125.Przymusowy urlop wypoczynkowy

Przymusowy urlop
Opublikowane: 21.11.2008
Odpowiada: Dorota Kriger
Pracodawca na czas przestojów (braku zleceń, zamówień) wymusza na
pracownikach korzystanie z urlopu wypoczynkowego. Często zdarza się, że
jesteśmy informowani o tym dzień przed narzuconym rozpoczęciem urlopu.
Czy jest to zgodne z Kodeksem pracy i jak ma się do tego art. 81 § 1, mówiący
że pracownikowi gotowemu do podjęcia pracy w czasie postoju przysługuje
wynagrodzenia zgodne ze stawką zaszeregowania? Jeśli pracodawca ma
takie prawo, to jaką część urlopu może „zabrać” pracownikowi?
Przestój to nieplanowana i przejściowa przerwa w wykonywaniu pracy, do której
pracownik był gotów, spowodowana zakłóceniami w funkcjonowaniu zakładu.
Przyczyny tych zakłóceń mogą leżeć po stronie pracodawcy lub mogą wynikać z
winy pracownika.
Sytuacja, opisana w pytaniu, jest niezgodna z przepisami, a pracodawca
wymuszający na pracownikach wykorzystanie urlopu wypoczynkowego lub
bezpłatnego w czasie, kiedy nie może zapewnić im pracy, czyli w czasie tzw.
postoju, postępuje w sposób bezprawny.
Jeśli pracownik był gotów do wykonywania pracy, ale nie mógł jej świadczyć z
przyczyn dotyczących pracodawcy, zgodnie z obowiązującymi przepisami
zachowuje prawo do wynagrodzenia. Warunkiem uzyskania wynagrodzenia jest
pozostawanie pracownika w faktycznej dyspozycji pracodawcy oraz jego gotowość
do świadczenia pracy przez czas przestoju. Wynagrodzenie to jest ustalane
zgodnie z zasadami opisanymi w art. 81 § 1 Kodeksu pracy.
Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią
pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę,
nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego zgodnie z art. 81 § 1 K.p. (art. 81 §
3 w powiązaniu z art. 42 § 4 K.p.).
Ani dotyczący „przestoju” art. 81 Kodeksu pracy, ani żaden inny nie upoważniają
pracodawcy do dysponowania w tym czasie urlopem pracownika. Urlop
wypoczynkowy ma służyć pracownikowi, powinien zapewnić fizyczny i psychiczny
odpoczynek oraz pozwolić na regenerację jego sił. Nie może to być metoda na
wypełnienie lub zastąpienie czasu pracy pracownika, któremu pracodawca – z
powodu braku lub złej organizacji lub sytuacji losowych – nie jest w stanie
zagwarantować pracy.
Warto przypomnieć, że urlop pracownika jest jego niezbywalnym prawem. Urlop
wypoczynkowy powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów, który ustala
pracodawca przy uwzględnieniu wniosków pracowników (art. 163 § 1 K.p.), za
wyjątkiem części urlopu określanego jako „urlop na żądanie”, którym wyłącznie
dysponuje pracownik (art. 1672 K.p.). Urlop bezpłatny zaś, zgodnie z art. 174 § 1
K.p., może być udzielony tylko na pisemny wniosek pracownika. Pracodawca,
wysyłając pracownika na przymusowy urlop, odbiera mu możliwość skorzystania z
wypoczynku w dogodnym dla pracownika czasie, za należnym mu za czas tego
wypoczynku wynagrodzeniem. Takie postępowanie dopuszczalne jest tylko wtedy,
kiedy urlop był przewidziany dokładnie na ten czas (postoju) w planie urlopów.
O sposobach wynagradzania pracownika za czas przestoju (art. 81 § 1 K.p.) i czas
urlopu (art. 172 K.p.) mówią przytoczone tu przepisy Kodeksu pracy:
Artykuł 81 § 1: Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej
wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje
wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką
godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został
wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W
każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych
przepisów.
Artykuł 172: Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by
otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą
być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy
poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania
wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.
Teoretycznie więc pracownik, korzystając z urlopu w trakcie przestoju, otrzyma
wyższe wynagrodzenie niż tzw. przestojowe. Praktyka taka może jednak
doprowadzić do sytuacji, kiedy pracownik wykorzysta cały urlop wypoczynkowy na
potrzeby pracodawcy i w razie konieczności będzie musiał posiłkować się urlopem
bezpłatnym.