Julian Tuwim - życie i twórczość

JULIAN TUWIM
ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
Lata młodzieńcze
• Julian Tuwim urodził się 13 września 1894 w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44 (obecnie Kilińskiego
46), w rodzinie żydowskiej.
• W latach 1904–1914 był uczniem Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi.
• Zadebiutował w 1911 (w wieku 17 lat) przekładem na esperanto wiersza Leopolda
Staffa pt.: „W jesiennym słońcu”.
• Właściwy debiut Tuwima nastąpił 1913, gdy w 6 numerze Kuriera Warszawskiego
ukazał się wiersz pt.: „Prośba”.
• W 1914 r. rozpoczął współpracę z „Nowym Kurierem Łódzkim, w 1915 – z łódzkim kabaretem „Bi-Ba-Bo”.
Pobyt w Warszawie (1916 – 1939)
• W 1916 Tuwim wyjechał z Łodzi na studia do Warszawy. Studiował prawo i filozofię na
Uniwersytecie Warszawskim (1916–1918), które kończył po jednym semestrze.
• W trakcie studiów rozpoczął współpracę z czasopismem akademickim Pro Arte et Studio. W
1918 ukazał się w nim kontrowersyjny wiersz pt.: „Wiosna”, W tym samym roku wydał pierwszy
tom swoich wierszy pt.: „Czyhanie na Boga”.
• Silnie związał się ze środowiskiem satyryków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni literackiej
„Pod Picadorem”, a następnie pracował jako kierownik kabaretów Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik
Warszawski. Ponadto współpracował z pismami satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski” i „Szpilki”.
• Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która w 1919 stała się najważniejszą grupą
poetycką w kraju. Wydawali miesięcznik poetycki „Skamander” – najważniejsze czasopismo
literackie dwudziestolecia miedzywojennego.
• 30 kwietnia 1919 poślubił Stefanię Marchew, swoją młodzieńczą miłość.
• W czasie wojny polsko – bolszewickiej pracował w Biurze Prasowym Wodza Naczelnego Józefa
Piłsudskiego.
• Był założycielem i członkiem Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych.
Życie na obczyźnie (1939 – 1946)
• 5 września 1939 w obliczu wojny Tuwim opuścił Polskę i
Jugosławię, Włochy do Francji.
wyemigrował przez Rumunię,
• Wraz z nim emigrują inni znani poeci: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński oraz
Mieczysław Grydzewski. W Paryżu polscy poeci Skamandryci spotykali się w kawiarni Café de
la Régence w poczuciu bezsilności, klęski i goryczy.
• W obliczu kapitulacji Francji latem 1940 Tuwim, razem z Lechoniem, udali się przez Hiszpanię do
Lizbony, a następnie do Rio de Janeiro, gdzie dołączył do nich Wierzyński. Ostatecznie wspólnie
też wyjechali do Nowego Jorku, gdzie poeta mieszkał przez blisko pięć lat (1942–1946).
Mieszkając w Ameryce Tuwim publikował swoją twórczość w pismach: Nowa Polska i Robotnik,
natomiast Wierzyński oraz Lechoń utworzyli Tygodnik Polski.
W tym czasie nastąpił rozpad grupy Skamander, którego prawdopodobną przyczyną były
prosowieckie sympatie Tuwima.
Ostatnie lata w Polsce (1946 – 1953)
• Do Polski Tuwim powrócił w czerwcu 1946.
• W ówczesnej Polsce stał się ulubieńcem władz, zyskał pewnego rodzaju ochronę, odpowiednie
przywileje i honory. Został okrzyknięty poetą państwowym. Tuwimowie otrzymali opuszczony
dom w Aninie przy ul. Zorzy 19, gdzie mieszkali wraz z siostrą Ireną Tuwim.
• Po wojnie Tuwim nie wydał już żadnego tomu poetyckiego. Skupił się na publikacji tłumaczeń i
antologii. Miał również swój stały dział w miesięczniku „Problemy” pt.: „Cicer cum caule”.
• W latach 1947–1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego.
• Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u "Halama" w Zakopanem na atak serca.
Został pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Rodzina Juliana Tuwima
• Ojciec, Izydor Tuwim (1857 - 1935), ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu,
znał kilka języków obcych. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku
Handlowego. Jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.
• Matka, Adela z Krukowskich (1872 - 1942), była córką właściciela drukarni, pochodziła z rodziny
inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami i lekarzami. Ostatni okres życia spędziła w
szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. Podczas likwidacji otwockiego getta została
zastrzelona przez Niemców 1942.
• Żona, Stefania Marchew (1894–1991), młodzieńcza miłość Tuwima poznana w 1912 r. Ślub
odbył się 30 kwietnia 1919 w Wielkiej Synagodze w Łodzi.
• Córka Ewa została adoptowana po powrocie z emigracji w 1946.
W 2006 r. założyła „Fundację im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim”, której celem jest udzielanie
pomocy niepełnosprawnym i nieuleczalnie chorym dzieciom i młodzieży, a także sprawowanie
opieki nad dorobkiem artystycznym poety oraz jego siostry.
• Siostra Irena Tuwim (1899 – 1987) – polska poetka, prozaik, tłumaczka literatury dla dzieci i
młodzieży.
O twórczości Juliana Tuwima
• Autor tekstów kabaretowych i rewiowych i oraz autor tekstów politycznych. Współautor i
redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik
Warszawski).
• Jego wrodzoną pasją były języki obce i dlatego część swojej twórczej pracy poświęcił
tłumaczeniu dzieł literatury obcej, na język polski. Rozpoczął w bardzo młodym wieku
tłumaczeniami twórczości Staffa i Słowackiego na język esperanto. Jego pierwsze tłumaczenia
można było przeczytać w czasopiśmie „Esperantysta Polski”. W późniejszych latach tłumaczył m.
in. teksty rosyjskiego pisarza Aleksandra Puszkina. („Jeździec miedziany”, „Połtawa”.) oraz
Władimira Majakowskiego („Obłok w spodniach”).
• Najbardziej znaną i popularną część twórczości poety, stanowią wiersze dla dzieci, tj.:
„Lokomotywa”, „Pan Hilary”, „Ptasie radio”, „Bambo”, „Słoń Trąbalski”, Rzepka i wiele innych.
• Z upodobaniem kolekcjonował różnego rodzaju ciekawostki literackie, które nazwał kuriozami.
Opublikował je w zbiorkach „”, „Pegaz dęba” oraz „Cicer cum caule”.
• W jego twórczości widać niezwykle bystre myślenie, specyficzny humor oraz świeżość, która nie
znika po latach.
• Wpisał się w historię literatury jako poeta tworzący neologizmy językowe. W odróżnieniu od
wierszy dla dzieci, te napisane dla dorosłych nie są jednoznaczne, ani łatwe i zrozumiałe w
odbiorze. Stosował częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie
zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone.
• Oprócz dzieł charakteryzujących się niebywałym pięknem i kulturą słowa, Tuwim tworzył także
wiersze pisane językiem potocznym, czy wprost wulgarnym (np.: „Do prostego człowieka”,
"Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w
dupę pocałowali").
Dzieła wybrane:
• Czyhanie na Boga. Warszawa Gebethner i Wolff, 1918 (wiersze z lat 1911 – 1917).
• Rewolucja w Niemczech. Łódź Księgarnia „Książka i Sztuka”, 1919 (poemat satyryczny)
• Sokrates tańczący. Warszawa J. Mortkiewicz, 1920 (wiersze)
• Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie. Warszawa Biblioteka Polska, 1924
• Słowa we krwi. Warszawa W. Czarski, 1926 (wiersze)
• Wiersze zebrane. Warszawa F. Hoesick, 1928
• Rzecz czarnoleska. Warszawa J. Mortkowicz, 1929
• Treść gorejąca. Warszawa J. Mortkowicz, 1936
• Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w dupę
pocałowali. Poznań, 1937 (wiersz satyryczny wyd. przez A. Piwowarczyka jako druk prywatny w
30 egz.
• Lokomotywa; Rzepka; Ptasie radio. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
• O panu Tralalińskim i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
• Słoń Trąbalski. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
• Zosia Samosia i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)
• Pan Maluśkiewicz i wieloryb. Pierwodruk: Gazetka Miki, 1939 nr 9 (wiersze dla dzieci)
• Kwiaty polskie. Warszawa Czytelnik, 1949
• My, Żydzi polscy. Wyd.: Tel Awiw Uniwersum, 1944
• Piórem i piórkiem. Warszawa Czytelnik, 1951 (wiersze satyryczne)
Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich utworów poety oraz jego
siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w
2006 r. przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak
Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1949)
• Złoty Wawrzyn Akademicki (1935)
• Nagroda Literacka miasta Łodzi (1928, 1949)
• Nagroda polskiego PEN Clubu (1935)
• Nagroda Państwowa I stopnia (1952)
• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949)
Ciekawostki:
• Tuwim podpisywał się ponad czterdziestoma pseudonimami. Niektóre to: Oldlen, Tuvim,
Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński. Pierwszy wiersz pt. Prośba poeta podpisał inicjałami St. M.,
ukochanej i przyszłej żony Stefanii Marchwiówny.
• Tuwim przez wiele lat zmagał się z różnego rodzaju zaburzeniami nerwicowymi, z których
najbardziej dokuczała mu agorafobia, czyli lęk przebywaniem na otwartej przestrzeni, wyjściem
z domu, wejściem do sklepu, tłumem i miejscami publicznymi. Cierpiał także na zaburzenia
depresyjne.
• Utwory Tuwima, od początku swojego istnienia, były wykorzystywane jako teksty piosenek.
Wśród nich są m.in. „Co nam zostało z tych lat?" Mieczysława Fogga, „Miejscowa idiotka z
tutejszym kretynem" Grzegorza Turnaua, „Miłość ci wszystko wybaczy", „Na pierwszy znak"
Hanki Ordonówny, „Pomarańcze i mandarynki" Marka Grechuty, „Tomaszów" Ewy Demarczyk,
„Wspomnienie" Czesława Niemena. Także wiersze dla dzieci wykonywane są jako piosenki, np.: Dwa
Michały, Lokomotywa.
Można posłuchać:
http://www.jarekkordaczuk.pl/muzyczne-pigulki.html
http://www.jarekkordaczuk.pl/lokomotywa.html
• Do wierszy poety sławni kompozytorzy napisali wiele pieśni, symfonii i utworów kameralnych, byli to
m.in.: Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Mikołaj Górecki, Krzysztof Meyer.
Cytujemy Tuwima
-
„..Niech prawo zawsze prawo znaczy, a sprawiedliwość, sprawiedliwość”,
-
„Nie pożądaj żony bliźniego swego nadaremno”,
-
„Żyj tak, aby twoim znajomym zrobiło się nudno, gdy umrzesz”,
-
„Błogosławiony ten, co nie mając nic do powiedzenia, nie obleka tego faktu w słowa”,
-
„Marzenia kobiety, mieć stopę wąziutką i żyć na szerokiej”,
-
„Tragedia, zakochać się w twarzy, a ożenić się z całą dziewczyną”, nic tylko
odpowiedzieć: „widziały gały co brały”.
-
„Plan, coś co potem wygląda absolutnie inaczej”,
„Rodzynka, stroskane winogrono”.
W prezentacji wykorzystano materiały udostępnione na stronie internetowej Fundacji im. Juliana
Tuwima i Ireny Tuwim
http://www.tuwim.org
Opracowała: Iwona Szwed