Mięczaki– typ zwierząt, najliczniejszy po stawonogach. Odznaczają

Mięczaki – typ zwierząt, najliczniejszy po stawonogach. Odznaczają się olbrzymią
różnorodnością morfologiczną i zróżnicowaniem rozmiarów.
Budowa
W budowie mięczaków można wyróżnić głowę (poza małżami), nogę i wór trzewiowy okryty
płaszczem.
Należą do zwierząt dwubocznie symetrycznych, ale wszystkie ślimaki utraciły symetrię w wyniku
torsji, czyli obrotu worka trzewiowego w stosunku do nogi i głowy o 180°.
Wiele mięczaków posiada szkielet zewnętrzny. Większość z nich wytwarza muszlę zbudowaną z
substancji organicznej: konchioliny i związków wapnia. Muszla pełni rolę ochronną, zwierzę może
się w niej schować w razie złych warunków środowiskowych czy niebezpieczeństwa. Poza tym
muszla jest miejscem przyczepu mięśni, w tym również mięśni służących do poruszania się. U
głowonogów jest skryta pod płaszczem.
•
Głowa wyodrębniona (cefalizacja; poza małżami)
•
Układ krwionośny otwarty (w przypadku głowonogów – półzamknięty)
•
Ciało okryte grzbietowo charakterystycznym płatem skórno-mięśniowym tj. płaszczem
•
Noga płaska u ślimaków, klinowata u małży i podzielona u głowonogów na ramiona.
•
Charakterystyczna dla ślimaków jest obecność tarki służącej do rozdrabniania pokarmu.
•
Jelito ma przebieg prosty lub tworzy pętle w worku trzewiowym.
•
Większość gatunków żyje w wodzie i oddycha skrzelami, gatunki lądowe wykształciły fałdy
płaszcza pełniące rolę płuc.
•
Mięśnie skośnie prążkowane
•
Rozmnażają się płciowo (rozdzielnopłciowość, rzadziej obojnactwo np. winniczek)
Żyją w morzach, wodach słodkich oraz na lądzie.
Głowonogi– gromada morskich mięczaków. Mają od 1 cm do ponad 20 m długości. Jest to
najmłodsza i najwyżej uorganizowana grupa mięczaków. Głowonogi przez wielu badaczy uważane
są za najinteligentniejsze bezkręgowce
Występowanie
Wszystkie głowonogi żyją w morzach o pełnym zasoleniu. Preferują wody podzwrotnikowe.
Budowa
Pomimo dużych różnic w morfologii poszczególnych rzędów, u wszystkich głowonogów możemy
wyróżnić dwie części ciała: głowę i tułów. Z głowy wyrasta osiem lub dziesięć pokrytych
przyssawkami ramion, ułożonych dookoła otworu gębowego. Ramiona te są prawdopodobnie
przekształconą nogą, na co wskazuje ich unerwienie. Między nimi, na większej lub mniejszej
długości rozpięta jest błona. U dziesięciornic ramion jest dziesięć, z czego dwa są wyraźnie dłuższe,
kurczliwe.
Powłoka ciała
Skóra głowonogów składa się z warstwy skóry właściwej oraz z jednowarstwowego nabłonka. Ma
ona liczne gruczoły śluzowe oraz - w górnej warstwie - komórki barwnikowe. Skóra wielu
głowonogów ma także komórki tęczowe zawierające drobne, załamujące światło kryształki. Dzięki
tym komórkom może nabierać ona metalicznego lub perłowego połysku. W skórze wielu gatunków
znajdują się także narządy świetlne. Są to skomplikowane, dobrze ukrwione i unerwione struktury,
zużywające dużo tlenu. U niektórych gatunków świecenie wywołują bakterie symbiotyczne. Poza
tym niektóre głębinowe głowonogi wydzielają także świecący śluz.
Rozmnażanie i rozwój
Głowonogi są formami rozdzielnopłciowymi z zapłodnieniem wewnętrznym. Rozwój ich jest
prosty nie mają formy larwalnej.
Lokomocja
Większość głowonogów, zwłaszcza tych o wydłużonym, zaostrzonym ciele jest dobrymi
pływakami. Pływają one ruchem odrzutowym wyrzucając wodę z jamy płaszczowej przez lejek.
Przekrzywiając lejek mogą zmieniać kierunek ruchu. Niektóre z nich potrafią w ucieczce przed
drapieżnikami wyskakiwać z wody. Taki skok może mieć do 2 m wysokości i 15 m długości.
Płynąc powoli głowonogi wykonują płetwami ruchy faliste. Istnieją jednak także gatunki unoszące
się w toni morskiej niemalże biernie.
Ślimaki,
jedna z najliczniejszych i najbardziej zróżnicowanych gromad mięczaków.
Występowanie
Ślimaki w zasadzie nie opanowały jedynie powietrza. Gromada niezwykle bogata w gatunki i
bardzo zróżnicowana. Większość gatunków żyje w morzu - zwykle charakteryzuje je bogactwo
barw i kształtów, nie brak też słodkowodnych, ziemnowodnych i lądowych - wymagają zwykle
dużej wilgotności środowiska. Wielkość osobników waha się od poniżej 1 mm do powyżej 1 m.
Rozmnażanie i rozwój
Ślimaki mogą być rozdzielnopłciowe lub obojnakie. Zapłodnienie jest wewnętrzne lub zewnętrzne.
Przechodzą rozwój prosty, rzadziej złożony. W rozwoju złożonym występuje larwa trochofora.
Muszla
Mały ślimak wylęga się z jaja z pierwociną muszli, tzw. muszlą embrionalną. Muszla ślimaka - jego
szkielet zewnętrzny, pełniący bardziej funkcje ochronne niż podporowe - czasem może zanikać lub
ulegać znacznej redukcji, bywa też zagłębiona w tkankach (pomrowcowate). Muszla ślimaków jest
zwykle skręcona, bywa też uproszczona (zredukowana do płytki) lub w kształcie czapeczki
(przytulik, czareczka), a w Oceanie Indyjskim żyją ślimaki, których muszla jest dwuczęściowa (jak
u małży).
Odżywianie
Wśród ślimaków występują zarówno formy glonożerne, roślinożerne, jak też drapieżne i
pasożytnicze.
Wodne gatunki konsumują głównie drobne glony, zeskrobując je tarką z podwodnych skał, lub też
liście wodnych roślin naczyniowych oraz rozkładające się szczątki roślinne.
Lądowe ślimaki roślinożerne podobnie: zjadają zarówno rośliny żywe, jak też martwe, przy czym w
większości są wybitnie polifagiczne.
Najwięcej ślimaków drapieżnych występuje wśród gatunków morskich. Niektóre z nich polują na
żywe zwierzęta, szczególnie na ślimaki i jamochłony, inne zadowalają się głównie padliną,
zwłaszcza skorupiaków, mięczaków i ryb. Jeżeli pokryta jest ona pancerzem, jak np. u
dziesięcionogich, to ślimaki wsuwają ryjek do ich wnętrza przez szczeliny pomiędzy tarczami
pancerza lub przez odbyt i od wnętrza wysysają zwłoki.
Drapieżne, przytrzymują zdobycz zębami tarki albo nogą, a następnie paraliżują ją wydzieliną
gruczołów jadowych. Inne przodoskrzelne wciskają schwytanego ślimaka pomiędzy krawędź nogi a
brzeg otworu muszli miażdżąc w ten sposób skorupę. Następnie wsuwają ryjek do jej wnętrza i
zjadają ciało.
Małże– takson w randze gromady obejmujący wodne mięczaki (Mollusca) o dwubocznie
spłaszczonym ciele, składającym się z tułowia zwanego workiem trzewiowym i nogi, a
pozbawionym głowy. Worek trzewiowy okryty jest dwoma bocznymi płatami płaszcza
wytwarzającymi dwuklapową muszlę. Obie połówki muszli połączone są więzadłem i u niektórych
gatunków zamkiem. Więzadło rozchyla połówki muszli zaś zamykają je mięśnie zwieracze.
Wielkość muszli małży jest bardzo zróżnicowana, od kilku milimetrów aż po ponad metr u Tridacna
gigas. Woda wpływa do jamy płaszcza przez otwór zwany syfonem wlotowym (wpustowym), a
wypływa syfonem odpływowym (wyrzutowym). Zanikła u nich charakterystyczna dla mięczaków
tarka w gardzieli. Na nodze leży gruczoł bisiorowy,produkujący krzepnące nici zwane bisiorem,
służące do przymocowania małża do podłoża. W ich rozwoju występują larwy trochofora, weliger i
u niektórych pasożytnicza - glochidium.
Muszle małży mają trzy warstwy:
•
konchiolinową (zewnętrzna) (periostracum)
•
porcelanową (środkowa) (mesostracum)
•
perłową (wewnętrzna) (hypostracum)
Warstwa perłowa jest zbudowana z drobnych blaszek wapiennych. Po dostaniu się do wnętrza
muszli jakiejś drobiny (np. ziarenka piasku), substancja perłowa odkłada się wokół niej i powstaje
perła.
Szkarłupnie,Występujące w morzach pełnosłonych strefy ciepłej.
Do szkarłupni należą gatunki dna morskiego mające zdolność poruszania się lub osiadłe. Cechują
się pięciopromienistą symetrią ciała. Szkielet wewnętrzny o budowie wapiennej. Charakterystyczny
tzw. układ wodny, pełniący funkcje motoryczne, u niektórych szkarłupni również oddechowe,
bierze udział w procesach wydalniczych. Układ nerwowy szkarłupni jest prymitywny, tworzy
promieniście rozchodzące się od centralnego węzła pnie nerwowe. Układ krwionośny zamknięty,
krew nie zawiera barwników, nie jest więc nośnikiem tlenu. Brak narządów wydalniczych.
Szkarłupnie są rozdzielnopłciowe i jajorodne, rzadko żyworodne. W ich rozwoju występują larwy
rozmaitych typów.
Rozgwiazdy
- gromada morskich drapieżników z typu szkarłupni.
Rozgwiazdy to grupa zwierząt o ogromnej różnorodności barw, kształtów i rozmiarów.
Żyją na dnie mórz i oceanów, pod skałami i na rafach koralowych. Występują na wszystkich
rodzajach dna: piaszczystym, skalistym lub na łąkach traw morskich.
Zachowanie
Są bardzo powolne, pełzają leniwie, poszukując zdobyczy. Trudno je czasem zauważyć, bo chowają
się w szczelinach i zakamarkach skał. Poruszają się po dnie morskim w dowolnym kierunku za
pomocą nóżek ambulakralnych. Każde ramię posiada dwa rzędy takich nóżek. Służą one również
do rozpoznawania pokarmu i chwytania zdobyczy. Wiele gatunków rozgwiazd żywi się padliną,
mułem dennym i detrytusem (detrytofagi). Większość tych zwierząt to drapieżcy. Niektóre, jak
rozgwiazda grzebieniasta, są nocnymi myśliwymi. Polują na jeżowce i małże. Po wschodzie słońca
zakopują się w piachu i czekają, aż zapadnie zmrok. Niektóre rozgwiazdy najchętniej polują na
małże i ślimaki.
Ochrona
Rozgwiazdy są uważane za szkodniki. Od 1966 korony cierniowe pojawiły się masowo w okolicach
Wielkiej Rafy Koralowej, niszcząc ją w tempie 80 km rocznie. Naukowcy przypuszczają, że to
działalność człowieka umożliwiła koronom cierniowym tak liczne występowanie na terenach rafy.
Zanieczyszczone wody spowodowały śmierć ślimaków morskich - trytonów. Są one naturalnym
wrogiem rozgwiazd. Pożerając je, ograniczały ich liczebność. Rozgwiazdy odżywiające się
jadanymi przez człowieka ostrygami i małżami nieraz powodują ogromne straty w hodowli tych
mięczaków.
Jeżowce – morskie zwierzęta należące do szkarłupni.
Jeżowce wyposażone są w układ ambulakralny i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami.
Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne,
naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców
regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany latarnią Arystotelesa - z
pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem
gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek,
przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów
promienistych tworzących oczy jeżowca.
Ciało jeżowca chronią kolce, między którymi schronienie znajdują drobne ryby, mięczaki i
skorupiaki. Jeżowce regularne kroczą z ich pomocą po dnie lub drążą jamy. Inne używają ich do
zakotwiczenia się na dnie. We wczesnej jurze wyodrębnił się rodzaj jeżowców zwany
nieregularnym. Zatraciły one wielkie kolce, posiadając jedynie krótkie szpilki. Zaczęły one ryć w
ziemi. Ich aparat szczękowy zanikł, a odbyt przesunął się do tyłu i rozszerzył znacznie w stosunku
do stanu poprzedniego. Jeżowce nie mają trujących kolców.
Jeżowce żywią się głównie glonami.
Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych
kuli ziemskiej.
Bisior – wiązka jedwabistych nici powstająca z szybko krzepnącej wydzieliny niektórych, głównie
morskich małżów (omułek, szołdra) lub rzadko słodkowodnych (racicznica).