Urzad Miasta i Gminy Mrozy Zespół budynków dworca kolejowego z

Urzad Miasta i Gminy Mrozy
Mrozy
●
●
●
●
●
●
Zespół budynków dworca kolejowego z 1868 r.,
Młyn wodny murowany „Nożownia” z przełomu XIX i XX w.,
Młyn wodny „Dąbkowizna” z końca XIX w.,
Młyn wodny murowano – drewniany z początku XX w.,
Cmentarz ewangelicki z początku XX w.,
Cmentarz parafialny z 1931 r.
Okres ożywienia gospodarczego na terenie Mrozów rozpoczął się w chwili budowy szosy łączącej Warszawę z Brześcią,
którą ukończono w 1824 r., zaś, kiedy w 1866 r. uruchomiono kolej żelazną przebiegającą przez Mrozy, a łączącą
Warszawę z Moskwą, nastąpił napływ ludności żydowskiej i niemieckiej. W tym okresie wybudowano budynek stacji
PKP – murowany, jednopiętrowy, z dużą drewnianą poczekalnią i werandą. Stacja w Mrozach, podobnie jak i inne
budynki dworcowe na linii kolei terespolskiej, powstała według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. Niestety obiekt
częściowo spłonął we wrześniu 1939 roku w wyniku bombardowania.
Dworzec PKP
Po wojnie budynek odremontowano i pozostaje w zainteresowaniu konserwatorskim.
Nożownia
Okazały budynek we wschodniej części Mrozów, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej, tzw. „Nożownia”, został
wybudowany, w 1867 r. przez Hrabinę Dąbrowska z przeznaczeniem na tartak. Zniszczony przez pożar został
odbudowany, jako budynek murowany, składający się z parterowej części produkcyjnej i dwukondygnacyjnej części
mieszkalnej. Tartak posiadał trak o 12 piłach i urządzenie do wyrobu forniru. Poruszany był kołem wodnym
nasiębiernym o średnicy 2,5 m. W 1908 r. za czasów, gdy właścicielem budynku był Emil Gerlach, powstała tu jego
słynna fabryka noży.
Przed pierwszą wojną światową zaprzestano produkcji noży, a w budynku nożowni założono młyn składający cię z
jednego założenia kamieni i jagielnika. W 1922 r. produkcyjną część budynku podwyższono, tworząc dodatkową
kondygnację w której zainstalowano dwie pary walców oraz dwa cylindry odsiewające, elewatory i ślimacznice, a do
czyszczenia zboża łuszczarkę i tryjer. Koło wodne zastąpiono turbiną leżącą. Około 1937 r. założono dodatkowy silnik
spalinowy o mocy 10 KM i przeprowadzono modernizację młyna. Młyn od wielu lat jest nieczynny i zdemontowany.
Pomimo to kolejni właściciele dbają o jego zabudowania przez co jest w bardzo dobrym stanie i na jego terenie
organizowany był m.in. plener malarski.
Na uwagę zasługują także takie obiekty jak:
Młyn wodny murowano-drewniany z początku XX wieku należał do Bronisława Szwejcera, poźniej piekarza
Ręczkowskieg, a obecnie jest w posiadaniu spadkobierców po J. Szostku. Spalony we wrześniu 1939 r., odbudowany w
1940 r. Założono wtedy turbinę, a młyn wyposażono w jedną parę walców, pytel sześciograniastych oraz łuszczarkę
automatyczną. W 1950 roku do napędu młyna zastosowano silnik elektryczny, rezygnując jednocześnie z piętrzenia
wody. Młyn ten był najdłużej czynnym młynem na obszarze gminy.
Pozostałości drewnianego młyna wodnego „Dębkowizna” z końca XIX w., który po kilkukrotnej zmianie właścicieli
wszedł w 1937 r. w posiadanie Teodora Chomka. Nowy właściciel przeprowadził jego gruntowną przebudowę.
Piętrowy budynek młyna jest drewniany na podmurówce, do niego dobudowano dwuizbowe mieszkanie młynarza.
1
Urzad Miasta i Gminy Mrozy
Koło wodne nasiębierne o średnicy 1,8 m zastąpiono turbiną systemu Francisa. Wewnętrzne urządzenia młyna
stanowiły pierwotnie złożenie kamieni i jagielnik. Po założeniu motoru dostawiono jedną parę walców i pytel
sześciograniastych, a do oczyszczania zboża łuszczarkę automatyczną, służącą także do wyrobu kaszy jęczmiennej. W
1946 r. zainstalowano motor elektryczny, który był używany w okresach suszy, kiedy mała ilość wody uniemożliwiała
uruchomienie młyna. W 1950 r. przy młynie uruchomiono trak o 9-12 piłach oraz wybudowano betonowy upust,
komorę turbiny i pogródki dotychczas drewniane. Do niedawna był tam zakład ceramiki Zwolińskiego. Obecnie młyn
jest nieczynny i stanowi własność prywatną.
2