udziału w projektach do pracy z osobami niepełnosprawnymi (np. materiały dydaktyczne,
sprzęt rehabilitacyjny, metodykę TTAP).
Uczestnicy panelu ekspertów podkreślali, że w przypadku osób niepełnosprawnych nie
można spodziewać się bardzo szybkich efektów działań, jako że praca z tymi osobami często
wymaga długiego czasu (dotyczy to przede wszystkim pracy z osobami z autyzmem oraz
niepełnosprawnych intelektualnie). Projekty trwające rok, czy dwa, są często zbyt krótkie,
aby można wyraźnie zobaczyć ich efekty, szczególnie, że dużo czasu w projektach potrzebne
jest na rekrutację uczestników i działania organizacyjne. Wyrażono też potrzebę ciągłego
wspierania osób niepełnosprawnych w celu aktywizacji zawodowej i społecznej i w tym
kontekście padło nawet stwierdzenie, że „mankamentem projektów prowadzonych
w ramach 1.3.6 PO KL jest właśnie forma projektowa – działania trwają przez jakiś czas,
a następnie kończą się, podczas gdy problemy osób niepełnosprawnych trwają w sposób
ciągły”. Respondent wyjaśnił, że jego zdaniem najważniejsze jest zapewnienie osobom
niepełnosprawnym wsparcia długoterminowego, a drugorzędne jest to, czy będzie to miało
miejsce w ramach projektów systemowych, czy innych działań.
Problemy i dobre praktyki w realizacji projektów
Ważnym problemem w trakcie realizacji projektów z Poddziałania 1.3.6 PO KL były
opóźnienia. Związane głównie z przepływem środków finansowych, a także
nieprzewidzianymi zdarzeniami, jak np. rezygnacja którejś z instytucji działającej na rzecz
osób niepełnosprawnych z udziału w projekcie (wówczas inne instytucje musiały przejąć jej
zadania, co powodowało różne komplikacje i co za tym idzie, opóźnienia).
Strona 108
Respondenci twierdzili, że wielką uciążliwością była dla nich duża ilość dokumentacji
związanej z prowadzeniem działań projektowych. Przedstawiciel jednego z partnerów
powiedział w wywiadzie ITI: „było dużo list obecności, opisów. Nie starczało czasu
terapeutom na wykonywanie wpisów do odpowiednich kart po zajęciach”. W opinii osób
zajmujących się realizacją projektów występowały również problemy z ich rozliczeniami.
Podczas grupy fokusowej uczestnicy zwrócili uwagę na problem związany z brakiem
możliwości przystąpienia przez uczestnika drugi raz do tego samego szkolenia – aby uniknąć
podwójnego finansowania danego działania. Zasada wydaje się słuszna, jednak powoduje
znaczne problemy w praktyce. Osoba, która przeszła dany kurs, może rozpocząć go
ponownie tylko na wyższym poziomie. Czasami jednak jedynie część kursu jest powtórzona,
a pozostałe treści są nowe, a to już wyklucza kandydata. Ponadto powtarzanie
i przypominanie danej partii materiału ogólnie jest wskazane, i jest to tym bardziej
potrzebne w przypadku osób z niepełnosprawnością umysłową oraz z autyzmem. Bardzo
ważna jest też systematyczność wsparcia. Niestety nie jest to zapewnione, dlatego można
zaobserwować, że „po wakacjach wiele podopiecznych zostało ‘zresetowanych’, czyli to nad
czym pracowali przez całe 10 miesięcy, po dwóch miesiącach wakacyjnych przychodzili
i tracili to”, jak stwierdził pracownik instytucji działającej na rzecz osób niepełnosprawnych
w ramach wywiadu ITI.
W trakcie realizacji projektów z Poddziałania 1.3.6 PO KL wypracowany został szereg dobrych
praktyk, w szczególności:

wprowadzono elastyczniejsze zasady odnośnie rekrutacji uczestników do projektów
(np. rekrutowanie większej ilości osób niepełnosprawnych, zapraszanie na grupy
warsztatowe dla otoczenia więcej niż jednej osoby z rodziny osoby
niepełnosprawnej),

dopracowano ogólne zasady współpracy pomiędzy partnerami oraz z liderem
projektu (obejmujące m.in. cykliczne spotkania, kontakt mailowy i telefoniczny,
wymianę doświadczeń).
Bariery w dostępie do zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych
Zdaniem osób pracujących na co dzień z osobami niepełnosprawnymi największą barierą
utrudniającą im dostęp do zatrudnienia to znikoma ilość dostosowanych miejsc pracy oraz
trudności w utrzymaniu pracy. Oba czynniki klasyfikują się na tym samym poziomie równym
55% (patrz Rys. 35). 45% respondentów wskazało jako barierę sytuację na rynku pracy. Na
Rys. 35 przedstawiono wszystkie wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród
pracowników PRFON. Wyniki te pokrywają się z opiniami pracowników instytucji działających
na rzecz osób niepełnosprawnych.
Strona 109
Rys. 35 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez osoby niepełnosprawne – perspektywa kadry
[Źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI, próba 11]
Respondenci wskazywali także, że poważnym problemem jest mała wiedza pracodawców
o posiadanych umiejętnościach (o predyspozycjach do wykonywania zawodu) osób
niepełnosprawnych, przez co trudno namówić ich na zatrudnienie osoby niepełnosprawnej
(wskaźnik zatrudnienia jest monitorowany w części projektów Poddziałania 1.3.6).
Pracodawcy nie wiedzą jak się zachować w kontaktach z osobami niepełnosprawnymi, jak
z nimi rozmawiać, jak egzekwować pracę i nie mają chęci podejmowania trudu wchodzenia
w nową sytuację związaną ze współpracą z takimi osobami. Kadra PFRON mówiła o „obawie
osób zdrowych przed akceptacją osób chorych” oraz że „ludzie boją się tego, czego nie znają”
(wypowiedzi pracowników PRFON podczas wywiadu ITI). Zdaniem respondentów osoby
niepełnosprawne są ogólnie bardzo dobrymi pracownikami – powierzone im zadania
wykonują skrupulatnie, a przy niektórych zajęciach mogą się sprawdzić lepiej, niż osoby
zdrowe(np. niektóre osoby wręcz lubią wykonywać pracę, która dla innych jest bardzo
monotonna).
Zaskakujące mogą być wnioski z panelu eksperckiego, podczas którego zwracano uwagę na
to, że jedną z najistotniejszych barier stojących przed osobą niepełnosprawną chcącą podjąć
zatrudnienie jest jej sytuacja rodzinna. Często to właśnie członkowie rodziny nie chcą, aby ich
podopieczny podjął pracę, czy szkolenie. Powody tego są różne – najczęściej rodzina od lat
przyzwyczaiła się do stosunków i porządku panującego w domu i niedobrze reaguje na każdą
zmianę, nie spodziewając się po niej niczego pozytywnego. Każda zmiana wymaga bowiem
wysiłku. Kłopotliwe może być też dowożenie osoby niepełnosprawnej na szkolenie, czy różne
zajęcia. Rodzina, a szczególnie rodzice, często wyręczają osobę niepełnosprawną
w wykonywaniu różnych czynności i trudno im przyjąć do wiadomości, że osoba ta wiele
Strona 110
rzeczy mogłaby robić samodzielnie. Otoczenie osoby niepełnosprawnej może także uważać,
że ją chroni – nie chce, aby doznała rozczarowań. Powodem oporu ze strony rodziny są także
kwestie materialne, czyli obawa, że ich podopieczny utraci rentę.
Same osoby niepełnosprawne uważają, że największą barierą jest zła sytuacja na rynku
pracy, brak odpowiednio dostosowanych miejsc pracy oraz zbyt niskie wykształcenie. Innymi
barierami są problemy z dotarciem do pracy, sytuacja zdrowotna, brak wiary pracodawców
w ich umiejętności. Osoby te odpowiedziały, że w niwelowaniu tych barier najbardziej
pomogłyby im szkolenia zawodowe, rehabilitacja, posiadanie certyfikatów i uprawnień,
dostosowanie miejsca pracy do ich specyficznych potrzeb (patrz. Rys. 36).
Rys. 36 Potrzeby osób niepełnosprawnych w celu zmniejszenia problemu związanego ze znalezieniem pracy
Strona organizacyjna
W ramach niniejszej ewaluacji analizowane są przede wszystkim pierwsze edycje projektów,
które trwały od 12 do 17 miesięcy oraz dwa projekty będące drugą częścią cyklu – trwające
ponad 2 lata. W opinii partnerów 1,5 roku to okres bardzo krótki, żeby zrealizować działania
projektowe, wraz z rekrutacją uczestników projektu i całym procesem przygotowawczym.
Praca z osobą niepełnosprawną intelektualnie lub autystyczną, jeśli ma być skuteczna, może
trwać nawet kilka lat.
Na kolejnym wykresie (Rys. 37) pokazano zestawienie działań, które zdaniem osób
zaangażowanych w realizację projektów generują zbyt duże koszty. Większość badanych
odpowiedziała, że takich działań nie ma, że w ogóle nie stanowią problemu. Inni (choć
stosunkowo niewielki procent badanych) wskazali na wybór wykonawców, którym zleca się
wykonanie prac, promocję i rekrutację. Koszty promocji, choć oceniane wysoko, uznano za
Strona 111
skuteczne i podczas grupy fokusowej padło stwierdzenie, że stanowią jedno z kluczowych
działań w projekcie i warto byłoby na nie przeznaczyć nawet jeszcze większe środki. Wydatki
na promocję oceniono jako bardzo ważne z punktu widzenia aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych: „Taka promocja ma na celu uświadomienie społeczeństwu, w tym
pracodawcom czym jest niepełnosprawność i że niepełnosprawni mogą pracować.
Prowadzone przez nas kampanie bilboardowe były bardzo skuteczne”35.
Rys. 37 Działania projektowe generujące zbyt wysokie koszty
Współpraca i partnerstwo
Wszystkie projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL prowadzone były we
współpracy z partnerami. Na poniższym wykresie (Rys. 38) przedstawiono liczbę organizacji,
które pełniły tę rolę w poszczególnych projektach.
35
Wypowiedź pracownika PFRON podczas badania FGI
Strona 112
Rys. 38 Liczba partnerów w poszczególnych projektach z Poddziałania 1.3.6 PO KL
[źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie projektów]
W ramach projektów współpraca nawiązywana jest przede wszystkim pomiędzy partnerami
oraz pomiędzy partnerami, a liderem. Do celów projektowych partnerzy nawiązywali także
relacje z lokalnymi pracodawcami.
Współpraca pomiędzy partnerami, a liderem oceniana jest przez obydwie strony na ogół
pozytywnie, z nielicznymi zastrzeżeniami. Partnerzy często wygłaszają opinie, że lider
wymaga od nich zbyt szczegółowej sprawozdawczości. W ich ocenie lider skupia się
w większym stopniu na dokumentacji projektowej, niż metodyce prowadzenia
bezpośredniego wsparcia na rzecz beneficjentów ostatecznych. PFRON z kolei twierdzi, że
partnerzy wykonują obowiązki wynikające z Systemu Realizacji Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki z opóźnieniami i wypełniają je niewystarczająco dokładnie.
Bardzo dobrze oceniana jest współpraca pomiędzy partnerami realizującymi ten sam projekt.
Skutkuje ona często wymianą cennych doświadczeń i dobrych praktyk. Dzięki temu
w niektórych przypadkach organizacje, które nigdy wcześniej nie współpracowały ze sobą,
rozpoczęły realizację wspólnych działań także poza projektami. Partnerzy w środowisku
lokalnym nawiązują również kontakty z pracodawcami, którzy chcieliby zatrudniać osoby
niepełnosprawne w formie staży lub praktyk.
Dzięki realizacji projektów w formule partnerstwa wiele działań projektowych, takich jak
prowadzenie szkoleń, czy doradztwo, wykonywanych jest przez samych partnerów i nie
trzeba ich powierzać podmiotom trzecim. Pozwala to uniknąć wielu problemów, które często
wiążą się z realizacją usług w trybie zamówień publicznych, a szczególności opóźnień
w wyborze wykonawcy, czy wyłonienia wykonawcy, który później okazuje się nie mieć
odpowiednich kompetencji do pracy z osobami niepełnosprawnymi, itp.
Formuła partnerstwa daje również możliwość bardziej elastycznego podejścia do projektów,
niż w przypadku usług realizowanych zgodnie z prawem zamówień publicznych. Respondenci
podkreślali, że możliwe jest wprowadzanie modyfikacji w planowanych działaniach, np.
zmiana zakresu, czy formy wsparcia, zwiększenie liczby uczestników objętych wsparciem,
przesunięcie wygenerowanych oszczędności na inne działania.
Strona 113
Model partnerstwa dla projektów realizowanych na rzecz osób niepełnosprawnych jest
formułą dającą gwarancję, że z uczestnikami pracować będą osoby doświadczone, znające
ich specyficzne potrzeby i problemy.
Stosowaną przez PFRON metodą kontroli pracy partnerów jest przede wszystkim kontrola
dokumentacji projektowej, prowadzone są również wizyty monitoringowe. Lider projektu
niezwłocznie informuje danego partnera o zidentyfikowanych nieprawidłowościach i prosi
o dokonanie korekty. W opinii partnerów kontrole te nastawione są w zbyt dużym stopniu
na ocenę dokumentacji, a zbyt pobieżnie traktują działania od strony merytorycznej.
Projekty realizowane w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL prowadzone są zgodnie
z założeniami polityk publicznych, a przede wszystkim polityką równości szans
i niedyskryminacji. Aktywizacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych oraz
umożliwienie im dostępu do usług publicznych jest wiodącym wyzwaniem tej polityki.
Projektem, który w dużym stopniu ułatwił osobom niepełnosprawnym dostęp do usług
publicznych, jest „Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie do informacji
i usług zamieszczonych w Internecie”. Przedsięwzięcia miały także wpływ na politykę
edukacyjno-oświatową oraz politykę rynku pracy.
6.3.4. Analiza SWOT
Poniżej (w Tab. 19) przedstawiono analizę SWOT dla projektów realizowanych w ramach
Strona 114
Mocne strony
są do specyficznych
 projekty dostosowane
potrzeb osób
niepełnosprawnych
biorąc pod uwagę jego niepełnosprawność, predyspozycje,
zainteresowania
 nauka realizowana jest nowoczesnymi metodami, na nowoczesnym
sprzęcie
zawodowego
Szanse
 cykle krótkich projektów realizowanych w kilku turach dają możliwość
wprowadzania zmian w kolejnych edycjach, wynikających z doświadczeń
przy ich realizacji
 zastosowanie formuły partnerstwa gwarantuje większą elastyczność
projektów, daje możliwość dokonywania modyfikacji (np. zwiększenia
liczby uczestników, dzięki poczynionym oszczędnościom)
 współpraca pomiędzy partnerami, wymiana doświadczeń i dobrych
praktyk poprawia jakość pracy z ON
 projekty prowadzone są przez organizacje posiadające duże
doświadczenie w zakresie pracy z osobami niepełnosprawnymi
 przeszkolenie pracowników gwarantuje wyższy poziom realizacji
 udział ON oraz ich rodzin w projektach przygotowuje ich do
samodzielnego funkcjonowania
 dzięki działaniom projektowym zwiększają się szanse osób
niepełnosprawnych na podjęcie pracy i zmianę statusu społecznego
Słabe strony
 stosunkowo wysokie koszty działań towarzyszących wsparciu uczestników
(np. dowożenie na zajęcia, przystosowanie warunków do potrzeb ON)
 ograniczenie w zakresie powtarzania tych samych kursów dla ON (jest to
szczególnie niekorzystne w przypadku niepełnosprawności umysłowych)
 niewielka liczba działań skierowanych bezpośrednio do pracodawców
 skomplikowane zasady związane ze sprawozdawczością oraz formalności
przy prowadzeniu wsparcia
 działania są realizowane w formule projektowej, a problemy osób
niepełnosprawnych występują w sposób ciągły
Zagrożenia
 konieczność współpracy pomiędzy liderem i partnerami generuje ryzyko
 postawa rodziny i otoczenia osób niepełnosprawnych często nie sprzyja
przystępowaniu do projektów przez osoby niepełnosprawne, ich
usamodzielnianiu się, czy podejmowaniu pracy (np. „roztaczanie parasola
ochronnego”)
 szybko zmieniające się potrzeby rynku pracy oraz uwarunkowania prawne
związane z niepełnosprawnością wymagają częstych zmian w projektach
i dokształcania się kadry
 brak wiedzy nt. możliwości pracy ON (przede wszystkim wśród
pracodawców oraz lekarzy medycyny pracy)
 pracodawcy niechętnie zatrudniają ON
Strona 115
6.4. Analiza porównawcza
Poniżej (Tab. 20) przedstawiono analizę porównawczą dla projektów realizowanych
w formule partnerstwa (czyli w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL) i projektów niepartnerskich
(czyli w ramach Poddziałań 1.3.3 i 1.3.5 PO KL). Analiza została wykonana w formie
zestawienia i stanowi podsumowanie rozważań dotyczących obydwu typów projektów.
Zestawienie obejmuje najważniejsze elementy realizacji obydwu typów projektów,
w szczególności analizie poddano:








strukturę zarządzania projektami,
proces planowania projektów,
procedurę rekrutacji uczestników,
bezpośrednią realizację wsparcia,
formy wsparcia,
koszty realizacji projektów,
efekty realizacji projektów,
procedury dotyczące sprawozdawczości i rozliczania projektów.
Strona 116
Tab. 20 Analiza porównawcza dla projektów partnerskich i nierealizowanych w formule partnerstwa
Zagadnienie
Informacje
podstawowe
Projekty realizowane w formule partnerstwa
W formule partnerstwa
Poddziałania 1.3.6 PO KL.
realizuje
się
projekty,
Projekty nierealizowane w formule partnerstwa
w ramach Projekty, w ramach Poddziałań 1.3.3 i 1.3.5 PO KL nie są realizowane
w formule partnerstwa.
W formule partnerstwa łącznie realizowanych jest 31 projektów. W analizowanych Poddziałaniach w formule niepartnerskiej łącznie
Spośród nich 11 poddano analizie w ramach niniejszej ewaluacji.
realizowane są 22 projekty (16 w Poddziałaniu 1.3.3
i 6 w Poddziałaniu 1.3.5).
Spośród nich 14 (11 z Podziałania 1.3.3 i 3 z 1.3.5) poddano analizie
w ramach niniejszej ewaluacji.
Struktura
zarządzania
projektami
Beneficjentem projektów jest PFRON.
Beneficjentem projektów jest Komenda Główna OHP (Poddziałanie
1.3.3) oraz Ministerstwo Sprawiedliwości (Poddziałania 1.3.5).
PFRON jest Beneficjentem projektów, pełni zarazem funkcję lidera
w realizowanych projektach. Zajmuje się centralnym planowaniem
działań, administrowaniem i koordynacją ich realizacji oraz
rozliczeniem z Instytucją Wdrażającą.
Działania merytoryczne, realizowane w projektach w ramach
Poddziałania 1.3.6 PO KL prowadzone są bezpośrednio przez
partnerów projektów – organizacje pozarządowe, które posiadają
doświadczenie
w pracy
z poszczególnymi
grupami
osób
niepełnosprawnych.
Działania są prowadzone z wykorzystaniem zasobów (m. in.
lokalowych, infrastrukturalnych) należących do partnerów oraz
pozyskanych w ramach realizowanych projektów.
Beneficjentem projektów realizowanych w ramach Podziałania 1.3.3
jest KG OHP. Komenda Główna współpracuje ze swoimi jednostkami
organizacyjnymi w zakresie planowania i realizacji działań.
Wsparcie dla uczestników projektów prowadzone jest przez
pracowników jednostek oraz wykonawców wyłonionych w drodze
postępowań przetargowych.
Działania są realizowane z wykorzystaniem zasobów (m. in.
lokalowych, infrastrukturalnych) należących do jednostek OHP oraz
pozyskanych w ramach projektów (w drodze przetargów).
Beneficjentem projektów realizowanych w ramach Podziałania 1.3.5
jest MS. Ministerstwo współpracuje z placówkami ZP i SdN
w zakresie planowania i realizacji działań.
Wsparcie dla uczestników projektów prowadzone jest przez
wykonawców wyłonionych w drodze postępowań przetargowych,
pracownicy placówek wspierają ich w trakcie prowadzenia szkoleń.
Działania są realizowane z wykorzystaniem zasobów (m. in.
lokalowych, infrastrukturalnych) należących do placówek oraz
pozyskanych w ramach projektów.
Strona 117
Planowanie
projektów
Projekty planowane są przez Beneficjenta (PFRON), we współpracy
z instytucjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych,
posiadającymi duże doświadczenie w pracy na rzecz beneficjentów
ostatecznych. Zaplanowane działania mogą być modyfikowane
w trakcie realizacji projektu, w odpowiedzi na pojawiające się
potrzeby (dotyczy to np. formy, liczby uczestników objętych daną
formą wsparcia), przy zachowaniu określonego we wniosku poziomu
osiągnięcia rezultatów.
Projekty planowane są przez Beneficjenta (KG OHP/MS), przy
uwzględnieniu zapotrzebowania zgłaszanego przez jednostki
organizacyjne Beneficjenta (lokalne jednostki OHP i ZP/SdN).
Działania są ściśle zaplanowane i nie ma dużej elastyczności przy ich
realizacji (jest ona zauważalna w pewnej mierze, np. w zakresie
wyboru
kursu
zawodowego
spoza
wachlarza
kursów
zaproponowanych we wniosku o dofinansowanie). Niewielka
elastyczność w działaniach projektowych wynika w dużym stopniu
z konieczności stosowania prawa zamówień publicznych.
Rekrutacja
uczestników
Rekrutacją uczestników do projektów zajmują się partnerzy, zgodnie Rekrutacją uczestników do projektów zajmują się jednostki
z procedurą określoną we wniosku o dofinansowanie.
organizacyjne Beneficjentów, zgodnie z procedurą określoną przez
Beneficjenta we wniosku o dofinansowanie.
Bezpośrednia
realizacja
wsparcia
Bezpośrednią realizacją wsparcia zajmują się głównie partnerzy
projektu. Rozliczanie działań partnerów odbywa się zgodnie
z podpisaną umową partnerską. Formuła partnerstwa pozostawia
pewną elastyczność w zakresie realizacji wsparcia, możliwe są
zmiany – przenoszenie zadań pomiędzy partnerami, zrekrutowanie
większej liczby beneficjentów do projektów, itd.
Bezpośrednią realizacją wsparcia zajmują się jednostki organizacyjne
Beneficjenta oraz wykonawcy, wyłonieni w ramach postępowań
przetargowych.
Realizacja działań przy zlecaniu prac (np. organizacji kursów)
w postępowaniach publicznych daje małą elastyczność w zakresie
realizacji wsparcia. Ze względu na przepisy prawa zamówień
publicznych nie jest możliwe rozszerzenie zakresu prac w ramach
danego zamówienia. Jednak oszczędności poczynione przy
udzielaniu zamówień mogą być przeznaczone na działania
dodatkowe w projekcie.
Formy
wsparcia
Realizowane są różne formy wsparcia na rzecz uczestników, w tym
doradztwo zawodowe, poradnictwo psychologiczne i prawne,
warsztaty, kursy, szkolenia zawodowe, staże i rehabilitacja.
Wsparcie dostosowywane jest indywidualnie do potrzeb uczestnika.
Realizowane są różne formy wsparcia na rzecz uczestników, w tym
doradztwo zawodowe, poradnictwo psychologiczne i prawne,
warsztaty, kursy, szkolenia zawodowe, staże.
Wsparcie dostosowywane jest indywidualnie do potrzeb uczestnika.
Koszty
realizacji
projektów
W formule partnerskiej przeprowadzono 11 projektów o łącznej W formule niepartnerskiej przeprowadzono 16 projektów o łącznej
wartości 79 mln. zł, w ramach których wsparcie otrzymało 14 tys. wartości 92 mln. zł, w ramach których wsparcie otrzymało 16 tys.
osób.
osób.
Strona 118
Bezpośrednie wsparcie uczestników stanowiło przeciętnie 56,8% Bezpośrednie wsparcie uczestników stanowiło przeciętnie 86,3%
całkowitej wartości projektów. Koszty zarządzania projektem całkowitej wartości projektów. Koszty zarządzania projektem
pochłonęły 14,8% budżetów projektów.
pochłonęły 7,9% budżetów projektów.
Mierzalne
rezultaty
realizacji
projektu
Spośród 11 projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6
PO KL, w 9 osiągnięto określone we wniosku rezultaty (liczba
uczestników, którzy zakończyli udział w projektach), a w 2 nie
w pełni (choć w stopniu bardzo wysokim; w 99% i w 84%).
Spośród 11 projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3
PO KL, w 5 osiągnięto określone we wniosku rezultaty, a w 6 nie
w pełni (choć w większości przypadków wskaźnik wykonania bliski
był 100%, a w dwóch przypadkach wynosił on odpowiednio 90%
i 78%). Spośród 3 projektów realizowanych w ramach Poddziałania
1.3.5 PO KL. w 1 w pełni osiągnięto określone we wniosku wskaźniki,
a w pozostałych odpowiednio w 73% i 83%.
Sprawozdawc
zość
i rozliczanie
projektów
Sprawozdawczością oraz rozliczaniem projektów zajmuje się lider Sprawozdawczością oraz rozliczaniem projektów zajmują się
projektów – PFRON.
Beneficjenci.
Partnerzy realizujący działania merytoryczne zobowiązani są do
przekazywania sprawozdań z realizacji działań Funduszowi.
Obowiązki te nakłada na nich umowa partnerska.
Strona 119
W powyższej analizie (Tab. 20) porównano projekty realizowane w formule partnerskiej
z projektami niepartnerskimi. Badaniu poddano łącznie 11 projektów partnerskich z jednego
Poddziałania oraz 16 projektów niepartnerskich z dwóch Poddziałań.
We wszystkich typach projektów ich Beneficjentem jest organ centralny. W przypadku
przedsięwzięć partnerskich działania projektowe planowane są we współpracy z instytucjami
działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych na etapie tworzenia wniosku
o dofinansowanie, podczas gdy przy przedsięwzięciach niepartnerskich planowaniem
zajmuje się organ centralny, przy uwzględnieniu zapotrzebowania zgłaszanego przez
podległe jednostki terenowe, z uwzględnieniem ich potencjału. Rekrutacją uczestników
w projektach partnerskich zajmują się partnerzy społeczni, a w projektach realizowanych
w formule niepartnerskiej pracownicy terenowych jednostek organizacyjnych. W projektach
z Poddziałania 1.3.6 wsparcie świadczone jest w dużej mierze przez partnerów projektów,
a także podmioty zewnętrzne, np. w przypadku kursów specjalistycznych. W projektach
z Poddziałania 1.3.3 i 1.3.5 wsparcie organizują zespoły projektowe z jednostek terenowych
Beneficjenta, a świadczą je głównie (w postaci kursów, szkoleń) podmioty zewnętrzne. Same
formy wsparcia nie różnią się od siebie w zależności od formuły realizacji projektu. Ich dobór
zależy przede wszystkim od rodzaju grupy docelowej i w każdym przypadku jest możliwie
najlepiej dostosowywany do indywidualnych potrzeb i predyspozycji uczestników.
Partnerzy społeczni posiadają duże doświadczenie w pracy z poszczególnymi grupami osób
niepełnosprawnych, podczas gdy PFRON zajmuje się wspieraniem osób niepełnosprawnych
głównie od strony administracyjno-formalnej. Z tego powodu wspólne wykonywanie
projektów jest korzystne tak dla partnerów, jak i dla PFRON i dobrze służy beneficjentom
ostatecznym. Z drugiej strony doświadczenie partnerów w kontaktach i pracy z grupą
docelową nie jest czynnikiem wyróżniającym projekty w porównaniu z projektami
wykonywanymi w ramach Poddziałań 1.3.3 oraz 1.3.5, jako że również OHP posiada
rozbudowaną sieć jednostek i pracowników bardzo doświadczonych w pracy z młodzieżą,
a także jednostki podległe MS, czyli zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich, mają
kadrę wykwalifikowaną do pracy z młodymi osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji
życiowej.
Przy czym w przypadku Poddziałań 1.3.3 i 1.3.5 więcej zadań zlecanych jest podmiotom
zewnętrznym, co czasem powoduje problemy w projekcie, głównie w związku koniecznością
zlecania usług zgodnie z prawem zamówień publicznych. Organizowanie postępowania
o udzielenie zamówienia publicznego bywa uciążliwe (konieczność przygotowania
dokumentacji przetargowej, obsługa zapytań od wykonawców, itp.) oraz długotrwałe
i nierzadko generuje opóźnienia. Innym problemem jest kwestia jakości kursów zlecanych
podmiotom zewnętrznym, ponieważ zdarza się, że podmioty te nie są przygotowane do
pracy ze wskazaną grupą docelową – np. trenerzy nie potrafią utrzymać dyscypliny w grupie
młodzieży z zakładu poprawczego. Umowy na wykonanie ww. usług zlecane są różnym
podmiotom wyłonionym w drodze postępowań przetargowych, a współpraca z nimi wymaga
Strona 120
większego wysiłku ze strony pracowników zakładów poprawczych lub jednostek OHP, niż
gdyby miały one od dłuższego czasu stałych partnerów, wdrożonych w pracę z młodzieżą
i działających w tym względzie skutecznie. Z drugiej strony respondenci nie przeceniali tego
aspektu i twierdzili, że i w obecnej formule udaje się utrzymać dobrą jakość kursów i szkoleń
zewnętrznych (np. poprzez szczegółowe opisanie kryteriów podmiotowych dla
potencjalnego wykonawcy w dokumentacji przetargowej).
W przypadku OHP oraz MS sieć podległych im jednostek dysponuje lepszymi zasobami (m.in.
lokalowymi, infrastrukturalnymi), które mogą być wykorzystywane w ramach projektów,
podczas gdy partnerzy w projektach z Poddziałania 1.3.6 w większym stopniu muszą się
wspierać zasobami pozyskanymi z zewnątrz. W projektach partnerskich na zarządzanie
przeznaczono procentowo więcej środków, niż w projektach niepartnerskich, i niższy był
w nich procent kosztów przeznaczonych na bezpośrednie wsparcie uczestników. Różnice te
nie są jednak związane z samą formułą partnerstwa, tylko np. z charakterystyką grupy
beneficjentów ostatecznych (tzn. w przypadku osób niepełnosprawnych konieczne jest
zarezerwowanie dodatkowych kosztów na zapewnienie odpowiednich materiałów
dydaktycznych, lokalu dostępnego dla danej grupy docelowej, itp.), czy ze strukturą
organizacyjną Beneficjenta (zasoby lokalowe i infrastrukturalne posiadane przez partnerów
projektów Poddziałania 1.3.6 nie zawsze są wystarczające na potrzeby projektów).
W przypadku analizowanych projektów nie było znaczących różnic w zakresie stosunku
uzyskanych efektów do nakładów pomiędzy projektami partnerskimi i niepartnerskimi.
Rezultaty twarde realizacji projektów (w kontekście osiągnięcia planowanych wartości, tzn.
liczby uczestników, którzy ukończyli udział w projektach) zostały w większym stopniu
osiągnięte w przypadku przedsięwzięć realizowanych w partnerstwie. Przypuszczalnie może
być to spowodowane formułą prowadzenia projektów – w projektach partnerskich zdarza
się, że w przypadku problemów z osiągnięciem zakładanych wskaźników przez jeden
podmiot jego zobowiązania przejmuje drugi. Takiej elastyczności nie przewidują projekty
realizowane w formule niepartnerskiej, w których wiele działań zlecanych jest w ramach
postępowań publicznych. Powyższe ma miejsce w sytuacji gdy, np. zrekrutowani wcześniej
uczestnicy nie ukończą zaplanowanego dla nich w ramach projektu wsparcia (z powodu
choroby, przeniesienia do innej jednostki, itp.). Wówczas trudno osiągnąć założone we
wniosku rezultaty (powyższe powoduje konieczność ponownego uruchomienia procedury
przetargowej, a ta może okazać się zbyt kosztowna lub skutkować brakiem możliwości
przeprowadzenia danego działania w zaplanowanym czasie). Jednak przyczyny takiego stanu
rzeczy mogą być niezależne od formuły realizacji projektu, np. mogą mieć związek ze
zmianami demograficznymi czy prawnymi wśród osób z grupy docelowej realizowanych
projektów.
Większa elastyczność, w tym we wprowadzaniu modyfikacji w planowanych działaniach
dotyczących zakresu, formy wsparcia, liczby wspartych osób itp., jest jedną z przewag
projektów partnerskich nad niepartnerskimi. Pracownicy PFRON cenią tę elastyczność i nie
Strona 121
wyobrażają sobie ewentualnej konieczności odstąpienia od formuły partnerstwa i zlecania
zadań w ramach postępowań publicznych: „Jeżeli mamy zamówienia publiczne, to tam są
kompletne działania i poza nie nie możemy wyjść. W przypadku partnerstwa mamy schemat.
Jeśli w trakcie realizacji projektu są potrzebne zmiany, to je wprowadzamy i realizujemy.
Mamy większą możliwość uelastycznienia i dopasowywania indywidualnego pod
beneficjenta”; „Jeśli w trakcie trwania projektu ważne jest, aby wprowadzić zmiany, bo np.
odbył się zjazd lekarzy i czegoś nowego się dowiedzieliśmy, to wprowadzamy zmiany. Czegoś
takiego nie ma we wskaźnikach, które były tworzone na początku projektu” (wypowiedź
pracowników PFRON podczas grupy fokusowej).
Formuła partnerstwa dobrze sprawdza się w przypadku wspierania grupy docelowej, którą są
osoby niepełnosprawne. W Polsce nie ma instytucji, która miałaby możliwości organizacyjne
wspierania na terenie całego kraju osób z różnego rodzaju niepełnosprawnością – PFRON
zajmuje się nimi jedynie od strony administracyjnej, nie wspierając ich bezpośrednio, tylko
taką pomoc bezpośrednią organizując. Dzięki realizowaniu projektów w partnerstwie
instytucje partnerów nawiązują ze sobą kontakt, co często owocuje dalszą współpracą, już
poza ramami projektowymi („organizacje, które wcześniej ze sobą nie współpracowały, nagle
poprzez wymianę doświadczeń i dobrych praktyk zaczynają intensywnie działać na tym
samym polu”, jak powiedziała osoba podczas grupy fokusowej). Z kolei Ochotnicze Hufce
Pracy posiadają sieć licznych jednostek wspierających młodzież i poza tą organizacją niewiele
jest instytucji, które obejmowałyby wsparciem tę grupę docelową w zakresie aktywizacji
społecznej i zawodowej, czyli które mogłyby być naturalnymi kandydatami na partnerów
w ramach projektów. Podobna sytuacja występuje w przypadku wspierania młodzieży
z zakładów poprawczych – to właśnie zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich są
głównymi instytucjami świadczącymi pomoc młodzieży zagrożonej wykluczeniem
społecznym, w tym młodym ludziom, którzy weszli w konflikt z prawem.
Strona 122
7. PODSUMOWANIE
7.1. Odpowiedzi na pytania badawcze
1. W jakim stopniu zaplanowane rezultaty projektów zostały osiągnięte?
Do wykonania oceny stopnia osiągnięcia zaplanowanych efektów można podejść
w kontekście osiągnięcia twardych, bądź miękkich rezultatów projektów36. Mierzalnym
wskaźnikiem realizacji projektów była liczba uczestników, którzy zakończyli udział
w projektach. Z różnych przyczyn nie we wszystkich projektach w pełni udało się osiągnąć
planowany poziom.
W projektach Poddziałania 1.3.3 nieznaczne nieosiągnięcie planowanych we wniosku
o dofinansowanie rezultatów spowodowane było głównie przerwaniem udziału w projektach
niektórych z ich uczestników.
Największe problemy w zakresie osiągnięcia planowanej początkowo liczby uczestników
wystąpiły w przypadku Poddziałania 1.3.5. Były one przede wszystkim spowodowane
niezależnymi od beneficjenta zmianami (demograficznymi oraz prawnymi), wskutek których
coraz mniejsza liczba młodzieży trafiała do zakładów poprawczych lub schronisk dla
nieletnich. Projekty Poddziałania 1.3.5 PO KL były planowane do realizacji na wiele lat,
dlatego też charakteryzowały się większą wrażliwością na tego typu zmiany, niż projekty
innych Poddziałań.
W przypadku projektów realizowanych przez PFRON we współpracy z partnerami sytuacja
nieosiągnięcia wskaźników zdarzyła się w pojedynczych przypadkach. Prowadzenie działań
w formule partnerstwa charakteryzuje się większą elastycznością, dlatego możliwe było –
w razie potrzeby – zrekrutowanie większej liczby uczestników lub przeprowadzenie
dodatkowej rekrutacji.
2. Które ze zrealizowanych działań zaplanowanych w projektach okazały się
najbardziej skuteczne, a które najmniej?
W ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 PO KL realizowane są projekty systemowe –
beneficjent planując działania miał możliwość zaprojektowania ich w taki sposób, by były
one komplementarne względem siebie i uzupełniały się nawzajem. Projekty w ramach
każdego z Poddziałań obejmowały zarówno wsparcie podopiecznych, jak i kadry
(a w przypadku Poddziałania 1.3.6 także otoczenia beneficjenta ostatecznego). Wsparcie
uczestników obejmowało zarówno doradztwo zawodowe i pomoc psychologiczną, jak
36
W niniejszym punkcie odniesiono się wyłącznie do rezultatów twardych, efekty miękkie opisane zostały
w ramach odpowiedzi na pytania badawcze 3. i 5. ("Na ile projekty rozwiązały problemy, na które miały
odpowiadać? i Na ile zmiany wywołane oddziaływaniem projektu/programu są faktycznie trwałe i widoczne po
zakończeniu wsparcia finansowego (np. czy kontynuowane są działania z zakresu aktywizacji zawodowej osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym, podnoszenia kwalifikacji, utrzymania zatrudnienia)?”)
Strona 123
i szkolenia podnoszące
interpersonalnych.
kwalifikacje
osób
oraz
szkolenia
w zakresie
umiejętności
W przypadku Poddziałania 1.3.3 PO KL najważniejszymi formami wsparcia były szkolenia
zawodowe i inne kończące się certyfikatami lub dające uprawnienia oraz formy zwiększające
doświadczenie zawodowe (praktyki, pośrednictwo pracy). W wielu przypadkach jednak bez
dodatkowego wsparcia w postaci np. usług doradczo-wspierających, uczestnicy nie byliby
w stanie wykorzystać pozyskanych kwalifikacji w celu zdobycia pracy.
W projektach Poddziałania 1.3.5 PO KL najskuteczniejszą formą wsparcia niewątpliwie były
hostele – w ramach tej formy wsparcia uczestnicy mieli szansę usamodzielniać się, korzystali
z doradztwa, szkoleń zawodowych, dzięki czemu rozwijali kompetencje merytoryczne oraz
umiejętności społeczne. Z doświadczeń pracowników ZP i SdN wynika, że nieletni, którzy
korzystali z tej formy wsparcia, zazwyczaj potrafią ułożyć sobie życie po wyjściu z placówki
resocjalizacyjnej.
W projektach w ramach Poddziałania 1.3.6 najskuteczniejszymi formami wsparcia były staże
i praktyki (w przypadku osób zdolnych do podjęcia zatrudnienia). W przypadku osób
z niepełnosprawnością dopasowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb osoby (np.
w związku z rodzajem niepełnosprawności) jest kluczowe dla skuteczności działań
projektowych.
W projektach w ramach wszystkich badanych Poddziałań bardzo skuteczną formą wsparcia
były zajęcia indywidualne (doradztwo zawodowe, wsparcie psychologiczne, itp.).
Oprócz bezpośredniego wsparcia realizowanego na rzecz uczestników projektów pozytywne
skutki odnoszą także działania informacyjno-promocyjne, głównie te skierowane do
pracodawców, jako że ich obawy przed zatrudnianiem osób ze wspieranych grup są istotną
barierą w ich aktywizacji zawodowej.
3. Na ile projekty rozwiązały problemy, na które miały odpowiadać?
Projekty realizowane w ramach Działania 1.3 PO KL w szczególności miały na celu „wdrażanie
i promocję (…) rozwiązań z zakresu aktywizacji zawodowej i integracji społecznej,
skierowanych do grup znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, w tym
w szczególności: młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, osób pozbawionych
wolności, osób niepełnosprawnych (…)”37. W ramach każdego z Poddziałań przeprowadzona
została diagnoza specyficznych problemów i potrzeb tych grup, co było podstawą do
planowania działań projektowych. Projekty będące przedmiotem ewaluacji dobrze
odpowiadały na zdiagnozowane problemy, związane z ryzykiem wykluczenia zawodowego
i społecznego grup docelowych. W wyniku działań prowadzonych przez beneficjentów osoby
z grupy docelowej otrzymały wsparcie w zakresie doradztwa zawodowego, rozwijania
37
Cel Działania 1.3 „Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013”,
Warszawa, 1 stycznia 2013
Strona 124
kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności miękkich. Cele projektów zostały osiągnięte
(oceniając stopień realizacji wskaźników38, a także czynniki trudno mierzalne, np. sposób
funkcjonowania jednostki w społeczeństwie). Same działania projektowe nie mogą jednak
całkowicie rozwiązać problemów grup docelowych w omawianym kontekście, jako że mają
na to wpływ inne czynniki zewnętrzne (np. wpływ środowiska rodzinnego), jak i wewnętrzne,
związane z motywacją samych uczestników do wprowadzania trwałych zmian w swoim życiu.
Z wypowiedzi respondentów w wywiadach jakościowych wynika, że u pojedynczych
uczestników w okresie kilku miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie ponownie
powracają zredukowane działaniami projektowymi problemy. Przede wszystkim objawia się
to wkraczaniem na drogę przestępczości byłych wychowanków ZP i SdN, ponownym
„zamykaniem się w domach” osób niepełnosprawnych lub brakiem pracy wśród wspartej
młodzieży.
Informacje o wpływie projektów na specyficzne problemy poszczególnych grup zostały
szerzej przedstawione w ramach odpowiedzi na pytanie 13. „Czy podejmowane w ramach
projektów działania pomogły zniwelować specyficzne bariery utrudniające ich uczestnikom
znalezienie zatrudnienia? Jeśli tak, to w jaki sposób?”.
4. Jakie są korzyści wynikające z realizacji projektów szacowane w kontekście różnych
polityk publicznych?
Realizacja projektów w ramach Działania 1.3 Priorytetu I PO KL wpływa pozytywnie na różne
polityki publiczne. Przede wszystkim są to: polityka edukacyjno-oświatowa, polityka rynku
pracy, polityka równości szans i niedyskryminacji. W zakresie polityki edukacyjno-oświatowej
oraz polityki rynku pracy działania są zgodne z obecnie panującymi trendami,
w szczególności uczeniem się przez całe życie (w zakresie Poddziałania 1.3.6) oraz
zapotrzebowaniem na pracowników z wykształceniem zawodowym (Poddziałania 1.3.3,
1.3.5).
Projekty bardzo istotnie wpływają również na politykę równości szans i niedyskryminacji,
bezpośrednio wpisują się w nią zarówno działania realizowane na rzecz osób
niepełnosprawnych, jak i na rzecz młodzieży i nieletnich, m.in. za sprawą akcji informacyjnopromocyjnych zwiększających świadomość społeczną na temat grup docelowych.
Realizacja projektów wpływa także, choć już w mniejszym stopniu, na inne polityki publiczne,
w szczególności na: politykę kulturową (poprzez promowanie kultury wśród uczestników
podczas, tzw. zajęć popołudniowych), zdrowotną (w zakresie profilaktyki ochrony zdrowia)
oraz rozwoju lokalnego (młodzież w ramach zajęć popołudniowych włącza się w prace na
rzecz lokalnej społeczności, wolontariat).
38
Patrz odp. na pytanie badawcze nr 1
Strona 125
5. Na ile zmiany wywołane oddziaływaniem projektu/programu są faktycznie trwałe
i widoczne po zakończeniu wsparcia finansowego (np. czy kontynuowane są
działania z zakresu aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem
społecznym, podnoszenia kwalifikacji, utrzymania zatrudnienia)?
O trwałości oddziaływania projektów można mówić w kontekście trwałości zmian w życiu ich
uczestników, bądź w kontekście trwałości korzystania z wypracowanych efektów (metod,
narzędzi i infrastruktury) do realizacji wsparcia na rzecz innych osób z tej samej grupy.
Zgodnie z zasadami przyjętymi w Działaniu 1.3 efekty projektów monitorowane są
maksymalnie w okresie 3 miesięcy po ich zakończeniu. Informacje na temat trwałości
efektów pochodzą więc z badań jakościowych i zgodnie z ich wynikami efekty projektów są
trwałe, szczególnie w zakresie kompetencji społecznych.39
Według wyników przeprowadzonych badań zarówno metody i narzędzia wypracowane
w trakcie realizacji projektów oraz zakupiony sprzęt i infrastruktura po upływie okresu
dofinansowania są w dalszym ciągu wykorzystywane do realizacji analogicznych działań na
rzecz podopiecznych (tj. młodzieży, wychowanków ZP i SdN, osób niepełnosprawnych).
Kadra przeszkolona w ramach działań projektowych najczęściej nadal pracuje w tych samych
instytucjach po zakończeniu projektów. W przypadku OHP oraz placówek podległych MS
rotacja pracowników jest stosunkowo niewielka, natomiast przedstawiciele organizacji
pełniących rolę partnerów przyznają, że na potrzeby projektów zatrudniano osoby, z którymi
współpraca kończyła się wraz z upływem okresu finansowania (z powodu braku środków na
dalsze ich zatrudnienie).
6. Czy partnerzy projektów biorą udział w utrzymaniu trwałości zmian wywołanych
oddziaływaniem projektów?
Partnerami projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL są organizacje
pozarządowe, które na co dzień wspierają osoby niepełnosprawne. W ramach projektów
instytucje działające na rzecz osób niepełnosprawnych otrzymują zarówno wsparcie
merytoryczne – w postaci szkoleń, metodyki, czy narzędzi, jak i materialne – w postaci
sprzętu, infrastruktury, czy wyposażenia warsztatów. Z przeprowadzonych badań wynika, że
pozyskane w ten sposób zasoby wykorzystywane są do wspierania osób niepełnosprawnych
na długo po zakończeniu projektów. Ponadto w wyniku uczestnictwa w projektach wiele
osób niepełnosprawnych nawiązuje kontakt z organizacjami, który skutkuje wieloletnią
współpracą.
39
Patrz również odpowiedź na pytanie badawcze 14. Czy dzięki uczestnictwu w projekcie nastąpiła trwała
zmiana sytuacji społecznej i zawodowej osób objętych wsparciem?
Strona 126
7. Czy trwałość zmian wynikających z realizacji projektów jest uwarunkowana głównie
zrealizowaniem działań projektowych czy też innymi czynnikami?
Na trwałość zmian wynikających z realizacji projektów oprócz samych działań projektowych
wpływ mają także inne czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Czynniki wewnętrzne leżą po
stronie samego uczestnika i przede wszystkim jest to motywacja do trwałej zmiany życia.
W przypadku osób niepełnosprawnych wiele zależy również od stanu zdrowia.
Do najważniejszych czynników zewnętrznych można zaliczyć sytuację rodzinną, czynniki
prawne oraz sytuację na rynku pracy. Sytuacja rodzinna może wpływać na uczestnika
zarówno w sposób motywujący, jak i demotywujący – jak wynika z przeprowadzonych badań
sytuacja rodzinna może stanowić bardzo istotną barierę w zakresie aktywizacji zawodowej
osób niepełnosprawnych i młodzieży. Czynniki prawne i sytuacja na rynku pracy w realny
sposób wpływają na możliwość uzyskania lub utrzymania zatrudnienia przez uczestników,
a tym samym na trwałość twardych rezultatów projektów.
8. Czy stosunek poniesionych nakładów, zwłaszcza finansowych, jest adekwatny do
uzyskanych rezultatów projektów? Czy jest on korzystniejszy w przypadku
projektów realizowanych w partnerstwie czy niepartnerskich?
W projektach realizowanych w ramach Poddziałań 1.3.3 i 1.3.6 poniesione nakłady
w przeliczeniu na jednego użytkownika wyniosły niespełna6 tys. zł. W projektach
Poddziałania 1.3.5zostały oszacowane na poziomie około 3 tys. zł (w niniejszej ewaluacji dla
Poddziałania 1.3.5 badano tylko 3 specyficzne projekty nie obejmujące np. szkoleń
zawodowych, czy kształcenia kadry – wielkość nie jest zatem miarodajna, ani porównywalna
z pozostałymi). Zarówno w projektach niepartnerskich (1.3.3 PO KL), jak i partnerskich (1.3.6
PO KL) na rzecz uczestników realizowane było kompleksowe wsparcie (obejmujące
doradztwo, poradnictwo, szkolenia zawodowe i w zakresie umiejętności interpersonalnych.
Różnica pomiędzy minimalnym, a maksymalnym kosztem poszczególnych form wsparcia była
większa w przypadku projektów Poddziałania 1.3.6 i była spowodowana przede wszystkim
zróżnicowaniem potrzeb osób niepełnosprawnych, w mniejszym stopniu formułą
partnerstwa.
W opinii ewaluatora nie ma znaczących różnic w zakresie stosunku uzyskanych efektów do
nakładów pomiędzy projektami partnerskimi i niepartnerskimi.
9. Na ile możliwe było osiągnięcie zakładanych rezultatów niższym kosztem
w przypadku projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich?
Działania realizowane w ramach badanych projektów oceniono za racjonalne kosztowo.
Bezpośrednie wsparcie uczestników w projektach realizowanych w formule partnerskiej
stanowi 56,8% wartości budżetów projektów, natomiast w przypadku projektów
niepartnerskich 86,3%. Ta znaczna różnica wynika przede wszystkim z większych potrzeb na
realizację działań towarzyszących w przypadku wspierania osób niepełnosprawnych.
Strona 127
Projekty niepartnerskie realizowane są w oparciu o sformalizowaną strukturę instytucji
(ogólnopolska sieć jednostek OHP, sieć 32 placówek ZP i SdN), posiadającą własną bazę
lokalową, infrastrukturalną i kadrową, istnieje zatem możliwość wykorzystania już
posiadanych zasobów do prowadzenia zajęć w ramach realizowanych projektów.
W przypadku projektów partnerskich niektóre z organizacji nie posiadają wystarczającej bazy
lokalowej, czy infrastrukturalnej do prowadzenia zajęć w projektach – konieczne jest zatem
pozyskanie przedmiotowego zaplecza, często zdarza się także, że na potrzeby realizacji
projektów zatrudniani są dodatkowi pracownicy. W związku z tym koszty organizacyjne
i związane z zarządzaniem mogą być nieznacznie wyższe w projektach partnerskich.
10. Jakimi czynnikami uwarunkowana jest współpraca lidera z partnerami projektów
(z jakimi wiąże się ograniczeniami i jak jest oceniana)?
PFRON, beneficjent Poddziałania 1.3.6 PO KL, posiada 16 oddziałów wojewódzkich, które nie
zajmują się działaniami merytorycznymi w projektach związanymi z prowadzeniem
bezpośredniego wsparcia dla osób niepełnosprawnych, tylko zagadnieniami administracyjnofinansowymi (zarządzaniem). Działaniami merytorycznymi w zakresie realizacji projektów
zajmują się przede wszystkim organizacje pozarządowe – instytucje działające na rzecz osób
niepełnosprawnych. Zasady współpracy z każdym z partnerów reguluje umowa partnerska.
Procedura wyboru partnerów do projektu następuje po akceptacji wniosku
o dofinansowanie – PFRON ogłasza nabór na partnerów i kieruje się szeregiem kryteriów
przy wyborze organizacji. Kryteria są zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe. Organizacja
zainteresowana pełnieniem funkcji organizacji partnerskiej w ramach danego projektu musi
wykazać się odpowiednim doświadczeniem (w realizacji projektów o określonych
minimalnych progach kwotowych, wieloletnim działaniem na danym polu), a także
potencjałem (np. kadrowym, technicznym). Inne kryteria to zasięg działania danej
organizacji, propozycja sposobu wykonania działań zawartych w ogłoszeniu na wyłonienie
partnerów – publikowana jest informacja o zakresie pracy w projekcie, terminach, liczbie
beneficjentów ostatecznych, których należy objąć wsparciem, planowanych działaniach i ich
efektach. Podana jest także wartość projektu, liczba szukanych partnerów. Ogłoszenie
zawiera także sposób oceny ofert. Oferty nadesłane przez zainteresowane organizacje są
sprawdzane i oceniane, a wyłonieni wykonawcy po podpisaniu umowy partnerskiej stają się
partnerami w projekcie. Przyjęty wniosek o dofinansowanie projektu złożony przez PFRON
uzupełniany jest o informację o wybranych partnerach projektu.
Praca instytucji będącej partnerem w ramach projektu podlega kontroli ze strony PFRON,
przy czym kontrole te opierają się głównie na przeglądzie dokumentacji, a w mniejszym
stopniu nastawione są na badanie jakości działań merytorycznych. Współpraca PFRON
z partnerami na ogół układa się dobrze, choć niekiedy zdarzają się pewne trudności,
np. dotyczące sprawozdawczości, gdy przedstawiciele instytucji partnerskich postrzegają
sprawozdawczość jako uciążliwość. Z kolei wyegzekwowanie otrzymania dokumentacji
Strona 128
zgodnej z wytycznymi dotyczącymi rozliczania projektów od partnera wymaga od PFRON
większego wysiłku administracyjnego.
11. Jaki jest zakres i formy promowania partnerstwa?
W ramach realizowanych projektów nie ma spójnego systemu promowania partnerów ani
formuły partnerstwa. Informacje o organizacjach pojawiają się na stronie internetowej lidera
projektu. Dzięki wspólnej realizacji działań projektowych informacje o partnerach pojawiają
się również w ogólnopolskich mediach. Grupą docelową działań informacyjno-promocyjnych
powinni być przede wszystkim potencjalni uczestnicy projektów, czyli osoby
niepełnosprawne. Dotychczas znaczną część uczestników projektów stanowiły osoby, które
są związane z organizacjami pełniącymi rolę partnerów w projektach z Poddziałania 1.3.6 (na
co dzień korzystają z ich wsparcia). Promocja projektów mogłaby zwiększyć odsetek
uczestników projektów nie mających jeszcze kontaktu z tymi organizacjami oraz zachęcić do
udziału w realizowanych projektach.
12. W jaki sposób następuje dobór form wsparcia do danego uczestnika projektu
w projektach partnerskich i niepartnerskich? W jaki sposób dobór formy wsparcia
przekłada się na skuteczność wsparcia i trwałość jego efektów?
Dobór formy wsparcia do indywidualnych potrzeb i predyspozycji uczestnika jest kwestią
kluczową w projektach realizowanych w ramach Działania 1.3 PO KL. W każdym z poddanych
analizie Poddziałań wsparcie zostało indywidualnie dopasowane do beneficjentów
ostatecznych. Największe znaczenie miało to w przypadku projektów realizowanych
w ramach Poddziałania 1.3.6, gdzie nieodpowiednie szkolenia, lub przekazywanie wiedzy źle
dobranymi metodami mogłyby nie odnieść żadnego rezultatu. Taka sytuacja ma miejsce
w szczególności w projektach realizowanych na rzecz osób niepełnosprawnych umysłowo,
autystycznych, czy też np. niewidomych.
Formy wsparcia prowadzone na rzecz uczestników projektów w ramach Poddziałania 1.3.3
i 1.3.5 PO KL również są indywidualnie dobierane w zależności od predyspozycji, zdolności
i zainteresowań beneficjentów, a także aktualnych i lokalnych potrzeb rynku pracy.
Ograniczenie możliwości indywidualizacji wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.5
wynika ze specyfiki funkcjonowania zakładów poprawczych – ponieważ warsztaty, w których
odbywają się kursy zawodowe, znajdują się zazwyczaj na terenie placówek, wychowankowie
wybierać mogą z ograniczonego wachlarza możliwości. Indywidualny dobór formy wsparcia
do uczestnika projektu zwiększa skuteczność działań, osoba wspierana kształci się
w kierunku zgodnym z własnymi zainteresowaniami i predyspozycjami, co znacznie poprawia
motywację do pracy oraz wyniki w nauce.
W projektach partnerskich dobór form wsparcia uzależniony jest od rodzaju i stopnia
niepełnosprawności osoby będącej uczestnikiem projektu. W niektórych przypadkach polega
na kilkuetapowym procesie rozmów (z uczestnikiem i jego otoczeniem) oraz długotrwałej
obserwacji (w różnych warunkach). W przypadku uczestników projektów realizowanych
Strona 129
formule projektów niepartnerskich dobór form wsparcia poprzedzony jest głównie rozmową
z doradcą zawodowym i ewentualnie innym specjalistą.
13. Czy podejmowane w ramach projektów działania pomogły zniwelować specyficzne
bariery utrudniające ich uczestnikom znalezienie zatrudnienia? Jeśli tak, to w jaki
sposób?
Do największych barier w zakresie znalezienia zatrudnienia przez młodzieżą zagrożoną
wykluczeniem społecznym należą: poziom wykształcenia, brak pewności siebie, sytuacja
rodzinna (często młodzież pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych), brak orientacji na rynku pracy
oraz stygmatyzacja (w przypadku wychowanków ZP i SdN). Problemy te często nakładają się
na siebie tworząc swoiste ciągi przyczynowo-skutkowe.
Projekty realizowane w ramach Poddziałań 1.3.3 i 1.3.5 PO KL częściowo odpowiadają na
ww. problemy. Szkolenia zawodowe, kończące się uzyskaniem certyfikatów pozwalają
uzupełnić braki w poziomie wykształcenia, praca nad motywacją oraz pewnością siebie
prowadzona jest w ramach usług poradniczo-doradczych, natomiast doradztwo zawodowe
poprawia orientację młodzieży na rynku pracy. Uczestnicy działań prowadzonych
w placówkach resocjalizacyjnych dodatkowo otrzymują zaświadczenia o ukończeniu szkoleń
bez informacji, że były one prowadzone w zakładach poprawczych czy schroniskach dla
nieletnich, dzięki czemu możliwe jest uniknięcie zjawiska stygmatyzacji przez potencjalnych
pracodawców. W projektach brakuje odpowiedzi na problemy związane z sytuacją rodzinną.
Specyficzne problemy osób niepełnosprawnych na rynku pracy to przede wszystkim:
znikoma liczba dostosowanych miejsc pracy, stygmatyzacja, brak pewności siebie oraz
sytuacja rodzinna (najczęściej problem polega na roztaczaniu „parasola ochronnego” nad
osobą niepełnosprawną przez rodzinę).
Projekty w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL w znacznym stopniu odpowiadają na wskazane
powyżej problemy. Z problemem stygmatyzacji prowadzone są zmagania przy wykorzystaniu
kampanii informacyjno-promocyjnych. Braki w motywacji i pewności siebie redukowane są
podczas indywidualnych i grupowych zajęć z psychologiem lub doradcą oraz terapii. Poprzez
prowadzenie warsztatów oraz konsultacji dla najbliższego otoczenia osób
niepełnosprawnych niwelowane są problemy o charakterze rodzinnym. W najmniejszym
stopniu projekty odpowiadają na problem niedoboru miejsc pracy przystosowanych do
potrzeb osób niepełnosprawnych – projekty skierowane są w większym stopniu na pracę
z samym uczestnikiem, niż przygotowanie rynku pracy do przyjęcia osób niepełnosprawnych.
14. Czy dzięki uczestnictwu w projekcie nastąpiła trwała zmiana sytuacji społecznej
i zawodowej osób objętych wsparciem?
Według przeprowadzonych badań, w sytuacji życiowej większości uczestników projektów
nastąpiła trwała zmiana, związana z ich sytuacją zawodową, bądź społeczną. Zgodnie
z zasadami przyjętymi w Programie monitorowanie efektów projektów ma się odbywać
Strona 130
w czasie 3 miesięcy po ich zakończeniu. Okres ten nie pozwala w pełni zbadać trwałości
zmian, jakie zaszły w życiu beneficjentów ostatecznych. Również instytucjonalnie nie ma
spójnego systemu monitorowania dalszych losów wychowanków zakładów poprawczych
i schronisk dla nieletnich, uczestników projektów realizowanych przez Ochotnicze Hufce
Pracy, czy osób niepełnosprawnych.
Zgodnie z wynikami przeprowadzonych badań efekty projektów są trwałe, w szczególności
w zakresie sytuacji społecznej osób, które zostały objęte wsparciem w ramach realizowanych
projektów. Trudno określić skalę i trwałość zmian, jakie zaszły w życiu zawodowym
beneficjentów ostatecznych, gdyż realizatorzy projektów otrzymują różnego rodzaju
informacje od swoich byłych podopiecznych, zarówno o ich sukcesach w życiu zawodowym,
jak i o trwających problemach.
15. Które z realizowanych w projektach Poddziałania 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 działań mogą
zostać uznane za dobre praktyki w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej
grup docelowych Działania 1.3 i są warte upowszechnienia?
Beneficjenci każdego z Poddziałań w czasie realizacji projektów wypracowali dobre praktyki
w zakresie: obsługi administracyjnej, rekrutacji, prowadzenia szkoleń, realizacji zamówień
publicznych, działań promocyjnych, czy współpracy z pracodawcami. Niektóre z nich są
warte upowszechnienia.
W ramach projektów z Poddziałania 1.3.3 powstał zestaw dobrych praktyk, który jest
regularnie poszerzany o doświadczenia z przeprowadzanych projektów – podobna inicjatywa
została podjęta również przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które do dyrektorów
wszystkich placówek przesłało zestaw wytycznych w sprawie tworzenia i obsługi hosteli dla
nieletnich. Instytucje takie jak OHP czy placówki resocjalizacyjne dla nieletnich mają do
czynienia ze szkoleniem młodzieży od wielu lat. Duże doświadczenie w pracy z grupą
docelową przekłada się także na wysoką jakość wsparcia. W ramach projektów
prowadzonych przez PFRON w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi również
wypracowano praktyki warte wykorzystania.
Do najważniejszych spośród wypracowanych w projektach dobrych praktyk zaliczyć należy:

tworzenie i regularne aktualizowanie kodeksów dobrych praktyk w zakresie realizacji
i wdrażania projektów,

wymianę doświadczeń pomiędzy różnymi podmiotami realizującymi projekty
(np. poprzez spotkania, konferencje, wspólne działania),

w przypadku szkoleń z wymagającą grupą oprócz trenera merytorycznego, obecność
osoby odpowiedzialnej za utrzymanie dyscypliny lub opiekę nad uczestnikami,

wykorzystanie metody kaskadowego szkolenia kadry: przeszkolony pracownik
przekazuje uzyskaną wiedzę współpracownikom,
Strona 131

wykorzystanie lokalnych mediów do informowania o rekrutacji do projektu.
16. Jaka jest atrakcyjność programowa i skuteczność szkoleń zawodowych,
realizowanych w projektach objętych badaniem? Czy i jakie różnice występują
w tym zakresie pomiędzy wybranymi kategoriami projektów (partnerskich
i niepartnerskich)?
Szkolenia zawodowe kończące się egzaminem kwalifikującym do wykonywania zawodu,
zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Edukacji Narodowej odbywają się według tego samego
programu dla wszystkich uczniów – również osób niepełnosprawnych. Powyższa zasada
ogranicza ponadto dowolność w zakresie przygotowania programu prowadzenia szkoleń
zawodowych. Ze względu na specyficzne potrzeby np. osób niepełnosprawnych umysłowo
lub autystycznych kursy zawodowe prowadzone są w warunkach dostosowanych do ich
potrzeb. W przypadku wszystkich Poddziałań atrakcyjność szkoleń została oceniona dobrze
(średnia ocena około 4 w skali od 1 do 5).
7.2. Analiza SWOT
Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 Priorytetu I PO KL. Analiza stanowi podsumowanie rozważań
dotyczących wszystkich trzech typów projektów.
Strona 132
Tab. 21 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6 PO KL
Mocne strony
Słabe strony
 projekty dostosowane do specyficznych potrzeb grup docelowych
 niewielka liczba działań skierowanych bezpośrednio do pracodawców, by
zatrudniali osoby w trudnej sytuacji
 formy wsparcia dopasowuje się do konkretnego uczestnika, m. in.
w zakresie jego predyspozycji, zainteresowań, umiejętności
 działania są realizowane w formule projektowej, a problemy występują
w sposób ciągły
 nauka realizowana jest przy pomocy nowoczesnych metod, na
nowoczesnym sprzęcie
 formy wsparcia nastawione na aspekt praktyczny
zawodowego
Szanse
Zagrożenia
 projekty prowadzone są przez instytucje posiadające duże doświadczenie  zarówno praca w formule partnerstwa, jak i zlecanie niektórych prac
w zakresie pracy z poszczególnymi grupami
w trybie zamówień publicznych generuje ryzyko opóźnień w projektach
 projekty wpływają na zmniejszanie wykluczenia zawodowego  szybko zmieniające się potrzeby rynku pracy i grup docelowych wymagają
i społecznego osób w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy
częstych zmian w projektach i dokształcania się kadry
 przeszkolenie pracowników gwarantuje wyższy poziom realizacji  pracodawcy niechętnie zatrudniają osoby w trudnej sytuacji na rynku
pracy
 dzięki działaniom projektowym zwiększają się szanse osób w szczególnej
sytuacji związane z podjęciem pracy i zmianą statusu społecznego
Strona 133
8. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Poniżej (Tab. 22) przedstawiono wnioski i rekomendacje, sformułowane na postawie
przeprowadzonych badań oraz analiz, dotyczące projektów realizowanych w ramach
Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6.
Strona 134
Tab. 22 Tabela wniosków i rekomendacji
1
2
Tytuł
raportu
Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3,
Poddziałania 1.3.5 oraz Poddziałania 1.3.6 Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych
w partnerstwie i niepartnerskich
Lp.
Wniosek
(+strona w raporcie)
Rekomendacja
(+strona w raporcie)
Adresat
rekomendacji
Sposób wdrożenia
Status:
stan
wdrożenia
Termin realizacji
CZĘŚĆ A – REKOMENDACJE OPERACYJNE
Baza PEFS (w odniesieniu do projektów
z Poddziałania 1.3.6 PO KL) zawiera
szczegółowe
informacje
na
temat
beneficjentów ostatecznych projektów,
finansowanych ze środków Europejskiego
Funduszu
Społecznego.
W przypadku
projektów, które zakładały wsparcie więcej
niż jednego typu uczestników (np. osoby
niepełnosprawne,
kadra
i osoby
z otoczenia ON) w bazie nie ma informacji,
do którego z nich zalicza się dana osoba.
W formularzu do bazy PEFS dla
projektów obejmujących więcej niż
jeden typ uczestnika proponuje się
zamieścić dodatkowe pole, w którym
będzie on określony.
(Strona – nie dotyczy)
Instytucja
Zarządzająca
programami
operacyjnymi
w ramach EFS
Wprowadzenie
nie
dodatkowego pola do
dotyczy
formularza PEFS
II kw. 2014
Beneficjenci
projektów EFS
w zakresie
aktywizacji
zawodowej
i społecznej
osób
w trudnej
sytuacji
Planowanie projektów
w cyklach po kilka
edycji
(np.
wraz
z pilotażem).
Umożliwienie
nie
modyfikacji kolejnych dotyczy
edycji na podstawie
doświadczeń
zgromadzonych
w poprzednich.
I kw. 2015, od
rozpoczęcia
realizacji
projektów
z perspektywy
finansowej 20142020
(Strona – nie dotyczy)
Rezultaty twarde projektów realizowanych
w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL(liczba
osób, które zakończyły udział w projektach
realizowanych w ramach Priorytetu, w tym:
osoby
przebywające
w zakładach
poprawczych i schroniskach dla nieletnich)
nie zostały osiągnięte. Przyczyny tego
zjawiska są niezależne od Beneficjenta –
MS. Powyższe wynika, m.in. .ze spadku
liczby nieletnich kierowanych do placówek.
Planowanie projektów o krótszym
okresie,
realizowanych
w kilku
edycjach (podobnie jak ma to
miejsce w przypadku projektów
realizowanych
w ramach
Poddziałania
1.3.3)
daje
Beneficjentowi
możliwość
reagowania na bieżące zmiany,
a także wprowadzania do kolejnych
projektów
zmian
wynikających
z doświadczeń lub zaobserwowanych
Beneficjent
planował
projekty
tendencji.
długookresowo, miały one objąć znaczną
część wychowanków placówek. Taki model Proponuje się rozważyć zmianę
nie pozwala nadążać za bieżącymi modelu prowadzenia projektów na
Strona 135
3
zmianami i tendencjami.
cykliczne.
(Strona –70)
(Strona –70)
Partnerzy projektów z Poddziałania 1.3.6
PO KL zwracają uwagę na formalności
związane z realizacją projektów. W ich
opinii sprawozdawczość, rozliczanie oraz
wypełnianie dokumentacji projektowej jest
skomplikowane, długotrwałe i uciążliwe.
Należy
rozważyć,
w miarę
możliwości, uproszczenie procedur
związanych ze sprawozdawczością
po stronie partnerów. Chociaż
wymogi
związane
ze
sprawozdawczością wynikają przede
wszystkim z postanowień Umowy
partnerstwa oraz zasad realizacji Instytucja
projektów PO KL, to jednak warto Zarządzająca
uwzględnić specyfikę organizacji
pozarządowych,
nieposiadających
doświadczenia
w wykonywaniu
formalności, czy sprawozdawczości
finansowej.
(Strona –108)
Zmiana wytycznych
związanych
ze
nie
sprawozdawczością
dotyczy
w projektach
Działania 1.3 PO KL
IV kw. 2014
Stworzenie
sprzyjających
warunków prawnych
do tworzenia hosteli
zarówno
przez
placówki MS, jak
nie
i inne podmioty (np.
dotyczy
NGO),
poprzez
dostosowanie
legislacji
oraz
kampanie
informacyjne
skierowane
do
W perspektywie
kilkuletniej,
po
weryfikacji
możliwości
utworzenia
nowych
hosteli
dla nieletnich
(Strona –108)
CZĘŚĆ B – REKOMENDACJE KLUCZOWE
4
Hostele są bardzo skuteczną i efektywną
kosztowo formą aktywizacji społecznozawodowej nieletnich. W przypadku byłych
odbiorców tej formy wsparcia odsetek
powracalności na drogę przestępczą jest
bardzo niski. Ponadto koszt utrzymania
jednego wychowanka w hostelu jest niższy
niż w ZP. W ramach projektu „Rozwój
kompetencji społecznych…” utworzone
zostały dwa hostele. Obydwa były
przeznaczone dla chłopców.
Proponuje się w dalszym ciągu
realizować projekty hostelowe.
Należy rozważyć utworzenie również
hosteli dla dziewcząt. Pomimo że
dziewczęta stanowią niewielką część
wszystkich
wychowanków,
nie MS
należy zaniedbywać rozwijania ich
umiejętności
społecznych
i życiowych. Warto wykorzystać
wysoki potencjał resocjalizacyjny
dziewcząt.
W Polsce funkcjonują 4 placówki dla
Strona 136
dziewcząt, może w nich przebywać łącznie (Strona – 68)
190 wychowanek. Dziewczęta są bardziej
podatne na proces resocjalizacji.
podmiotów,
które
mogłyby zająć się ich
tworzeniem.
(Strona – 68)
5
Projekty
realizowane
w ramach
Poddziałania 1.3.6 PO KL skupiają się
przede
wszystkim
na
aktywizacji
zawodowej osób niepełnosprawnych przez
rozwijanie ich umiejętności i kompetencji.
Niewiele działań ukierunkowanych jest na
kształtowanie rynku pracy, tak by był on
bardziej
przyjazny
osobom
niepełnosprawnym. Najbardziej efektywne
pod względem aktywizacji zawodowej
formy wsparcia – staże i praktyki
zawodowe – zazwyczaj trwają krótko (3
miesiące)
i rzadko
kończą
się
zatrudnieniem osoby na dłuższy okres.
Należy
rozważyć
zwiększenie
intensywności
działań
ukierunkowanych na przygotowanie
rynku pracy do przyjęcia osób
niepełnosprawnych, w szczególności
wsparcie powinno zostać skierowane
do pracodawców, którzy skłonni są
zatrudniać osoby niepełnosprawne.
(Strona – 101)
(Strona – 101)
Zwiększenie
zaangażowania
Beneficjenci
pracodawców
projektów EFS
w planowanie
w zakresie
i realizację projektów.
aktywizacji
Zarezerwowanie
nie
zawodowej
odpowiedniej
puli dotyczy
Wskazane byłoby także prowadzenie i społecznej
środków
na
kampanii
informacyjnych, osób
prowadzenie
uświadamiających
społeczeństwo w trudnej
kampanii
o możliwościach zawodowych osób sytuacji
informacyjnoniepełnosprawnych.
promocyjnej.
Strona 137
I kw. 2015, od
rozpoczęcia
realizacji
projektów
z perspektywy
finansowej 20142020
Strona 138
9. SPIS RYSUNKÓW I TABEL
9.1. Spis rysunków
Rys. 1 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL ..... 32
Rys. 2 Długość trwania wsparcia na rzecz młodzieży w ramach projektów Poddziałania 1.3.3
.................................................................................................................................................. 33
Rys. 3 Długość trwania wsparcia na rzecz kadry w ramach projektów Poddziałania 1.3.3 ..... 33
Rys. 4 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia młodzieży ...... 36
Rys. 5 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia pracowników
OHP ........................................................................................................................................... 37
Rys. 6 Stopień realizacji wskaźnika – liczby uczestników projektu oraz planu finansowego
projektu .................................................................................................................................... 38
Rys. 7 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP –
perspektywa kadry ................................................................................................................... 39
Rys. 8 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP –
perspektywa młodzieży ............................................................................................................ 41
Rys. 9 Czy przed przystąpieniem do projektu miał Pan/miała Pani doświadczenie w pracy? . 44
Rys. 10 Czy Pana/Pani sytuacja zawodowa zmieniła się po zakończeniu udziału w projekcie?
.................................................................................................................................................. 45
Rys. 11 Dostosowanie form wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.3 PO KL do
specyficznych potrzeb młodzieży oraz skuteczność form wsparcia ........................................ 48
Rys. 12 Najlepsze formy wsparcia dla osób pracujących z młodzieżą ..................................... 49
Rys. 13 Stopień atrakcyjności zakresu (programu) danej formy wsparcia .............................. 51
Rys. 14 Problemy napotykane w trakcie realizacji projektów ................................................. 52
Rys. 15 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL ... 63
Rys. 16 Długość trwania wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.5 ........................... 64
projektu .................................................................................................................................... 65
Rys. 18 Ocena poziomu dopasowania i skuteczności poszczególnych form wsparcia,
w ramach 1.3.5 PO KL............................................................................................................... 69
Rys. 19 Liczba nieletnich przebywających w ZP i SdN w latach 2000-2011 ............................. 71
Rys. 20 Uzyskanie pracy przez uczestników projektów w ramach Poddziałania1.3.5 PO KL .. 72
Strona 139
Rys. 21 Największe bariery w wejściu na rynek pracy wychowanków zakładów poprawczych
i schronisk dla nieletnich .......................................................................................................... 74
Rys. 22 Największe potrzeby wychowanków zakładów poprawnych i schronisk dla nieletnich
w zakresie aktywizacji zawodowej ........................................................................................... 75
Rys. 23 Działania projektowe, generujące zbyt wysokie koszty .............................................. 76
Rys. 24 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL ... 91
Rys. 25 Długość trwania wsparcia w ramach projektów Poddziałania 1.3.6 ........................... 94
projektu .................................................................................................................................... 95
Rys. 27 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia osób
niepełnosprawnych .................................................................................................................. 98
Rys. 28 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia dla osób
pracujących z osobami niepełnosprawnymi ............................................................................ 99
Rys. 29 Przyczyny przystąpienia osób niepełnosprawnych do projektów realizowanych
w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL ....................................................................................... 100
Rys. 30 Ocena poziomu dopasowania i skuteczności poszczególnych form wsparcia w ramach
Poddziałania 1.3.6 PO KL ........................................................................................................ 102
Rys. 31 Najistotniejsze potrzeby w zakresie szkolenia osób pracujących z osobami
niepełnosprawnymi ................................................................................................................ 103
Rys. 32 Uzyskanie pracy przez uczestników projektów w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL 106
Rys. 33 Zmiany, jakie zaszły w życiu uczestników, w wyniku udziału w projektach w ramach
Rys. 34 Zmiany, jakie zaszły w życiu zawodowym pracowników instytucji działających na
rzecz osób niepełnosprawnych, którym udzielono wsparcia w ramach projektów
Rys. 35 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez osoby niepełnosprawne – perspektywa
kadry ....................................................................................................................................... 110
Rys. 36 Potrzeby osób niepełnosprawnych w celu zmniejszenia problemu związanego ze
znalezieniem pracy ................................................................................................................. 111
Rys. 37 Działania projektowe generujące zbyt wysokie koszty ............................................. 112
Rys. 38 Liczba partnerów w poszczególnych projektach z Poddziałania 1.3.6 PO KL ............ 113
9.2. Spis tabel
Tab. 1 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.3 – wykres Gantta .... 22
Strona 140
Tab. 2 Podstawowe informacje na temat projektów realizowanych w ramach Poddziałania
1.3.3 .......................................................................................................................................... 25
Tab. 3 Liczba pracowników OHP, którzy otrzymali wsparcie w ramach projektów Poddziałania
1.3.3 w podziale na poszczególne formy wsparcia .................................................................. 29
Tab. 4 Liczba młodzieży, która otrzymała wsparcie w ramach projektów Poddziałania 1.3.3
w podziale na poszczególne formy wsparcia ........................................................................... 31
Tab. 5 Wydatki na realizację projektów w ramach Poddziałania 1.3.3.................................... 35
Tab. 6 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3 PO KL ....... 55
Tab. 7 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.5 – wykres Gantta .... 60
1.3.5 .......................................................................................................................................... 62
Tab.9 Liczba nieletnich, która otrzymała poszczególne formy wsparcia w ramach projektów
Poddziałania 1.3.5 .................................................................................................................... 63
Tab. 10 Wydatki na realizację projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 ......... 66
Tab. 11 Koszty bezpośredniego wsparcia uczestników w projektach 1.3.5 PO KL
w przeliczeniu na 1 osobę ........................................................................................................ 67
Tab. 12 Wady i zalety poszczególnych form wsparcia, realizowanych w ramach Poddziałania
1.3.5 PO KL ............................................................................................................................... 70
Tab. 13 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.5 PO KL ..... 78
Tab. 14 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.6 – wykres Gantta .. 84
1.3.6 .......................................................................................................................................... 86
Tab. 16 Liczba uczestników wsparcia w ramach projektów z Poddziałania 1.3.6 ................... 92
Tab. 17 Wydatki na realizację projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 ......... 97
Tab. 18 Wady i zalety poszczególnych form wsparcia, realizowanych w ramach Poddziałania
1.3.6 PO KL ............................................................................................................................. 104
Tab. 19 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL ... 115
Tab. 20 Analiza porównawcza dla projektów partnerskich i nierealizowanych w formule
partnerstwa ............................................................................................................................ 117
Tab. 21 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5 i 1.3.6
PO KL....................................................................................................................................... 133
Tab. 22 Tabela wniosków i rekomendacji .............................................................................. 135
Strona 141
Strona 142

Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Szkolenie informacyjne - Zasady aplikowania o środki w ramach

60 milionów euro dla firm Województwa Śląskiego

Spotkanie informacyjne dla Instytucji Otoczenia Biznesu

Program spotkania

Branżowy program promocji Nr POIG.06.05.02-00

Sprostowanie do pytań i odpowiedzi dla naboru 10.1.4 z

Pobierz program spotkania

Zatwierdzenie zmian w Planie działania dal Priorytetu VI „Rynek

Odpowiedz na pytania