Wykład

Wykład Rachunek ekonomiczny
„ Pojęcie i metody rachunku ekonomicznego
by Ludwik Wicki
Wykład
„ Rachunkiem ekonomicznym nazywamy wszystkie
metody rachunku wspomagające podejmowanie
decyzji, które zapewniają w danych warunkach
optymalizację celu gospodarowania. Podstawę
rachunku ekonomicznego stanowi zasada
racjonalnego gospodarowania,
Rachunek ekonomiczny
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
Zasada racjonalnego gospodarowania
„ mówi, że należy dążyć do uzyskania maksymalnego
efektu przy posiadanych zasobach,
by Ludwik Wicki
Zasada racjonalnego gospodarowania
„ lub
by Ludwik Wicki
„ zamierzony efekt należy osiągać przy minimalnym
„
zużyciu zasobów, czyli:
Efekt
Nakład
2008
88
Nakład
Efekt
=> maksimum,
EiOGR przyg. L. Wicki
89
=> minimum
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
Rachunek ekonomiczny
90
Po co nam rachunek
„ Narzędziem pomocnym w podejmowaniu decyzji
by Ludwik Wicki
„ Rachunek ekonomiczny jest narzędziem
by Ludwik Wicki
pomocniczym w poszukiwaniu odpowiedzi na
podstawowe pytania stawiane przez
przedsiębiorcę w prowadzeniu działalności
gospodarczej przy podejmowaniu decyzji, a
mianowicie:
jest rachunek ekonomiczny, który obejmuje
wszelkie sposoby przetwarzania posiadanych
informacji i wyciągania wniosków na podstawie
dokonanych przeliczeń.
„
co produkować? – wybór działalności,
ile produkować? – wybór skali i intensywności
produkcji,
„ jak produkować? – wybór technologii produkcji,
„ dla kogo produkować? – wybór odbiorcy.
„
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
91
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
92
Rachunek dotyczący przyszłości
wspomagający podejmowanie decyzji
Okres objęty rachunkiem
„ Rachunek ekonomiczny może dotyczyć zarówno
by Ludwik Wicki
przeszłości, jak i przyszłości. Rachunek
dotyczący przeszłości jest jedną z form analizy
zjawisk i wyników. Taka analiza powinna
stanowić podstawę do podejmowania decyzji
dotyczących sposobu prowadzenia danej
działalności w przyszłości.
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
93
„ Rachunek ekonomiczny dotyczący okresów
2008
Warunki prowadzenia rachunku w
gospodarstwie rolniczym
„
„
„
2008
by Ludwik Wicki
„ W rachunku ekonomicznym dotyczącym
EiOGR przyg. L. Wicki
95
by Ludwik Wicki
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
96
Grupy metod rachunku ekonomicznego
„ Stosowane metody rachunku powinny być proste, ale jednocześnie
wystarczająco precyzyjne, z punktu widzenia możliwości rozwiązania
by Ludwik Wicki
problemu decyzyjnego, który rozważamy.
„ Powinny być możliwe do zastosowania przez doradców, jak też i
samych rolników. Metody prowadzenia rachunku powinny sprostać
następującym wymaganiom:
„ powinny dostarczać informacji o zmianie wielkości produkcji i
nakładów w następstwie podjęcia określonej decyzji,
„ powinny pozwalać na ocenę relatywnej opłacalności
poszczególnych działalności,
„ powinny umożliwiać ustalenie optymalnego rozmiaru
poszczególnych działalności i ich proporcji w ramach
gospodarstwa.
EiOGR przyg. L. Wicki
94
przyszłości ważny jest odpowiedni dobór
parametrów. Tylko niektóre z nich mogą
pochodzić z danego gospodarstwa, szczególnie w
przypadku, kiedy zastanawiamy się nad podjęciem
nowej działalności produkcyjnej. W takim
przypadku można skorzystać z danych
dotyczących innych gospodarstw, literatury,
zalecanych norm.
znajomości ekonomicznego celu gospodarowania
(najczęściej jest nim zysk),
znajomości specyfiki produkcji prowadzonej w danym
gospodarstwie, a przede wszystkim występujących między
działalnościami powiązań oraz ograniczeń,
znajomości zewnętrznych warunków wpływających na
realizację celu: cen, warunków kredytowania, możliwości w
zakresie zaopatrzenia i zbytu.
Wymagania wobec metod rachunku
ekonomicznego
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
Dobór parametrów do rachunku
dotyczącego przyszłych okresów
„ Prowadzenie rachunku ekonomicznego w gospodarstwie
rolniczym wymaga spełnienia kilku warunków:
by Ludwik Wicki
przyszłych obejmuje:
„ zestawienie nakładów i efektów dla każdego
technicznie możliwego wariantu prowadzenia
działalności
„ porównanie wariantów i wybór najlepszego z
nich.
97
„ Rachunek pełnych kosztów jednostkowych
by Ludwik Wicki
„ metoda rozdzielcza,
„ metoda rozdzielcza uorganiczniona,
„ metoda organiczna,
„ metoda syntetyczna.
„ Rachunek niepełny:
„ rachunek nadwyżki bezpośredniej,
„ rachunek różnicowy,
„ rachunek substytucji,
„ rachunek marginalny.
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
98
Podstawowe metody rachunku w
rolnictwie
Relacje objęte analizą
„ Wśród metod rachunku opłacalności dokonywania
by Ludwik Wicki
„ Rachunki wymienione służą jako narzędzie pomocnicze do
ustalania najkorzystniejszych relacji nakładów i
produktów, a więc:
zmian w działalności bieżącej gospodarstwa
najważniejsze są:
„
„
rachunek kosztów jednostkowych,
„ kalkulacja nadwyżki bezpośredniej,
„ kalkulacje różnicowe,
„ rachunek substytucji,
„ rachunek marginalny,
„ rachunek kosztów alternatywnych.
„
„
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
99
ponoszonych przez producenta na:
produkt – produkt, np.. do określania struktury produkcji
w przedsiębiorstwie,
nakład – nakład, czyli do poszukiwania optymalnej
kombinacji nakładów, np. czy więcej w żywieniu bydła
stosować sianokiszonki, czy pasz treściwych,
nakład – produkt, a więc do ustalania optymalnego
poziomu intensywności produkcji, np. czy zastosować
nawożenie 120, czy 160 kg NPK/ha.
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
Podstawowe założenie dla metod
kalkulacji niepełnych
„ U podstaw tych metod leży podział kosztów
by Ludwik Wicki
100
Metoda rachunku (kalkulacji) nadwyżki
bezpośredniej
by Ludwik Wicki
„ Wartość nadwyżki bezpośredniej obliczamy
posługując się wzorem:
„
stałe (niezależne od aktualnie podejmowanej
decyzji)
„ zmienne (na które podejmowana decyzja ma
wpływ).
by Ludwik Wicki
NB = PPT – KZ,
„
gdzie:
PPT – wartość produkcji potencjalnie towarowej,
„ KZ – koszty zmienne.
„
„ Produkcja potencjalnie towarowa to taka
produkcja, która może być sprzedana lub
przeznaczona na sprzedaż.
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
101
2008
Opłacalność różnych technologii produkcji
by Ludwik Wicki
pasz można ocenić porównując koszty zmienne
wyprodukowania jednostki paszy. Korzystniejszą
będzie ta technologia, która przy tej samej
jakości paszy pozwoli uzyskać ją taniej.
Stosujemy przy tym wzór:
JKZ =
„
„
2008
„ Rachunek nadwyżki bezpośredniej
Kz
Produkcja
103
by Ludwik Wicki
przeprowadzamy w odniesieniu do 1 ha upraw
lub 1 sztuki stada podstawowego. W niektórych
przypadkach, np. porównując efektywność ziemi
jako czynnika produkcji możemy w produkcji
zwierzęcej odnosić uzyskane nadwyżki
bezpośrednie na 1 sztukę stada podstawowego do
1 ha głównej powierzchni paszowej.
gdzie:
JKZ – jednostkowe koszty zmienne.
EiOGR przyg. L. Wicki
102
Zasady prowadzenia rachunku nadwyżki
bezpośredniej
Rachunek opłacalności produkcji pasz
„
EiOGR przyg. L. Wicki
2008
EiOGR przyg. L. Wicki
104
Koszty uwzględniane w rachunku
nadwyżki bezpośredniej
„ Produkcja roślinna
Koszty uwzględniane w rachunku
nadwyżki bezpośredniej
by Ludwik Wicki
„ Do kosztów zmiennych w działalnościach roślinnych
„ Produkcja zwierzęca
by Ludwik Wicki
„ W działalnościach zwierzęcych do kosztów zmiennych zaliczamy:
„
zaliczamy:
„
„
„
„
„
„
„
2008
„
materiał siewny i sadzeniakowy,
nawozy mineralne,
środki ochrony roślin,
koszt siły pociągowej (paliwo i smary),
usługi zewnętrzne,
koszt robocizny najemnej sezonowej,
koszt innych zużytych materiałów np. sznurka do prasy.
EiOGR przyg. L. Wicki
„
„
„
„
„
„
„
105
2008
koszty zmienne produkcji pasz objętościowych,
wartość skarmionych pasz wyprodukowanych w gospodarstwie,
ale będących produktami towarowymi,
wartość pasz treściwych pochodzących z zakupu,
koszt inseminacji i opieki weterynaryjnej oraz lekarstw,
koszt zakupionych zwierząt,
ubezpieczenia zwierząt,
koszt najemnej robocizny sezonowej,
koszt zużytej energii elektrycznej (o ile jest możliwe
wyodrębnienie jej zużycia w określonej działalności),
koszt siły pociągowej.
EiOGR przyg. L. Wicki
106