Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
09.02.2011
Dębiaki
____________________________
autor: dayANDnight89
"Lasy szpilkowe zielonym wiankiem stulały ciche chatki. Obok szkoły wdzięczą się i mizdrzą urocze
wzgórza leśne: Trelkowski Gaj. Z Hykówki dochodzi warczenie młyna poruszanego wodą z Babulówki –
młyn sławny daleko i szeroko...” Na południowy wschód od Tuszowa Narodowego leży wieś Dębiaki (do 1992 roku używano nazwy
Hyki-Dębiaki). Trudno ustalić jej pochodzenie. Prawdopodobnie powstała ona dla oznaczenia osady
położonej w sąsiedztwie potężnych dębów, których korzenie wystawały nad ziemię. W języku
staropolskim słowo „hyk” oznaczało korzeń drzewa i taka interpretacja nazwy jest najbardziej logiczna. W kronice szkoły, założonej w 1915 roku, nauczyciel Bogusław Karpiński zanotował: „Czasem zdaje mi
się, że jest tu jakiś zaścianek szlachecki. Owoców swej pracy prawie nie zbierają, to znaczy plon nie
nagradza wysiłku. Ziemię starannie nawożą i uprawiają. Laik, patrząc na ich wysiłek, sądziłby, że to
kmiecie, co obszarów swych nie są w stanie uprawić, tak się krzątają żywo. Tymczasem jest wręcz coś
przeciwnego – na sześciu morgach szczerego piasku siedzi rodzina złożona z dziesięciu osób.
Głaszczą i maszczą niewdzięczną ziemię, by była dla nich łaskawsza – na daremnie. Wnieśli nawet
petycję do rządu, by przeniósł ich choćby na koniec świata. Jedynie, co rodziła ta ziemia, to drzewo,
które nazwali pszenicą. Za granicę nie wyjeżdżali. Namiętnie kochali rodzinne miejsce. Żyli bardzo
nędznie”.
W pierwszej połowie XVIII wieku istniał „na Dębiaku” wodny młyn starościński. W 1853 roku w
Dębiakach mieszkało 109 osób wyznania rzymskokatolickiego, w Hykach – 103 osoby. W 1918 roku
Hyki-Dębiaki zostały gminą wiejską i były nią do drugiej wojny światowej. Na początku 1940 roku
Niemcy utworzyli na tym terenie obóz pracy. W dziewięciu barakach umieszczono ponad 160 osób (w
tym około 100 Żydów). Więźniowie pracowali na rzecz firmy Baumer Losch. Niedługo przed
wyzwoleniem Żydów przewieziono do obozu w Mielcu i rozstrzelano. Do wsi prowadzi asfaltowa
szosa, zbudowana w 1997 roku, dzięki której dociera tu komunikacja autobusowa. W 1994 roku oddano
do użytku nową, okazałą szkołę, a miejscowa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej posiada dom
strażaka. W Dębiakach działa prężnie klub sportowy LKS. Od wielu lat kieruje nim Jan Stec. Przy drodze do Sarnowa stoi młyn wodny, opisany przez Karpińskiego, a dziś już opuszczony.
Murowany, dwukondygnacyjny budynek, opięty na narożach boniowaniem, z ozdobnymi pasami
nadokien i gzymsów zdaje się ciągle oczekiwać na zainteresowanie i opiekę. Utopiony w głębokiej
zieleni drzew sąsiaduje z urządzeniami śluzy i szerokim rozlewiskiem stawu powstałego ze spiętrzenia
wód Babulówki. Obok młyna, w obniżeniu terenu nad rzeką, w murowanej kapliczce stoi ludowy posąg
Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
strona 1 / 1