Rzeczpospolita z dnia 21-05

RZECZPOSPOLITA (DODATEK)
2014-05-21
Strona: I7
^
M1iit-
Wnsmvrau
•" c^łTiinrłW/'//#
^-M>iS!n«>Miiu
:•' -y^mirizw/T?
1
PROF. JACEK GOŁACZYNSKI
Nagrywanie rozpraw jest dobrze
postrzegane przez obywateli. - Wyniki badań
przeprowadzonych przez resort sprawiedliwości
analizuje pełnomocnik ministra.
E-protokół
w opinii podsądnych
W
marcu 2014 r. na
moją prośbę jako
pełnomocnika mi­
nistra sprawiedli­
wości - koordyna­
tora krajowego ds.
wdrożeń systemów teleinformatycz­
nych w sądach powszechnych została
przeprowadzona ankieta wśród stron
postępowania na temat protokołu
elektronicznego, a więc nagrania
przebiegu posiedzenia sądowego.
Termin na przeprowadzenie ankie­
ty wynosił jedynie siedem dni, nie­
mniej okazało się, że zainteresowanie
udziałem w niej było bardzo duże została wypełniona przez 750 osób.
Zawierała 11 pytań i została wyłożona
w biurach obsługi interesanta lub w
sekretariatach wydziałów sądowych.
Nadesłano ankiety wypełnione w
sądach apelacyjnych: w Łodzi, Szcze­
cinie, Warszawie; w sądach okręgo­
wych w: Bielsku-Białej, Bydgoszczy,
Częstochowie, Elblągu, Gdańsku,
Gliwicach, Gorzowie Wielkopolskim,
Jeleniej Górze, Kaliszu, Krakowie,
Legnicy, Poznaniu, Lublinie, Łomży,
Nowym Sączu, Olsztynie, Opolu,
Piotrkowie Trybunalskim, Przemy­
ślu, Radomiu, Szczecinie, Siedlcach,
Sieradzu, Słupsku, Suwałkach, Świd­
nicy, Tarnowie, Wrocławiu, Zamościu
i w Sądzie Rejonowym dla Wrocła­
wia-Fabrycznej we Wrocławiu.
Na pytanie:„Czy uważa Pan/Pani, że
protokół elektroniczny (nagranie
rozprawy) zapewnia wierne odzwier­
ciedlenie przebiegu rozprawy sądo­
wej?", 87 proc. ankietowanych udzie­
liło twierdzącej odpowiedzi, a jedynie
6 proc. wyraziło zdanie przeciwne.
Siedem procent ankietowanych nie
miało w tej sprawie zdania.
Sędziowie są bardziej uważni
Należy zatem stwierdzić, że więk­
szość uznaje e-protokół za rzeczywi­
ście oddający rzeczywisty przebieg
rozprawy. Tym samym zapewniona
zostaje transparentność postępowa­
nia sądowegooraz jego jawność. Nikt
nie może obecnie podważać zapisu
rozprawy, ponieważ nagranie audio
czy audiowideo pozwala na utrwale­
nie wszystkiego, co było przedmio­
tem rozprawy.E-protokół ograniczył
tym samym liczbę wniosków o uzu­
pełnienie protokołu, a zgodnie z
przepisami kodeksu postępowania
cywilnego nie ma możliwości spro­
stowania e-protokołu. Sprostowanie,
jak wiadomo, dotyczy bowiem jedy­
nie oczywistych niedokładności,
błędów rachunkowych i innych
oczywistych omyłek w protokole pi­
semnym. E-zapis rozprawy nie zawie­
ra oczywistych omyłek pisarskich czy
rachunkowych, ponieważ nie jest
wytworem człowieka, protokolanta.
Drugie pytanie dotyczyło składania
wniosków o wyłączenie sędziego:czy
w ciągu ostatnich 12 miesięcy ankie­
towany taki wniosek składał. Pytanie
miało na celu sprawdzenie, czy e-protokół, który został wprowadzony
w sądach okręgowych i apelacyjnych
od 2011 r., spowodował zmniejszenie
ilości wniosków o wyłączenie sędzie­
go. Odpowiedzi to potwierdzają. Je­
dynie 4 proc. ankietowanych stwier­
dziło, że wniosek taki złożyło. Naj­
częstszym powodem było: odmowa
nagrania rozprawy we własnym za­
kresie przez stronę, uwagi kierowa­
ne pod adresem strony, brak obiek­
tywizmu i, co istotne, przeinaczanie
zeznań świadków, a więc zapisywa­
nie ich w postaci wystylizowanej i
nieoddającej w pełni wypowiedzi
świadków.
Portal popularniejszy niż CD
Kolejne pytanie odnosiło się do
kwestii dostępności e-protokołu dla
stron; pytano, czy strona składała
wniosek o wydanie płyty CD zawiera­
jącej nagranie. Na to pytanie 66 proc.
osób odpowiedziało twierdząco,a 34
proc. przecząco.Można uznać, że nie
wszystkie osoby potrzebują nagrań z
rozpraw. Część stron postępowania
bądź ich pełnomocników korzysta z
e-protokołu za pośrednictwem bez­
płatnego portalu informacyjnego
wdrożonego już w sądach apelacyj­
nych, okręgowych i części sądów re­
jonowych.
Pełną listę sądów, w których
funkcjonuje portal informacyjny,
można znaleźć na stronie https://
portal.wroclaw.sa.gov.pl/wykazsadow. Korzystanie z portalu informa­
cyjnego pozwala odsłuchać nagra­
nie we własnej sprawie lub w spra­
wie, w której występuje adwokat
lub radca prawny. Od kwietnia za­
łożenie konta użytkownika w jed­
nym sądzie umożliwia dostęp do
wszystkich spraw zamieszczonych
w portalu informacyjnym w sądach
całej Polsce, w których go już wdro­
żono, w tym oczywiście do proto­
kołów elektronicznych.
Już obecnie w sądach, szczególnie
w Warszawie, Wrocławiu i Łodzi, gdzie
utworzono najwięcej kont użytkowni­
ków portalu informacyjnego, obser­
wuje się znaczący spadek zaintereso­
wania wydawaniem płyt CD zawiera­
jących e-protokół.
Większość ankietowanych odpo­
wiedziała także twierdząco na pyta­
nie, czy znane są zasady odpłatności
za wydanie nagrania na płycie CD.76
procent badanych wyraziło takie
zdanie, a jedynie 7 proc. ankietowa­
nych ma wątpliwości. Podniesiono
jedynie, że nie ma nadal możliwości
wydania nagrania na innych nośni­
kach niż płyta CD, w szczególności na
pendrivie. Ponadto wskazano brak
jednoznacznych regulacji prawnych
dotyczących zasad odpłatności za
wydanie odpisu nagrania na płycie
CD. W tej ostatniej kwestii należy je­
dynie wskazać, że problem został już
zauważony i w poselskim projekcie
zmian kodeksu postępowania karne­
go przewiduje się możliwość pobie­
rania opłaty za wydanie odpisu na­
grania na nośniku pamięci.
Większość ankietowanych uznała
także, że obsługa oprogramowania
do odtwarzania nagrania jest intu­
icyjna. Jedynie 12 proc. badanych
odpowiedziało, że nie jest intuicyj­
na, a 40 proc. nie ma w tej sprawie
zdania.
ku wprowadzeniae-protokołu znacz­
nie wzrosła.Jedynie 17 proc.ankieto­
wanych było przeciwnego zdania, a
20 proc. nie miało opinii w tejkwestii.
Z przeprowadzonego sondażu ja­
sno wynika, że wzrosła kultura roz­
prawy i tym samym postępowanie
sądowe stało się bardziej przyjazne
dla obywatela. Należy wskazać, że
proces sądowy najczęściej wiąże się
ze stresem dla uczestniczących w nim
stron i dlatego kulturalne zachowa­
nie się sędziego oraz pełnomocników
i samych stron powoduje, że postę­
powanie sądowe odbierane jest po­
zytywnie. W ten sposób także budo­
wany jest pozytywny wizerunek sądu
w społeczeństwie. Wiadomo jednak,
że jedna ze stron proces przegrywa i
tym samym nie jest zadowolona z
kontaktu z sądem. Ważne jest nato­
miast to, w jakisposób przegrywa ten
proces i jaka atmosfera panowała na
rozprawie.
Powodem wprowadzenia e-proto­
kołu do sądów powszechnych w
sprawach cywilnych była także chęć,
obok zwiększenia transparentności
rozprawy, przyspieszenia postępowa­
nia cywilnego. Z ankiet przeprowa­
dzonych w sądach wynika, żeistotnie
nastąpiło przyspieszenie postępowa­
nia (tak odpowiedziało 43 proc. an­
kietowanych), ale 39 proc. jest prze­
ciwnego zdania.
Można przyjąć, że wszystko zależy
od sposobu sporządzania protokołu
skróconego przez sąd nagrywający
rozprawę. Protokół skrócony, choć
jest zsynchronizowany z nagraniem,
sporządza się w postaci papierowej.
Protokół skrócony zawiera adnota­
cje publiczne, które są następnie
drukowane i stanowią, podobnie jak
dawny protokół pisemny, streszcze­
nie przebiegu posiedzenia sądowe­
go. Od tego, ile treści znajdzie się w
protokole skróconym, zależy zatem
czas trwania samej rozprawy. Jeże­
li sędzia dyktuje do protokołu
skróconego zeznania świadków czy
stron, to jest oczywiste, że sama
rozprawa trwa dłużej. Jednak nawet
i w takich przypadkach jest transparentna i jawna, ponieważ obok
protokołu skróconego (pisemnego)
jest nagranie, które ma oryginalny
charakter.
Lepsza dokumentacja
Na pytanie, czy strona składała
wniosek o sprostowanie pisemnego
protokołu z rozprawy, jedynie 24
proc. ankietowanych odpowiedzia­
ło twierdząco, a 64 proc. badanych
zadeklarowało, że takiego wniosku
nie składało. Powodami sprostowa­
nia protokołu pisemnego było, w
opinii ankietowanych, wprowadza­
nie zapisów niezgodnych z zezna­
niami świadków, brak pełnego od­
zwierciedlenia przebiegu rozprawy,
omyłki pisarskie, niedokładności i
nierzetelne protokołowanie prze­
biegu rozprawy.
Kolejne pytanie dotyczyło subiek­
tywnego odczucia ankietowanych,
czy e-protokół jest lepszym udoku­
mentowaniem zdarzeń procesowych
od pisemnego protokołu rozprawy.
Aż 67 proc. badanych udzieliło od­
powiedzi twierdzącej, a jedynie 20
proc. przeczącej. 13 procent ankie­
towanych nie miało w tej sprawie
zdania.
Jakie nasuwają się wnioski z tej
ankiety?
E-protokół jest pozytywnie po­
strzegany przez obywateli. Zapewnia
możliwość pełnego odzwierciedlenia
rozprawy sądowej, powodując jej
większą transparentność i jawność.
Zapewnia społeczną kontrolę sądow­
nictwa poprzez możliwość obiektyw­
nej oceny przebiegu rozprawy. Na­
grywanie rozpraw zwiększyło kulturę
zachowania się stron, pełnomocni­
ków i sędziów w czasie rozprawy są­
dowej. Zmniejszyła się liczba wnio­
sków o wyłączenie sędziego. E-pro­
tokół przyspieszył także, w zależności
Tak czy owak transparenta
od sposobu sporządzania protokołu
Jedno z pytań ankiety zmierzało do skróconego, postępowaniesądowe w
ustalenia, czy wprowadzenie e-proto­ czasie rozprawy.
kołu w sądach podniosło poziom
kultury osobistej (zarówno sędziów,
Autor jest pełnomocnikiem ministra
jak i stron) w czasie rozprawy. 63 sprawiedliwości
- koordynatorem krajowym ds.
procent ankietowanych potwierdziło, wdrażania systemów teleinformatycznych
w sądach powszechnych
że kultura na „sali rozprawy" w wyni­
21