docSprawozdanie ogólne za 2009 r.
download 
Reklamacja Transkrypt
Sprawozdanie ogólne za 2009 r.
Sprawozdanie ogólne za 2009 r. Przedmowa przewodniczącego zarządu W 2009 r. pracę Fronteksu charakteryzowała konsolidacja zarówno pod względem personelu, jak i strategii budżetowej. Zgodnie ze swoim mandatem Agencja kładzie nacisk na liczne działania operacyjne, w szczególności wspólne działania na zewnętrznych granicach lądowych, morskich i powietrznych państw członkowskich. W przypadku zarządu rok 2009 był rokiem działań następczych po pierwszej zewnętrznej ocenie pracy Agencji zgodnie z art. 33 rozporządzenia ustanawiającego Frontex. W następstwie przedstawienia w lutym sprawozdania z oceny końcowej zarząd stworzył projekt zaleceń dla Komisji Europejskiej obejmujących zmiany w rozporządzeniu ustanawiającym Frontex, w Agencji i jej metodach pracy oraz przyjął i wydał te zalecenia. Następnie, zgodnie z sugestią Komisji Europejskiej, zarząd zorganizował warsztaty w Baden w pobliżu Wiednia. Przewodniczyła im Komisja, która poprosiła państwa członkowskie o ustosunkowanie się do możliwych zmian w rozporządzeniu ustanawiającym Frontex. Ustalenia z Baden zostały uwzględnione we wniosku w sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego Frontex, zapowiedzianym na początek 2010 r. Pragnę podziękować Komisji Europejskiej za podjęcie inicjatywy w tej znakomitej współpracy z zarządem Fronteksu. Kolejnym ważnym wydarzeniem w pracy zarządu w 2009 r. było przyjęcie pierwszego wieloletniego planu działań Agencji, obejmującego lata 2010-2013. Plan ten zapewni Fronteksowi ramy odniesienia w zakresie planowania strategicznego wykraczającego poza jego roczne programy pracy. Na koniec chciałbym także przypomnieć, że rok 2009 był rokiem, w którym przedłużono kilka kadencji. Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej zarząd postanowił przedłużyć kadencję dyrektora wykonawczego Ilkki Laitinena o kolejne pięć lat, co daje mandat do maja 2015 r. Zarząd również ponownie wybrał Manuela Jarmelę Palosa na zastępcę przewodniczącego oraz mnie na przewodniczącego na kolejne dwa lata, zatem oba te mandaty zakończą się wiosną 2012 r. W tym miejscu chciałbym wyrazić szczególne podziękowania członkom zarządu za ich aktywny i konstruktywny udział, członkom zarządu reprezentującym Czechy i Szwecję - za regularne przekazywanie Radzie Unii Europejskiej najnowszych informacji o działaniach związanych z Agencją. Na koniec pragnę podziękować dyrektorowi wykonawczemu, zastępcy dyrektora wykonawczego i ich pracownikom zarówno za znakomite wsparcie, jakiego udzielili państwom członkowskim w zakresie zarządzania granicami UE, jak i za ponadprzeciętną współpracę i przygotowywanie posiedzeń zarządu w 2009 r. Dzięki pracy ukierunkowanej na usługi Frontex jest wysoko ceniony przez państwa członkowskie jako niezastąpiony podmiot na szczeblu UE. Robert Strondl Przewodniczący zarządu Fronteksu Przedmowa dyrektora wykonawczego Po czterech latach szybkiego rozwoju rok 2009 był dla Fronteksu okresem konsolidacji i skupiania. Cały obszar spraw wewnętrznych Unii Europejskiej zmienił kształt wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego i przyjęciem programu sztokholmskiego. Ten drugi będzie miał w nadchodzących latach bezpośredni wpływ na pracę wszystkich agencji bezpieczeństwa, a zatem także na pracę Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (Frontex). W przypadku Fronteksu ubiegły rok był rokiem poważnej dyskusji zarówno na szczeblu zawodowym, jak i politycznym. Przedstawiono wiele pomysłów dotyczących możliwości poprawienia zdolności operacyjnej i efektywności Agencji. Niektóre z nich uwzględniono w zmienionym rozporządzeniu Rady, które oczekiwane jest na początku 2010 r., a część przedstawiono we wnioskach Komisji. Wszystkie te pomysły mogą pociągać za sobą nowe zadania dla Fronteksu lub poszerzyć jego zakres działań. Z tego względu uważam rok 2009 z jednej strony za rok konsolidacji, ale także za rok planowania na przyszłość. Będę miał zaszczyt aktywnie uczestniczyć w rozwoju Agencji, ponieważ zarząd powierzył mi ambitne i odpowiedzialne zadanie kierowania Agencją przez następne pięć lat. Reagując na potrzebę przyjęcia długoterminowego podejścia do zarządzania granicami, skupionego na ułatwianiu stosowania środków UE w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi i zwiększającego ich skuteczność, Frontex przygotował podstawy dla dalszego rozwoju zintegrowanego zarządzania granicami. Agencja kontynuowała tworzenie swojego modelu operacyjnego opartego na analizie ryzyka, zarządzaniu zewnętrznych wiedzą granicach oraz państw zarządzaniu wspólnymi członkowskich. Pierwszy działaniami wieloletni na plan wprowadzono w 2009 r. Obejmował on zmianę wizji, celów i zamierzeń Fronteksu. Większość produktów, projektów i usług Fronteksu połączono w grupy pod egidą nowych programów. Agencja poprawiła jakość i gospodarność we wszystkich obszarach swoich działań, jednak najbardziej znaczący wzrost budżetu i zdolności operacyjnych odnotowano w przypadku działań przeprowadzonych związanych z powrotami. Liczba współfinansowanych i wspólnych lotów powrotnych podwoiła się: liczba osób odesłanych wzrosła z 801 do 1622, a liczba wspólnych działań dotyczących powrotów – z 15 do 32. Prawie wszystkie państwa członkowskie i państwa stowarzyszone w ramach Schengen wzięły udział we wspólnych działaniach dotyczących powrotów, przy czym dziesięć z nich w charakterze kraju organizującego i kierującego. Aby osiągnąć wiarygodną politykę kontroli granicznej, trzeba zapewnić najwyższe standardy i model obejmujący wszystkie działania: od współpracy z powiązanymi państwami trzecimi w oparciu o porozumienia robocze, po wykrywanie i przejmowanie osób zbliżających się do granic zewnętrznych, kontrole graniczne i procedury drugiej linii kontroli, a następnie repatriację osób, które nie uzyskały ochrony. Mając na uwadze ten fakt, personel Agencji będzie kontynuował swoje działania w zakresie pomagania organom granicznym państw członkowskich we współpracy. Ilkka Laitinen Dyrektor wykonawczy 1. Wstęp .......................................................................................................7 1.1 Ogólne informacje o Fronteksie ...................................................7 1.2 Cel sprawozdania ........................................................................9 2. Rozwój wydarzeń ...................................................................................11 2.1 Sytuacja na granicach zewnętrznych UE...................................11 2.2 Rozwój wydarzeń na płaszczyźnie politycznej...........................13 2.2.1 Polityka UE ........................................................................................................13 2.2.2 Państwa trzecie .................................................................................................15 2.2.3 Organizacje partnerskie .....................................................................................17 2.3 Sytuacja na poziomie agencji ....................................................19 2.3.1 Podejście długoterminowe .................................................................................19 2.3.2 Proces łączenia ................................................................................................20 2.3.3 Teatr działań ......................................................................................................23 2.3.4 Obszar badań ....................................................................................................27 2.3.5 Wsparcie administracyjne ..................................................................................28 3. Streszczenie dotyczące kwestii budżetowych ........................................29 3.1 Rozwój budżetu .........................................................................29 3.2 Środki w 2009 r..........................................................................29 3.3 Standardy kontroli wewnętrznej .................................................31 3.4 Zasoby ludzkie...........................................................................31 4. Projekty zakończone sukcesem .............................................................32 4.1 Wiedza.......................................................................................32 4.1.1 Stworzenie sieci analizy ryzyka na Bałkanach Zachodnich ...............................32 4.1.2 Punkt kompleksowej obsługi Fronteksu .............................................................33 4.2 Reagowanie...............................................................................33 4.2.1 Poseidon 2009...................................................................................................33 4.2.2 Projekt pilotażowy Attica 2009 ...........................................................................34 4.2.3 Współpraca operacyjna z państwami trzecimi ...................................................35 4.3 Interoperacyjność ......................................................................36 4.3.1 V-aula ................................................................................................................36 4.3.2 Biometria............................................................................................................37 5. Załączniki ...............................................................................................39 5.1 Załącznik A – Wykaz członków zarządu ....................................39 5.2 Załącznik B – Wykaz działań operacyjnych na 2009 r. ..............43 5.3 Załącznik C – Analiza porównawcza wspólnych działań w latach 2009 i 2008 ................................................................................48 5.3.1 Granice lądowe..................................................................................................48 5.3.2 Granice powietrzne ............................................................................................49 5.3.3 Granice morskie.................................................................................................50 5.4 5.5 5.6 5.7 Załącznik D – Wykaz szkoleń przeprowadzonych w 2009 r.......56 Załącznik E – Środki na rok 2009 (w tym dochody przeznaczone na określony cel)........................................................................57 Załącznik F – Liczba pracowników ............................................60 Załącznik G – Przemieszczanie personelu ................................61 6 1. Wstęp 1.1 Ogólne informacje o Fronteksie Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej została ustanowiona na 1 mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 2007/2004. Frontex koordynuje współpracę operacyjną między państwami członkowskimi w dziedzinie zarządzania granicami zewnętrznymi; wspomaga państwa członkowskie w szkoleniu funkcjonariuszy krajowej straży granicznej, w tym ustanawia wspólne normy szkoleniowe; przeprowadza analizy ryzyka; śledzi rozwój badań mających znaczenie dla kontroli i ochrony granic zewnętrznych; wspomaga państwa członkowskie w sytuacjach wymagających zwiększonej pomocy technicznej i operacyjnej na granicach zewnętrznych; udziela państwom członkowskim niezbędnego wsparcia w organizowaniu wspólnych działań dotyczących powrotów. Frontex zwiększa bezpieczeństwo granic poprzez zapewnienie koordynacji działań państw członkowskich w ramach wdrażania środków wspólnotowych odnoszących się do zarządzania granicami zewnętrznymi. Rozporządzenie (WE) nr 2007/2004 stanowi, że Frontex ma „ułatwiać stosowanie istniejących i przyszłych środków dotyczących zarządzania granicami zewnętrznymi i czynić je bardziej skutecznym”. Cel ten jest osiągany poprzez zapewnienie koordynacji działań państw członkowskich we wdrażaniu tych środków, przyczyniając się tym samym do zapewnienia skuteczności oraz wysokiego i jednolitego poziomu kontroli osób oraz ochrony granic zewnętrznych państw członkowskich. 1 Rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r. ustanawiające Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej, L 349/1 (rozporządzenie ustanawiające Frontex). 7 Wizja Fronteksu zakłada, że jest on ostoją europejskiej koncepcji zintegrowanego zarządzania granicami, promując najwyższy poziom profesjonalizmu, współdziałania, integralności i wzajemny szacunek zainteresowanych stron. W celu zrealizowania tej wizji Frontex stara się osiągnąć cztery powiązane cele zgodne ze swoją misją i wartościami: Wiedza Celem Fronteksu jest gromadzenie obrazów sytuacji w oparciu o wywiad i poprzez analizę sytuacji w celu oceny zmian, ryzyka i zagrożeń, które mogłyby mieć wpływ na bezpieczeństwo granic zewnętrznych UE; ponadto Agencja śledzi rozwój technologii i rozwiązań w celu zwiększenia bezpieczeństwa granic; ma to na celu tworzenie inicjatyw i wdrażanie działań operacyjnych oraz wsparcia technicznego na poziomie europejskim w celu zwiększenia zgodnego z prawem ruchu transgranicznego. Reagowanie Celem Fronteksu jest odgrywanie kluczowej roli we wdrażaniu europejskiej koncepcji zintegrowanego zarządzania granicami, szczególnie w dziedzinie środków kontroli granicznej, inicjowanie wspólnych działań i koordynowanie zwykłych operacyjnych środków bezpieczeństwa granic na poziomie UE z najwyższą efektywnością, a oprócz tego bycie przygotowanym do skutecznego wspierania państw członkowskich w zarządzaniu sytuacjami zagrożenia i w zapewnianiu bezpieczeństwa na granicach zewnętrznych UE również w wyjątkowych przypadkach. Interoperacyjność Skuteczne zarządzanie granicami zewnętrznymi wymaga interoperacyjności na poziomie krajowym, europejskim i międzynarodowym. Celem Fronteksu jest zostanie centralnym podmiotem w zwiększaniu harmonizacji zasad, potrzeb, procedur operacyjnych i administracyjnych oraz rozwiązań technicznych wspierających skuteczne zarządzanie granicami zewnętrznymi UE. Osiągnięcia Frontex dołoży wszelkich starań, aby osiągnąć wyniki wymierne do oczekiwań zawartych w programach prac poprzez zwiększoną efektywność stosowania zasobów, poprawę pracy i osiągnięcie zdefiniowanych celów. 8 Frontex uznaje humanitaryzm, otwarta komunikację, profesjonalizm, pracę zespołową i wiarygodność za wartości, które każdy pracownik przyjmuje, podziela i zgodnie z którymi żyje i działa oraz które są szanowane przez partnerów Fronteksu. Tych pięć wartości będzie stanowić podstawy działania Fronteksu na wszystkich poziomach. Pełne i szczere poszanowanie praw podstawowych to stanowczy i strategiczny wybór Fronteksu, który zostanie dowiedziony poprzez wartości Agencji we wszystkich jej działaniach operacyjnych i administracyjnych, a także w rozwijaniu zdolności państw członkowskich. 1.2 Cel sprawozdania Sprawozdanie ogólne Fronteksu jest przede wszystkim skierowane do opinii publicznej. W związku z tym w 2008 r. sprawozdanie ogólne Fronteksu nieco zmieniło swoją strukturę i zawiera mniej informacji szczegółowych, a więcej ogólnych, co jest bardziej odpowiednie dla tego kręgu odbiorców. Sprawozdanie ogólne Fronteksu za 2009 r. potraktuje program prac na 2009 r. jako punkt odniesienia, ale jego zamiarem nie jest odniesienie się do każdego kolejnego celu zawartego w tym programie. Sprawozdanie da czytelnikowi szeroki obraz działań przeprowadzonych w 2009 r. i dodatkowo wyszczególni działania operacyjne oraz sukcesy. Te informacje są następnie uzupełnione ogólnymi i łatwo zrozumiałymi informacjami finansowymi. Rozporządzenie ustanawiające Frontex przewiduje włączenie do sprawozdania ogólnego szczegółowej analizy porównawczej działań operacyjnych przeprowadzonych w ciągu roku, lecz należy zauważyć, że obecny system oceny nie umożliwia jeszcze w pełni porównania wszystkich wyników uzyskanych w ubiegłych latach. Niemniej jednak w tegorocznym sprawozdaniu czytelnik może tak zrobić, tj. znaleźć wynik pierwszej próby porównania działań operacyjnych przeprowadzonych w 2008 i 2009 r. Głównym wyzwaniem nie była ocena pojedynczych działań prowadzona regularnie i obowiązkowo, ale porównanie ich i postawienie hipotez w oparciu o te informacje. 9 Ustanowienie standardowego systemu oceny działań operacyjnych było jednym z priorytetów na 2009 r. Tworzenie tego systemu rozpoczęło się w 2009 r. i będzie kontynuowane w 2010 r. Informacje zebrane w 2009 r. posłużą jako podstawa i punkt odniesienia dla działań operacyjnych, które można będzie ocenić w następnych latach. 10 2. Rozwój wydarzeń 2.1 Sytuacja na granicach zewnętrznych UE W 2009 r. państwa członkowskie UE i państwa stowarzyszone w ramach Schengen zgłosiły łącznie 106 200 wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy na granicach zewnętrznych UE. Oznacza to spadek o 33% w stosunku do 2008 r., przy czym liczba ta obejmuje spadek zgłoszony w odniesieniu do granic morskich (23%) i lądowych (-43%). Dwustronne umowy o współpracy państw członkowskich z państwami trzecimi wyjścia, takimi jak Libia na szlaku biegnącym w środkowym rejonie Morza Śródziemnego oraz Senegal i Mauretania na szlaku zachodnioafrykańskim, były bardzo skuteczne pod względem zmniejszenia liczby nielegalnych migrantów opuszczających Afrykę. Umowy te zawarto w okresie, gdy kryzys gospodarczy powodował spadek zapotrzebowania na pracę w UE, jednocześnie ograniczając czynnik przyciągający migrantów. Ta synchronizacja zdarzeń prawdopodobnie wyjaśnia, dlaczego jak dotąd na szlakach biegnących w środkowym rejonie Morza Śródziemnego i w Afryce Zachodniej nie zgłoszono przeniesienia ruchu na inne szlaki nielegalnej migracji. Ponieważ we Włoszech i w Hiszpanii odnotowano mniejszą liczbę wykrytych przypadków, liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy w Grecji wzrosła z 50% łącznej wartości dla UE do 75% tej wartości. W 2009 r. wykryte przypadki na granicach lądowych Grecji z Albanią i Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii (FYROM) stanowiły największy odsetek (34%) wszystkich odnotowanych przypadków w UE, a na kolejnym miejscu plasuje się obszar Morza Egejskiego (21%). Poza Grecją liczba wykrytych przypadków była znacznie niższa i stanowiła tylko 10% ogólnej wartości dla UE. W 2009 r. liczba odmów wjazdu utrzymała się na dość stabilnym poziomie w porównaniu z 2008 r. Połowę liczby odmów wjazdu wydano na granicach powietrznych (49%), a połowę na lądowych (47%). Na granicach morskich 11 odnotowano bardzo niewiele odmów wjazdu ze względu na stosunkowo małą liczbę pasażerów. Zaobserwowano dwie znaczące tendencje: 1) dalszy spadek liczby odmów wjazdu na granicach powietrznych ze względu na powszechny spadek nasilenia ruchu lotniczego oraz 2) gwałtowny wzrost liczby odmów wjazdu na granicach lądowych w sierpniu 2009 r., wynikający z dużej liczby odmów na granicach lądowych między Polską i Białorusią, a także między Słowenią i Chorwacją. Odmowy w Polsce dotyczyły obywateli Gruzji, którzy wnioskowali o udzielenie ochrony międzynarodowej, a następnie zbiegli z placówek, aby nielegalnie przebywać na terytorium UE. Odmowy w Słowenii dotyczyły pracowników migrujących z Bałkanów Zachodnich, którzy podróżowali do Włoch. W 2009 r. liczba wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej pozostała na stosunkowo stabilnym poziomie w porównaniu z 2008 r. (-2%) i była równa około połowie rocznej najwyższej wartości odnotowanej w latach 2001-2002 (420 000) i około jednej trzeciej najwyższej wartości z 1992 r. w odniesieniu do wojny w Bośni i Hercegowinie. Prawdopodobnie organy kontroli granicznej będą miały do czynienia z rosnącą liczbą wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, która w wielu przypadkach nie zostanie przyznana ze względu na ucieczkę wnioskujących z placówek lub z powodu uznania wniosków za bezpodstawne. Duża liczba wniosków będzie stanowiła obciążenie dla organów kontroli granicznej i nieuchronnie uniemożliwi szybkie udzielenie ochrony tym obywatelom państw trzecich, których wnioski są uzasadnione. Najbardziej zauważalną tendencją w wykrywaniu przypadków nielegalnego pobytu jest spadek liczby wykrytych przypadków takiego pobytu w państwach członkowskich obywateli Iraku, Erytrei, Maroka i Indii. Odnotowano natomiast wzrost liczby wykrytych przypadków nielegalnego pobytu obywateli afgańskich, z których większość przybyła do Grecji, a także obywateli Wietnamu. Prawie połowę ofiar handlu ludźmi zidentyfikowanych w 2009 r. stanowili obywatele UE, przy czym większość z nich była obywatelami nowych państw członkowskich, których wykryto w starych państwach członkowskich. Głównym celem handlu ludźmi 12 było wykorzystywanie seksualne, szczególnie w przypadku kobiet i nieletnich. Znaczny odsetek osób podejrzanych o handel ludźmi stanowili obywatele UE. 2.2 Rozwój wydarzeń na płaszczyźnie politycznej 2.2.1 Polityka UE Rok 2009 przyniósł dwa ważne kamienie milowe, które będą istotne dla przyszłej pracy Fronteksu: wejście w życie traktatu lizbońskiego w dniu 1 grudnia 2009 r. i przyjęcie programu sztokholmskiego w dniach 10-11 grudnia 2009 r. Dokumenty te są ze sobą powiązane i przedstawiają w skrócie planowane zmiany w strukturach rządzenia w Unii Europejskiej. Zmienione warunki instytucjonalne stanowią czynnik umożliwiający dokonanie zmian w polityce UE w zakresie zarządzania granicami, ale będą ostatecznie zależne od woli decydentów. W nadchodzących latach Frontex może zatem stanąć w obliczu ważnych zmian wynikających z idei politycznych i konkretnych działań przewidzianych w wyżej wymienionych dokumentach. Zgodnie z art. 77 TFUE2 Unia rozwija politykę mającą na celu przyjęcie „wszelkich środków niezbędnych dla stopniowego wprowadzania zintegrowanego systemu zarządzania granicami zewnętrznymi” 3 . Pojęcie zintegrowanego zarządzania granicami wiąże się z różnymi znaczeniami i obejmuje rozmaite elementy, które po raz pierwszy przedstawiono w skrócie w konkluzjach Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych z dni 4-5 grudnia 2006 r. 4 Zintegrowane zarządzanie granicami czteropoziomowy model obejmuje kontroli zatem dostępu, elementy współpracę kontroli między granicznej, agencjami i koordynację na szczeblu krajowym i transnarodowym. Frontex znajdzie się w centrum wdrażania wspomnianego artykułu. Komisja Europejska wskazała już prawdopodobny sposób działania Fronteksu w szeregu komunikatów dotyczących: 2 3 4 Dz.U. C 115 z 9.5.2008 r., s. 75. Dz.U. C 115 z 9.5.2008 r., s. 76 Rada Unii Europejskiej, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, 2768. posiedzenie Rady, Bruksela, 4-5 grudnia 2006 r., komunikat prasowy, 15801/06. 13 • doskonalenia zarządzania południowymi granicami morskimi Unii Europejskiej5; • sprawozdania w sprawie oceny i przyszłego rozwoju agencji Frontex6; • przygotowania kolejnych etapów rozwoju zarządzania granicami w Unii 7 Europejskiej ; • analizy projektu stworzenia europejskiego systemu nadzorowania granic (Eurosur)8. 9 Program sztokholmski wraz z Europejskim paktem o imigracji i azylu oraz wyżej wymienionymi komunikatami Komisji stanowią podstawę zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex, które ma na celu poprawienie zdolności operacyjnej i efektywności Agencji. W 2009 r. organowi zarządzającemu Fronteksu udostępniono wyniki oceny zewnętrznej 10 . Wdrażanie zaleceń opracowanych przez konsorcjum rozpoczęto w 2009 r., ponieważ niektóre z nich dotyczyły kwestii operacyjnych i strukturalnych możliwych do rozwiązania bez zmian w ramach prawnych. Niemniej jednak ocena wykazała słabe punkty ram instytucjonalnych, których nie można przezwyciężyć bez zmian w rozporządzeniu ustanawiającym Frontex. Organ zarządzający w ścisłej współpracy z Komisją dokonał oceny tych zaleceń w celu przekazania Radzie i Parlamentowi Europejskiemu wniosku w sprawie zmiany rozporządzenia. Oprócz zmienionego rozporządzenia Rady ustanawiającego Frontex, które przewidywane jest na początku 2010 r., w 2009 r. zgłoszono dwa inne wnioski 5 6 COM(2006) 733 wersja ostateczna, 30.11.2006 r. COM(2008) 67 wersja ostateczna, 13.02.2008 r. 7 COM(2008) 69 wersja ostateczna, 13.02.2008 r. 8 9 COM(2008) 68 wersja ostateczna, 13.02.2008 r. 13189/08 ASIM 68, 24.9.2008 r. 10 Zob. art. 33 rozporządzenia (WE) nr 2007/2004 ustanawiającego Frontex. 14 Komisji, które mogą pociągać za sobą nowe zadania dla Fronteksu lub poszerzyć jego zakres działań: wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie ustanowienia mechanizmu oceny w celu monitorowania stosowania dorobku Schengen 11 oraz wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia Rady w sprawie utworzenia sieci oficerów łącznikowych ds. imigracji12. Ostatnią, ale nie mniej ważną, kwestią jest to, że Frontex został wezwany do ponownego zbadania własnej roli i struktur 13 , by móc z powodzeniem sprostać przyszłym wyzwaniom w zakresie zintegrowanego zarządzania granicami. Zatem w bliskiej przyszłości wzmocniona rola i mandat Fronteksu mogłyby również wiązać się z regionalizacją agencji, poza utrzymaniem jej siedziby głównej w Warszawie. Taki pomysł poparto również w wielu deklaracjach politycznych i konkluzjach Rady, a także powtórzono w programie sztokholmskim 14 . Biura operacyjne w regionach dotkniętych problemem nasilonej migracji byłyby w stanie zaspokoić potrzeby państw członkowskich UE, zwiększając skuteczność i efektywność, a tym samym zwiększając wartość wspólnych działań Fronteksu. 2.2.2 Państwa trzecie Współpraca z państwami trzecimi okazała się być decydującym elementem we wdrażaniu zintegrowanego zarządzania granicami. Obecne zarządzanie granicami polega na wymianie informacji i podejmowaniu wspólnych działań na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Najbardziej udanym wspólnym działaniem koordynowanym przez Frontex buło działanie HERA. Sukces był możliwy głównie dzięki ścisłej współpracy z krajami Afryki Zachodniej. 11 12 13 COM(2009) 105 wersja ostateczna, 4.3.2009 r. COM(2009) 322 wersja ostateczna, 9.7.2009 r. Zob. art. 16 rozporządzenia (WE) nr 2007/2004 ustanawiającego Frontex. 14 Program sztokholmski – Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli, dokument Rady 17024/09, Rada ds. WSiSW 896, Bruksela, 2 grudnia 2009 r., s. 55. 15 W dziedzinie stosunków zewnętrznych z państwami trzecimi Frontex zawarł w 2009 r. siedem porozumień roboczych po przyjęciu ich przez zarząd. Pięć z nich dotyczyło nawiązania współpracy operacyjnej i technicznej z właściwymi organami krajów Bałkanów Zachodnich, jedno – z Departamentem Bezpieczeństwa Wewnętrznego Stanów Zjednoczonych, oraz jedno – z Państwowym Komitetem Granicznym Białorusi, przy czym to ostatnie jest znaczące, ponieważ doprowadziło do zlikwidowania luki we współpracy operacyjnej nawiązanej przez Agencję z krajami sąsiadującymi z UE na wschodzie. W 2009 r. proces wdrażania porozumień roboczych spowodował, że Frontex w coraz większym stopniu angażował właściwe organy państw trzecich w działania Agencji, szczególnie w dziedzinie wymiany informacji i analizy ryzyka z krajami sąsiadującymi z regionu Bałkanów Zachodnich i na wschodzie, a także w zakresie szkolenia funkcjonariuszy straży granicznej państw trzecich i angażowania ich we wspólne działania koordynowane przez Frontex. Zwiększono także wysiłki mające na celu opracowanie szczegółowych planów współpracy z wybranymi partnerskimi państwami trzecimi w zakresie nawiązania współpracy z odpowiednimi misjami UE w państwach trzecich oraz poszerzenia współpracy ze stosownymi departamentami państw członkowskich odpowiedzialnymi za współpracę międzynarodową. Udział we wspólnych działaniach, będący – z punktu widzenia Fronteksu – najbardziej zaawansowaną formą współpracy, rozszerzono na nowe kraje partnerskie, takie jak Albania, Chorwacja, Rosja i Serbia. W 2009 r. osiągnięto znaczne postępy pod względem rozwoju współpracy operacyjnej z właściwymi organami Turcji. W odpowiedzi na zaproszenie Fronteksu organy tureckie wyznaczyły pierwszy punkt kontaktowy do spraw koordynacji związanych z Fronteksem. Rozwiązanie to będzie w dalszym stopniu rozwijane w celu zaspokojenia potrzeb operacyjnych. Pod koniec 2009 r. obie strony uzgodniły zmieniony tekst projektu porozumienia roboczego z zastrzeżeniem dalszych konsultacji. Oczekuje się, że w wyniku tego procesu powstanie odpowiedni tekst ostateczny, który będzie można w 2010 r. przedłożyć zarządowi do rozpatrzenia pod kątem przyjęcia. 16 W 2009 r. Frontex w dalszym ciągu usiłował rozwinąć współpracę operacyjną i techniczną z sąsiadującymi państwami trzecimi z regionu Morza Śródziemnego, a także z najważniejszymi krajami pochodzenia. W przypadku gdy właściwe organy wybranego kraju dają do zrozumienia, że nie są gotowe lub skłonne do zawarcia porozumienia roboczego z Fronteksem, dąży się do innych możliwości uzgodnienia doraźnej współpracy operacyjnej. Dążenie do rozwinięcia zorganizowanej współpracy operacyjnej z sąsiadującymi państwami trzecimi z regionu Morza Śródziemnego będzie nadrzędnym priorytetem w 2010 r. 2.2.3 Organizacje partnerskie W 2009 r. Frontex w dalszym stopniu poszerzał swoją sieć organizacji partnerskich, agencji UE i organizacji międzynarodowych, lecz jednocześnie ugruntował współpracę z obecnymi partnerami. Współpraca z agencjami WSiSW w dalszym ciągu skupiała się na Europolu, który jest głównym partnerem Fronteksu w dziedzinie bezpieczeństwa. W październiku 2009 r. obie agencje podpisały plan współpracy, który wzmocni partnerstwo w obszarze operacyjnym, a także w takich nowych dziedzinach jak technologie informacyjno-komunikacyjne, bezpieczeństwo, stosunki zewnętrzne czy wymiana personelu. Sieć unijnych agencji WSiSW15, w ramach której, poza Fronteksem i Europolem, inni partnerzy, tacy jak CEPOL i Eurojust, regularnie spotykają się w celu omówienia kwestii stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania, w dalszym ciągu była dla partnerów WSiSW przydatną platformą wymiany informacji i opracowywania wspólnego podejścia. W maju 2009 r. Frontex podpisał również porozumienie robocze z Interpolem, jednakże pełny potencjał współpracy nadal pozostaje niewykorzystany. W dziedzinie migracji Frontex jest zobowiązany do realizacji planu współpracy podpisanego z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji (IOM) w lutym 2009 r. Współpraca ta skupia się na terminowym wsparciu, którego wzajemnie udzielają sobie Frontex i IOM w odniesieniu do swoich projektów dotyczących takich kwestii, 15 WSiSW: wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. 17 jak: zdrowie migrantów, zwalczanie handlu ludźmi oraz budowanie zdolności w państwach trzecich. Współpraca z ICMPD w dalszym ciągu skupiała się na projekcie MTM/i-Map, natomiast w przypadku DCAF uzgodniono, że obie organizacje powinny zapewniać wzajemne wsparcie swoich działań w regionie Bałkanów Zachodnich. W 2009 r. UNHCR był istotnym partnerem w działaniach związanych z budowaniem zdolności w celu utworzenia systemów zarządzania granicami z uwzględnieniem ochrony migrantów w ramach Fronteksu, w państwach członkowskich UE oraz w państwach trzecich. Frontex i Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) również zbadały obszary będące przedmiotem wspólnego zainteresowania i doszły do porozumienia w sprawie ważnego wkładu, jaki FRA może wnieść w tworzenie najlepszych praktyk Fronteksu w zakresie praw podstawowych. W odniesieniu do obszarów morskich współpracę między Fronteksem a Europejską Agencją ds. Bezpieczeństwa na Morzu (EMSA) rozszerzono na Wspólnotową Agencję Kontroli Rybołówstwa (CFCA), tworząc porozumienie trójstronne. Oprócz wspólnej technicznej grupy roboczej, która skupia się na nadzorem morskim, postanowiono również powołać nową techniczną grupę roboczą, złożoną z przedstawicieli tych trzech agencji i badającą potencjalne wspólne zastosowanie zasobów i najlepszych praktyk w zakresie nabywania sprzętu. Pod względem badań naukowych głównymi partnerami pozostają Wspólne Centrum Badawcze (WCB), które zapewnia Fronteksowi wsparcie w zakresie projektów i badań dotyczących nadzoru nad granicami morskimi, systemów kontroli granicznej oraz monitorowania środków przekazu/sytuacji, oraz Dyrekcja Generalna ds. Przemysłu i Przedsiębiorstw (DG ENTR), która – oprócz wnoszenia wkładu w ESRIF 16 - korzysta ze wsparcia i doradztwa Fronteksu w kilku programach badawczych dotyczących zarządzania granicami. 16 ESRIF: europejskie forum badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa. 18 2.3 Sytuacja na poziomie agencji 2.3.1 Podejście długoterminowe Konkluzje Rady przyjęte w dniach 5-6 czerwca 2008 r., Europejski pakt o imigracji i azylu oraz sprawozdanie Parlamentu Europejskiego na temat oceny i przyszłych zmian agencji Frontex i europejskiego systemu nadzoru granic (EUROSUR) stworzyły zapotrzebowanie na podejście średnio- i długoterminowe do zarządzania granicami, koncentrujące się za ułatwieniu i zwiększeniu skuteczności stosowania istniejących i przyszłych środków wspólnotowych w odniesieniu do zarządzania granicami zewnętrznymi. Zgodnie z tym przesunięciem punktu ciężkości Frontex kontynuował prace nad swoim modelem operacyjnym opartym na analizie ryzyka i zarządzaniu wiedzą, zarządzaniu wspólnymi działaniami na granicach zewnętrznych państw członkowskich oraz tworzeniu i utrzymywaniu wewnętrznego i zewnętrznego potencjału Fronteksu. Oczywiste stało się, że cel ten można osiągnąć wyłącznie poprzez staranne planowanie wieloletnie oraz pomiar efektywności, aby móc wykazać, że zasoby są wydajnie wykorzystywane, ponieważ w przypadku większości z opisanych działań nie można osiągnąć wyników i wartości dodanej w pełni w perspektywie krótkoterminowej. W 2009 r. zakończono opracowywanie planu wieloletniego, który obejmował zmianę wizji, celów i zamierzeń Fronteksu. Realizacja kluczowych elementów modelu operacyjnego Fronteksu nie jest możliwa bez czynników sprzyjających. Ten stosunek między elementami kluczowymi a czynnikami sprzyjającymi jest utrzymywany w równowadze przez agencję i jej zainteresowane strony. Zidentyfikowano następujące czynniki sprzyjające w odniesieniu do Fronteksu: wzajemne powiązania z organami kontroli granicznej państw członkowskich, dalsze rozwijanie koncepcji zintegrowanego zarządzania granicami, 19 zacieśnienie współpracy między agencjami, dostosowanie struktury organizacyjnej Fronteksu do potrzeb operacyjnych, utrzymanie reputacji agencji, ochrona kultury korporacyjnej oraz zapewnienie wystarczających zasobów finansowych i ludzkich oraz aktywów. W okresie objętym planem wieloletnim Fronteksu na lata 2010-2013 Frontex skupi się przede wszystkim na realizacji swoich podstawowych zadań, przy jednoczesnym ścisłym monitorowaniu zmian w obszarze zarządzania granicami oraz bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie UE. 2.3.2 Proces łączenia Większość produktów, projektów i usług Fronteksu połączono i pogrupowano w ramach nowych programów. Frontex definiuje programy jako system projektów lub usług (w tym dostarczanie pojedynczych produktów) mających zaspokajać potrzeby publiczne. Ponieważ programy mają zakres średnio- lub długoterminowy, w razie konieczności istnieje możliwość zmiany kolejności działań operacyjnych w ramach programów. Programy mogą przybierać różne formy oraz mogą się skupiać na różnych aspektach. Mogą prezentować podejście geograficzne lub tematyczne i w zależności od zakresu mogą obejmować 14 wewnętrznych i zewnętrznych zainteresowanych stron Fronteksu. W zeszłym roku agencja pracowała nad następującymi programami: Blueprint, Border Checks (kontrole graniczne), Border Surveillance (nadzór granic), European Patrols Network (europejska sieć patroli), Focal Points (punkty kontaktowe), Intellops (działania wywiadowcze), Poseidon. W obszarze operacyjnym programy mają na celu utworzenie stałych struktur organizacyjnych i operacyjnych w państwach członkowskich, zapewniających platformy do bardziej skutecznego zarządzania granicami na poziomie krajowym, które mają być wykorzystywane podczas wdrażania działań koordynowanych przez Frontex. Struktura programowa pozwala Fronteksowi na zapewnianie zdolności do 20 właściwego i szybkiego reagowania, aby móc odpowiedzieć na potrzeby operacyjne państw członkowskich. Podejście oparte na programach zintegruje wszystkie działania koordynowane przez Frontex na granicach zewnętrznych, a tym samym odzwierciedli wdrażanie unijnej koncepcji zintegrowanego zarządzania granicami, która obejmuje współpracę z powiązanymi państwami trzecimi w oparciu o porozumienia robocze, wykrywanie i przejmowanie osób zbliżających się do granic zewnętrznych, kontrole graniczne i procedury drugiej linii kontroli, a następnie kwestie związane z powrotem i wreszcie repatriację osób, które nie uzyskały ochrony. Realizacja tego celu w 2009 r. była możliwa dzięki dobrej współpracy w ramach agencji i z państwami członkowskimi oraz intensywnemu wykorzystaniu funkcjonariuszy straży granicznych do przeprowadzania wywiadów i gromadzenia informacji, a także wsparcia dochodzeń krajowych, jak również dzięki powszechnemu wykorzystaniu tłumaczy oraz mediatorów kulturowych, którzy umożliwili efektywne przeprowadzanie procesu identyfikacji. Wzrost zaangażowania państw członkowskich był widoczny we wszystkich obszarach operacyjnych. Rok 2009 był lepszy pod względem liczby ekspertów oddelegowanych do wspólnych działań, liczby godzin przeznaczonych na działania oraz ilości rozmieszczonego sprzętu wykorzystywanego przy kontroli granicznej. Z doświadczeń z ostatnich lat w sektorze morskim wynika jednak, że większość środków (ponad 50%) jest przekazywana przyjmującym państwom członkowskim. Można zatem wyciągnąć wniosek, że wkład UE jest nadal stosunkowo ograniczony w tym obszarze. Wykazano jednak, że elastyczne wykorzystanie budżetu i elastyczne rozmieszczanie aktywów w ramach skoncentrowanej odpowiedzi na potrzeby operacyjne w połączeniu ze wsparciem dla państw członkowskich w zakresie opracowywania platform i struktur koordynacyjnych stanowią mocne punkty programów Fronteksu. 21 Program EPN Koncentracja na działaniach na rzecz utworzenia centrów koordynacji krajowej jako kluczowy element programu Europejska sieć patroli (EPN) przy jednoczesnym efektywnym wdrażaniem dostosowanych do potrzeb wspólnych działań. Program Poseidon Grupowanie działań związanych z kontrolowaniem granic na południowowschodnich granicach morskich i lądowych; wprowadzenie projektu pilotażowego ukierunkowanego na tworzenie możliwości powrotu w Grecji; holistyczne i elastyczne podejście regionalne wspierające tworzenie EPN jako nieodzownego elementu koordynacji na poziomie krajowym. Program punktów kontaktowych (w tym Pulsar) wsparcie tworzenia regionalnych i lokalnych platform koordynacyjnych; Pulsar: grupowanie i usprawnianie działań operacyjnych na granicach powietrznych; wdrożenie analizy ryzyka opartej na elastycznych i skutecznych rozwiązaniach zjawiska nielegalnej migracji. Program Intellops skuteczniejsze pozyskiwanie informacji wywiadowczych i w konsekwencji poprawa jakości wsparcia analitycznego na potrzeby działań operacyjnych oraz produktów Fronteksu związanych z analizą ryzyka; podstawą programu jest koordynacja w ramach wydziałów i między nimi, obejmująca wszystkie trzy jednostki Wydziału Działań Operacyjnych, jak również inne wydziały Fronteksu. Program Blueprint Kompleksowe podejście do projektów TIK, z uwzględnieniem obszarów nakładających się na siebie oraz wspólnej infrastruktury; program, który zagwarantuje wspólne standardy bezpieczeństwa TIK, wspólne modelowanie danych, jak również zarządzanie wiedzą i tożsamością. 22 Program Intellops skuteczniejsze pozyskiwanie informacji wywiadowczych i w konsekwencji poprawa jakości wsparcia analitycznego na potrzeby działań operacyjnych oraz produktów Fronteksu związanych z analizą ryzyka; podstawą programu jest koordynacja w ramach wydziałów i między nimi, obejmująca wszystkie trzy jednostki Wydziału Działań Operacyjnych, jak również inne wydziały Fronteksu. Program rozwoju kontroli granicznych Obejmuje działania wspierające państwa członkowskie w celu rozwoju potencjału w zakresie kontroli granicznych. Dotyczy to analizy potrzeb i danych biometrycznych, technologii wykrywania oraz wizji przyszłości kontroli granicznych. Jednym z podstawowych celów programu jest promowanie interoperacyjności poprzez harmonizację potrzeb oraz opracowanie minimalnych wymogów. Program rozwoju nadzoru granic Obejmuje działania wspierające państwa członkowskie w celu rozwoju potencjału w zakresie nadzoru granic. Dotyczy to analizy potrzeb oraz badań w zakresie nadzoru i komunikacji. Głównym zadaniem jest wsparcie rozwoju EUROSUR-u. Jednym z podstawowych celów programu jest promowanie interoperacyjności poprzez harmonizację potrzeb oraz opracowanie standardów. 2.3.3 Teatr działań Pełne wdrożenie nowej struktury organizacyjnej utworzonej w 2008 r. doprowadziło do poprawy efektywności pracy Wydziału Działań Operacyjnych (OPD) poprzez dokładniejsze rozróżnienie obszarów działania trzech jednostek: Centrum Sytuacyjnego Fronteksu (FSC), Jednostki ds. Analizy Ryzyka (RAU) oraz Jednostki ds. Wspólnych Działań (JOU). 23 17 Misja tych jednostek odnosi się do cyklu operacyjnego , który promuje współpracę wewnętrzną i w rezultacie prowadzi do sprecyzowania podstawowych obszarów działania każdej jednostki i skupienia się na nich. W 2009 r. FSC rozpoczęło realizację swoich celów, do których należą: monitorowanie sytuacji, monitorowanie mediów, wymiana informacji oraz wsparcie zarządzania kryzysowego/w sytuacjach awaryjnych. Obecnie FSC jest w stanie zapewnić 7-dniowe wsparcie operacyjne i monitorowanie sytuacji w czasie zbliżonym do czasu rzeczywistego. Celem średniookresowym FSC jest działanie jako główny interfejs komunikacyjny zapewniający obsługę przez 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu. W 2009 r. Frontex w dalszym ciągu regularnie dostarczał swoje produkty związane ze strategiczną i operacyjną analizą ryzyka, udoskonalając otrzymywane wyniki w zakresie gromadzenia danych operacyjnych i wyniki analityczne. Zakres analizy danych rozszerzono na nowe obszary, takie jak handel ludźmi. W świetle ewolucji europejskiego systemu nadzoru granic zewnętrznych (EUROSUR) za priorytet uznano rozwój potencjału w zakresie analizy danych georeferencyjnych, realizowany poprzez pozyskiwanie stosownych danych i rozbudowywanie odpowiednich narzędzi analitycznych systemu informacji geograficznej (GIS18). Dołożono wszelkich starań, aby zakończyć realizację niektórych z długoterminowych celów wyznaczonych na 2009 r. oraz aby spełnić oczekiwania pod względem jakości. Było to możliwe m.in. za sprawą rozszerzenia sieci ekspertów analitycznych na organy ds. bezpieczeństwa granic z sąsiadujących państw z regionu Bałkanów Zachodnich i państw Europy Wschodniej. 17 Cykl operacyjny: promocja obrazu sytuacji – ocena ryzyka – jako podstawa inicjatyw operacyjnych – realizacja wspólnych działań – ocena – rozszerzanie świadomości sytuacyjnej i działań wywiadowczych. 18 GIS: geographic information system 24 Po wprowadzeniu struktury programowej nastąpiła zmiana zarządzania operacyjnego. Wszystkie procedury finansowe i operacyjne zostały zharmonizowane, co pozwoliło na integrację procedur wewnętrznych z procedurami obowiązującymi w państwach członkowskich. Integracja procedur umożliwiła rozmieszczenie większej liczby zasobów z państw członkowskich oraz lepsze wykorzystanie budżetu. Proces harmonizacji będzie kontynuowany w 2010 r. poprzez tworzenie wiarygodnych wskaźników na potrzeby oceny działań i poprawy jakości zarządzania wspólnymi działaniami. Kolejnym elementem zwiększającymi wyniki operacyjne w 2009 r. była ściślejsza współpraca z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Zwiększono także wysiłki mające na celu opracowanie szczegółowych planów współpracy z wybranymi partnerskimi państwami trzecimi, z misjami UE w państwach trzecich oraz z organizacjami międzynarodowymi. Wynikiem tych prac było włączenie partnerów Fronteksu w działania operacyjne i szkoleniowe. Najbardziej znaczący wzrost budżetu i zdolności operacyjnych odnotowano w przypadku działań przeprowadzonych związanych z powrotami. Liczba współfinansowanych i wspólnych lotów powrotnych podwoiła się: liczba osób odesłanych wzrosła z 801 do 1622, a liczba wspólnych działań dotyczących powrotów – z 15 do 32. Liczba osób odesłanych w ramach koordynowanych przez Frontex (2008-2009) 25 wspólnych lotów powrotnych Niemalże wszystkie państwa członkowskie i kraje stowarzyszone z grupą Schengen uczestniczyły we wspólnych działaniach dotyczących powrotów, w tym dziesięć z nich jako państwa organizujące i przewodniczące. Grupa kluczowych krajów posiadających doświadczenie w organizowaniu działań dotyczących powrotów regularnie spotykała się z Fronteksem, aby zidentyfikować potrzeby i możliwości w zakresie wspólnych działań dotyczących powrotów oraz aby omówić kwestie operacyjne. Wykazano, że działanie to jest użytecznym mechanizmem koordynowania kwestii związanych z powrotem i będzie ono kontynuowane w najbliższych latach. Liczba wspólnych działań związanych z powrotami (2008-2009) Wsparcie Fronteksu w obszarze działań związanych z powrotami posunęło się nawet o krok dalej, bowiem w czwartym kwartale 2009 r. rozpoczęto w Grecji pilotażowy projekt „Attica 2009” w sprawie tworzenia możliwości powrotu. Działania w zakresie tworzenia możliwości zostały wzmocnione poprzez aktualizację najlepszych praktyk dotyczących wydalania nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich drogą powietrzną. Frontex, we współpracy z Komisją, Agencją Praw Podstawowych „Monitorowanie i państwami powrotów członkowskimi, przymusowych”. przygotował Celem jest nowy rozdział wezwanie pt. państw członkowskich i krajów stowarzyszonych z grupą Schengen organizujących wspólne działania związane z powrotami do zamontowania monitorów na pokładach 26 samolotów realizujących loty powrotne koordynowane przez Frontex, mimo że ostateczny termin dokonania transpozycji dyrektywy 2008/115/WE 19 upływa dopiero w grudniu 2010 r. Wykorzystanie monitorów powinno zwiększyć przejrzystość procesu powrotu oraz poszanowanie godności i praw podstawowych. 2.3.4 Frontex Obszar badań aktywnie uczestniczy w opracowywaniu badań UE w obszarze bezpieczeństwa granic, ściśle współpracując z Komisją, DG JLS i DG ENTR w tym zakresie. Jako przykład można wymienić udział w europejskim forum badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa (ESRIF). Organ ten skupiał około 60 ekspertów europejskich, którzy opracowali długoterminowy program badań europejskich w zakresie bezpieczeństwa. Sprawozdanie końcowe (dostępne pod adresem: www.esrif.eu) zawiera rozdział poświęcony bezpieczeństwu granic. Kolejny przykład dotyczy automatycznej kontroli granicznej. Automatyczna kontrola graniczna jest już stosowana na niektórych lotniskach europejskich. Frontex przeanalizował większość wykorzystywanych systemów. Analizy wyraźnie wskazują na potencjał w zakresie poprawy bezpieczeństwa, wygody i redukcji kosztów. Istnieje jednak konieczność opracowania i wymiany najlepszych praktyk oraz zharmonizowania procedur automatycznej kontroli granicznej. W celu wsparcia wymiany doświadczeń oraz opracowywania zharmonizowanych systemów i procedur Frontex stworzył grupę roboczą obejmującą ekspertów z państw członkowskich. Grupa ta jest pierwszą próbą opracowania standardu europejskiego zarządzania granicami zorientowanego na użytkownika. 19 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. 27 2.3.5 Wsparcie administracyjne Administracyjne służby Fronteksu nieustannie zaspokajają coraz większe potrzeby jednostek operacyjnych agencji. W ramach Jednostki Służb Administracyjnych wyodrębniono oddzielny sektor ds. bezpieczeństwa, aby spełnić nowe wymogi wynikające z ciągłego rozwoju Fronteksu. Wymogi dotyczyły m.in. fizycznego bezpieczeństwa agencji, wdrożenia nowych systemów związanych z bezpieczeństwem technicznym oraz rozwoju środowiska na potrzeby przetwarzania informacji niejawnych. Zwiększenie liczby pracowników w ciągu ostatnich kilku lat oraz prawdopodobne zmiany w zakresie mandatu Fronteksu ściśle wiążą się z kwestią zarządzania siedzibą. W 2009 r. Frontex negocjował wynajem dodatkowej powierzchni biurowej oraz dokonał przebudowy obiektów, aby dostosować je pod względem systemu bezpieczeństwa do zmiany lokalizacji jednostek. Ponadto agencja rozpoczęła prace nad studium wykonalności dla przyszłej siedziby Fronteksu począwszy od 2012 r., kiedy wygasa umowa na wynajem aktualnie zajmowanej powierzchni biurowej. Zastosowano nową infrastrukturę audiowizualną umożliwiającą przeprowadzanie konferencji audiowizualnych o wysokiej jakości w czasie rzeczywistym, aby połączyć siedzibę główną Fronteksu z Centrum Koordynacji Międzynarodowej w Pireusie oraz z centrami koordynacji lokalnej (Lesbos, Samos, Chios, Leros). System ten jest stosowany na co dzień do celów operacyjnych. 28 3. Streszczenie dotyczące kwestii budżetowych 3.1 Rozwój budżetu Pod względem finansowym rok 2009 można określić jako kolejny rok szybkiego wzrostu. W porównaniu z 2008 r. budżet na rok 2009 wzrósł o 25 % do kwoty 88,3 mln EUR. Od 2006 r., który był pierwszym rokiem niezależności finansowej Fronteksu, wzrost budżetu wyniósł 360 % - w oparciu o wartości budżetów końcowych. Tak szybki wzrost spowodował powstanie wyzwań w zakresie wykorzystania środków, ponieważ roczny cykl finansowy różni się od cyklu operacyjnego. Zmiany w budżecie (w 1000 EUR) 3.2 Środki w 2009 r. (Tabela: zob. załącznik E) Środki przewidziane pierwotnie na 2009 r. zostały skorygowane o transfery na rzecz organu Dyrektora Wykonawczego. Transfery te odzwierciedliły zmianę priorytetów w 2009 r., np. budżet na współpracę dotyczącą powrotów zwiększył się pięciokrotnie w trakcie roku budżetowego. Ogólnie budżet został wyasygnowany w całości – nie wykorzystano zaledwie 7 % zasobów. 29 Podział budżetu wskazuje na znaczenie przypisywane działaniom operacyjnym. Ponad 70 % środków dostępnych w budżecie na 2009 r. przeznaczono na wspólne działania. 2009 Final Budget Distribution Staff Administrative Operational activities Ostateczny podział budżetu za 2009 r. Pracownicy Koszty administracyjne Działania operacyjne W ramach budżetu operacyjnego ponad 55 % dostępnych środków przeznaczono na działania morskie. Wynika to z wykorzystania sprzętu generującego duże koszty bieżące, takiego jak statki morskie czy patrolujące statki powietrzne. Drugą co do wielkości część (11 %) budżetu operacyjnego na 2009 r. przeznaczono na działania szkoleniowe, a kolejne (po 9 %) na współpracę dotyczącą powrotów i działania operacyjne na granicach lądowych. 2009 Final Operatioal Budget Distribution Operation & Projects Land Borders Operation & Projects Sea Borders Operation & Projects Air Borders Return Cooperation Risk Analysis Frontex Situation Center Training Research & Development Ostateczny podział budżetu operacyjne go za 2009 r. Działania i projekty – granice lądowe Działania i projekty – granice morskie Działania i projekty – granice powietrzne Współpraca dotycząca powrotów Analiza ryzyka Centrum Sytuacyjne Fronteksu Szkolenia Badania i rozwój 30 Pooled Resources Miscellaneous operational activities Połączone zasoby Różne działania operacyjne W 2009 r. Frontex wykorzystał 91 % dostępnego budżetu środków na zobowiązania. Różnice pomiędzy tytułami były ograniczone; w ramach tytułu 1 wykorzystano 98 % środków, tytułu 2 - 83 %, a tytułu 3 - 94 %. 3.3 Standardy kontroli wewnętrznej Częścią wysiłków Fronteksu mających na celu stałą poprawę wewnętrznej wydajności i skuteczności było zaktualizowanie w 2009 r. Norm Kontroli Wewnętrznej. Wcześniejsze normy kontroli wewnętrznej podkreślały zgodność z zasadami i przepisami, co jest ważne na wczesnych etapach rozwoju systemu kontroli wewnętrznej. Jednakże w miarę poprawy jakości systemu kontroli należy również położyć nacisk na wydajność i skuteczność, zaś zaktualizowane normy kontroli wewnętrznej skupiają się na tych zagadnieniach. Dodatkowo Frontex dokonał oceny obecnego stanu systemu kontroli wewnętrznej zgodnie z najlepszymi praktykami i stwierdził, że konieczne jest dokonanie ulepszeń. 3.4 Zasoby ludzkie (Tabela: zob. załącznik F i G) W 2009 r. Frontex przeprowadził 37 procedur rekrutacji. Ich celem było zapełnienie wakatów przewidzianych w planie zatrudnienia na 2009 r. W planie przewidziano 117 pracowników tymczasowych; 98 stanowisk zapełniono w 2009 r. Pozostałe stanowiska zostaną zapełnione na początku 2010 r., ponieważ wybrane osoby mogą zająć stanowiska dopiero po zakończeniu okresu wypowiedzenia wcześniej zatrudnionych osób. Liczba oddelegowanych ekspertów krajowych pod koniec 2009 r. wyniosła 65 osób, zaś personelu kontraktowego – 60. Całkowita liczba wszystkich pracowników Frontex na koniec roku wyniosła 226 osób. 31 4. Projekty zakończone sukcesem 4.1 Wiedza 4.1.1 Stworzenie sieci analizy ryzyka na Bałkanach Zachodnich Współpraca i wymiana informacji z krajami Bałkanów Zachodnich pozostaje jednym z priorytetów Fronteksu od roku 2007, czyli od momentu realizacji pierwszych działań związanych z analizą ryzyka skupionych na tym regionie. W dwa lata później, w 2009 r., wymiana informacji pomiędzy Fronteksem a państwami Bałkanów Zachodnich została sformalizowana przyjmując formę Western Balkans Risk Analysis Network. Pierwsza wspólna ocena ryzyka nielegalnej migracji Fronteksu i krajów Bałkanów Zachodnich opublikowana zostanie w maju 2010 r. Ten pozytywny postęp zawdzięczamy szeroko zakrojonym staraniom Fronteksu, aby zaistnieć w krajach Bałkanów Zachodnich. Frontex zaangażował się pierwotnie w prace nad ustanowieniem podstaw finansowanego przez Wspólnotę projektu mającego na celu promowanie wymiany informacji pomiędzy krajami Bałkanów Zachodnich, dzięki czemu mógł przyczynić się do stworzenia sieci. Na gruncie doświadczeń zgromadzonych przez Frontex Risk Analysis Network agencja była w stanie stworzyć ramy dla działalności Western Balkans Risk Analysis Network, zorganizować szkolenia techniczne dla jednostek ds. analizy ryzyka z krajów Bałkanów Zachodnich z zakresu wymiany informacji oraz pomagać przy tworzeniu platformy do ich wymiany. Oczywistym jest, że sukcesy te nie stałyby się udziałem Fronteksu bez silnego zaangażowania wszystkich państw Bałkanów Zachodnich, takich jak Albania, Bośnia-Hercegowina, Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Czarnogóra czy Serbia, które wykazały się głębokim zrozumieniem dla potrzeb Fronteksu i współpracowały z nim w celu uruchomienia sieci. Mamy nadzieję, że pozytywne doświadczenia, jakie zgromadziliśmy tworząc i wspierając działalność regionalnej sieci Risk Analysis Network będzie można w najbliższej przyszłości skutecznie wdrożyć również w innych regionach. 32 4.1.2 Punkt kompleksowej obsługi Fronteksu Frontex uruchomił w 2009 r. pilotażową wersję punktu kompleksowej obsługi – serwisu internetowego, którego celem jest rozszerzanie świadomości sytuacyjnej oraz udzielanie informacji związanych z działaniami. Portal ten ma ułatwić przyszłą komunikację, a także wymianę informacji pomiędzy jednostkami Fronteksu, siedzibą główną agencji, państwami członkowskimi i osobami trzecimi. Portal ten udostępniał będzie informacje zgodnie z określonymi standardami wśród uprzednio zdefiniowanych użytkowników przez 24 godziny na dobę. W dłuższym okresie ma on stanowić dopełnienie obecnie wykorzystywanego kanału komunikacji pomiędzy Central Frontex Point of Contact a National Focal Points of Contact Nad przyszłością rozwoju i funkcjonalności punktu kompleksowej obsługi pracują i pracować będą państwa członkowskie wraz z Joint Research Centre, które stworzyło i dostosowało jego platformę celem przystosowania go dla potrzeb krajowych organów granicznych. 4.2 Reagowanie 4.2.1 Poseidon 2009 Realizacja Programu Poseidon 2009 (Poseidon) stanowi znakomity przykład nowej metodologii zarządzania. Na program ten składa się kilka projektów, takich jak działania na morzu, na lądzie i pilotażowy projekt powrotów imigrantów. Program działań operacyjnych był w 2009 r. na bieżąco przystosowywany do nowych modus operandi przemytników i ich wspólników. Eksperci byli delegowani w ramach samego Poseidona, lecz również z innych wspólnych działań, jak np. Nautilus 2009. Zatrudnienie tłumaczy ustnych władających szeroką gamą języków pozwoliło rozpoznać nielegalnych migrantów, co doprowadziło do konstatacji, że znaczna liczba osób podaje się za obywateli państw znajdujących się w stanie wojny domowej lub ofiary przemocy na tle etnicznym. Praca tłumaczy ustnych pozwoliła na zbudowanie powiązań pomiędzy działaniami prowadzonymi na morzu/na lądzie a 33 pilotażowym projektem Attica, który miał za cel pomoc władzom Grecji w tworzeniu możliwości powrotów imigrantów. Pracę tłumaczy i ekspertów operacyjnych ułatwia komunikacja audio-video w czasie rzeczywistym pomiędzy siedzibą główną Fronteksu, centrum koordynacji w Pireusie i ośrodkami lokalnymi mieszczącymi się na greckich wyspach. W 2009 r. liczba nielegalnych migrantów przepływających przez granice lądowe Grecji i Bułgarii obniżyła się w porównaniu do 2008 r. o 40%, liczba przypadków nielegalnego przekroczenia granicy morskiej pomiędzy Grecją a Turcją zmniejszyła się natomiast o 16%. Podjęto także kroki mające na celu zawiązanie współpracy operacyjnej z sąsiadującymi państwami. W odpowiedzi na zaproszenie Fronteksu władze Turcji wyznaczyły pierwszy pojedynczy punkt kontaktowy dla kwestii związanych z koordynacją działań agencji. Część Programu Poseidon obejmująca granice lądowe została wzbogacona dzięki uczestnictwu albańskich obserwatorów na granicy Grecji z Albanią. 4.2.2 Projekt pilotażowy Attica 2009 Wsparcie operacyjne dla Grecji w ramach Programu Poseidon zostało uzupełnione dzięki projektowi Attica, który ma za cel tworzenie możliwości powrotów imigrantów. W IV kw. 2009 r. utworzono Return Coordination Office z udziałem zarówno ekspertów z państw członkowskich, jak i funkcjonariuszy greckich. Celem projektu była pomoc przy ustalaniu tożsamości, uzyskiwaniu dokumentów podróży i powrotach nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich do krajów pochodzenia. Największy nacisk kładziono na tworzenie krajowych procedur związanych z powrotami, rozwijanie kompetencji i poprawę jakości współpracy z państwami trzecimi. Projekt pilotażowy realizowany był przez 3 miesiące, podczas których udało się skutecznie uruchomić Return Coordination Centre, rozwinąć współpracę z ambasadą Nigerii i Gruzji oraz nadać sprawny bieg procesom ustalania tożsamości. Grecja rozpoczęła swoje uczestnictwo we wspólnych działaniach dotyczących powrotów 34 migrantów do Nigerii i Gruzji odsyłając 22 osoby. Realizacja projektu kontynuowana będzie również w 2010 r. 4.2.3 Współpraca operacyjna z państwami trzecimi Udział władz granicznych sąsiadujących państw trzecich w skoordynowanych wspólnych działaniach Fronteksu należał do najważniejszych zmian na zewnętrznych granicach lądowych, jakie zaszły w 2009 r. Funkcjonariusze z sąsiadujących państw brali udział nie tylko w fazie wdrażania, poprzez wymianę informacji, lecz byli również zaangażowani w planowanie i ocenę wspólnych działań. W 2009 r. funkcjonariusze straży granicznej Albanii, Chorwacji, Mołdawii, Rosji, Serbii i Ukrainy brali czynny udział w 6 wspólnych operacjach. Polegał on na: • delegacji albańskich obserwatorów do Grecji w ramach wspólnego działania Saturn, • delegacji serbskich obserwatorów na Węgry i chorwackich do Słowenii w ramach wspólnego działania Neptune, • delegacji ukraińskich i mołdawskich obserwatorów do Polski, Słowacji, Rumunii i na Węgry w ramach wspólnego działania Jupiter, • udziale funkcjonariuszy ukraińskich i mołdawskich w wymianie doświadczeń i szkoleniach praktycznych w Punktach Koordynacji na granicach lądowych, • realizacji wspólnego działania Mercury w rejonie Kaliningradu, którego ocenę przeprowadzono w ścisłej współpracy z Rosyjską Strażą Graniczną, • zaplanowaniu, koordynacji i ocenie wspólnego działania Good Will przez Frontex (państwa członkowskie) i Rosyjską Straż Graniczną (państwa wchodzące w skład WNP20), 20 Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) 35 • wspólnym zagwarantowaniu realizacji działań operacyjnych i wymianie informacji pomiędzy Fronteksem a Rosyjską Strażą Graniczną. Pod koniec 2009 r. agencja Frontex zaprosiła przedstawicieli wszystkich państw trzecich, z którymi nawiązała relacje robocze, na tzw. rozmowy dwustronne. Zaprezentowane zostało portfolio operacyjne Fronteksu za 2010 r. a państwa trzecie zostały zaproszone do odegrania czynnej roli w realizacji wspólnych działań zaplanowanych na 2010 r. Propozycja ta spotkała się z pozytywnym przyjęciem większości zaproszonych gości. 4.3 Interoperacyjność 4.3.1 V-aula Pomysł stworzenia platformy Virtual Aula (V-Aula) powstał po dokonaniu oceny projektu UE Training Day. System V-Aula zapewnia dostęp do informacji dotyczących systemów zarządzania granicami w ramach UE, państw strefy Schengen oraz państw, które podpisały porozumienia robocze z Fronteksem. Narzędzie to, które dostępne jest jedynie dla organów ścigania, zaprojektowane zostało jako wspólne, łatwe do użytku rozwiązanie służące do gromadzenia informacji dotyczących agencji zarządzania granicami (informacji o ich historii, wyposażeniu i strukturze oraz danych kontaktowych). Jest to internetowa encyklopedia dla służb granicznych i im poświęcona, służąca samokształceniu i celom informacyjnym. Na obecnym etapie projekt V-Aula ma 35 państw-partnerów i 100 zarejestrowanych użytkowników, choć nadal znajduje się w fazie testowej. Jego oficjalne uruchomienie zaplanowano na drugą połowę 2010 r. V-Aula została stworzona jako platforma, dzięki której można zapoznać się z systemami zarządzania granicami UE i WNP. W 2009 r. Frontex Training Unit osiągnęła postawiony sobie cel, jakim jest harmonizacja krajowych szkoleń i kształcenia Straży Granicznej w ramach 153 kursów i seminariów oraz wdrożenie wspólnych narzędzi szkoleniowych w państwach członkowskich przez koordynatorów szkoleń. Obejmowało to m.in. platformę Virtual Aula, szkolenia dla osób przeprowadzających ocenę Schengen 36 tworzone we współpracy z ekspertami z państw członkowskich celem przekazania im wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych niezbędnych do przeprowadzania oceny Schengen oraz zbieżność wspólnych podstawowych programów szkoleń (ang. Common Core Curriculum Interoperability). 4.3.2 Biometria Skuteczne zarządzanie granicami zewnętrznymi stanowi integralną część strategii poprawy bezpieczeństwa w Europie na rzecz większej otwartości. Ponadto wzrastające natężenie przemieszczania się przez zewnętrzne granice państw członkowskich wymaga nowego podejścia do kontroli granicznej oraz dalszych wysiłków na rzecz modernizacji metod pracy służb granicznych. Technologie biometryczne stanowią narzędzia operacyjne wspierające kontrole graniczne celem poprawy bezpieczeństwa, a jednocześnie ułatwiające i przyspieszające wjazd na terytorium Europy. Będąc świadomymi doniosłości tej kwestii przedstawiciele Fronteksu i szwedzkiej prezydencji zorganizowali w październiku 2009 r. w Warszawie dwudniową konferencję pod nazwą „Biometria w kontroli granicznej”. W interaktywnych dyskusjach poświęconych technicznym i operacyjnym aspektom rozwiązań takich jak np. zautomatyzowane systemy przekraczania granicy, mobilny sprzęt biometryczny, potrzeba wprowadzenia standardów i zharmonizowanych wymogów czy wpływ wykorzystania technologii biometrycznej na prywatność i ochronę danych uczestniczyło 130 delegatów z państw członkowskich i instytucji europejskich, a także przedstawicieli przemysłu. Dodatkową atrakcję stanowiła prezentacja najważniejszych produktów dostępnych na tym rynku, dzięki której uczestnicy mieli okazję bliżej się z nimi zapoznać. Goście chwalili program imprezy, jak i jej organizację. Przekazy medialne jak i osobiste opinie potwierdzają, że również inne zainteresowane osoby, które nie mogły wziąć udziału w konferencji, z pewnością byłyby wydarzeniach. 37 zainteresowane uczestnictwem w kolejnych tego typu Jako że konferencja ta stanowiła wyjątkową okazję do wymiany doświadczeń i wniosków, oferowała także możliwość zdobycia wiedzy na temat technologii biometrycznej, która staje się coraz istotniejszą składową skutecznego, zintegrowanego zarządzania granicami europejskimi, wszystkie miejsca rozeszły się jak świeże bułeczki, a lista oczekujących znacznie przewyższyła ostateczną liczbę uczestników. 38 5. Załączniki 5.1 Załącznik A – Wykaz członków zarządu Kraj Imię i nazwisko Stanowisko Instytucja Przewodniczący zarządu Fronteksu Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Austria Robert Strondl Belgia Marc Van Den Broeck Główny komisarz dyrektor Policja federalna Krasimir Petrov Komisarz generalny dyrektor Główny dyrektoriat policji granicznej Zaharin Penov (od 3 września 2009 r.) Komisarz dyrektor Główny dyrektoriat policji granicznej Cypr Theodoros Achilleos Nadinspektor dowódca Jednostki ds. Cudzoziemców i Imigracji Komenda Główna Policji Czechy Vladislav Husak Dyrektor Dyrekcja ds. Cudzoziemców i Policji Granicznej Dania Hans-Viggo Jensen Zastępca komendanta krajowego Duńska policja krajowa Estonia Roland Peets Dyrektor generalny Policja i straż graniczna Finlandia Jaakko Kaukanen Szef fińskiej Straży Granicznej generał dywizji Fińska Straż Graniczna Yves Jobic Zastępca dyrektora ds. stosunków międzynarodowych, transgranicznych i bezpieczeństwa Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Terytoriów Zamorskich i Wspólnot Terytorialnych Francis Etienne (od 10 marca 2009 r.) Dyrektor ds. imigracji Ministerstwo Imigracji, Integracji, Tożsamości Narodowej i Solidarnego Rozwoju generał brygady przewodniczący Departamentu „Spraw Operacyjnych” Bułgaria Francja 39 Niemcy Peter Christensen Zastępca dyrektora generalnego Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Departament Policji Federalnej Konstantinos Kordatos Generał brygady policji Komenda Główna Policji Vasileios Kousoutis (od 17 marca 2009 r.) Generał brygady policji Ministerstwo Obrony Cywilnej komenda główna policji greckiej, wydział ds. cudzoziemców József Bencze Główny komisarz policji krajowej Węgierska policja krajowa Vito Cunzolo Dyrektor policji granicznej i służb ds. cudzoziemców Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Felice Addonizio (od 5 marca 2009 r.) Dyrektor policji granicznej i służb ds. cudzoziemców Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Gunaras Dabolins Szef państwowej Straży Granicznej Straż Graniczna Normunds Garbars (od 8 kwietnia 2009 r.) Pułkownik Szef państwowej Straży Granicznej Straż Graniczna Saulius Stripeika Komendant główny Państwowa Straż Graniczna przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Litwy Raoul Ueberecken Doradca ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Stałe przedstawicielstwo Wielkiego Księstwa Luksemburga przy Unii Europejskiej Pascal Schumacher Doradca ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Stałe przedstawicielstwo Wielkiego Księstwa Luksemburga przy Unii Europejskiej Andrew Seychell Zastępca komisarza, oddział specjalny Komenda Główna Policji Neville Xuereb (od 26 lutego 2009 r.) Komisarz Dick Van Putten Generał broni Grecja Węgry Włochy Łotwa Litwa Luksemburg Malta Holandia Policja maltańska specjalny oddział Royal Marechaussee 40 Polska Leszek Elas Podpułkownik Straży Granicznej komendant główny Straży Granicznej Polska Straż Graniczna Portugalia Manuel Jarmela Palos Zastępca przewodniczącego zarządu Fronteksu Krajowy dyrektor ds. imigracji i służby granicznej Portugalska służba ds. granic i cudzoziemców Nelu Pop Inspektor generalny Rumuńska policja graniczna Ioan Buda (od 25 maja 2009 r.) Inspektor generalny Inspektorat generalny rumuńskiej policji granicznej Słowacja Tibor Mako Dyrektor generalny pułkownik Urząd Policji Granicznej i Cudzoziemców Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Słowenia Marko Gaŝperlin Zastępca dyrektora starszy nadinspektor policji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Generalna Dyrekcja Policji Hiszpania Juan Enrique Taborda Alvarez Generalny komisarz ds. cudzoziemców i granic Policja krajowa Szwecja Therese Mattson Komisarz Szwedzka policja kryminalna Jonathan Faull Dyrektor generalny Komisja Europejska Jean-Louis De Brouwer Zastępca dyrektora generalnego Komisja Europejska Rumunia Komisja Europejska 41 Przedstawiciele państw stowarzyszonych w ramach Schengen Halla Bergpóra Björndóttir Specjalista prawnik stosunki policyjne i sądowe Ministerstwo Sprawiedliwości i Spraw Kościelnych Sigrídur Björk Gudjónsdóttir Komisarz okręgu sądowego Policja okręgu Suðurnes Stein Ulrich Starszy doradca krajowego komisarza policji - stosunki międzynarodowe Dyrekcja Policji Krajowej Islandia Norwegia Uczestnicy zaproszeni Edward Martin McLaughlin Nadinspektor w wydziale dochodzeniowo-śledczym Krajowy Urząd Imigracyjny John O’Driscoll (od 18 września) Dyrektor urzędu Krajowy Urząd Imigracyjny Tom Dowdall Dyrektor wydział europejskich działań operacyjnych Agencja ds. Granic i Imigracji Irlandia Wielka Brytania 42 5.2 Załącznik B – Wykaz działań operacyjnych na 2009 r. Nazwa Obszar prowadzenia działań operacyjnych Punkty kontaktowe 2009 Wschodnie i południowe granice lądowe (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Słowacja, Słowenia, Grecja) Jupiter 2009 Neptune 2009 Wschodnie granice lądowe (Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia) Południowo-wschodnie granice lądowe (Słowenia, Węgry, Rumunia, Bułgaria) Czas trwania (dni) Zaangażowane kraje 349 Austria, Niemcy, Rumunia, Słowacja, Łotwa, Estonia, Słowenia, Hiszpania, Bułgaria, Węgry, Polska, Włochy, Litwa, Finlandia, Grecja 75 Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Francja, Niemcy, Polska, Rumunia, Finlandia, Grecja, Węgry, Łotwa, Litwa, Holandia, Słowenia, Słowacja, Włochy, Portugalia, Mołdawia, Ukraina 60 Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Niemcy, Grecja, Włochy, Wielka Brytania, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Rumunia, Czechy, Cypr, Finlandia, Francja, Słowacja, Chorwacja, Serbia 116 Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Słowacja, Hiszpania Saturn 2009 (część programu Poseidon) Grecja, Bułgaria Uranus 2009 Wschodnie i południowe granice lądowe (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Słowacja, Słowenia, Grecja) 56 Austria, Bułgaria, Estonia, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Rumunia, Słowacja, Cypr, Dania, Holandia, Portugalia, Belgia, Litwa Mercury 2009 Wschodnie granice lądowe (Litwa i Polska) Południowe granice lądowe (Słowenia) 13 Austria, Estonia, Niemcy, Finlandia, Litwa, Polska, Rumunia Good Will 2009 Wschodnie granice lądowe (Rumunia, Węgry, Słowacja, Polska) 16 Norwegia, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska Long Overstayers 2009 Wschodnie i południowe granice lądowe (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Słowacja, Słowenia, Grecja) 29 Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia, Słowenia, Węgry, Grecja, Austria, Belgia, Hiszpania, Włochy, Holandia 43 GRANICE MORSKIE Nazwa Obszar prowadzenia działań operacyjnych Czas trwania (dni) Zaangażowane kraje Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy RP Poseidon 2009 Wschodni obszar basenu Morza Śródziemnego 365 EPN-Hera 2009 Wody Oceanu Atlantyckiego między krajami pólnocnozachodniej Afryki a Wyspami Kanaryjskimi 365 Dania, Francja, Luksemburg, Włochy, Portugalia, Hiszpania EPN-Nautilus 2009 Środkowy obszar basenu Morza Śródziemnego 172 Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Malta, Portugalia, Rumunia, Wielka Brytania EPN-Hermes 2009 Środkowy obszar basenu Morza Śródziemnego 184 Francja, Niemcy, Włochy, Norwegia, Portugalia, Słowacja, Hiszpania EPN-Minerva 2009 Zachodni obszar basenu Morza Śródziemnego 39 Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Malta, Holandia, Norwegia, Portugalia, Hiszpania EPN-Indalo 2009 Zachodni obszar basenu Morza Śródziemnego 50 Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Portugalia, Hiszpania 54 Estonia, Niemcy, Łotwa, Polska, Portugalia, Rumunia 30 Łotwa, Portugalia, Hiszpania 33 Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Węgry, Włochy, Łotwa, Litwa, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja (część morska) EPN-Punkty kontaktowe 2009 (część morska EPN-Alpha Reinforcement Zeus 2009 Południowe wybrzeże Oceanu Atlantyckiego w rejonie ES i PT Porty morskie w uczestniczących państwach członkowskich Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania 44 Granice powietrzne Nazwa Obszar prowadzenia działań operacyjnych Czas trwania Wspólne działanie Hammer 2008, etap czwarty 19 portów lotniczych luty 2008 r. Wspólne działanie Hammer 2008, etap czwarty 19 portów lotniczych marzec 2008 r. Wspólne działanie Zeus 2009 24 porty lotnicze Wspólne działanie Hubble 2009 19 portów lotniczych czerwiec 2009 r. Wspólne działanie Punkty kontaktowe 2009 12 portów lotniczych cały rok Wspólne działanie Hammer 2009, etap pierwszy 41 portów lotniczych wrzesień 2009 r. 45 kwiecień/maj 2009 r. Zaangażowane kraje Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy, Łotwa, Holandia, Polska, Portugalia, Hiszpania Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Wspólne działanie Hammer 2009, etap drugi 30 portów lotniczych październik 2009 r. Wspólne działanie Hammer 2009, etap trzeci 37 portów lotniczych listopad/grudzień 2009 r. PP Argonauts n.d. styczeń/wrzesień PP Reference Manual n.d. styczeń/wrzesień Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Islandia, Irlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania Austria, Finlandia, Niemcy, Włochy, Holandia, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Wielka Brytania Belgia, Niemcy, Francja, Litwa, Polska, Portugalia, Rumunia, Hiszpania, Słowenia, Szwecja 46 Wspólne działania dotyczące powrotów Miejsce przeznaczenia Państwo członkowskie organizujące działanie Uczestniczące państwo członkowskie Liczba osób odesłanych Nigeria Irlandia i Wielka Brytania IE, UK, DE, CH 86 Ekwador i Kolumbia Hiszpania ES, FR, IT 98 Nigeria Włochy IT, ES, MT, FR, PL, CY 51 Nigeria Austria AT, BE, DE, LV, SE, CH 38 Gruzja Austria AT, UK, IE 8 Mongolia Szwecja SE, AT, CZ 61 Nigeria i Kamerun Holandia NL, DE, PL, SE, BE, FR, ES, AT 52 Kosowo i Albania Francja FR, AT, IS, SE, NO 47 Wybrzeże Kości Słoniowej i Togo Szwajcaria CH, DE 6 Nigeria Irlandia IE, UK, MT, LU, ES, SK 62 Kosowo i Albania Austria AT, FR, NL 32 Nigeria Włochy IT, FR, GR, ES 40 Nigeria Szwajcaria CH, FR, IE, PL 29 Nigeria Austria AT, RO, CY, NL, PL, FI, DE, NO, SE 35 Wietnam Niemcy DE, PL 112 Gruzja i Armenia Austria AT, SE, ES, FR, IE, PL 42 Nigeria Wielka Brytania UK, IE, CZ, NO, PL 96 Nigeria Holandia NL, DE, FR, UK, ES, PL, IT, AT 50 Gruzja i Armenia Austria AT, DE, PL, ES 14 Nigeria Austria AT, DE, FI, CZ, PL, IE, CH, FR 50 Kosowo i Albania Austria AT, FR, SE, LU 50 Kolumbia i Ekwador Hiszpania ES, FR, IT 85 Nigeria Włochy IT, AT, DE, FR, NL, CY, GR 50 Gruzja Szwajcaria CH, FR, PL 30 Nigeria i Gambia Austria AT, DE, NO, SE 30 Nigeria Irlandia IE, NO, HU, SI 58 Mongolia Szwecja SE, AT 63 Nigeria Włochy IT, FR, DE, HU, NL, NO, ES 47 Nigeria Austria AT, GR 23 Gruzja Francja FR, ES, AT, GR, PL 51 Kosowo i Albania Austria AT, IS, FR, DE, HU 74 Nigeria Irlandia IE, AT 52 47 5.3 Załącznik C – Analiza porównawcza wspólnych działań w latach 2009 i 2008 * Wartości w nawiasach: 2009/2008 5.3.1 Granice lądowe Pomimo już na ogół bardzo zadowalającego udziału państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen (26/26 krajów) jeszcze większa liczba państw członkowskich wykazała gotowość do pełnienia funkcji gospodarza wspólnych działań (15/13). Ten pozytywny wzrost zaangażowania odzwierciedlał się również we wzroście liczby dni operacyjnych o około 5%. Na efektywność wszystkich wspólnych działań na granicach lądowych wskazują eksperci odpowiedzialni za nadzór, eksperci w zakresie obsługi wyposażenia technicznego oraz eksperci wykonujący zadania w zakresie kontroli granicznej, jak również zadania na „drugiej linii” w następstwie zatrzymania. Do tych wspólnych działań przydzielono ponad 550 ekspertów na różnych obszarach prowadzenia działań operacyjnych, czyli o 50% więcej niż w roku ubiegłym. Środki kontroli granicznej wsparto wprowadzeniem środków technicznych, w szczególności kilku kolejnych samolotów (16/10), a także kamer, wyposażenia noktowizyjnego i wykrywaczy bicia serca. We wszystkich wspólnych działaniach na zewnętrznych granicach lądowych wykorzystano 40 (w porównaniu do 12 w 2008 r.) tego typu urządzeń technicznych, co można uznać za duży wzrost efektywności. W przypadku wszystkich wspólnych działań na granicach lądowych umożliwiono wzrost budżetu o 100%, pozwalając na udaną realizację działań, w szczególności z wykorzystaniem sprzętu lotniczego. Intensywność tych działań w zakresie kontroli granicznej osiągnięto poprzez większy udział sąsiadujących państw trzecich (6/3) i poszerzoną współpracę z innymi instytucjami, takimi jak organy celne lub przedstawicielstwa przedsiębiorstw transportowych. 48 Biorąc pod uwagę wzrost intensywności realizacji wspólnych działań oraz ogólną tendencję spadkową w przepływie migrantów, spadek liczby nielegalnych migrantów o około 30% w okresie prowadzenia wspólnych działań można rozumieć jako skutek prewencyjny. Mimo znacznych postępów nadal istnieje możliwość poprawy, szczególnie w odniesieniu do stosowności profilów i umiejętności ekspertów, przepływu informacji i wykorzystania wyposażenia technicznego. Decydującym czynnikiem w tym zakresie jest m.in. gotowość państw gospodarzy oraz poziom zaangażowania. 5.3.2 Granice powietrzne Szczególnie godny uwagi jest duży wzrost intensywności operacyjnej. W porównaniu z 2008 r. liczba dni operacyjnych podwoiła się. Zasadniczo liczba uczestniczących krajów nie uległa zmianie, natomiast liczba rozmieszczonych funkcjonariuszy nieznacznie zmalała (456/493). Związane to było z ograniczonymi zdolnościami niektórych przyjmujących państw członkowskich do zakwaterowania dużej liczby zaproszonych funkcjonariuszy. Nowe wspólne działanie Hubble, które skupiało się na przepływie nielegalnych migrantów z głównych węzłów lotniczych państw trzecich, było ważnym elementem uzupełniającym trwające wspólne działanie Hammer. W dalszym stopniu poprawiono współpracę z Europolem; Europol brał aktywny udział we wspólnych działaniach, wnosząc pewien wkład w analizę i wymianę informacji między uczestniczącymi państwami członkowskimi. Nawiązano współpracę z Interpolem w celu wymiany informacji i doświadczeń w zakresie identyfikowania sfałszowanych dokumentów podróży. Jako dodatkowe narzędzie we wspólnych działaniach wykorzystywano system FADO, co miało wpływ na wyniki działań operacyjnych. Sektor granic powietrznych skupił się na poprawie jakości w odniesieniu do zaproszonych funkcjonariuszy rozmieszczonych na obszarze prowadzenia działań operacyjnych. Podczas wspólnych działań osiągnięto wysoki poziom monitorowania ruchu pasażerskiego (90%/80%) spoza strefy Schengen w portach lotniczych uczestniczących w tych działaniach. Wspólne działania w dalszym stopniu rozwinęły elastyczne podejście koncepcyjne oparte na analizie ryzyka, które umożliwiło szybką reakcję operacyjną na nowe tendencje dzięki wprowadzeniu mechanizmu cotygodniowego gromadzenia i analizowania danych z najważniejszych 49 portów lotniczych państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen i posiadających powiązania wykraczające poza strefę Schengen. Jednocześnie nadal istnieje potrzeba poprawienia zdolności państw członkowskich do przyjmowania i zakwaterowania dużej liczby zaproszonych funkcjonariuszy. Konieczne jest także podniesienie stosownych umiejętności tych funkcjonariuszy. 5.3.3 • Granice morskie Uwagi ogólne: Odnotowano duży i bardzo obiecujący wzrost udziału państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen (26/21). Jego przyczyny związane są częściowo z przedłużeniem wspólnego działania dotyczącego punktów kontaktowych na granicach morskich oraz z realizacją wspólnego działania Zeus, obejmującego współpracę operacyjną między portami lotniczymi i morskimi w zakresie rozwiązywania problemu osób podających się za marynarzy. W szczególności widoczne były gotowość i zaangażowanie państw członkowskich w odniesieniu do pełnienia roli gospodarza działań dotyczących granic morskich (15/5). Ogólna liczba dni operacyjnych we wszystkich działaniach wzrosła o 50% (1322/883), a liczba godzin operacyjnych zwiększyła się ponad dwukrotnie w odniesieniu do łodzi i statków przybrzeżnych. W przypadku statków pływających na otwartym morzu odnotowano jednak spadek ich wykorzystania o 20%. Liczba godzin operacyjnych w odniesieniu do wykorzystania sprzętu lotniczego nie uległa znacznej zmianie i utrzymała się na poziomie około 3 000. Możliwe przyczyny takich wyników i wykorzystywania środków – w porównaniu z 2008 r. – obejmują znaczny spadek przepływu migrantów na wszystkich zidentyfikowanych szlakach (o ponad jedną trzecią), a także zróżnicowanie geoprzestrzenne wspólnych działań – niektóre z nich były realizowane w pobliżu mórz terytorialnych lub w morskim pasie przyległym państw członkowskich, stąd mniejszy poziom wykorzystywania statków pływających na otwartym morzu. Liczba rozmieszczonych ekspertów nieco wzrosła, podobnie jak łączny czas rozmieszczenia: wynosił on ponad 11 000 osobodni (wzrost o około 50%), co przekonywająco pokazuje wspólne zaangażowanie i solidarność UE. Budżet 50 dostępny na wszystkie działania morskie wynosił 34,4 mln euro; 56% budżetu wykorzystano na finansowanie zasobów różnych państw członkowskich pełniących rolę gospodarza (w niektórych przypadkach działających na terytorium państw trzecich). Również poziom zaangażowania organizacji i agencji międzynarodowych był wyższy niż w 2008 r. W 2009 r. działania dotyczące granic morskich były skuteczniejsze niż w latach ubiegłych nie tylko ze względu na wydłużenie ich czasu trwania i zwiększenie intensywności nadzoru, ale również z powodu uratowania większej liczby ludzkich istnień, ograniczenia przepływu migrantów, wykrycia większej liczby pośredników oraz poprawienia gromadzenia informacji dzięki pracy zespołów podsumowujących. • Podczas działania Poseidon 2009 na granicach morskich rozmieszczeni tłumacze wspierali organy lokalne, ogromnie usprawniając w ten sposób proces identyfikacji. Ponadto wyniki pracy tłumaczy wykazały, że mniej niż 10% przesłuchiwanych migrantów podało swoje faktyczne obywatelstwo (przy ponad 3 000 przesłuchań). Znacznie wzrosła liczba rozmieszczonych ekspertów i środków technicznych. We wspólnych działaniach udział wzięło 21 państw członkowskich i 152 ekspertów, którzy w ramach działań operacyjnych przepracowali 2 680 osobodni. Rozmieszczono ponad 20 rodzajów środków pochodzących z 5 państw członkowskich i przeznaczonych do stosowania na morzu (4 statki pływające na otwartym morzu, a na wodach przybrzeżnych 6 statków i 13 łodzi), które zrealizowały ponad 11 000 godzin patrolowych. Ponadto 6 samolotów i 4 helikoptery zrealizowały 802 godziny patrolowe. Ten wysoki poziom zaangażowania zasobów i ekspertów przyczynił się do spadku przepływu migrantów (o 16% w porównaniu z 2008 r.). Dzięki wprowadzeniu we Fronteksie nowego systemu wideokonferencji przeprowadzono wideokonferencje między lokalnymi ośrodkami koordynacji, międzynarodowymi ośrodkami koordynacji i Fronteksem. Jedynie 38% całkowitej liczby wykrytych przypadków nielegalnych migrantów na obszarze prowadzenia działań operacyjnych wystąpiło na morzu, natomiast około 62% tych przypadków miało miejsce na lądzie. Osiągnięto główne cele operacyjne wspólnego działania, ale istnieje wyraźna potrzeba ściślejszej współpracy między organami lokalnymi. 51 • Dzięki stałej realizacji wspólnego działania Hera 2009 i lepszej współpracy w krajach Afryki uczestniczącym w tym działaniu nastąpił znaczny spadek liczby migrantów przybywających na Wyspy Kanaryjskie (w przybliżeniu 2 280/9 200), jak również liczby osób zatrzymanych w miejscu wyjścia. Zoptymalizowany nadzór powietrzny i morski w pobliżu terytorium Senegalu i Mauretanii, w połączeniu ze współpraca policyjną i kampaniami informacyjnymi, doprowadził do radykalnego spadku liczby migrantów i przyczynił się do uratowania wielu istnień ludzkich. Pomimo tych oczywistych sukcesów udział większej liczby państw członkowskich znacznie poprawiłby efektywność i wyniki tego działania. • W trakcie wspólnego działania Nautilus 2009 wystąpił znaczny spadek liczby obywateli państw trzecich przybywających na Maltę. Jednakże istotną przeszkodę dla skuteczności wspólnej operacji stanowią odmienne interpretacje międzynarodowego prawa morza stosowane przez państwa członkowskie oraz różnice w definicji obszaru prowadzenia działań operacyjnych. Spowodowało to ograniczenie wkładu państw członkowskich we wspólne działanie w odniesieniu do środków przeznaczonych do stosowania na morzu. Ogółem 13 ekspertów z 11 państw członkowskich udzieliło pomocy organom lokalnym w zakresie przesłuchiwania i identyfikacji nielegalnych migrantów. • Pomimo tych problemów osiągnięto postępy pod względem szkolenia poprzedzającego rozmieszczenie oraz wytycznych dotyczących pracy ekspertów rozmieszczonych dla celów wywiadowczych. Po uwzględnieniu i podsumowaniu dotyczących wszystkich działań czynników wspólnych można wewnętrznych stwierdzić, że i zewnętrznych efektywność w porównaniu z 2008 r. nie uległa poprawie. • Ze względu na porozumienie dwustronne zawarte między Włochami i Libią liczba osób przybywających z tego drugiego państwa oraz liczba migrantów, którzy ponieśli śmierć na morzu, radykalnie zmalały podczas wspólnego działania Hermes 2009. Ponadto pierwsze przykłady współpracy z Algierią również należy uznać za obiecujące. Po raz pierwszy Frontex rozmieścił mediatorów kulturowych w celu zapewnienia zaproszonym funkcjonariuszom wsparcia w przeprowadzaniu przesłuchań, tłumaczeniach i procesach 52 identyfikacji. Osiągnięto postępy pod względem szkolenia poprzedzającego rozmieszczenie oraz wytycznych dotyczących pracy ekspertów rozmieszczonych dla celów wywiadowczych. W ramach tego wspólnego działania rozmieszczono 18 ekspertów z 7 państw członkowskich. Podobnie jak w przypadku wspólnego działania Nautilus różnice w interpretacji międzynarodowego prawa morza spowodowały ograniczenie wkładu państw członkowskich we wspólne działanie w odniesieniu do środków przeznaczonych do stosowania na morzu. Uwzględniając oprócz wspomnianych czynników również 6-miesięczny czas trwania fazy operacyjnej, można uznać, że efektywność tego wspólnego działania wzrosła. Po opóźnionym rozpoczęciu wspólnego działania Minerva 2009 wszystkie organy hiszpańskie wykazały się aktywnym zaangażowaniem i udziałem. Zalecana jest jednak poprawa pod względem koordynacji i współpracy na szczeblu krajowym. Dzięki rozmieszczeniu zespołów opiekunów psów wyspecjalizowanych w wykrywaniu ukrytych osób nastąpił spadek liczby migrantów próbujących nielegalnie dostać się na terytorium UE. Ponadto odnotowano znaczny spadek liczby zatrzymanych migrantów w hiszpańskich portach (w przybliżeniu 400/840) – częściowo z powodu większej skuteczności kontroli granicznych w miejscach wyjścia, która była efektem współpracy organów hiszpańskich z ich marokańskimi odpowiednikami. Po uwzględnieniu i podsumowaniu wszystkich czynników wewnętrznych i zewnętrznych dotyczących działania wspólnego można stwierdzić, że w porównaniu z 2008 r. efektywność utrzymała się na tym samym poziomie. • Utworzenie mobilnych zespołów eksperckich w trakcie wspólnego działania Indalo 2009 w celu przeprowadzania przesłuchań natychmiast po przybyciu migrantów doprowadziło do przyjęcia bardziej elastycznego podejścia w procesie identyfikacji. Organy hiszpańskie powołały oficera wywiadu przy międzynarodowym ośrodku koordynacji, którego rolą było wspomaganie gromadzenia danych wywiadowczych i wspieranie mobilnych zespołów eksperckich. Aktywny udział państw członkowskich w tym wspólnym działaniu, jak również wykorzystanie 7 środków przeznaczonych do stosowania na morzu, 6 środków lotniczych oraz 31 ekspertów z 6 państw członkowskich przyczyniły 53 się do powodzenia tego działania. Biorąc pod uwagę czas trwania fazy operacyjnej, identyfikację 10 pośredników oraz wykrycie ponad 750 nielegalnych migrantów, działanie należy zatem uznać za udane. Brak współpracy z Algierią jest obecnie podkreślany jako przeszkoda w działaniach operacyjnych. • W ramach programów operacyjnych Fronteksu przeprowadzono dwa działania specjalne: Po pierwsze, w dniu 14 września 2009 r. rozpoczęto realizację wspólnego działania dotyczącego morskich punktów kontaktowych (będącego częścią programu punktów kontaktowych), przede wszystkim w miejscach największej aktywności migrantów na Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym. Poczyniono już postępy pod względem osiągnięcia pewnych oczekiwanych, trwałych rezultatów, takich jak opracowanie praktycznych podręczników zawierających fakty na potrzeby pomocy operacyjnej dostosowanej do określonych potrzeb, jak również wymiana doświadczeń w zakresie wspierania tworzenia prawidłowo funkcjonujących lokalnych ośrodków koordynacji. Po drugie, w trakcie 4-tygodniowej fazy wdrożenia w strefie EPN-Alpha zwykłą koordynację bezpieczeństwa morskiego między Portugalią i Hiszpanią wzmocniło wsparcie Fronteksu. Przyczyniło się to do dalszego rozwoju utworzonego krajowego ośrodka koordynacji. • Aby poszerzyć wiedzę straży granicznej na temat wiz tranzytowych i dokumentów marynarskich, a także istnienia „fałszywych agencji morskich” w państwach członkowskich/państwach stowarzyszonych w ramach Schengen, Frontex przeprowadził wspólne działanie Zeus 2009, w którym uczestniczyło 35 ekspertów z 18 państw członkowskich. Współpraca z BSRBCC została wzmocniona dzięki aktywnemu udziałowi prawie wszystkich jej członków, przy czym rolę państwa gospodarza pełniły Niemcy. We współpracę zaangażowana była również Rosja. Opracowanie praktycznego podręcznika ma na celu zapewnienie straży granicznej wsparcia w jej codziennej pracy. Pierwsze kroki w kierunku współpracy między UE i agencjami podjęto w oparciu o dostęp do baz danych prowadzonych przez Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa na Morzu (EMSA), które mogą być wykorzystane do efektywnego zwalczania tego 54 rodzaju przestępczości związanej z migracją. Ponadto równie ważnym osiągnięciem było nawiązanie współpracy i wymiana informacji o ruchu między organami do spraw portów lotniczych i morskich. 55 5.4 Załącznik D – Wykaz szkoleń przeprowadzonych w 2009 r. Nazwa Opis działań Zaangażowane państwa członkowskie Wszystkie państwa członkowskie Krajowi koordynatorzy szkoleń W 2009 r. odbyły się 3 konferencje dla koordynatorów. Szkolenie załóg lotniczych Od stycznia do grudnia 2009 r. przeprowadzono 32 różne szkolenia/działania (zarządzanie zasobami załogi, przetrwanie na morzu, szkolenie na temat koordynacji powietrzno-morskiej i wymiana załogi). 22 państwa członkowskie Ujednolicone szkolenie opiekunów psów Od stycznia 2009 r. odbyły się 4 spotkania. W styczniu 2009 r. w Iasi w Rumunii przeprowadzono warsztaty na temat podręcznika dla opiekunów psów. Zorganizowano 2 warsztaty dla tłumaczy – w Traiskirchen i w Wilnie. Pod koniec roku odbyło się spotkanie oceniające. 22 państwa członkowskie Wspólny podstawowy program szkoleń Program szkoleń na poziomie średnim W 2009 r. odbyło się 7 spotkań dotyczących wspólnego podstawowego programu szkoleń, które dotyczyły m.in. narzędzia pomiarowego, kierownictwa niższej rangi oraz oceny. Zorganizowano dwustronne spotkania z państwami trzecimi mające na celu omówienie warunków wdrożenia wspólnego podstawowego programu szkoleń. 11 spotkań (w tym np. rozpoczęcie programu szkoleń na poziomie średnim, trzy spotkania grup roboczych i dwa spotkania pośrednie). 16 państw członkowskich 18 państw członkowskich Kurs na poziomie średnim 10 spotkań (w tym np. dwa pilotażowe kursy na poziomie średnim i trzy spotkania oceniające). 20 państw członkowskich Szkolenie na temat wykrywania sfałszowanych dokumentów W 2009 r. odbyło się 5 spotkań dotyczących wykrywania sfałszowanych dokumentów. W lipcu zorganizowano spotkania z BSRBCC. 15 państw członkowskich Wykrywanie kradzionych samochodów 5 spotkań (w tym działania mnożnikowe – warsztaty dla tłumaczy i plan działania projektu). W okresie od kwietnia do listopada 2009 r. odbyły się 22-tygodniowe szkolenia krajowe dotyczące kradzionych samochodów, zorganizowane przez 6 państw członkowskich. 10 państw członkowskich 23 kursy szkoleniowe dla zespołów RABIT 19 państw członkowskich EUTD 2009 5 spotkań dotyczących realizacji EUTD 2010(testowanie wirtualnej auli i e-learning) 22 państwa członkowskie Spotkanie akademii partnerskich W 2009 r. odbyły się 2 konferencje z przedstawicielami akademii partnerskich. 9 państw członkowskich Szkolenia w państwach trzecich Do grudnia odbyły się 3 spotkania. Konferencja rozpoczynająca i promowanie praw człowieka w straży granicznej. W grudniu przeprowadzono szkolenie dotyczące prawa na morzu. 14 państw członkowskich Wspólne działania dotyczące powrotów – znormalizowane szkolenie dla funkcjonariuszy W 2009 r. odbyły się 2 spotkania, a w lutym 2009 r. zorganizowano spotkanie oceniające. Drugie spotkanie na temat wspólnych działań dotyczących powrotów odbyło się w listopadzie. 5 państw członkowskich Szkolenia językowe W 2009 r. odbyło się 7 spotkań dotyczących szkoleń językowych. 10 państw członkowskich Opracowanie szkolenia dla zespołów RABIT 56 5.5 Pozycja budżetu (kwoty w 1 000 EUR) Załącznik E – Środki na rok 2009 (w tym dochody przeznaczone na określony cel) Początkowy budżet na 2009 r. Zmieniony (A) Dostępne budżet Przesunięcie środków środki (B) (C) (D)=(A)+(B)+(C) Do przeniesienia Dokonane zobowiązania Dokonane płatności (E)/ Tytuł 1: Personel 15 956 Tytuł 2: Inne wydatki administracyjne Tytuł 3: Działania operacyjne: Działania i projekty, granice 3000 lądowe Działania i projekty, granice 3010 morskie Działania i projekty, granice powietrzne 3020 Współpraca dotycząca powrotów 3050 Analiza 310 ryzyka 10 044 57 250 5 000 4 250 34 000 2 100 2 650 0% 15 956 0 0% 10 044 0 0% (E) 15 461 (D) 97% Niewykorzystane Automatyczne Nieautomatyczne Ogółem (C) (G) (H) 95% 353 353 2% 495 3% 48% 1 785 1 785 18% 3 486 35% 55% 23 700 25 235 41% 2 725 4% (F) (F) 15 106 (J)=(D)(E)-(H) (I)=(G)+(H) 65% 62 250 6 558 57 990 93% 4 773 34 290 1 530 5 780 5 780 100% 3 288 57% 2 491 2 491 43% 0 0% -1 750 34 350 34 350 100% 23 088 67% 11 263 11 263 33% 0 0% -26 2 624 2 624 100% 1 040 40% 1 584 1 584 60% 0 0% 1 632 30% 0 0% 313 14% 1 536 3 250 2 000 246 5 496 5 496 100% 3 864 70% 1 632 1 400 400 400 2 200 1 434 65% 560 25% 874 453 1 327 60% 1 000 1 650 525 32% 108 7% 417 1 082 1 500 91% 42 3% 6 800 5 426 80% 1 499 22% 3 927 3 927 58% 1 374 20% 311 Centrum Sytuacyjne Fronteksu 650 320 Szkolenia 6 300 330 Badania i rozwój 1 400 1 400 1 313 94% 105 8% 1 208 1 208 86% 87 6% 340 Połączone zasoby 1 400 1 400 892 64% 598 43% 294 294 21% 508 36% -1 400 550 27% 10 10 2% 400 73% 88 250 91% 140 54 169 25% 0 150 80 009 61% 25 838 27 373 31% 6 705 8% 813 813 100% 490 60% 323 323 40% 0 0% Różne działania operacyjne 350 Suma całkowita stałego budżetu Tytuł 4: Grupa krajów kluczowych dla kwestii dotyczących powrotu 500 1 950 83 250 813 57 5 000 0% 1 536 58 * Tytuł 4 stanowią tzw. dochody przeznaczone na określony cel: specjalna dotacja z Komisji Europejskiej na działanie o nazwie „Grupa krajów kluczowych dla kwestii dotyczących powrotów” w ramach działań przygotowawczych do powrotów w 2007 r. Z załącznika do umowy o dotację JLS/2007/MMSiA/Return/014: „…W celu osiągnięcia przez agencję Frontex bardziej proaktywnej roli w pomocy państwom członkowskim w planowaniu wspólnych działań dotyczących powrotów (JRO) Frontex zamierza ustanowić grupę kluczowych krajów posiadających doświadczenie w organizowaniu wspólnych lub na szeroką skalę działań dotyczących powrotów. Celem jest zgromadzenie krajów zainteresowanych bliższą i bardziej bezpośrednią współpracą z innymi państwami członkowskimi i agencją Frontex, gotowych do odegrania roli kraju wiodącego w organizowaniu JRO lub do aktywnego uczestnictwa w działaniach przygotowawczych JRO. Innym celem jest określanie krajów przeznaczenia na podstawie rzeczywistych potrzeb i możliwości dotyczących powrotów, a nie wybieranie krajów przeznaczenia dla JRO z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Ponadto szczególną uwagą zostanie objęte identyfikowanie możliwości, a nie potrzeb, ponieważ państwa członkowskie mają wiele potrzeb dotyczących powrotów, ale tylko niektóre z nich są możliwe do zrealizowania. Zatem identyfikacja będzie ukierunkowana na obywateli, których można usunąć, np. istnieje możliwość otrzymania dokumentów podróży, i właściwe kraje trzecie akceptują JRO. Zostaną ponadto zorganizowane dwa spotkania operacyjne w celu określenia krajów przeznaczenia…” 59 5.6 Załącznik F – Liczba pracowników 2007 2008 2009 Nazwa jednostki AA CA TA SNE AA CA TA SNE AA CA TA SNE OGÓŁEM Wspólne działania 0 1 8 33 0 7 12 31 0 10 19 33 62 Służby administracyjne 3 7 10 0 0 20 18 0 0 26 20 0 46 Analiza ryzyka 1 1 5 12 0 2 13 17 0 3 12 14 29 Wsparcie dyrekcji 0 2 6 3 0 3 8 3 0 3 10 5 18 1 3 7 0 0 3 9 0 0 5 9 0 14 Szkolenia 0 1 2 6 0 2 4 5 0 2 5 4 11 Centrum Sytuacyjne 0 0 1 0 0 3 1 2 0 4 6 3 13 Połączone zasoby 0 0 2 3 0 0 2 3 0 1 2 4 7 Badania i rozwój 0 1 2 4 0 1 1 3 0 1 7 2 10 Kwestie prawne 0 1 1 0 0 1 2 2 0 1 3 0 4 0 0 1 0 0 2 1 0 0 1 2 0 3 Dyrekcja 0 0 2 0 0 0 5 0 0 3 5 1 9 OGÓŁEM 5 17 47 61 0 44 76 66 0 60 100 66 226 Finanse zamówienia Audyt wewnętrzny zarządzanie jakością i / AA – personel pomocniczy, CA – personel kontraktowy, TA – pracownicy zatrudnieni na czas określony, SNE – oddelegowani eksperci krajowi 60 5.7 Załącznik G – Przemieszczanie personelu 2008 r. Kategoria oraz grupa zaszeregowania Plan zatrudnienia 2009 r. Stanowiska obsadzone wg stanu na 31.12.2008 r. Plan zatrudnienia Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stanowiska stałe Stanowiska czasowe AD16 0 0 0 0 0 0 AD15 0 1 0 1 0 1 AD14 0 1 0 1 0 1 AD13 0 6 0 3 0 6 AD12 0 3 0 5 0 3 AD11 0 8 0 7 0 9 AD10 0 7 0 7 0 8 AD9 0 1 0 1 0 1 AD8 0 21 0 14 0 36 AD7 0 1 0 1 0 2 AD6 0 3 0 0 0 4 AD5 0 3 0 3 0 2 Ogółem AD 0 55 0 43 0 73 AST11 0 0 0 0 0 0 AST10 0 0 0 0 0 0 AST9 0 0 0 0 0 0 AST8 0 5 0 5 0 5 AST7 0 8 0 7 0 9 AST6 0 6 0 4 0 7 AST5 0 12 0 8 0 15 AST4 0 3 0 3 0 3 AST3 0 5 0 5 0 5 AST2 0 0 0 0 0 0 AST1 0 0 0 0 0 0 Ogółem AST 0 39 0 32 0 44 Suma całkowita: 0 94 0 75 0 117 61 Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej
