Czy uzależnienia oszukują mózg

3. Tydzień Mózgu w Poznaniu
14-18 marca 2011 r.
Prof. dr hab. med. Wojciech Kostowski
Członek korespondent PAN,
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
Przewodniczący Wydziału Nauk Medycznych PAN
SESJA: WYKŁAD INAUGURACYJNY
Poniedziałek – 14 marca 2011 r., g. 17.10
CZY UZALEŻNIENIA OSZUKUJĄ MÓZG?
Uzależnienie jest złożoną chorobą ośrodkowego układu nerwowego polegającą
na utracie kontroli nad zachowaniami i ich poważnemu ograniczeniu
do nieustannego poszukiwania i konsumowania substancji uzależniających lub
do kontaktu z innego rodzaju bodźcami nagradzającymi. Zaburzenie dotyczy
głównie tzw. układu nagrody oraz mechanizmów uczenia i pamięci.
Szczególną rolę w powstawaniu i rozwoju uzależnienia odgrywa dopamina,
neuroprzekaźnik odpowiedzialny za wiele funkcji i procesów związanych
z zachowaniami. Z dopaminą wiąże się ocena bodźców pod względem ich
właściwości nagradzających, hedonistycznych, od niej w dużej mierze zależy
także powiązanie sygnałów kontekstowych otoczenia z nagrodą i nadanie tym
sygnałom wtórnych właściwości nagradzających, a więc uczenie asocjacyjne.
Z dopaminą w znacznej (chociaż nie wyłącznej) mierze wiążą się fałszywe
i trwałe ślady pamięciowe w układzie nagrody, tworzone podczas kontaktu
z narkotykami czy w innych sytuacjach wiodących do uzależnienia. Narkotyki
oraz inne sygnały uzależniające oszukują mózgowy układ nagrody i naśladują
nagrody naturalne nasilając wydzielanie dopaminy z neuronów, wywołując
szczególnie silną i nieodpartą zachętę. Wciągają także w orbitę zachęt sygnały
płynące z otoczenia, wiążąc je z fałszywą nagrodą.
Próba przerwania kontaktu z substancjami uzależniającymi prowadzi do
awersyjnie odczuwanego zespołu abstynencyjnego, zmuszając do ponowienia
zaprzestanego procederu. Wreszcie uzależnienia tworzą, na wzór naturalnie
powstających, fałszywe ślady pamięciowe utrwalając proces patologiczny.