docsystem profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną gminy lasowice
download 
Reklamacja Transkrypt
system profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną gminy lasowice
Załącznik do: Uchwały Nr XLIII – 257 / 06 Rady Gminy Lasowice Wielkie z dnia 02.08.2006 r. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWICE WIELKIE NA LATA 2006-2013 CZERWIEC 2006 SPIS TREŚCI WSTĘP.......................................................................................................................................3 1. KWESTIA RODZINY I DZIECKA W POLITYCE SPOŁECZNEJ .............................................5 2. DIAGNOZA SYTUACJI DZIECKA W GMINIE LASOWICE WIELKIE .....................................9 3. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I ZADANIA ..........................................................23 4. UWAGI KOŃCOWE..............................................................................................................31 SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 2 WSTĘP W polityce społecznej kwestie dziecka traktujemy z uwagą i w sposób szczególny. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, Ŝe dzieci wymagają szczególnej troski i ochrony, a działalność na ich rzecz powinna koncentrować się przede wszystkim na ochronie ich praw, wyrównywaniu szans Ŝyciowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, systemu ochrony zdrowia, wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka i róŜnych zagroŜeń Ŝyciowych. Tymczasem, mimo wysiłków społeczeństwa, sytuacja dzieci i szerzej rodziny w naszym kraju daleka jest od stanu zadawalającego. Szansą na poprawę tego stany rzeczy jest budowa lokalnych systemów profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną. Niniejszy dokument opracowany został zgodnie art. 17.13. ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz ma wzmacniać pozycję dziecka i rodziny na terenie gminy. W systemie opieki nad dzieckiem, który będziemy definiowali jako te obszary usług społecznych, których zadaniem jest tworzenie moŜliwości i poprawa warunków optymalnego rozwoju dziecka, wspieranie funkcjonowania rodziny oraz wyrównywanie dysfunkcji w zachowaniach osób bądź w sytuacjach społecznych, tradycyjnie rozróŜnia się opiekę nad dziećmi o specjalnych potrzebach, tj. dziećmi z róŜnego rodzaju dysfunkcjami i zaburzeniami rozwojowymi oraz opiekę nad dziećmi i młodzieŜą z problemami psychospołecznymi, włącznie z osobami uzaleŜnionymi i pozostającymi w konflikcie z prawem. Do najwaŜniejszych elementów charakteryzujących kierunki zmian większości systemów naleŜą: • Ekologiczne podejście do rodzicielstwa. • Zachowanie równowagi między ochroną dziecka a utrzymaniem rodziny. • Respektowanie punktu widzenia rodziców. • Model negocjacyjny jako zasada pracy z rodzinami dzieci o specjalnych potrzebach. • Zwracanie uwagi na kwestię praw dziecka i ich respektowanie. • Troska o zachowanie właściwych proporcji. Rodzicielstwo uznawano dotąd za izolowany i jednokierunkowy proces, ograniczający się do wychowywania dzieci przez rodziców. Jeśli nastawienie rodziców wobec dziecka nie było pozytywne lub jeśli brakowało im wiedzy bądź umiejętności SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 3 pedagogicznych i sprawy przybierały zły obrót, społeczeństwo uznawało rodziców za winnych, a dzieci trafiały do placówki opieki instytucjonalnej albo do rodziny zastępczej. ChociaŜ mówiło się o opiece nad dziećmi, w rzeczywistości była ona rozumiana raczej jako ochrona dzieci lub pomoc dzieciom znajdującym się w niebezpieczeństwie. Nowe osiągnięcia psychologii dowiodły, Ŝe rodzicielstwo to przede wszystkim proces dwukierunkowy i cyrkularny. Wpływ rodziców na dzieci moŜe róŜnić się w zaleŜności od cech dziecka, podobnie jak efekty niektórych działań rodzicielskich są funkcją temperamentu dziecka. Podejście ekologiczne podkreśla, Ŝe w opiece nad dziećmi powinno się uwzględniać dziecko i rodziców jako indywidualne jednostki, a takŜe cały system rodzinny oraz środowisko. Oznacza to, Ŝe w większości krajów europejskich z coraz większą rezerwą podchodzi się do umieszczania dziecka w instytucji opieki lub w rodzinie zastępczej oraz Ŝe powstaje coraz więcej programów skoncentrowanych na rodzinie i podejmuje się coraz więcej działań wspierających rodzinę. Preferuje się róŜnego rodzaju „edukacyjne wsparcie rodziny”, organizowane przez ośrodki opieki dziennej czy rodziny zastępcze oferujące opiekę dzienną. Rodzice są wspierani przez te ośrodki lub rodziny w radzeniu sobie z codziennymi problemami domowymi i wychowawczymi. Warto zwrócić równieŜ uwagę na bardziej zróŜnicowane formy usług nastawionych na udzielanie pomocy większej liczbie dzieci i młodych ludzi, nasilającą się tendencję do umieszczania dzieci pod opieką krewnych oraz rosnące wysiłki w pozyskiwaniu profesjonalnych opiekunów, przygotowanych do pracy z młodymi ludźmi manifestującymi złoŜone problemy. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 4 1. KWESTIA RODZINY I DZIECKA W POLITYCE SPOŁECZNEJ Rodzina i dziecko stanowią zasadnicze kwestie w polityce społecznej. Działalność na rzecz rodzin dotyczy wyrównywania pomiędzy nimi nieuzasadnionych i niezawinionych róŜnic socjalnych, tworzenia im równych szans oraz asekurowania w obliczu ryzyka Ŝyciowego. Natomiast działania podejmowane na rzecz dzieci mają przede wszystkim na celu ochronę ich praw, wyrównywanie szans Ŝyciowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, słuŜby zdrowia i wypoczynku oraz zapewnienie im ochrony w obliczu zagroŜeń. Istnieje wiele definicji rodziny. Najogólniej określa się ją jako podstawową komórkę społeczną, składającą się z rodziców (rodzica) i dzieci. Podkreśla się równieŜ instytucjonalną formę małŜeństwa, poprzez którą powstaje system pokrewieństwa i dziedziczenia. Elementem wyróŜniającym rodzinę jest wspólnota mieszkaniowa, tworząca najczęściej jedno gospodarstwo domowe, które moŜe obejmować dwa, a nawet trzy pokolenia. Cechą wspólną wszystkich definicji rodziny jest to, Ŝe zapewnia ona ciągłość biologiczną społeczeństwa i przekazuje dziedzictwo kulturowe następnym pokoleniom. Ogólnie rzecz ujmując, rodzinę charakteryzuje współwystępowanie takich elementów, jak: wspólne zamieszkanie członków, wspólne nazwisko, wspólna własność oraz wspólna kultura duchowa. Istnieje wiele typów rodzin. W kaŜdej rodzinie mogą występować problemy socjalne, niewynikające z nazwy danego rodzaju. Rodzina pełni szereg funkcji mających na celu zaspokajanie potrzeb swoich członków. Przede wszystkim warunkuje prawidłowy rozwój biologiczny i psychospołeczny dziecka. Jest pierwszą instytucją wychowawczą, w której przebiega proces socjalizacji dzieci, kształtowanie ich osobowości oraz przygotowanie do przyszłych ról społecznych. Rodzina oddziałuje na dziecko poprzez określony i swoisty układ stosunków społecznych, na których podłoŜu dziecko przyswaja sobie określone wartości i wzory osobowe. KaŜda rodzina tworzy własną, niepowtarzalną atmosferę Ŝycia domowego, na którą wpływają między innymi: stosunki wzajemne między małŜonkami, miłość rodzicielska do dzieci, codzienne zachowania członków rodziny, kultywowanie tradycji, a takŜe słuŜba uznawanym wartościom. Wychowawcze oddziaływanie rodziny ma istotny wpływ na socjalizację dzieci i młodzieŜy w drodze nieuświadomionego często przekazywania wiedzy o otaczającym świecie wraz z wartościowaniem go i preferowaniem wzorów zachowań. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 5 Prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny zagraŜa jednak szereg czynników, wśród których istotną rolę odgrywają zjawiska patologiczne. Ich oddziaływanie czyni daną rodzinę dysfunkcjonalną, czyli taką, która nie potrafi sprostać swoim obowiązkom względem dzieci i innych członków rodziny oraz pomyślnie rozwiązywać swoich problemów i sytuacji kryzysowych. Do zjawisk patologicznych zalicza się: alkoholizm, narkomanię, przestępczość rodziców oraz przemoc w rodzinie. Są one najczęstszą przyczyną niedostosowania społecznego dzieci. Dziecko, podobnie jak rodzina, nie posiada jednoznacznej definicji. Według kodeksu cywilnego to osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie uzyskała pełnej zdolności do czynności prawnej. W kodeksie karnym nieletnim jest dziecko do ukończenia 17. roku Ŝycia. Dzieci do 13. roku Ŝycia nie mają zdolności do czynności prawnych, a w ich imieniu działają rodzice lub opiekunowie prawni. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych kodeks cywilny przyznaje dzieciom, które ukończyły 13 lat. Pełną zdolność do czynności prawnych uzyskuje się wraz z ukończeniem 18. roku Ŝycia (jedyne odstępstwo stanowi wcześniejsze zawarcie związku małŜeńskiego; wówczas dziewczyna, zawsze za zgodą sądu opiekuńczego, moŜe uzyskać pełną zdolność do czynności prawnych po ukończeniu 16 lat). Dziecko pozostaje aŜ do uzyskania pełnoletności, tj. ukończenia 18 lat, pod władzą rodzicielską. 1.1. REGULACJE PRAWNE KWESTII RODZINY I DZIECKA Rodzina i dziecko są chronione zarówno w ustawodawstwie polskim, jak i międzynarodowym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 18. stanowi, Ŝe małŜeństwo, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Kolejne artykuły konkretyzują to stwierdzenie, odnosząc je do róŜnych aspektów Ŝycia rodzinnego. Rozwinięcie norm zawartych w Konstytucji, a odnoszących się do rodziny, znajduje miejsce w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W dokumencie tym unormowano problematykę zawierania i ustawania małŜeństw, stosunków majątkowych między małŜonkami, obowiązków alimentacyjnych, pochodzenia dziecka, stosunków między rodzicami i dziećmi, instytucji przysposobienia, opieki i kurateli. Innymi regulacjami prawnymi związanymi z problematyką rodziny są Kodeksy: karny, cywilny, postępowania cywilnego i pracy. Pierwszy z nich zakłada ściganie z urzędu przestępstw przeciwko rodzinie, do których zalicza: bigamię, znęcanie się nad SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 6 członkami rodziny, rozpijanie małoletniego, uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, porzucenie i uprowadzenie dziecka. Natomiast Kodeks cywilny, choć nie jest bezpośrednio związany z ochroną rodziny, słuŜy jej w zakresie przepisów dotyczących ochrony praw małoletniego w obrocie prawnym oraz dotyczących zasad prawa spadkowego. Kodeks postępowania cywilnego z kolei chroni rodzinę w postępowaniu egzekucyjnym. Obejmuje równieŜ ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych dla osób dochodzących roszczeń alimentacyjnych i daje moŜliwość występowania w tych sprawach w charakterze pełnomocnika właściwego przedstawiciela do spraw opieki społecznej organu gminy lub organizacji społecznej, mającej na celu udzielenie pomocy rodzinie. Ostatni z nich, Kodeks pracy, słuŜy głównie ochronie macierzyństwa i zdrowia kobiet. Problematykę rodzinną podejmują równieŜ ratyfikowane przez Polskę akty międzynarodowe. Jednym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, której art. 16. stanowi, Ŝe Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa. Zapis dotyczący rodziny figuruje równieŜ w pkt 16. pierwszej części Europejskiej Karty Społecznej. Mówi on, iŜ rodzina, jako podstawowa komórka społeczeństwa, ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla zapewnienia jej pełnego rozwoju. Innym aktem prawnym zapewniającym ochronę rodzinie jest uchwalona przez Stolicę Apostolską Karta Praw Rodziny. W dokumencie tym zapisane jest m.in. prawo do istnienia i budowy rodziny, czyli prawo kaŜdego do załoŜenia rodziny i posiadania środków na jej utrzymanie, prawo do przekazania Ŝycia i wychowania dzieci wedle własnych tradycji i wartości, prawo do mieszkania pozwalającego na godziwe Ŝycie rodzinne oraz prawo do zabezpieczenia fizycznego, społecznego, politycznego i ekonomicznego. Problematyka rodzinna podejmowana jest takŜe w Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. W dokumencie tym, w określeniu prawa kobiet do równouprawnienia i partnerstwa podkreślono m.in. wpływ kobiet na wzrost dobrobytu społeczeństwa i rodziny. Część artykułów Konwencji pozostaje w bezpośrednim związku z rodzinnymi funkcjami kobiety, ukierunkowanymi na wzmocnienie społecznego statusu rodziny. Kolejnym dokumentem międzynarodowym, będącym zarazem najwaŜniejszym aktem prawnym regulującym prawa dziecka, jest Konwencja o Prawach Dziecka. Jej SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 7 postanowienia dotyczące dziecka urodzonego, które nie ukończyło 18. roku Ŝycia, obejmują: prawa cywilne, prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami, prawa socjalne oraz kulturalne i polityczne. Konwencja ustanawia status dziecka oparty na załoŜeniach, Ŝe: dziecko jest samodzielnym podmiotem (ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej) i jako istota ludzka wymaga poszanowania jego toŜsamości, godności i prywatności (rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka i wymaga ze strony państwa wsparcia). Tworząc system ochrony dziecka, kierowano się zasadą dobra dziecka (wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka), zasadą równości (wszystkie dzieci, niezaleŜnie od ich cech: koloru skóry, płci i narodowości, mają być równe wobec prawa), zasadą poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka (ochronie podlega autonomia rodziny i prawa obojga rodziców do decydowania o sprawach dziecka) oraz zasadą pomocy państwa w zabezpieczeniu odpowiednich warunków socjalnych i zdrowotnych rodziny. Jeszcze innym aktem prawnych zapewniającym ochronę dziecku jest Europejska Konwencja o Przysposobieniu Dzieci. Ma ona zastosowanie do dzieci, które w momencie przysposobienia nie ukończyły 18 lat, nie zawarły związku małŜeńskiego oraz nie są uznawane przez prawo za pełnoletnie. Dokumentem na rzecz praw dziecka jest takŜe Europejska Konwencja o Statusie Prawnym Dziecka PozamałŜeńskiego, która zrównuje w prawach dzieci małŜeńskie i pozamałŜeńskie. Rodzina i dziecko są równieŜ chronione w ustawodawstwie Unii Europejskiej. Prawny zapis ochrony rodziny i dziecka znajduje się w wyŜej wymienionych aktach międzynarodowych oraz w konstytucjach poszczególnych państw członkowskich. Istnieją poza tym wspólnotowe akty wtórne dotyczące równego traktowania kobiet, które zwracają uwagę na konieczność godzenia Ŝycia zawodowego z rodzinnym i na szczególną ochronę kobiet w ciąŜy i w okresie macierzyństwa. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 8 2. DIAGNOZA SYTUACJI DZIECKA W GMINIE LASOWICE WIELKIE Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet, przekazanych zarówno liderom lokalnej społeczności, jak i placówkom edukacyjnym. W niniejszej diagnozie pominięto badanie metodą SWOT, poniewaŜ zostało ono przedstawione w strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych gminy. 2.1. NAJWAśNIEJSZE ZAGROśENIA I PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ Identyfikacja najwaŜniejszych zagroŜeń dotyczących dzieci i rodziny na terenie gminy jest jednym z najwaŜniejszych elementów kaŜdego postępowania diagnostycznego, mającego określić zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwiązywania. Podstawowym narzędziem badawczym, za pomocą którego identyfikowano problemy dzieci, młodzieŜy i rodziny, była ankieta rozesłana do osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, między innymi do osób reprezentujących wybrane instytucje lokalne, takie jak: ośrodek zdrowia, kościół, szkoła, organizacje pozarządowe, a takŜe do lokalnych przedsiębiorców, pracowników socjalnych OPS-u, radnych, mieszkańców gminy. Z wypowiedzi ankietowanych wyłonił się obraz najistotniejszych kwestii dotykających lokalną społeczność. Zawierały one takŜe sugestie, jak pomagać w rozwiązywaniu pojawiających się kwestii społecznych. BARIERY Z ankiet wynika, Ŝe młodzieŜ i dzieci mieszkające na terenie gminy natrafiają na następujące bariery: • ograniczenia komunikacyjne (PKS, PKP) w dostępnie do oferty kulturalnosportowej gminy i w dojazdach do szkół, • brak miejsc pracy po ukończeniu szkoły, • ograniczona liczba atrakcyjnych form i miejsc spędzania czasu wolnego, • ograniczony dostęp do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (np. pływalni), SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 9 • ograniczony dostęp do instytucji kulturalnych (kina, teatru), • ograniczony dostęp do Internetu, • zaniedbanie oraz brak właściwego wsparcia ze strony rodziców, • problemy materialne rodziców. Z ww. barier wynikają problemy związane z dziećmi i młodzieŜą, do rozwiązania których gmina musi znaleźć odpowiednie warunki i moŜliwości. Głównymi problemami podkreślanymi przez ankietowanych są: • łatwy dostęp do środków uzaleŜniających (narkotyki, alkohol, papierosy), • alkoholizm i narkomania w rodzinach, • brak oferty atrakcyjnego spędzania czasu wolnego oraz rozwijania zainteresowań, • niskie dochody rodziców powodujące ograniczenia w dostępie do dóbr kultury, • brak motywacji dzieci i młodzieŜy do nauki, • niski poziom zainteresowania ze strony młodzieŜy rozwojem osobistym i zawodowym. CO NALEśY ZMIENIĆ W celu poprawy istniejącej sytuacji proponuje się następujące rozwiązania w poszczególnych obszarach funkcjonowania: 1. Działania w zakresie sportu i wypoczynku: • rozszerzenie pozalekcyjnych zajęć sportowo-rekreacyjnych, w tym udostępnienie sal gimnastycznych w godzinach popołudniowych, • organizowanie w szkołach turniejów sportowych i kół zainteresowań, • organizowanie w kaŜdej wiosce oferty pozalekcyjnych zajęć sportowych, • propagowanie aktywnego stylu Ŝycia, • organizowanie przez szkoły wypoczynku w czasie wolnym od nauki, w tym w czasie wakacji i ferii, • organizowanie masowych imprez sportowych i rekreacyjnych. 2. Działania w zakresie poprawy stanu zdrowia i sprawności: • propagowanie zdrowego stylu Ŝycia, • badania kontrolne rozwoju fizycznego dzieci, SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 10 • poszerzenie oferty pozalekcyjnych zajęć sportowych (rozbudowa bazy sportowej), • organizowanie gimnastyki korekcyjnej i turnusów rehabilitacyjnych, • organizowanie wyjazdowych zajęć na pływalni, • prowadzenie promocji zdrowia i stałych działań profilaktycznych wśród dzieci i młodzieŜy, • ułatwienie dostępu do opieki zdrowotnej, w tym specjalistycznej, • budowa boisk i ścieŜek zdrowia. 3. Działania w zakresie poprawy sytuacji dzieci niepełnosprawnych: • organizowanie dojazdu na imprezy dla dzieci niepełnosprawnych, • ułatwianie dostępu do rehabilitacji (rozbudowa infrastruktury, udostępnianie sprzętu rehabilitacyjnego, organizowanie turnusów rehabilitacyjnych i świetlic terapeutycznych), • integracja ze środowiskiem m.in. poprzez tworzenie klas integracyjnych w szkołach, • likwidacja barier architektonicznych. 4. Działania w zakresie bezpieczeństwa dzieci i młodzieŜy: • zapewnienie bezpiecznego dojazdu do szkół, • budowa tras rowerowych, • współpraca placówek oświatowych ze słuŜbami odpowiedzialnymi za ochronę porządku i bezpieczeństwa publicznego (m.in. prowadzenie przez dzielnicowych działalności informacyjnej i edukacyjnej poprzez organizowanie pogadanek i prelekcji), • organizowanie dzieciom i młodzieŜy róŜnorodnych form spędzania czasu wolnego z zapewnieniem opieki ze strony osób dorosłych. 5. Działania w zakresie wsparcia dzieci z rodzin ubogich: • udzielanie wsparcia rzeczowego (ubrania, podręczniki i przybory szkolne) oraz finansowego (dofinansowywanie wycieczek szkolnych, wypoczynku letniego i zimowego, półkolonii i kolonii), • bezpłatne doŜywianie w trakcie nauki w szkole, • opłacanie dzieciom i młodzieŜy korzystania z pływalni i kina. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 11 6. Inne moŜliwości (np. dotąd niewykorzystane): • otwarcie świetlic szkolnych i kawiarenek internetowych dla dzieci i młodzieŜy, • integracja środowiska lokalnego w celu pomocy potrzebującym. 2.2. SYTUACJA DZIECKA W ŚRODOWISKU SZKOLNYM W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzieŜy w lokalnym systemie kształcenia i wychowania zostały rozesłane do szkół gminy ankiety. Pozwalają one zdiagnozować środowisko szkolne pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej wśród uczniów. Wypowiedzi ankietowanych zawierają równieŜ informacje o juŜ realizowanych działaniach opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych wśród dzieci i młodzieŜy. Na terenie gminy znajdują się: 3 przedszkola, do których uczęszcza 150 dzieci, 6 szkół podstawowych, w których naukę pobiera 464 uczniów oraz 2 gimnazja, w których uczy się 296 uczniów. Ogólna liczba uczniów w gminie Lasowice Wielkie wynosi 906, pobierają oni naukę w 52 oddziałach. Liczba młodzieŜy w wieku 16-18 lat realizującej obowiązek nauki wynosi 210. Szkoły działające w gminie zatrudniają 80 nauczycieli w pełnym i 19 w niepełnym wymiarze zajęć. Z dostarczonych przez 4 placówki – 2 Zespoły Gimnazjalno-SzkolnoPrzedszkolne i 2 szkoły podstawowe – ankiet wynika, Ŝe wszystkie szkoły posiadają dostęp do Internetu, sali gimnastycznej, prowadzą doŜywianie uczniów (zapotrzebowanie w tym zakresie wykracza jednak poza ich obecne moŜliwości), a 2 szkoły zatrudniają pielęgniarkę. Trzy placówki współpracują z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną (psychologiczno-pedagogiczne badania dzieci i młodzieŜy, doradztwo zawodowe dla uczniów, konsultacje indywidualne, szkolenia pedagogów), a jedna planuje dopiero szkolenie dla nauczycieli, które będzie prowadzone przez pracowników PPP. Dwie szkoły współpracują z kuratorami sądowymi (sprawowanie nadzoru nad uczniami i rodzicami, spotkania indywidualne, wymiana informacji), policją (spotkania z młodzieŜą w ramach zajęć profilaktycznych nt. bezpieczeństwa) i pomocą społeczną (doŜywianie uczniów, pomoc materialna, pomoc przy zakupie podręczników). Trzy szkoły prowadzą współpracę z lekarzami (badania okresowe, szczepienia). SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 12 Problemy występujące w środowisku dzieci i młodzieŜy szkolnej 3; 8,1% 2; 5,4% 2; 5,4% 2; 5,4% 2; 5,4% 1; 2,7% 1; 2,7% 1; 2,7% 1; 2,7% 3; 8,1% 3; 8,1% 4; 10,8% 4; 10,8% 4; 10,8% 4; 10,8% kłamstwa konflikty z nauczycielami niszczenie mienia szkolnego agresja i przemoc konflikty z rodzeństwem alkoholizowanie się kradzieŜe udział w grupach negatywnych drugoroczność konflikty z kolegami zaniedbanie przez dom konflikty z rodzicami wagary palenie papierosów opieka kuratora Badania własne Centrum AV. Wskazując najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamkniętego zestawu kategorii, mając do wyboru 21 zmiennych. Stwierdzając obecność lub brak poszczególnych cech, podawano jednocześnie liczbę występujących przypadków. Do problemów najczęściej pojawiających się w środowisku szkolnym i domu rodzinnym ucznia zaliczono: kłamstwa, drugoroczność oraz konflikty z nauczycielami i kolegami. Najrzadziej występujące negatywne zjawiska to: kradzieŜe, udział w grupach negatywnych, palenie papierosów oraz opieka kuratora. Określając problemy uczniów i szkoły w pytaniach otwartych, wskazywano głównie na łatwą dostępność alkoholu i papierosów, próby sięgania po narkotyki, agresję, konflikty z rówieśnikami, kłamstwa, dysfunkcje występujące w domu (odnoszące się do niewydolności opiekuńczo-wychowawczej), brak perspektyw zatrudnienia po szkole oraz zjawisko uboŜenia rodzin i związany z nim problem wyjazdów rodziców za granicę w celu podjęcia pracy. W dwóch placówkach przeprowadzane są badania słuŜące diagnozowaniu środowiska szkolnego. Dotyczą one takich kwestii jak: • stosowanie przez uczniów środków uzaleŜniających (papierosy, alkohol, narkotyki), • agresja i przemoc wśród uczniów. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 13 Uzyskane wyniki badań potwierdzają występowanie zjawiska sięgania przez uczniów po środków uzaleŜniające (głównie papierosy i alkohol, rzadziej narkotyki), wykazują potrzebę wprowadzenia zmian w podejściu nauczycieli do uczniów, wzmocnienia dyŜurów nauczycielskich i wdroŜenia planu profilaktyki. W celu złagodzenia zjawisk patologicznych występujących w środowisku szkolnym placówki prowadzą zajęcia profilaktyczne w następujących obszarach: • uzaleŜnień – pogadanki i prelekcje na temat prawnych i moralnych następstw uŜywania środków odurzających, spotkania z pedagogiem, happeningi realizowane przez młodzieŜ. • przemocy i agresji – zajęcia i warsztaty na temat harmonijnego i bezpiecznego rozładowywania agresji, pogadanki z psychologiem, spektakl „Schowaj wady do szuflady”, • ochrony przed sektami – pogadanki na lekcjach religii i w czasie zajęć wychowawczych, • inne i specjalne – realizowanie programów na temat promocji zdrowego stylu Ŝycia, zapobiegania zachowaniom agresywnym, zasad prawidłowej komunikacji społecznej, szkodliwości uŜywania alkoholu, tytoniu, narkotyków oraz zorganizowanie Olimpiady „Trzeźwy umysł”. Szkoły oferują swoim wychowankom zajęcia dodatkowe (m.in. róŜnorodne tematycznie koła zainteresowań i zajęcia sportowe), a dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zajęcia wyrównawcze i korekcyjno-kompensacyjne. Szczególną troską otacza się uczniów z problemami dydaktyczno-wychowawczymi oraz pochodzących z rodzin niewydolnych wychowawczo. Z analizy nie wynika, czy szkoły są miejscami bezpiecznymi dla dzieci i młodzieŜy – połowa ankiet w części dotyczącej tej kwestii nie została wypełniona. W jednej wskazano na brak niebezpiecznych miejsc, a w drugiej wskazuje się na szatnie, piwnice i toalety jako miejsca szczególnie niebezpieczne. Nauczyciele kształtują wśród młodzieŜy postawy charytatywne i propagują ideę wolontariatu poprzez uczestnictwo w róŜnych akcjach charytatywnych, m.in. „Góra Grosza” i innych zbiórkach pienięŜno-rzeczowych organizowanych m.in. przez Towarzystwo „Nasz Dom” lub w ramach szkolnego koła PCK. Przeprowadzono teŜ zbiórkę funduszy na operację dla chorego chłopca i na pomoc ofiarom katastrofy budowlanej w Chorzowie. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 14 Wśród róŜnych form pomocy szkoły proponują uczniom i ich rodzicom m.in. zajęcia pozalekcyjne, wyrównawcze, korekcyjno-kompensacyjne, organizowanie konsultacji w placówkach specjalistycznych (w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej), wsparcie materialne rzeczowe i w formie doŜywiania oraz kierowanie do miejscowego Ośrodka Pomocy Społecznej. Określając działania profilaktyczne i naprawcze, jakie placówki mogłyby podjąć i realizować, gdyby posiadały odpowiednie moŜliwości, wskazywano na potrzebę zapobiegania zachowaniom agresywnym poprzez ćwiczenia afirmujące i podnoszące samoocenę oraz zatrudnienia pedagoga szkolnego, który fachowo i na bieŜąco mógłby udzielać pomocy uczniom i ich rodzicom. Podejmując kwestię badań koniecznych do przeprowadzenia wśród dzieci, młodzieŜy i rodziców, pedagodzy stwierdzili, iŜ naleŜy zdiagnozować stan bezpieczeństwa w szkołach, wpływ mediów na zachowania i zdrowie człowieka, wpływ środków odurzających na zdrowie psychiczne i fizyczne, uświadomić rodzicom zagroŜenia, na jakie mogą być naraŜone ich dzieci. Zaproponowano takŜe przeprowadzenie badań na prawdomówność wśród dzieci, młodzieŜy i rodziców. Wśród instytucji i organizacji, z którymi naleŜałoby podjąć współdziałanie w celu zapewnienia dzieciom i młodzieŜy skuteczniejszej opieki, wymieniono Ośrodek Pomocy Społecznej i Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną. Analizując potrzeby dzieci i młodzieŜy, wskazano na konieczność zapewnienia alternatywnych form i miejsc spędzania czasu wolnego, propagowania idei wolontariatu oraz na potrzebę stworzenia efektywnego systemu pomocy rodzinie, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia o charakterze specjalistycznym. 2.3. SYTUACJA DZIECKA W ŚRODOWISKU LOKALNYM Sytuacja materialna wielu rodzin posiadających dzieci z Lasowic Wielkich jest niezadowalająca. Rozmiary zjawiska uboŜenia mieszkańców próbowali określić respondenci, odpowiadając na pytanie dotyczące liczby rodzin, które uznawali za biedne. AŜ 66,6% (12 ankietowanych) stwierdziło, Ŝe osobiście zna wiele takich rodzin, zaś 16,6% (3 ankietowanych), Ŝe zna nieliczne takie rodziny. Skoro zatem ponad 83% mieszkańców poznało wiele bądź niewiele rodzin ubogich, oznacza to – zwaŜywszy na stosunkowo niewielką liczbę ludności gminy – Ŝe statystycznie zjawisko ubóstwa jest znane mieszkańcom z autopsji bądź spotykają się z nim w relacjach sąsiedzkich. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 15 Zdecydowana większość ankietowanych – 83,3% (15 ankietowanych) – krytycznie odniosła się do kwestii dostępności rehabilitacji dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi. Tylko 5,5% (1 ankietowany) dobrze oceniło wsparcie rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi i dostępność zabiegów rehabilitacyjnych. Jednoznacznie negatywne opinie mieli ankietowani mieszkańcy Lasowic Wielkich na temat organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieŜy. Dla 83,3% respondentów (15 ankietowanych) proponowana oferta jest niewystarczająca, a tylko 5,5% (1 badany) uznało organizację czasu wolnego za dostateczną. Ocena realizowanych w gminie działań związanych z profilaktyką alkoholową i narkomanią w oczach ankietowanych mieszkańców generalnie wypada pozytywnie. Profilaktykę alkoholową i narkotykową bardzo dobrze ocenia 11,1% (2 ankietowanych), dobrze 27,7% (5 ankietowanych), dostatecznie 33,3% (6 osób) badanych. Jedynie dla 16,6% (3 ankietowanych) mieszkańców działania prowadzone w tym zakresie były niewystarczające. Ponad połowa 55,5% (10 ankietowanych) badanych była zdania, Ŝe szkoły i miejsca publiczne w gminie są bezpieczne dla dzieci. Odmiennego zdania było 27% (5 ankietowanych), a 16,6% (3 ankietowanych) nie miało opinii na ten temat. 2.4. KWESTIA UZALEśNIEŃ WŚRÓD MŁODZIEśY Niniejszy rozdział opracowany został na podstawie audytoryjnych badań ankietowych wykonanych na próbie reprezentatywnej uczniów klas trzecich gimnazjum w Lasowicach Wielkich urodzonych w 1990 roku. Przeprowadzono je w końcu lutego 2006 roku według metodologii międzynarodowego projektu podjętego z inicjatywy Cooperation Group to Combat Drug Abuse and Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group) działającej przy Radzie Europy i koordynowanego przez CAN ze Sztokholmu. Badanie miało na celu pomiar natęŜenia zjawiska uŜywania przez młodzieŜ substancji psychoaktywnych. Badania pod nazwą Europejski Program Badań nad UŜywaniem Alkoholu i Środków Odurzających przez MłodzieŜ Szkolną (ESPAD) realizowało w Polsce Ministerstwo Zdrowia przy współpracy wielu placówek, m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej w Lasowicach Wielkich. Wśród tysięcy respondentów z naszego kraju była grupa młodzieŜy z gminy Lasowice Wielkie. Wyniki badania wskazują na znacznie wyŜszy poziom rozpowszechnienia uŜywania substancji legalnych niŜ nielegalnych. Jeśli chodzi o środki legalne, to wśród SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 16 badanej młodzieŜy napoje alkoholowe okazały się najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną. Nigdy nie piło alkoholu jedynie 6,5% chłopców i 16,0% dziewcząt. Zatem zdecydowana większość szesnastolatków ma za sobą doświadczenia z alkoholem. Jak częste? W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem piło jakiekolwiek napoje alkoholowe 86,6% uczniów i 72,2% uczennic. W czasie ostatnich 30 dni poprzedzających badanie róŜnego rodzaju napoje alkoholowe spoŜywało 17,7% uczniów i 23,2% uczennic. Wysoki odsetek badanych przyznaje się do przekroczenia progu nietrzeźwości. Połowa badanych uczniów i 32,1% uczennic ma za sobą doświadczenie upicia się w ciągu ostatnich 12 miesięcy, natomiast w ciągu ostatnich 30 dni uczyniło to 19,5% uczniów i 12,5% uczennic. W czasie całego Ŝycia jakiekolwiek doświadczenia z paleniem miało 52,2% uczniów i 35,7% uczennic. Jednocześnie 17,4% chłopców i 3,6% dziewcząt paliło 40 razy lub więcej (w ciągu całego Ŝycia). Są to zatem osoby, których palenie wyszło poza fazę eksperymentowania. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 23,9% chłopców i 5,3% dziewcząt. Osoby te moŜna zaliczyć do aktualnych konsumentów tytoniu. Generalnie jednak, jak pokazują wyniki, większość uczennic (64,2%) i prawie połowa uczniów (47,8%) nie podejmuje próby palenia tytoniu. Pytaniem wprowadzającym do bloku dotyczącego uŜywania poszczególnych środków odurzających było pytanie o to, czy badany chciałby spróbować jakiegoś narkotyku lub leku. Chęć spróbowania potwierdziło 13,0% badanych uczniów i 12,5% uczennic. Najczęstszym powodem spróbowania w obu grupach była ciekawość. Kwestie eksperymentowania ze środkami psychoaktywnymi innymi niŜ alkohol i tytoń badano w ten sposób, Ŝe respondentom przedstawiono w ankiecie listę środków z prośbą o zaznaczenie tych, które kiedykolwiek zaŜywali. I tak najczęściej stosowanymi środkami wśród uczennic były leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza, amfetamina, kokaina, grzyby halucynogenne. Na marginesie warto zaznaczyć, Ŝe pod względem rozpowszechnienia uŜywania leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza polskie piętnastolatki, a więc grupa bardzo zbliŜona wiekowo do badanej, plasują się na pierwszym miejscu w Europie.) Natomiast uczniowie sięgali po amfetaminę, leki uspokajające oraz ecstasy. MłodzieŜ jest dość dobrze zorientowana, gdzie moŜna kupić narkotyki. Brak wiedzy na ten temat deklarowało 45,6% uczniów i 39,3% uczennic. Zorientowani najczęściej wymieniali dyskotekę – bar (23,9% chłopców i 48,0% dziewcząt). Dodajmy, SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 17 Ŝe dyskoteka – bar wymieniane były przez respondentów jako miejsca, gdzie istnieje najłatwiejszy dostęp równieŜ do alkoholu. Co do innych miejsc, w których moŜna nabyć narkotyki, to szkołę typowało 8,7% uczniów i 21,4% uczennic, zaś mieszkanie dilera – 13,0% chłopców i 5,3% dziewcząt. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak i ich częstsze uŜywanie jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niŜ wśród dziewcząt. Uwagę zwraca wysoki poziom dostępności napojów alkoholowych, przejawiający się w ocenach respondentów. Ankietowani uznali za bardzo łatwe do zdobycia: papierosy – 65,2% uczniów i 50,0% uczennic, piwo – 67,4,% uczniów, 57,1% uczennic, wino – 52,2% uczniów i 46,4% uczennic, wódka – 39,1,% uczniów i 46,4% uczennic. Tylko bardzo nieliczni byli zdania, Ŝe papierosy, piwo, wino, wódka są niemoŜliwe do zdobycia. Jak widać, większość badanych nie ma duŜych trudności z dostępem do napojów alkoholowych i tytoniu, mimo Ŝe według polskiego prawa sprzedaŜ i podawanie napojów alkoholowych oraz sprzedaŜ wyrobów tytoniowych nieletnim jest zabroniona. Na tym tle dostępność substancji nielegalnych jest oczywiście oceniana znacznie niŜej. Wśród uczniów panuje przekonanie, Ŝe niemoŜliwe jest zdobycie takich środków, jak LSD lub innego środka halucynogennego (41,3%), marihuany (28,2%) i amfetaminy (23,9%). Natomiast dziewczęta są przekonane, Ŝe najbardziej niedostępnymi środkami są: kokaina – 35,7%, GHB – 35,7%, a takŜe heroina, ecstasy, crack i sterydy anaboliczne – po 34,0% wskazań. Na koniec trzeba zwrócić uwagę na wysoki odsetek badanych, którzy nie potrafili ocenić swoich moŜliwości w zakresie dostępu do substancji nielegalnych. Jest to zapewne ta część młodzieŜy, która nie interesuje się narkotykami. Większość młodzieŜy jest dobrze zorientowana co do ryzyka szkód zdrowotnych i społecznych, związanego z uŜywaniem substancji psychoaktywnych. Na czele listy negatywnych następstw związanych ze spoŜywaniem alkoholu uczniowie najczęściej wymieniali szkody zdrowotne (30,4%), kaca (21,7%), kłopoty z policją (13,0%), mdłości (10,8%) oraz Ŝe zrobi się coś, czego się będzie Ŝałować (8,7%). Dziewczęta najczęściej obawiały się, Ŝe alkohol zaszkodzi ich zdrowiu (26,8%), Ŝe będą miały mdłości (25,0%) lub kaca (21,4%). Z kolei wśród pozytywów wymieniały moŜliwość zapomnienia o problemach (16,0%), a takŜe świetną zabawę i bycie osobą bardziej towarzyską (po 12,5%). W sumie zarówno chłopcy, jak i dziewczęta oczekują, Ŝe alkohol sprzyjać będzie dobrej zabawie, przyniesie odpręŜenie i pozwoli zapomnieć o kłopotach. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 18 Podobne nastawienia wobec alkoholu dostrzec moŜna u dorosłych, dla których czas zabawy tradycyjnie wiąŜe się z piciem alkoholu. 2.5. SYTUACJA DZIECKA I RODZINY W PERSPEKTYWIE PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ I ZESPOŁU KURATORSKIEJ SŁUśBY SĄDOWEJ SĄDU REJONOWEGO W KLUCZBORKU Informacji o sytuacji dziecka i rodziny w środowisku lokalnym dostarczają równieŜ działające na danym terenie Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz Zespół Kuratorskiej SłuŜby Sądowej Sądu Rejonowego. Dane ww. instytucji dotyczą m.in. takich kwestii jak liczba osób objętych wsparciem i rodzaj udzielonej pomocy oraz liczba podjętych spraw. W roku 2005 pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Kluczborku objęli profesjonalną pomocą 98 dzieci z gminy Lasowice Wielkie. Pomoc ta dotyczyła następujących form i zagadnień: • pozostawienie uczniów klas I-III szkoły podstawowej na drugi rok w tej samej klasie, • dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, • przyjęcie ucznia gimnazjum do oddziału przysposabiającego do pracy, • skierowanie ucznia III klasy gimnazjum – kandydata z problemami zdrowotnymi, ograniczającymi moŜliwość wyboru kierunku kształcenia ze względu na stan zdrowia – do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej, • terapia logopedyczna, • orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, • wcześniejsza realizacja obowiązku szkolnego, • inne opinie o przebadanych. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych, kurator sądowy jest organem wykonawczym sądu i realizuje zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Działania pomocowe realizowane przez kuratorów wynikają ze wskazań sądu opartych na art. 100 Kodeksu rodzinnego. Pomoc ta ma charakter niematerialny i dotyczy umoŜliwienia właściwego wykonywania władzy rodzicielskiej. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 19 Według danych Zespołu Kuratorskiej SłuŜby Sądowej Sądu Rejonowego ds. Rodzinnych i Nieletnich w Kluczborku, w roku 2005 w gminie Lasowice Wielkie pod nadzorem kuratora pozostawało 8 rodzin w związku z ograniczeniem władzy rodzicielskiej; liczba małoletnich dzieci wynosiła 16. 2.6. ZASOBY Zasobami umoŜliwiającymi rozwiązywanie kwestii dziecka i rodziny są instytucje działające na terenie gminy. Prezentujemy te, które mogą mieć największy wpływ na poprawę sytuacji i dziecka i rodziny. Nazwa instytucji Kontakt Ośrodek Pomocy Społecznej w Lasowicach Wielkich 46-282 Lasowice Wielkie 99a. Centrum Kultury Laskowice, ul. Wiejska, tel. (077) 414 83 20. Lasowicki Dom Tolerancji i Kultury w Lasowicach Małych Lasowice Małe. tel. (077) 414 82 14. Dom Spotkań – Mniejszość Niemiecka – Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe Gronowice, tel. (077) 413 22 58 Publiczne Gimnazjum im. Jacka OdrowąŜa w Lasowicach 46-282 Lasowice Wielkie, Wielkich tel. (077) 414 17 12. Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Lasowicach 46-282 Lasowice Wielkie, Wielkich tel. (077) 414 16 30. Szkoła Podstawowa w Chudobie 46-275 Chudoba, tel. (077) 414 83 22. Szkoła Podstawowa Laskowice 46-282 Lasowice Wielkie, tel. (077) 414 16 30. Przedszkole Samorządowe Laskowice 46-282 Lasowice Wielkie, tel. (077) 414 83 20. Przedszkole Samorządowe 46-282 Lasowice Wielkie, tel. (077) 414 16 77. Przedszkole Samorządowe 46-275 Chudoba, tel. (077) 413 95 12. Publiczne Gimnazjum im. Jadwigi Śląskiej w Chocianowicach 46-280 Lasowice Małe, Chocianowice 78. Publiczna Szkoła Podstawowa w Chocianowicach 46-280 Lasowice Małe, Chocianowice 78. Przedszkole Samorządowe w Chocianowicach 46-280 Lasowice Małe, Chocianowice 78. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 20 Publiczna Szkoła Podstawowa w Jasieniu 46-280 Lasowice Małe, ul. Zwycięstwa 15. Przedszkole Samorządowe w Jasieniu 46-280 Lasowice Małe, ul. Zwycięstwa 14. Publiczna Szkoła Podstawowa w Gronowicach 46-280 Lasowice Małe, Gronowice 58. Przedszkole Samorządowe w Gronowicach 46-280 Lasowice Małe, Gronowice 58. 2.7. PODSUMOWANIE DIAGNOZY Zespół wspierający Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w opracowaniu niniejszego dokumentu, opierając się na materiale analitycznym oraz przesłankach wynikających z ogólnopolskich dokumentów diagnostycznych i programowych, uznał, Ŝe działania mające na celu budowę lokalnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną naleŜy zaprogramować w podstawowych obszarach, tj.: Wspierania rodziny. Poprawy sytuacji dziecka w środowisku szkolnym. Poprawy stanu zdrowia populacji, w szczególności poprzez rozwój sportu i rekreacji. Poprawy stanu bezpieczeństwa rodziny, dzieci i młodzieŜy. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 21 CELE STRATEGICZNE SYSTEMU Poprawa sytuacji dziecka Wspieranie rodziny w środowisku szkolnym RODZINA I DZIECKO Promocja zdrowia Poprawa stanu oraz rozwój sportu bezpieczeństwa rodziny, i rekreacji dzieci i młodzieŜy SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 22 3. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I ZADANIA Cel strategiczny 1. WSPIERANIE RODZINY Cele operacyjne: 1. Wspomaganie potencjału rozwojowego rodziny. 2. Budowanie bezpieczeństwa socjalnego rodzin. 3. Wspieranie rodzin zagroŜonych ubóstwem. Zadania do celu operacyjnego 1: 1. Systematyczne diagnozowanie warunków Ŝycia rodzin oraz potrzeb i oczekiwań dotyczących pomocy rodzinie. 2. WdraŜanie programów edukacyjnych, profilaktycznych i terapeutycznych słuŜących rozwojowi rodziny. 3. Analiza i monitoring systemu wspierającego rodzinę w wypełnianiu jej funkcji i zadań. 4. Wypracowanie zasad współpracy wszystkich podmiotów w społeczności lokalnej działających na rzecz rodziny. Zadania do celu operacyjnego 2: 1. Diagnozowanie i monitoring warunków Ŝycia rodzin. 2. Budowanie zintegrowanego systemu chroniącego rodzinę przed utratą bezpieczeństwa socjalnego, w tym utworzenie instytucji odpowiedzialnej za przyjmowanie sygnałów o sytuacji kryzysowej rodzin. 3. Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia dla rodzin z niepełnosprawnymi członkami rodzin. Zadania do celu operacyjnego 3: 1. Obejmowanie opieką socjalną rodzin Ŝyjących w trudnych warunkach materialnych. 2. Zapewnienie dzieciom i młodzieŜy z rodzin ubogich doŜywiania w szkole, wyposaŜenia w podręczniki i pomoce szkolne. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 23 Odpowiedzialni za realizację celów strategicznych, operacyjnych i zadań: Rada i Urząd Gminy, szkoły, jednostki organizacyjne samorządu gminnego. Środki finansowe: BudŜet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji poŜytku publicznego. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 24 Cel strategiczny 2. POPRAWA SYTUACJI DZIECKA W ŚRODOWISKU SZKOLNYM Cele operacyjne: 1. Wzbogacanie oferty edukacyjnej. 2. Wspieranie uczniów uzdolnionych. 3. Wspieranie potrzeb edukacyjnych dzieci niepełnosprawnych. 4. Wzmacnianie systemu gwarantującego prawidłowy przebieg procesu wychowania. 5. Ochrona dzieci i młodzieŜy przed nieprzystosowaniem społecznym, marginalizacją i społecznym wykluczeniem. Zadania do celu operacyjnego 1: 1. Wspieranie inicjatyw słuŜących wszechstronnemu rozwojowi dzieci i młodzieŜy. 2. Włączanie w proces dydaktyczny programów otwierających świadomość młodego pokolenia na moŜliwości indywidualnego rozwoju, twórczego działania oraz sprzyjających rozwijaniu umiejętności społecznych, przedsiębiorczości i planowania kariery. 3. Wyrównywanie szans edukacyjnych przez pomoc materialną dla młodzieŜy szkolnej (stypendia, zasiłki, dofinansowanie udziału w ofercie kulturalnej oraz wycieczkach dydaktycznych). 6. Wyrównywanie dysproporcji w dostępie do oferty edukacyjnej na miarę moŜliwości i potrzeb kaŜdego dziecka. 7. WyposaŜenie kaŜdej szkoły w porównywalne środki edukacyjne, w tym pracownie komputerowe z dostępem do Internetu. Zadania do celu operacyjnego 2: 1. Wypracowanie procedur monitoringu uczniów uzdolnionych, wspierania ich rozwoju, wyróŜniania i nagradzania. 2. Organizacja oferty edukacyjnej dla młodzieŜy szczególnie uzdolnionej. Zadania do celu operacyjnego 3: 1. Stworzenie systemu usług wspierających proces edukacji uczniów niepełnosprawnych. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 25 2. Tworzenie warunków umoŜliwiających dostęp uczniów niepełnosprawnych do szkół ogólnodostępnych. Zadania do celu operacyjnego 4: 1. Kontynuowanie i wzbogacanie istniejących programów profilaktycznych wspierających wychowanie dzieci i młodzieŜy. 2. Wspieranie idei wolontariatu oraz innych form aktywności społecznej, sprzyjających rozwijaniu postaw charytatywnych i filantropijnych w stosunku do osób starszych i pokrzywdzonych przez los. 3. Poszerzanie profilaktyki szkolno-rodzicielskiej. Zadania do celu operacyjnego 5: 1. Zapewnienie opieki pedagoga i psychologa w kaŜdej szkole. 2. Inicjowanie programów edukacyjno-wychowawczych patologiom społecznym dzieci i młodzieŜy, w przeciwdziałających tym uzaleŜnieniom, nieprzystosowaniu, wykluczeniu. 3. Organizacja świetlic szkolnych i środowiskowych, w tym parafialnych. 4. Tworzenie warunków do zwiększenia róŜnych form orientacji i poradnictwa zawodowego. Odpowiedzialni za realizację celów strategicznych, operacyjnych i zadań: Rada i Urząd Gminy, szkoły, jednostki organizacyjne samorządu gminnego. Środki finansowe: BudŜet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji poŜytku publicznego. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 26 Cel strategiczny 3. PROMOCJA ZDROWIA ORAZ ROZWÓJ SPORTU I REKREACJI Cele operacyjne: 1. Rozwijanie warunków słuŜących aktywności ruchowej dzieci i młodzieŜy. 2. Kompensacja deficytów zdrowotnych oraz wspieranie opieki zdrowotnej nad dzieckiem niepełnosprawnym. Zadania do celu operacyjnego 1: 1. Wspieranie cyklicznych badań sprawności młodego pokolenia. 2. Wykorzystywanie gminnej bazy sportowej na cele rekreacyjne i aktywność ruchową dzieci i młodzieŜy. 3. Stworzenie warunków organizacyjnych i finansowych do optymalnego wykorzystania istniejących obiektów sportowych w placówkach oświatowych, równieŜ w godzinach popołudniowych, a dla młodzieŜy takŜe w godzinach wieczornych. 4. Rozbudowa infrastruktury słuŜącej czynnemu spędzaniu czasu wolnego (place zabaw, boiska sportowe, ścieŜki rowerowe). 3. Wyrównywanie dysproporcji w dostępie dzieci i młodzieŜy do oferty sportowej. Zadania do celu operacyjnego 2: 1. Prowadzenie cyklicznych badań stanu zdrowia dzieci i młodzieŜy. 2. Zapewnienie codziennej opieki pielęgniarskiej w kaŜdej placówce oświatowej oraz punktów konsultacyjnych w ośrodkach zdrowia. 3. Inicjowanie edukacyjnych programów prozdrowotnych w szkołach (higiena nauki i pracy, prawidłowe Ŝywienie, wady postawy, uzaleŜnienia). 4. Tworzenie warunków do praktykowania zachowań prozdrowotnych. 5. Wspieranie programów rehabilitacyjnych przygotowujących dzieci niepełnosprawne do podjęcia samodzielnego Ŝycia. Odpowiedzialni za realizację celów strategicznych, operacyjnych i zadań: Rada i Urząd Gminy, szkoły, jednostki organizacyjne samorządu gminnego. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 27 Środki finansowe: BudŜet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji poŜytku publicznego. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 28 Cel strategiczny 4. POPRAWA STANU BEZPIECZEŃSTWA RODZINY, DZIECI I MŁODZIEśY Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa i społecznej pewności dzieci i młodzieŜy. 2. Przeciwdziałanie uzaleŜnieniom wśród dzieci i młodzieŜy. 3. Ochrona dziecka przed wykorzystywaniem i molestowaniem. Zdania do celu operacyjnego 1: 1. WdraŜanie programów ilustrujących zagroŜenia cywilizacyjne. 2. Włączanie w realizację programów profilaktyczno-edukacyjnych policjantów z wydziału prewencji oraz ruchu drogowego. Zadania do celu operacyjnego 2: 1. Realizacja programów profilaktyczno-edukacyjnych na temat uzaleŜnień adresowanych do dzieci i młodzieŜy. 2. Ustawiczne szkolenie nauczycieli związane z zagroŜeniem uzaleŜnieniami. 3. WdraŜanie programów edukacyjnych z zakresu uzaleŜnień dla rodziców. Zadania do celu operacyjnego 3: 1. Monitorowanie zjawiska krzywdzenia dzieci i młodzieŜy. 2. Inicjowanie programów przeciwdziałania przemocy rówieśniczej, wykorzystywania i molestowania dzieci w rodzinie i w środowisku. 3. Promocja instytucji udzielających pomocy, np. telefon zaufania, program „Niebieska linia”. 4. Współpraca wszystkich lokalnych instytucji zajmujących się przemocą. Odpowiedzialni za realizację celów strategicznych, operacyjnych i zadań: Rada i Urząd Gminy, szkoły, jednostki organizacyjne samorządu gminnego. Środki finansowe: BudŜet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 29 Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji poŜytku publicznego. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 30 4. UWAGI KOŃCOWE Zapisy zawarte w programie będą realizowane w ramach zapisanych zadań w zaleŜności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Dokument będzie wykorzystany w opracowaniach lokalnych programów rozwiązywania problemów społecznych. SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ GMINY LASOWIECE WIELKIE 31
