docdiagnoza - Miasto i Gmina Piwniczna
download 
Reklamacja Transkrypt
diagnoza - Miasto i Gmina Piwniczna
DIAGNOZA WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEŃ WŚRÓD MŁODZIEŻY SZKÓŁ NA TERENIE MIASTA I GMINY PIWNICZNA – ZDRÓJ Opracowanie: Helena Diakow Janina Skoczylas Maria Źrołka Zofia Żywczak Piwniczna – Zdrój, Styczeń 2017 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój SPIS TREŚCI I. Wstęp .............................................................................................................................................. 3 II. Problemy społeczne i ryzykowane zachowania wśród dzieci i młodzieży, w świetle dotychczasowych badań ......................................................................................................................... 4 a) Palenie tytoniu ............................................................................................................................ 4 b) Problem alkoholowy .................................................................................................................... 5 c) Narkotyki – dopalacze ................................................................................................................. 5 d) Uzależnienie od multimediów ..................................................................................................... 6 e) Przemoc i cyberprzemoc szkolna ................................................................................................ 8 III. Metodologia badań ..................................................................................................................... 9 a) Opis badania ................................................................................................................................ 9 b) Cel badania .................................................................................................................................. 9 c) Charakterystyka próby i procedura badawcza. ......................................................................... 10 d) Narzędzia badawcze .................................................................................................................. 10 IV. Skala problemów społecznych wśród dzieci i młodzieży szkolnej – prezentacja wyników (analiza i opracowanie przeprowadzonych badań wg typologii badanych grup i problemów). ........... 11 a) Analiza wyników badań ankietowanych uczniów ..................................................................... 11 b) Analiza wyników ankietowanych nauczycieli ............................................................................ 24 c) Analiza wyników badań ankietowanych rodziców .................................................................... 28 d) Analiza wyników wywiadów z profesjonalistami (funkcjonariusze policji, dzielnicowi) ........... 34 e) Analiza wyników wywiadu z profesjonalistami (pracownicy ośrodka pomocy społecznej)...... 35 V. Diagnoza problemu w oparciu o wyniki analizy przeprowadzonych badań ................................. 36 VI. Wnioski do pracy profilaktyczno – wychowawczej z młodzieżą wynikające z diagnozy ........... 38 VII. Bibliografia................................................................................................................................. 39 str. 2 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój I. Wstęp Rozpoczęty w 1989 roku proces transformacji wciąż jeszcze trwa. Gwałtowne przemiany społeczno – polityczne stawiają całe społeczeństwo, w tym także dzieci i młodzież przed nieznanymi powszechnie dotąd problemami i zagrożeniami. Ten okres obfituje w wiele pułapek cywilizacyjnych. W tej atmosferze dorasta pokolenie Polaków przełomu wieków, zwane pokoleniem transformacji. Jaka jest młodzież XXI wieku? Jakie jest to pokolenie? Pytają nauczyciele, wychowawcy, rodzice. Zmienia się młodzież, bo zmienia się kraj w którym przyszło jej żyć. Zjawisk tych upatruje się w negacji systemu wartości, upadku autorytetów, ubożeniu części społeczeństwa i zwiększeniu różnic ekonomicznych między rodzinami. Ryzykowane zachowania, pułapki zagrażające dzieciom i młodzieży o które pytamy respondentów w badaniach (uczniów gimnazjów i klas VI szkół podstawowych, nauczycieli, rodziców, policję, pracowników socjalnych), winny dać odpowiedź na pytania dotyczące skali problemów uzależnień, świadomości i wiedzy na temat niebezpieczeństwa, jakie niosą, doświadczeń (inicjacji), które mają za sobą i oceny postaw wobec nich. Do tych problemów odniosą się także w/w ankietowani dorośli. Jak widzą, oceniają pułapki i zagrożenia swoich nieletnich dzieci, podopiecznych? Jaką mają wiedzę o ich problemach, jak oceniają skalę zagrożeń? Jakie środki zaradcze stosują w przypadkach ich ujawnienia? Uzyskane dane z analizy wyników badań posłużą jako baza informacyjna do opracowania diagnozy problemów społecznych w odniesieniu do dzieci i młodzieży szkolnej w mieście i gminie Piwniczna – Zdrój. str. 3 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój I. Problemy społeczne i ryzykowane zachowania wśród dzieci i młodzieży, w świetle dotychczasowych badań a) Palenie tytoniu Wszystkie wyniki badań zgodnie potwierdzają szkodliwość palenia tytoniu dla ludzkiego organizmu. Palacze żyją krócej, częściej zapadają na choroby płuc, choroby nowotworowe, układu krążenia, zawały serca i inne somatyczne schorzenia.. Palenie papierosów bardziej szkodzi młodym palaczom w porównaniu z dorosłymi, chociaż prawdę tą przyjmują z niedowierzaniem. Nałóg nikotynowy wśród młodych jest bardzo rozpowszechniony i stanowi poważny problem. Młodzież bierze wzorce z dorosłych – chce wiedzieć, jak smakuje papieros, ulegają namowom kolegów, mają poczucie dorosłości, szpanu. Utrwalanie sięgania po papierosa w wieku kilkunastu lat, często pozostawia uzależnienie na całe dorosłe życie. Wpływ na rozmiar zjawiska ma także łatwy dostęp do papierosów. Analiza wyników badań przeprowadzonych w roku 2014 w wybranych losowo gminach obrazuje skalę problemu. Palenie wśród badanych występuje z dużym natężeniem. 40 % gimnazjalistów pali papierosy, z tego ponad połowa to uczniowie klas I i II. Wśród nieletnich palaczy aż 43 % pali dziennie od kilku do 10 papierosów. Jako powód sięgania po nie podają: naśladowanie dorosłych – 16 %, odreagowanie na problemy koleżeńskie – 27 %, kłopoty z nauką – 19%, demonstracja dorosłości – 23 %, problemy domowe – 7 %. Skutki palenia tytoniu zna – 84 %, a mimo to sięga po niego, nie rezygnuje z palenia. Wśród badanych 63 % palaczy stanowią chłopcy, 37 % dziewczęta. Niepokojącym zjawiskiem jest na tytoniowym rynku nowy produkt, E-papierosy, które wg opinii specjalistów są także szkodliwe, jednak mniej niż tradycyjne, co nie oznacza, że są zdrowe. Zawierają nikotynę, wodę, glikol propylenowy lub glicerynę. W ich skład wchodzą też substancje zapachowo – smakowe z atestami dopuszczalności do stosowania w przemyśle kosmetycznym w artykułach spożywczych. Z pośród nich koło 10 substancji jest szkodliwych, a nie jak w przypadku tradycyjnych ponad 400 mocno szkodzących zdrowiu. E – papieros jest także zdrowszy dla biernych palaczy. Palenie tych papierosów w obecnym czasie uważane jest za bezpieczne, chociaż najlepiej wyeliminować je całkowicie z życia. E – papieros może stanowić zamiennik dla tradycyjnych terapii zastępczych, tym bardziej, że badania wskazują na niego jako środek skuteczny do rzucenia palenia. Trzeba jednak podchodzić do tego z dużą ostrożnością mimo, że od kilku lat rynek podbijany jest tym wynalazkiem. str. 4 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój b) Problem alkoholowy Napoje alkoholowe są najbardziej rozpowszechnioną psychoaktywną substancją wśród młodzieży szkolnej. Często stanowią pierwszy środek uzależniający, po który sięgają młodzi, bądź też furtkę do innych, ryzykownych zachowań. Inicjacja alkoholowa odbywa się w większości przypadków przed pełnoletniością. Z badań ESPAD przeprowadzonych na przełomie XX/XXI wieku wynika, że 44,6% nieletnich miało kontakt z alkoholem poczynając od 9 do 15 roku życia. Szczególne nasilenie zjawiska obserwowane było w wieku 12 do 15 lat. Późniejsze badania (2014) informują że próby picia alkoholu ma za sobą 72 % uczniów klasy III gimnazjów i 83 % uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych (w tym przypadku pełnoletnich). Zjawisko to niepokoi nie tylko ze względu na szkody zdrowotne, ale również ze względu na nie przestrzeganie norm prawnych zabraniających sprzedaży i podawania alkoholu osobom niepełnoletnim, a także ryzykownych zachowań pod wpływem alkoholu. Jeśli w końcu lat 90 ubiegłego stulecia różnica w wymiarze picia alkoholu między chłopcami, a dziewczętami wynosiła około 14,3 %, to w roku 2007 tylko 6,3 %, a w 2015 wynik zamyka się liczbą 3,1% Najbardziej rozpowszechnionym napojem alkoholowym, po który młodzi sięgają najczęściej jest piwo. Drugim pod względem popularności wśród młodzieży szkolnej jest wódka. Wino ich zdaniem stanowi najmniej popularny napój . Młodzi rzadko albo w ogóle nie napotykali na trudności w zakupie alkoholu, szczególnie w przypadku piwa i wina, w odniesieniu do wódki trudności nieco wzrosły. c) Narkotyki – dopalacze Współczesny świat pełen zagrożeń cywilizacyjnych, które wywierają dotkliwe piętno na młodym pokoleniu, prowadzą do zagubienia, różnego rodzaju patologii. Jedną z bardziej niebezpiecznych są narkotyki i dopalacze. W polskim prawie przestępstwem jest: produkcja, przemyt, posiadanie większej ilości narkotyków, udostępnianie ich innym osobom, nakłanianie do spożycia, rozprowadzanie. Po narkotyki sięgają coraz młodsze osoby, niejednokrotnie dzieci. Powody dla których młodzi eksperymentują z narkotykami jest brak dobrych relacji w rodzinie, brak porozumienia między rodzicami, a dziećmi na temat ich problemów. Nastolatek nie mając oparcia wśród najbliższych, pozostaje osamotniony ze swoimi trudnościami i próbuje szukać go poza domem. Często pada ofiarą narkotykowych dealerów. Inne powody zainteresowania substancjami psychoaktywnymi to: ciekawość poznania tego, co zakazane, chęć przeżycia przyjemnych wrażeń (odlotu), znudzenie – brak umiejętności i możliwości zorganizowania wolnego czasu, wpływ grupy rówieśniczej, potrzeba akceptacji w grupie, zachowanie pozycji, ucieczka od własnych problemów szkolnych, emocjonalnych itp. str. 5 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Dane z badań (ESPAD (lata 2008-2014) są niepokojące. 15% uczniów gimnazjów miało kontakt z marihuaną, a w szkołach ponadgimnazjalnych co 3 uczeń „palił trawkę”. W wieku 14-17 lat prawie każdy nastolatek był blisko narkotyków, nie zawsze po nie sięgał, ale stawał przed wyborem „sięgnąć, czy nie”. W ostatnich latach młodzi najczęściej sięgają po marihuanę, amfetaminę, ecstasy, leki sprzedawane bez recepty (środki odurzające). 23 % badanych 14-17 lat przyznało w badaniach, że bez problemu „załatwi” działkę amfetaminy, czy zdobędzie konopie. Najbardziej narażeni na kontakty ze środkami narkotycznymi są uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, będąc w okresie dojrzewania i najtrudniejszym etapie emocjonalnego rozwoju. W tym czasie musza zmierzyć się z oczekiwaniami rodziców (często wygórowanymi), wymaganiami nauczycieli i znaleźć właściwe miejsce w grupie rówieśniczej. W ich wyobrażeniu środek odurzający może pomóc w pokonaniu tych trudności. Pozwoli na ucieczkę od prozy życia, przesadnie opiekuńczych rodziców i od nudy w dobrobycie. Sięganie po narkotyki ma też często charakter towarzyski (uatrakcyjnia imprezę młodzieżową, wycieczki itp.). Dopalacze – to produkty o zróżnicowanym składzie chemicznym, zawierające substancje psychoaktywne, które nie znajdują się na liście środków kontrolowanych przez ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. Są nazwane zamiennikami narkotyków. Ich spożycie wywołuje w organizmie reakcje podobne do efektu narkotycznego, często o wiele silniejsze. Są mieszankami groźnych trucizn, toksycznych związków, powodujących mocne, nienaturalne reakcje organizmu. Łatwo je przedawkować, co prowadzi do niebezpiecznych konsekwencji dla zdrowa psychicznego i fizycznego, a nawet śmierci. W handlu spotykamy je w postaci kolorowych tabletek, kapsułek, proszku, mieszanek ziołowych, znaczków do lizania lub samoprzylepnych do ciała. W Polsce wprowadzono je do sprzedaży jako produkty kolekcjonerskie, nie nadające się do spożycia, a tym samym nie podlegające kontroli Państwowego Instytutu Farmaceutycznego. Zażywanie ich powoduje szybkie uzależnienie. W ostatnich latach odnotowano wiele przypadków silnych zatruć, trwałego uszkodzenia mózgu i innych narządów, a także śmierci. Wiek użytkowników niebezpiecznie ulega obniżeniu, a popularność tych środków wśród młodzieży gwałtownie wzrasta. Statystyki placówek służby zdrowia potwierdzają coraz więcej przypadków nieodwracalnego uszkodzenia wzroku, słuchu, zaburzenia mowy i coraz częstsze przypadki zgonów. d) Uzależnienie od multimediów Rozwój technik informacyjnych zmienił tryb życia większości ludzi. Komputer Internet jest narzędziem pracy, nauki, rozrywki. Oprócz pozytywnych funkcji niesie wiele zagrożeń, a w szczególności niebezpieczeństwo stanowi dla młodego pokolenia, dla którego jest atrakcyjnym medium. W praktyce nie uzależniamy się od treści przekazywanych dzięki niemu. Do najbardziej uzależniających należą: gry sieciowe, elektroniczny hazard, internetowy handel, poczta elektroniczna, internetowe rozmowy (czaty, fora dyskusyjne), str. 6 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój internetowa pornografia. O uzależnieniach można mówić już w odniesieniu do dzieci. Dziecęce gry, kontakty w sieci powodują coraz dłuższe obcowanie z komputerem. W miarę upływu czasu poszerza się obszar ich zainteresowań, wchodzą głębiej w cyberprzestrzeń, w której czyhają na nie różne zagrożenia. Ważną sprawą jest świadomość zagrożeń jakie niesie niekontrolowany kontakt z komputerem. Winny ją posiadać wszyscy odpowiedzialni za rozwój i wychowanie młodego pokolenia. Osoby uzależnione od Internetu spędzają przy komputerze dużo czasu. Badania ankietowe przeprowadzone losowo w szkołach środowisk małomiasteczkowych i wiejskich, wykazały, że 57 % uczniów – gimnazjalistów korzysta z Internetu dziennie od 1-2 godzin, 26 % spędza przed monitorem 2-3 godziny, 12 % ponad 4 godziny, a 5 % nawet do 5 godzin. Często ukrywają ten fakt. Zaburza to codzienne funkcjonowanie dziecka w rodzinie, obniża efekty pracy szkolnej. Nadmierne, niekontrolowane korzystanie z komputera prowadzi do zaburzeń w sferze psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej (rozluźnienie więzi rodzinnych, rozwijające się objawy agresji, zacieranie granicy między światem wirtualnym, a rzeczywistym, brak poczucia upływającego czasu, brak chęci i umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktów koleżeńskich). W sferze fizycznej i ekonomicznej: możliwość łatwego kontaktu osób i środowisk przestępczych (dealerzy narkotyków, sekty, pedofile), rezygnacja z aktywnego wypoczynku, schorzenia i dolegliwości, pogorszenie wzroku, ból pleców, bezsenność, zaburzenia koncentracji, przemęczenie itp. Poruszone zagadnienia stanowią stosunkowo nowy problem, jednak skala zjawiska wskazuje, że należy głośno o nich mówić. Procesu informatyzacji nie da się zatrzymać, dotyczy to także edukacji szkolnej. Zadaniem nauczycieli jest uświadamianie wychowanków, jak w sposób właściwy obcować z komputerem i Internetem, a przede wszystkim o: skutkach nadmiernego wykorzystania Internetu, zagrożeniach w sieci, alternatywnych sposobach spędzania wolnego czasu, innych niż Internet sposobach zdobywania wiedzy. Pod koniec 2009 r. placówki służby zdrowia zarejestrowały 22 000 infoholików. Statystyki mówią o 4 % - 11 % uzależnionych dzieci, które od najmłodszych lat korzystają z komputera. Terapeuci uważają, że dane te są zaniżone, ponieważ nie obejmuje osób, które korzystają ze smartfonów (ok 70%). Najpopularniejszy sposób korzystania z komputera wśród dzieci 4-14 lat stanowią gry komputerowe. Tak spędza czas ok 60% ( w większości chłopcy). Im starsza grupa wiekowa, tym większy procent dzieci korzysta z komputera (4-6 lat 48%, 7-10 lat – 71%. 11-14 lat 85%). Innymi zagrożeniami są massmedia (szczególne telewizja ma negatywny wpływ na relacje międzyludzkie, manipulacje młodymi widzami, powielanie zachowań z ekranu, agresja, zabójstwa, krzywda). Inne groźne uzależnienia to: fonoholizm (intensywne wykorzystywanie telefonów komórkowych: rozmowy, smsy, mmsy, łączenie z Internetem, korzystanie z portali, poczty e-mail itp.) str. 7 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój e) Przemoc i cyberprzemoc szkolna Coraz częstszym ryzykownym zachowaniem młodzieży jest przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych czyli CYBERPRZEMOC. Przybiera formy nękania, straszenia, szantażowania z użyciem sieci. Raport z badań Fundacji Dzieci Niczyje podaje informacje: Co drugi młody internauta (52%) miał do czynienia z przemocą werbalną w Internecie lub telefonie komórkowym 47 % badanych, doświadczyło wulgarnego wyzywania 21 % poniżanie i ośmieszanie 29 % zgłasza się, że ktoś w sieci podawał się za nich, wbrew ich woli 57 % internautów (12-17 lat), przynajmniej raz była obiektem filmowania, fotografowana wbrew ich woli Badania dowodzą, że większość rodziców nie zdaje sobie sprawy, jakie strony odwiedzają ich dzieci. Wiedzę na ten temat posiada 9 na 100 badanych. Poza cyberprzemocą w szkołach mamy do czynienia z użyciem przewagi siłowej nad słabszymi, młodszymi uczniami, które mają charakter przemocy fizycznej. Istnieje także przemoc psychiczna, ekonomiczna. Ofiary przemocy szkolnej ukrywają często przed dorosłymi swoje problemy, w obawie przed bagatelizowaniem ich. Do najczęściej występujących form przemocy fizycznej w szkołach należą: kopanie, popychanie, bicie, szarpanie, niszczenie własności itp. Natomiast przemoc psychiczna przejawia się w wyzwiskach, wulgaryzmach, ośmieszaniu, grożeniu, rozpowszechnianiu oszczerstw, plotek. Forma ekonomiczna przemocy szkolnej, to przed wszystkim wymuszanie pieniędzy, żywności, modnych gadżetów. str. 8 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój II. Metodologia badań a) b) c) d) Opis procesu badawczego Cel badania Charakterystyka próby i procedura badawcza Narzędzia badawcze a) Opis badania W celu przeprowadzenia diagnozy problemów społecznych wśród dzieci i młodzieży przeprowadzono badania ankietowe, które objęły trzy wybrane grupy respondentów, oraz wywiady pogłębione skierowane do profesjonalistów. I. II. III. Dzieci i młodzież szkolna. Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów (292) Nauczyciele (86). Rodzice (138) Profesjonaliści (10) b) Cel badania Celem przeprowadzonych badań była analiza wybranych problemów społecznych wśród dzieci i młodzieży. Badany obszar dotyczył: Problemu alkoholowego: inicjacji, spożywania alkoholu, dostępności napojów alkoholowych, źródeł pozyskiwania alkoholu, asertywności wobec propozycji częstowania alkoholem, wiedzy dotyczącej szkodliwości spożywania alkoholu. Opinie nauczycieli, rodziców, odnośnie tego problemu Problemu nikotynowego: skala problemu palenia papierosów wśród dzieci i młodzieży, zachowania dorosłych wobec tego zjawiska, stosowane środki zaradcze, wiedza o problemie Problem narkotyczny : skala problemu wśród dzieci i młodzieży, opinie młodzieży dotyczące dostępności pozyskiwania tych środków na terenie miasta i gminy, opinie nauczycieli, rodziców dotyczące tego problemu Zjawisko przemocy na terenie szkoły i domu, skala problemu, miejsca i formy przemocy Korzystanie z komputera i Internetu – skala cyberprzemocy, uzależnienie od komputera, wiedza badanych dotycząca uzależnień w tym obszarze str. 9 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój c) Charakterystyka próby i procedura badawcza. Badaniem ankietowym objęto uczniów 2 gimnazjów w mieście i gminie, kl. II i III i uczniów kl. VI z 5 szkół podstawowych, rodziców uczniów wybranych losowo z każdej szkoły oraz nauczycieli zatrudnionych w poszczególnych placówkach. Przeprowadzono również wywiady z dzielnicowymi Komisariatu Policji w Piwnicznej oraz pracownikami socjalnymi z MOPS-u. Przed badaniami ankietowymi uczniów, rodziców, nauczycieli – dyrektorzy szkół wyrazili zgodę na przeprowadzenie w/w badań. Badania były w pełni anonimowe, przeprowadzone w okresie od 15 X – 15 XI przez 3 osoby nie związane aktualnie ze szkołami. d) Narzędzia badawcze Badanie zostało przeprowadzone przy zastosowaniu 3 kwestionariuszy ankiet skierowanych do uczniów, nauczycieli, oraz z pytań związanych z pogłębionym wywiadem, skierowanym do profesjonalistów. Kwestionariusz ankiety dla uczniów składał się z 23 pytań. W 8 pytaniach uczniowie mogli dokonywać wyboru wielokrotnego. Pytania badawcze dotyczyły ryzykownych zachowań: uzależnień, przemocy, cyberprzemocy. Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli zawierał 18 pytań, w tym 6 otwartych. Pytania dotyczyły kwestii podobnych jak w ankiecie dla uczniów oraz pytania zawierające proponowane działania profilaktyczne. Kwestionariusz ankiety dla rodziców był spójny z pytaniami kierowanymi do uczniów. Wytyczne do wywiadu pogłębionego zawierały pytania rozszerzające tematykę wywiadu. Były to pytania w większości otwarte, pytania zamknięte doprecyzowały wypowiedzi udzielającego wywiadu. Wyniki przedstawione w diagnozie mają charakter procentowy, a ewentualne dysproporcje związane są z zaokrągleniami do liczb całkowitych. str. 10 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój IV. Skala problemów społecznych wśród dzieci i młodzieży szkolnej – prezentacja wyników (analiza i opracowanie przeprowadzonych badań wg typologii badanych grup i problemów). a) Analiza wyników badań ankietowanych uczniów Palenie papierosów przez dzieci i młodzież w oparciu o wyniki ankiety przedstawia się następująco: Na 292 badanych uczniów (110 szkoły podstawowe, 182 gimnazja), paleniu papierosów zaprzeczyło w szkołach podstawowych 109 uczniów, co stanowi 99 %, jeden potwierdził sporadyczne sięganie po papierosy. Wśród badanych gimnazjalistów, do palenia przyznało się 7 chłopców i 1 dziewczyna palących systematycznie (4%), sporadycznie pali 10 badanych, w tym 4 chłopców, 6 Czy palisz papierosy? Tak Nie Sporadycznie 0% 10% 20% 30% Gimnazja 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe dziewcząt – (5%). Zapytani czy zdarza im się palić na terenie szkoły odpowiadają: w szkole podstawowej 1 uczeń potwierdził ten fakt, 109 zaprzeczyło. W gimnazjum do palenia na terenie szkoły przyznało się 12 uczniów (7%), 170 pozostałych badanych odpowiedziało przecząco. str. 11 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Czy zdarzyło się że palisz papierosy na terenie szkoly lub w jej najbliższym otoczeniu? Tak Nie 0% 10% 20% 30% 40% Gimnazja 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Na pytanie, czy rodzice wiedzą o paleniu przez nich papierosów, jeden z uczniów zaprzeczył pozostali uczniowie szkół podstawowych informowali , że nie palą i nie mają potrzeby zgłaszania tego faktu rodzicom. Czy Twoi rodzice wiedzą ze palisz papierosy? (dotyczy osób, ktróre zadeklarowały że palą) nie wiedzą o tym Tak ale nie akceptują tego Tak i zaakceptowali to 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Gimnazja Szkoły podstawowe Badani gimnazjaliści w 12 przypadkach (67%), informują, że rodzice nie wiedzą o fakcie palenia. Respondenci na pytanie dotyczące opinii: Czy w Twojej klasie koleżanki/koledzy piją alkohol ? Odpowiedzi są następujące: 48 chłopców i 51 dziewcząt (90%) ze szkół podstawowych zaprzeczyło, 11 uczniów potwierdziło fakt picia przez współkolegów (10%), natomiast 110 gimnazjalistów, co stanowi 60 %, podaje, że koledzy/koleżanki w ich klasie nie piją alkoholu, str. 12 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój 61 uczniów (33%) informuje że po alkohol sięga kilkoro, 9 badanych (5%) uważa, że mniej niż połowa. Dwóch uczniów stwierdziło, że po alkohol sięgają prawie wszyscy. Czy zdarza się że koleżanki/koledzy w Twojej klasie piją alkohol? (niezależnie od jego rodzaju piwo, wino, wódka)? nie kilkoro mniej niż połowa więcej niż połowa prawie wszyscy 0% 10% 20% 30% Gimnazja 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Respondenci zapytani o wiek inicjacji alkoholowej odpowiedzieli: Nigdy nie sięgnęło po alkohol 103 uczniów szkół podstawowych (93%), a w gimnazjach 144 (80%), zaś 6 uczniów klas VI Szkoły Podstawowej (6%) i 9 gimnazjalistów (5%) sięgnęło pierwszy raz po napój alkoholowy w wieku 10-12 lat. W jednym przypadku uczeń szkoły podstawowej sięgnął po alkohol w przedziale wiekowym 12-14 lat, a w gimnazjum, w wymienionym przedziale wiekowym inicjację alkoholową ma za sobą 14 badanych, co stanowi 8%. W wieku 14-16 lat po raz pierwszy po alkohol sięgnęło 15 gimnazjalistów (ponad 8%). W jakim wieku pierwszy raz sięgnęłęś/łaś po alkohol? nigdy "10-12" "12-14" "14-16" 0% 10% 20% 30% 40% Gimnazja 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe str. 13 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Zapytani ankietowani o częstotliwość sięgania po alkohol udzielili odpowiedzi: w szkole podstawowej 107 uczniów (97%) – nigdy nie sięgnęło po alkohol, podobnie jak 157 Czy i jak często sięgasz po alkohol? nie, nigdy raz na tydzień kilka razy w miesiącu kilka razy w roku 0% 10% 20% 30% 40% Szkoły podstawowe 50% 60% 70% 80% 90% 100% Gimnazja gimnazjalistów (86%). Do sięgania po alkohol raz w tygodniu przyznaje się 3 uczniów gimnazjów (1,6%), a kilka razy w miesiącu 1 badany. Natomiast aż 21 uczniów (11,5%) potwierdziło sięganie po alkohol kilka razy w roku. W jednym przypadku nie udzielono odpowiedzi. W szkole podstawowej sięga po alkohol kilka razy do roku 3 uczniów (około 3%). Na pytanie o źródło dostępu do alkoholu, ankietowani odpowiedzieli: uczniowie ze szkoły podstawowej – 2 (2%) kupuje alkohol, zabierają rodzicom – 2 (2%) a 106 badanych (96%) nie ma potrzeby posiadania alkoholu. Gimnazjaliści w liczbie 8 (4,4%) przyznaje się do zakupu tego produktu, 8 (4,4%) zabiera dorosłym, 10 (5,5%) badanych korzysta z koleżeńskiego poczęstunku, a 3 (1,6%) korzysta z poczęstunku w rodzinie, pozostałych problem nie dotyczy. Skąd bierzesz alkohol ? kupuję zabieram dorosłym częstują mnei koleżanki/koledzy częstują mnie członkowie rodziny nie dotyczy 0% 20% Szkoły podstawowe 40% Gimnazja 60% 80% 100% str. 14 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Ankietowani na pytanie o usiłowanie zakupu alkoholu udzielili odpowiedzi: uczniowie kl. VI w 3 przypadkach (3%) potwierdzili trudności w nabyciu, a 12 (11%) bez problemu sprzedano alkohol. 95 (86%) badanych nie podejmowało próby zakupu. W grupie gimnazjalnej 19 uczniów (ponad 10%) nie napotkało na trudności przy zakupie, 27 (ok. 15%) miało trudności, a 136 (około 75%) nie podejmowało próby zakupu. Jeśli usiłowałeś/łaś kupić alkohol napotkałaś/łeś trudności? tak nie nie podejmowało zakupu 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja Na temat szkodliwości picia alkoholu, wypowiedzi były następujące: szóstoklasiści potwierdzili szkodliwość w 89 przypadkach badanych (81%), a 7 uczniów (6%) zaprzeczyło szkodliwości, 14 (3%) nie ma własnego zdania. Gimnazjaliści w liczbie 146 (ok. 80%) uważają spożywanie alkoholu za szkodliwe, 17 (9%) badanych, nie potwierdza jego szkodliwości, nie ma własnego zdania 19 uczniów (11%). Czy uważasz picie alkoholu za szkodliwe ? tak nie nie wiem 0% 10% 20% 30% 40% 50% Szkoły podstawowe 60% 70% Gimnazja 80% 90% 100% str. 15 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Na pytanie o asertywną postawę wobec propozycji picia uzyskano odpowiedzi: uczniowie szkół podstawowych w 56 przypadkach (51%) odmówiło , 24 (22%) przyjęło propozycję picia, a 30 (27%) badanych nie otrzymało jej. Gimnazjaliści w 123 przypadkach (68%) odmówiło propozycji picia, 39 (ok 21%) nie potrafiło odmówić, 20 (ok 11%) nie proponowano. Czy zdarzyło Ci się odmówić propozycji picia alkoholu? tak nie brak propozycji 0% 10% 20% 30% 40% Szkoły podstawowe 50% 60% 70% 80% 90% 100% Gimnazja Pytając o kontakt z narkotykami, uzyskano odpowiedzi. W szkole podstawowej 109 badanych (99%), zdecydowanie zaprzeczyło, w 1 przypadku (1%) nie udzielono odpowiedzi. Nikt nie potwierdził kontaktu z narkotykami. Wśród gimnazjalistów 177 (97%) uczniów zaprzeczyło kontaktu z środkami narkotycznymi, 3 badanych (1,6%) potwierdziło kontakt z nimi, 1 (0,5%) uczeń miał kontakt z substancją psychoaktywną wiele razy, a wielokrotnie sięgnął po narkotyki także 1 uczeń. Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek zażyć narkotyki? tak nie tak próbowałem/łam 1-2 razy tak wiele razy 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja str. 16 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Okoliczności w jakich zdarzyły się kontakty z narkotykami, uczniowie gimnazjum odpowiedzieli, że sięgali po nie sami (3 badanych), w grupie koleżeńskiej troje i podczas imprezy towarzyskiej również 3 przypadki. Jeśli tak to w jakich okolicznościach? sam z kolegami, koleżankami na imprezie na terenie szkoły w innych brak doświadczeń 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja Badani w klasach VI – nie udzielili odpowiedzi ze względu na brak tego typu doświadczeń. Ankietowani uczniowie szkół podstawowych wypowiedzieli się na temat dostępności do narkotyków i dopalaczy, w 4 przypadkach (4%) potwierdzili fakt możliwości łatwego nabycia środków odurzających, 49 badanych (ok 44%) uważa, że dostęp do tych środków jest trudny, natomiast 57 respondentów (52%) nie wyraziło swojej opinii na ten temat. 9 gimnazjalistów (5%) uważa, że łatwo jest nabyć w/w substancje, 86 (ok 47%) zaprzecza temu, a 87 (48%) badanych, nie wyraziło opinii w tej sprawie. Czy Tobie, koleżankom, łatwo nabyć narkotyki, dopalacze ? tak nie nie wiem 0% 10% 20% 30% 40% 50% Szkoły podstawowe 60% 70% Gimnazja 80% 90% 100% str. 17 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój O miejscach, gdzie można nabyć środki odurzające nie mają wiedzy uczniowie klas VI, natomiast gimnazjaliści uważają, że można je nabyć w miejscach ustronnych, zakamarkach – 6 (3,3%) badanych, na imprezach masowych 4 osoby (2,2%), na ulicach miast, wsi 5 (2,7%), a nawet na ternie szkoły twierdzą 2 osoby (1,1%). Jeśli tak to gdzie? na ternie szkoły w otoczeniu domu na ulicach miast/wsi imprez masowych miejscach niebiezpiecznych nie wiem 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja Zapytani w ankiecie uczniowie o posiadaną wiedzę rodziców na temat ich kontaktów z środkami uzależniającymi, 2 gimnazjalistów stwierdziło, że rodzice nie wiedzą, 1 badany odpowiedział twierdząco. Jeśli tak, czy rodzice wiedza o Twoim kontakcie z narkotykami, dopalaczami? tak nie nie dotyczy 0% 20% 40% Szkoły podstawowe 60% 80% 100% Gimnazja str. 18 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Na pytanie o własne doświadczenie z przemocą, badani uczniowie szkół podstawowych, w 43 przypadkach (39%) doznało przemocy, natomiast 67 (61%) zaprzeczyło. W szkołach gimnazjalnych 60 badanych (33%) potwierdziło doświadczenie przemocy, zaś 121 (66,5%) nie miała przemocowych doświadczeń. Czy kiedykolwiek w życiu doświadczyłeś/łaś przemocy? Szkoły podstawowe Gimnazja 0% 10% 20% 30% tak 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nie Miejscem, w którym najczęściej doznawano przemocy była szkoła, dom i droga ze szkoły do domu. Uczniowie szkół podstawowych w 31 przypadkach (22%) doznali przemocy w szkole, gimnazjaliści w 40 przypadkach (22%). Zdarzenia przemocowe miały także często miejsce w drodze z domu do szkoły i ze szkoły do domu. 10 (9%) respondentów z klas VI i 13 Jeśli tak, to gdzie? w domu w szkole w drodze do domu/szkoły nie dotyczy 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja str. 19 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój gimnazjalistów (7%) potwierdziło ten fakt. Przemocy rodzinnej doznało 5 (ok 5%) ze szkół podstawowych, w wśród gimnazjalistów 9 (5%). Wypowiadając się na temat form przemocy, w szkołach podstawowych, uczniowie najczęściej wymieniali bicie – 21 (19%), obrzucanie wyzwiskami, obelgami – 19 (17%), umyślne popychanie, potrącanie – 14 (12%), poniżanie – 10 (ok 10 %), niszczenie rzeczy osobistych – 8 (ok 8 %). Wśród gimnazjalistów, doznane formy przemocy to: obrzucanie wyzwiskami 28 (ok 15%), umyślne popychanie, potrącanie – 27 uczniów (14,8%), bicie – 23 uczniów (13%), zastraszanie 21 (11,5%), poniżanie 20 (11%), Jeśli tak, to w jakich form przemocy doznałeś/łas? bicie umyślne popychanie, potrącanie zastraszenie wymuszenie poniżanie obrzucanie wyzwiskami i obelgami niszczenie rzeczy osobistych 0% 5% 10% Szkoły podstawowe 15% 20% 25% 30% 35% 40% Gimnazja pozostałe formy przemocy to niszczenie rzeczy osobistych, zmuszanie do ryzykownych zachowań (palenie, picie, sięganie po środki odurzające). W szkołach podstawowych na 110 badanych, 13 uczniów co stanowi ok 12 % doznało cyberprzemocy, w formie sms-ów telefonicznych z groźbami i wulgarną treścią. Gimnazjaliści doświadczali cyberprzemocy, w 50 przypadkach (29%), najczęściej były to e-maile, sms-y z groźbami, nagrywanie filmików, robienie zdjęć i publikowanie ich w sieci. Czy kiedykolwiek doznałeś/łaś przejawów cyberprzemocy ? Szkoły podstawowe Gimnazja 0% 10% 20% 30% tak 40% nie 50% 60% 70% 80% 90% 100% str. 20 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Czy kiedykolwiek Tobie zdarzyło się kogoś? obgadać wyśmiać szantażować nagrać i rozpowszechniać filmiki popchnąć, szarpać, uderzyć 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja Respondenci ze szkół podstawowych zapytani o stosowane przez nich formy przemocy, odpowiedzieli, że najczęściej stosowali obmowę – 67 (60%), wyśmiewanie 31 (28%), popychanie, szarpanie, uderzanie – 24 (ok 22%). Wśród gimnazjalistów najczęściej miały miejsca obmowy – 113 przypadków (62%), wyśmiewanie 59 (ok 33%), popychanie, uderzanie 46 (25%) badanych. Pozostałe formy występują w mniejszym zakresie, jest to szantażowanie, nagrywanie i rozpowszechnianie filmików. Na pytanie ankiety dotyczące sposobów wykorzystywania Internetu przez uczniów, odpowiedzi były następujące: W szkołach podstawowych 72 (65%) uczniów, wykorzystuje go do gier, a w przypadku gimnazjalistów 85 (47%). 65 respondentów ze szkół podstawowych, co stanowi 59 % komunikuje się ze znajomymi, a w gimnazjach liczba ta sięga 129 uczniów (71%). Szóstoklasiści w liczbie 58 (53%) oglądają filmy, a w gimnazjum 105 badanych (60%). Z programów edukacyjnych korzysta 52 uczniów (47%) szóstoklasistów, a w gimnazjum 48 (26%). Z przeglądu portali społecznościowych (chaty), oraz z poczty elektronicznej korzysta 50 badanych (45 %) w klasach VI, natomiast w gimnazjum liczba ta sięga 119 uczniów (65%), z poczty elektronicznej 66 (ok 36 %). W szkołach podstawowych uczniowie wykorzystują Internet do kopiowania filmików i muzyki w 36 przypadkach (ok 33%), a 39 badanych (35 %) dokonuje zakupów w sklepach internetowych. Badani w gimnazjach w 79 (43%) przypadkach używają Internetu do kopiowania filmików, muzyki; 56 (31%) używa Internetu do celów handlowych w sklepach internetowych. str. 21 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Do jakich celów wykorzystujesz Internet? gry komputerowe on-line oglądanie filmów TV korzystanie z programów edukacyjnych przeglądanie portali społecznościowych… kopiowanie muzyki, filmików komunikowanie się ze znajomymi korzystanie z poczty dokonywanie zakupów w sklepach… 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja . Respondenci zapytani o dziennie spędzany czas przed monitorem komputera odpowiedzieli: W szkołach podstawowych od 30 min do 1 godziny 50 (46%) uczniów, 42 (38%) korzysta z urządzenia od 2 – 3 godzin, 7 badanych (6,8%) poświęca na serfowanie w sieci do 5 godzin, a 6 uczniów (6,6%) spędza z Internetem 4-5godzin. Natomiast 5 nie korzysta z komputera. Wśród gimnazjalistów czas poświęcony na Internet przedstawia się następująco: 88 (44%) uczniów – 2-3 godziny, 56 (31%) od 30 min do 1 godziny, 23 badanych (13%) więcej niż 5 godzin, a 16 (9%) – 4-5 godzin. Nie serfuje w sieci 6 uczniów. Ile czasu dziennie spędzasz serfując w sieci ? wcale 0,5h-1h 2h-3h 4h-5h więcej niż 5h 0% 10% 20% 30% 40% 50% Szkoły podstawowe 60% 70% 80% 90% 100% Gimnazja str. 22 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój W ostatnim pytaniu dotyczącym opinii o uzależnieniu od Internetu, wypowiedzi badanych uczniów szkół podstawowych przedstawiają się jak niżej: 85 (77%) – potwierdza niebezpieczeństwo uzależnienia, 12 (11%) zaprzecza temu niebezpieczeństwu uzależnienia, 13 badanych nie ma na ten temat własnego zadania. Wśród młodzieży gimnazjalnej odpowiedzi są następujące: 151 (83%) potwierdza ryzyko uzależnienia, 17 (9%) nie widzi zagrożenia uzależnieniem, a 14 (ok 8%) nie ma własnego zdania na ten temat. Czy uważasz, że uzależnienie od Interentu jest możliwe? tak nie nie mam własnego zdania 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoły podstawowe Gimnazja str. 23 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój b) Analiza wyników badań ankietowych nauczycieli Badaniem ankietowym objęto 86 nauczycieli ze szkół podstawowych i gimnazjalnych (łącznie 7 placówek). Pytania zawarte w ankiecie poruszały problemy społeczne, dotyczące dzieci i młodzieży, były spójne z problematyką badaną wśród wszystkich grup respondentów. Na pytanie, czy zdarza się, że uczniowie w szkole, w której pracujesz palą papierosy, twierdząco odpowiedziało 29 nauczycieli (34%) badanych, zaprzeczyło 48 (56%), a odpowiedzi „sporadycznie” udzieliło 9 (10%) nauczycieli. Czy zdarza ci się, że uczniowie w szkole, w której pracujesz, palą papierosy ? Tak Nie Sporadycznie Wg ich opinii szkolnymi palaczami są najczęściej chłopcy, potwierdziło to 29 respondentów (34%), dziewczęta w mniejszym stopniu, uważa 13 nauczycieli (15%). Nie wypowiedziało się na ten temat 44 badanych (51%). str. 24 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Czy szkolni palacze to częściej chłopcy czy dziewczęta? chłopcy dziewczęta nie udzieliło odpowiedzi Zapytani na temat wiedzy rodziców dotyczącej sięgania przez ich dzieci po papierosy, 28 nauczycieli (33%) uważa, że rodzice posiadają taką wiedzę, natomiast 14 (16%) uważa, że rodzice nie wiedzą o tym problemie. 44 (51%) zapytanych – nie udzieliło odpowiedzi. Czy rodzice wiedzą, że ich dziecko sięga po papierosy? tak nie nie udzieliło odpowiedźi Z uzyskanych informacji z badań we wszystkich szkołach wynika że, najczęściej stosowane środki są podobne: lekcje wychowawcze poświęcone profilaktyce uzależnień, rozmowy, pogadanki profilaktyczne, rozmowy interwencyjne i dyscyplinujące w obecności dyrektora, rodziców i wychowawców. W niektórych szkołach realizowane były warsztaty profilaktyczne pt. „Nie palę”, „Nikotyna szkodzi zdrowiu”. W stosunku do palących uczniów stosowane były i są kary wynikające z przepisów regulaminowych szkół. Na pytanie o przypadki uczniów będących na ternie szkoły pod wpływem alkoholu, zdecydowana większość badanych str. 25 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój zaprzeczyła 79 (92%), a 4 nauczycieli informowało o tym fakcie dodając, że były to okoliczności niecodzienne (wycieczka, dyskoteka). Czy na terenie szkoły odnotowano przypadki uczniów bedących pod wpływem alkoholu? tak nie nie udzieliło odpowiedzi Sankcje stosowane w przypadku zdarzeń alkoholowych wynikają z przepisów szkolnych. Z informacji udzielonych przez nauczycieli, a dotyczących środków odurzających, wynika, że w okresie ostatnich lat sytuacje takie nie miały miejsca, poza 1 przypadkiem, o którym powiadomiono rodziców i policję, zastosowano sankcję wynikające z procedur szkolnych. Co do wiedzy rodziców na temat sięgania przez ich dzieci po alkohol i narkotyki, nauczyciele odpowiedzieli, że rodzice są tego świadomi. Na pytanie otwarte dotyczące szkolnej przemocy wypowiedziało się 68 badanych, co stanowi (79%), a nie udzieliło odpowiedzi 18 tj. (21%). Najczęstszymi formami przemocy z jakimi nauczyciele spotykają się w szkole są: agresja słowna (wyzwiska, dokuczanie, przezywanie, obrażanie) agresja fizyczna (bicie, kopanie, popychanie, przepychanie, wymuszanie posłuszeństwa – starszych wobec młodszych kolegów, wymuszanie pieniędzy, cyberprzemoc (fotografowanie, filmiki ośmieszające, zastraszanie na forach internetowych). Współpracę z rodzicami uczniów odnośnie uzależnienia od komputera, Internetu potwierdziło 31 badanych nauczycieli (36%), pozostali nie stwierdzili takich przypadków – 55 respondentów (64%). str. 26 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Czy odnotowano we współpracy z rodzicami przypadki uzależnienia dziecka od komputera, internetu, innych komunikatorów? tak nie W opinii nauczycieli negatywny wpływ na uczniów ma nadmierny czas korzystania z komputera, Internetu i innych komunikatorów (problemy z nauką szkolną, brak czasu na przygotowanie do lekcji, zaniedbywanie obowiązków szkolnych, domowych, brak koncentracji uwagi na zajęciach lekcyjnych, niska aktywność itp). Ponadto problemy emocjonalne, nadpobudliwość, apatia, zmęczenie, rozkojarzenie, agresję oraz problemy zdrowotne takie jak: bóle głowy, kręgosłupa, wady postawy, wady wzroku, niedotlenienie organizmu. Problemy społeczne tj. izolacja od środowiska zewnętrznego, uciekanie w świat wirtualny, osłabienie więzi międzyludzkich, zanikanie zdolności kreatywnego myślenia. Największe zagrożenie dla młodzieży XXI wieku badani upatrują w niewłaściwym wykorzystaniu Internetu, cyberprzemocy, narkotykach i dopalaczach, uzależnieniu od gier komputerowych, nieograniczonemu dostępowi do multimediów, mało odpowiedzialnych postawach rodziców (brak kontroli), emigracji zarobkowej, dobrobycie, braku wzorów do naśladowania. str. 27 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój c) Analiza wyników badań ankietowych rodziców Badaniem ankietowym objęto 138 rodziców uczniów szkół podstawowych i gimnazjalistów. Na pytanie czy rozmawiają z dziećmi na temat ich problemów rodzice odpowiedzieli: 44 (32%) – rzadko zdarza się im rozmawiać z własnymi dziećmi o ich problemach. Większość rodziców, bo 90 (65%) twierdzi, że rozmowy takie odbywa często. Czy państwa dziecko chętnie rozmawia z Panią/Panem na temat własnych problemów? nigdy rzadko często Czterech rodziców (3%) nigdy nie odbyło rozmowy na temat problemów własnego dziecka. Odnośnie podejrzeń co do palenia papierosów przez ich dzieci, wypowiedzi kształtują się następująco. Twierdząco odpowiedziało 3 badanych (2%), a 132 (96%) zaprzeczyło temu. Nie wyraziło własnego zdania 3 rodziców (2%). Czy podejrzewa Pan/Pani, że Wasze dziecko pali papierosy? tak nie nie wiem str. 28 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Opinie rodziców na temat sięgania przez dziecko po alkohol kształtują się jak niżej: Zaprzeczyło – 120 badanych (87%), pojedyncze próby sięgania potwierdziło 6 respondentów (4%),nie ma wiedzy na ten temat 12 (9%) rodziców. Czy zdaniem Pani/Pana Wasze dziecko sięgnęło po alkohol? nigdy raz, dwa razy kilkakrotnie nie wiem Badani, którzy potwierdzili próby picia alkoholu przez swoje dzieci, podają okoliczności tych faktów: podczas grillowania z kolegami, na spotkaniach towarzyskich poza domem, z kolegami na wycieczkach, w formie buntu. Zdaniem rodziców nieletni zdobywają alkohol poprzez: samodzielny zakup – 3 odpowiedzi, poczęstunek rówieśników – 4 odpowiedzi, poczęstunek członków rodziny – 1. Zabieranie dorosłym – 5 odpowiedzi. Pozostali nie wyrazili własnego zdania. Proszę podać źródło zdobycia alkoholu? zakup poczęstunek koleżeński poczęstunek członków rodziny zabrał dorosłym brak odpowiedzi str. 29 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Na temat narkotyków wypowiedziało się ogółem 134 badanych (97%), z tego 128 (93%) zaprzeczyło sięgania przez swoje dzieci po środki narkotyczne, czy dopalacze, a w 6 przypadkach nie mają wiedzy na ten temat. Czy zdaniem Pani/Pana zdarzyło się, że Wasze dziecko sięgnęło po narkotyki, dopalacze? nigdy raz, dwa razy kilkakrotnie nie wiem Na pytanie „ Czy rodzice są zorientowani do kogo należy zwrócić się o pomoc w przypadkach wystąpienia powyższych problemów?” – 93 badanych (67%) potwierdziło swoją wiedzę na ten temat podając nazwy instytucji i specjalistów, którzy udzielą pomocy (poradnie specjalistyczne, szkolny pedagog, psycholog, policja, wychowawca klasy, psychoterapeuta), 23 rodziców (17%), nie wie do kogo zwrócić się z problemem, 22 respondentów (16%) nie wypowiedziało się na powyższy temat. Czy Pan/Pani wie do kogo zwrócić się o pomoc w przypadku wystąpienia problemów z dzieckiem (narkotyki, alkohol) ? tak nie nie udzieliło odpowiedzi str. 30 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Rodzice zapytani o doświadczenie przemocowe ich dziecka, udzielili odpowiedzi: tak 26 (19%), nie – 112 (81%), a jako miejsce tych doświadczeń podają: dom – 2 przypadki, szkoła 21 (15%), w drodze dom – szkoła – 7 badanych (5%). Czy Twoje dziecko doświadczyło kiedykolwiek przemocy? tak nie Najczęstsze formy przemocy to obrzucanie wyzwiskami i obelgami, umyślne potrącanie, popychanie. W obydwu przypadkach informuje o tym po 12 rodziców (po 9%), poniżanie 10 badanych (7%), zastraszanie – 4 (3%), oraz stosowanie przemocy fizycznej – bicie, niszczenie rzeczy osobistych itp. Jeśli tak, to w jakich miejscach ? w domu w szkole w drodze do domu/szkoły str. 31 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Jeśli tak, to w jakich formach doznało przemocy ? bicie umyślne popychanie, potrącanie zastraszenie wymuszanie poniżanie obrzucanie wyzwiskami i obelgami 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Zapytani w ankiecie rodzice, czy posiadają wiedzę do jakich celów ich dzieci wykorzystują komputer, Internet, twierdząco odpowiedziało 129 badanych (94%), 2 badanych nie ma wiedzy na ten temat, 7 respondentów nie udzieliło odpowiedzi. Czy Pani/Pan posiada wiedzę, do jakich cleów dziecko używa komputera, internetu, telefonii komórkowej ? tak nie brak odpowiedzi Co do ilości czasu korzystania z w/w urządzeń rodzice poinformowali: 1 godzina – 57 badanych (41%), 2-3 godziny – 59 (43%), więcej 13 badanych (9%). Nie udzieliło odpowiedzi 9 (6%) rodziców. str. 32 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Ile czasu Państwa dziecko spędza na korzystaniu z komputera, telefonu komórkowego (dziennie)? 1h 2-3 h więcej nie wiem Zdaniem odpowiadających na pytania ankiety o edukację młodzieży szkolnej w zakresie negatywnych skutków uzależnień winni prowadzić: rodzice 120 (88%) badanych, szkoła – 107 (77%), w dalszej kolejności media – 33 (24%), specjalistyczne poradnie – 16 (12%) badanych, organizacje wyznaniowe – 8 (6%). Kto zdaniem Pani/Pana powinien przestrzegać młodzież przed negatywnymi skutkami uzależnień? specjalistyczne poradnie organizacje wyznaniowe TV, radio, prasa szkoła rodzice 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% str. 33 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój d) Analiza wyników wywiadów z profesjonalistami (funkcjonariusze policji) Funkcjonariusze Policji – 5 dzielnicowych odnieśli się w przeprowadzonym badaniu (wywiadzie) do problemów społecznych dotyczących dzieci i młodzieży szkolnej, w okresie ostatnich 3 lat. Badanym postawiono 9 pytań na które udzielili odpowiedzi, w oparciu o własną pracę (patrole dzielnic), działania operacyjne, prace w Gminnej Komisji RPAiN, udział w posiedzeniach grup roboczych Zespołu Interdyscyplinarnego przy OPS). Na pytania o palenie tytoniu przez młodzież w miejscach publicznych, funkcjonariusze podali informację o kilku zdarzeniach, dodając, że młodzież pali w miejscach ustronnych, w ukryciu poza szkołą. Zdecydowanie częściej z papierosem można spotkać chłopców, chociaż zdarzają się tęż dziewczęta, szczególnie w licznych grupach nieletnich palaczy. Z pośród środków zaradczych, w stosunku do uczniów łamiących prawo, stosowano pouczenie, zawiadomienie rodziców, szkoły, przeprowadzono rozmowy wychowawczo – ostrzegawcze. Podczas patroli policyjnych 2 funkcjonariuszy potwierdziło zatrzymanie 2 nieletnich będących pod wpływem alkoholu. Powiadomiono rodziców, szkołę, a w jednym przypadku sąd. W czasie interwencji domowych funkcjonariusze odnotowali w 19 przypadkach obecność nieletnich. Jeśli chodzi o dealerów narkotykowych, statystyki w okresie badanym, nie odnotowały takich przypadków, natomiast zdarzały się pojedyncze zatrzymania nieletnich posiadających niewielkie ilości środków odurzających. Do najczęściej spotykanych i używanych przez młodzież środków jest marihuana, w postaci suszu lub skrętów. W opinii funkcjonariuszy najbardziej zagrożonymi dzielnicami (rejonami) są: centrum miasta z przyległymi ulicami, osiedle Uwrocie, przystanki autobusowe, przystanek PKP, skate – park z alejami nad Popradem , Łomnica Górna, Majerz, Kosarzyska. Najczęstsze zagrożenia zdaniem dzielnicowych: to spożywanie alkoholu, niszczenie mienia, demoralizacja (wulgarny język), przemocowe zachowania. W ostatnich 3 latach założono 25 Niebieskich Kart (17 miasto, 8 wieś). Odnotowano przypadki przemocy fizycznej, bójki tzw. „zabawowe”. Do sądu skierowano 1 sprawę nieletniego, dotyczącą przemocy fizycznej. str. 34 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój e) Analiza wyników wywiadu z profesjonalistami (pracownicy ośrodka pomocy społecznej) Pracownicy socjalni OPS w wywiadzie odpowiedzieli na pytania dotyczące pracy w środowiskach rodzinnych nad którymi sprawują opiekę. Z danych wynika iż w 10 środowiskach rodzinnych jest problem nadużywania alkoholu, nie odnotowano natomiast takich przypadków w odniesieniu do nieletniej młodzieży i dzieci. W rodzinach podopiecznych nie odnotowano przypadków sięgania po środki narkotyczne. Udzielające wywiadu pracownice poinformowały że w ich rejonach, w ciągu ostatnich 3 lat założono 25 Niebieskich Kart monitorujących przemoc domową. W rodzinach, w których dochodzi do przemocy wychowuje się 37 nieletnich będących świadkami zdarzeń przemocowych. Udzielające wywiadu podały inne problemy dotyczące dzieci i młodzieży, które najczęściej były zgłaszane przez rodziny w rejonach np.: brak motywacji dzieci do nauki, brak umiejętności rodziców do pomocy dzieciom w nauce, szantażowanie przez dzieci, wymuszanie pieniędzy, brak środków do życia, bezrobocie rodziców, kradzieże w sklepach, hurtowniach przez małoletnich , łatwy dostęp dzieci do papierosów i alkoholu. str. 35 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój V. Diagnoza problemów w oparciu o wyniki analizy przeprowadzonych badań Z analizy przeprowadzonych badań ankietowych wśród młodzieży, rodziców, nauczycieli oraz pogłębionych wywiadów z profesjonalistami, wynika iż największym zagrożeniem dla uczniów w naszym środowisku jest problem przemocy szkolnej i cyberprzemocy oraz postępujące zjawisko uzależnienia od multimediów. Powyższy fakt zgodnie potwierdzają uczniowie, nauczyciele i rodzice. Do doświadczeń z przemocą przyznało się 39 % uczniów szkół podstawowych oraz 33 % gimnazjalistów. Najczęstszymi formami zachowań przemocowych są: bicie, kopanie, popychanie, obrzucanie wyzwiskami, poniżanie, zastraszanie, wymuszanie, niszczenie rzeczy osobistych. Wyraźnie wzrostową tendencję dotyczącą cyberprzemocy odnotowano w zachowaniach gimnazjalistów (około 29%) przypadków, w większości chłopców. Niepokoi fakt, że często ofiary przemocy stają się również jej sprawcami wobec rówieśników i młodszych kolegów. Najbardziej spopularyzowaną formą cyberprzemocy są: nagrywanie filmików, smsy z wulgarną treścią i groźbami. Ofiarami tych zachowań są częściej dziewczęta niż chłopcy. Wyniki badań obrazujące czas korzystania z komputera, Internetu i innych urządzeń multimedialnych wskazują na znaczne przekroczenie dopuszczalnych norm czasowych przy wykorzystaniu tych urządzeń, tak w przypadku chłopców jak i dziewcząt. Wraz z wiekiem proporcjonalnie wydłuża się czas korzystania przez uczniów z multimediów. Z tego do celów edukacyjnych (szczególnie w gimnazjach) przeznaczony jest niewielki procent. Dominują gry komputerowe (chłopcy), komunikowanie się ze znajomymi, przeglądanie portali (chłopcy, dziewczęta). Niepokojącym sygnałem staje się wykorzystanie Internetu do celów handlowych. Jak potwierdziły badania z tej form korzysta około 30 % respondentów. Uzależniający wpływ multimediów na uczniów, mocno w badaniach podkreślali nauczyciele akcentując negatywne ich działanie na rozwijający się organizm i jego psychikę. Badani rodzice informują, że są zorientowani do jakich celów ich dzieci wykorzystują komputer, Internet (około 93%) co nie zawsze pokrywa się z wypowiedziami uczniów. Kolejnym ryzykownym zachowaniem wśród dzieci i młodzieży szkolnej jest potwierdzone w badaniach palenie papierosów. Dotyczy ono w większości chłopców. Do tego problemu odnieśli się nauczyciele, rodzice, funkcjonariusze Policji. Opinie nauczycieli i policji są zgodne, co do istniejącego problemu. Rodzice palących uczniów nie posiadają wiedzy na temat palenia papierosów przez swoje dzieci. Uzyskane wyniki badające inicjację alkoholową wymagają szczególnej uwagi. Znaczna część badanych posiada pierwsze doświadczenia w tym zakresie, w bardzo młodym wieku. str. 36 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój Niepokoi fakt łamania prawa przez sprzedawców (sprzedaż alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim). Potwierdzają to uczniowie oraz rodzice. Używanie alkoholu przez uczniów odbywa się okazjonalnie, najczęściej na imprezach młodzieżowych, piknikach rodzinnych, z okazji świąt i innych uroczystości rodzinnych. Problem sięgania po narkotyki i dopalacze w porównaniu z wynikami badań z poprzednich lat (1998, 2006, 2012) wskazuje tendencję spadkową. Do eksperymentowania z środkami odurzającymi przyznało się 5 na 292 badanych (1%). Większość badanych nie ma wiedzy na temat możliwości zakupu narkotyków. Tylko 13 respondentów podaje, że zna miejsce, gdzie można kupić te środki. Z informacji uzyskanych drogą pogłębionego wywiadu wynika, że na rynku narkotycznym środowiska lokalnego najpopularniejszym środkiem jest marihuana, w postaci skrętów i suszu. Niepokojącym sygnałem wynikającym z badań rodziców jest fakt małej ilości rozmów młodzieży z rodzicami na temat ich problemów. Niska jakość wzajemnych relacji niesie zagrożenie ryzykownych zachowań prowadzących do uzależnień. str. 37 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój VI. Wnioski do pracy profilaktyczno – wychowawczej z młodzieżą wynikające z diagnozy W oparciu o dokonaną analizę badań zostały sformułowane wnioski skierowane do władz samorządowych miasta i gminy, dyrekcji szkół podstawowych i gimnazjalnych (a za ich pośrednictwem do nauczycieli i rodziców), Komisariatu Policji, Ośrodka Pomocy Społecznej oraz za pośrednictwem lokalnych mediów, do mieszkańców. Działania profilaktyczne na terenie gminy winny mieć charakter wielostronny, długofalowy. Nie mogą ograniczać się do środowiska szkoły, uczniów, rodziców i opiekunów, ponieważ przynoszą wtedy znacznie mniejsze efekty. Zdecydowanie korzystnym działaniem jest edukowanie mieszkańców przez media lokalne, akcje ulotkowe itp. W związku z nasileniem problemów przemocowych wśród młodzieży szkolnej istnieje potrzeba zorganizowania cyklu form szkoleniowych. 1) Przeprowadzenie zajęć specjalistycznych obrazujących mechanizmy przemocowe oraz rolę sprawcy i ofiary. 2) Odbycie warsztatów kształtujących kompetencje społeczne, pozwalające rozwinąć umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz trudnymi emocjami 3) Zorganizowanie dla rodziców cyklu spotkać edukacyjnych nt. niebezpieczeństwa i konsekwencji wynikających z nadmiernej ilości czasu przeznaczonych na korzystanie z urządzeń multimedialnych oraz kontrola treści przeglądanych portali, rodzaju gier zawieranych kontaktów 4) Opracowanie lokalnej kampanii antynikotynowej na rzecz zwiększenia świadomości skutków palenia papierosów, adresowanej do uczniów, rodziców mieszkańców 5) Zwiększenie dyscypliny w zakresie przestrzegania prawa obowiązującego w handlu artykułami alkoholowymi i tytoniem poprzez zwiększenie częstotliwości kontroli punktów sprzedaży detalicznej i gastronomicznej) 6) Opracowanie ulotki informacyjnej dotyczącej problemów dorastającej młodzieży (kontakty z placówkami specjalistycznymi) 7) Podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców poprzez specjalistyczne szkolenia (wg potrzeb i uznania rad pedagogicznych poszczególnych szkół). str. 38 Diagnoza współczesnych zagrożeń wśród młodzieży szkół na terenie Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój VII. Bibliografia 1. K. Łukowska, J. Terlikowska - „Picie alkoholu przez młodzież”, Etoh Fundacja Rozwoju Profilaktyki Edukacji i Terapii Problemów Alkoholowych, Warszawa 2016 2. T. Dimoff, S. Carper – „Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki”, Elma Books, Warszawa 1993 3. A. Augustyński CM – „Wychowanie XXI wieku”, Małopolskie Centrum Terapii, Kraków 2010 4. K. Pawlina – „Polska Młodzież Przełomu Wieku”, Drukarnia Loretańska, Warszawa 1998 5. E. Mastalerz- „Cyberuzależnienia”, NZSAP, Kraków 2006 6. J. Sierosławski – „Substancje psychoaktywne – postawy i zachowania Polaków”, PARPA – Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 2004 7. K. Sochacka, K. Van Laere – „Jak chronić dziecko przed nałogowymi zachowaniami? (poradnik dla rodziców)”, Fundacja poza schematami 2016 str. 39
