D - Sąd Apelacyjny w Krakowie

Sygn. akt III AUa 447/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 lutego 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Monika Kowalska (spr.)
Sędziowie:
SSA Grażyna Wiśniewska
SSA Bożena Lichota
Protokolant:
st. sekr. sądowy Mariola Pater
po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2016 r. w Krakowie
sprawy z wniosku T. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.
o wysokość emerytury
na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.
od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 19 grudnia 2014 r. sygn. akt VIII U 1488/14
o d d a l a apelację.
sygn. akt III AUa 447/15
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia
8 sierpnia 2014 r. odmówił wnioskodawczyni T. P. ustalenia emerytury na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uzasadniając to tym, że po raz pierwszy wniosek o emeryturę został
złożony w dniu 27 lutego 2004 r., a emerytura jest wypłacana od dnia 1 marca 2009 r.
Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 19 grudnia 2014 r. zmienił zaskarżoną przez T. P. decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 8 sierpnia 2014 r. w ten sposób, że ustalił, iż wnioskodawczyni ma
prawo do przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd Okręgowy uznał za bezsporne, że wnioskodawczyni , ur. (...), od 1 października 1994 r. do 16 września 2011 r. i od
19 września 2011 r. do chwili obecnej jest zatrudniona w (...) sp. z o.o. w C. i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym. Ponadto wnioskodawczyni od 11 marca 2003 r. do 31 grudnia 2013 r. była zatrudniona
w Urzędzie Miejskim w C. i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wniosek o ustalenie
prawa do emerytury złożyła po raz pierwszy w dniu 27 lutego 2004 r. Organ rentowy decyzją z dnia 2 kwietnia
2004 r. przyznał jej emeryturę od dnia 1 lutego 2004 r., a wysokość świadczenia została ustalona zgodnie z art.
53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłata tej
emerytury podlegała zawieszeniu z powodu kontynuowania przez wnioskodawczynię zatrudnienia u pracodawcy, na
rzecz którego wykonywała pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. W dniu 2 marca 2009 r. T.
P. złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury oraz o wznowienie wypłaty świadczenia. Organ rentowy
decyzją z dnia 16 marca 2009 r. dokonał ponownego ustalenia wysokości emerytury oraz wznowił wypłatę świadczenia
od dnia 1 marca 2009 r. W dniu 4 lipca 2014 r. T. P. złożyła wniosek o przeliczenie emerytury na zasadzie art. 55 w
zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Przy takim stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie i prowadzi do
zmiany zaskarżonej decyzji. Wskazał, że w świetle przepisów art. 55, art. 26 i art. 27 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przesłankami, od których ustawodawca uzależnił możliwość wyliczenia
emerytury ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., na podstawie kwoty składek na ubezpieczenie
emerytalne oraz kapitału początkowego, są: osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszący dla kobiet co najmniej 60
lat, posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet, kontynuowanie
ubezpieczenia emerytalnego i rentowego po osiągnięciu powyżej wskazanego wieku emerytalnego, złożenie wniosku
o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawało, że
wnioskodawczyni, jako osoba urodzona (...), osiągnęła powszechny wiek emerytalny wynoszący 60 lat , w dniu 18
września 2008 r., a po osiągnięciu wieku emerytalnego kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ponieważ
od 1 października 1994 r. do 16 września 2011 r. i od 19 września 2011 r. do chwili obecnej jest zatrudniona w (...)
sp. z o.o. w C. oraz w okresie od 11 marca 2003 r. do 31 grudnia 2013 r. była zatrudniona w Urzędzie Miejskim w C..
Staż ubezpieczeniowy wnioskodawczyni wyniósł 34 lata, 6 miesięcy okresów składkowych oraz 11 miesięcy okresów
nieskładkowych. W dniu 27 lutego 2004 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej, a
w dniu 4 lipca 2014 r. złożyła wniosek o ustalenie emerytury na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zdaniem Sądu I instancji, wykładnia art. 55 cyt. ustawy wskazuje na
to, że prawnie relewantna jest data złożenia wniosku o emeryturę, tj. musi on być złożony po dniu 31 grudnia 2008
r., bowiem ustawodawca, użył w art. 55 rzeczownika „wniosek”, bez poprzedzenia go liczebnikiem porządkowym,
np. „pierwszy”. Natomiast w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że ubezpieczeni mogą przechodzić na
emeryturę kilka razy, tzn. nie ma przeszkód prawnych, aby osoba pobierająca np. emeryturę wcześniejszą, domagała
się przyznania emerytury przysługującej w powszechnym wieku emerytalnym. Odmienne są bowiem przesłanki
nabycia prawa do obu wskazanych powyżej świadczeń, a organ rentowy winien wydać decyzje w oparciu o różne
podstawy prawne. W sytuacji zatem gdy dopuszczalne jest kilkakrotne przechodzenie na emeryturę, byłoby niezbędne
zaznaczenie w art. 55 ustawy, iż wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym możliwe byłoby tylko
wówczas gdyby był to pierwszy wniosek o emeryturę (nabycie statusu emeryta). Takiego zastrzeżenia nie można jednak
z treści tego przepisu wywnioskować, co oznacza, że ubezpieczona urodzona przed dniem 1 stycznia 1949 r., która
osiągnęła powszechny wiek emerytalny, kontynuowała ubezpieczenie i wystąpiła o emeryturę dopiero po dniu 31
grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożyła wniosek
o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą (tak SN w uchwale z dnia 4 lipca 2013 r., II
UZP 4/13). Ponadto emeryt pobierający świadczenie emerytalne, który jest w dalszym ciągu, choćby nieprzerwanie,
osobą czynną zawodowo i z tego tytułu kontynuuje obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zachowuje
status ubezpieczonego spełniającego warunki do uzyskania najkorzystniejszego wymiaru należnego mu świadczenia
emerytalnego, w tym do jego wyliczenia na podstawie kapitału początkowego oraz składek zewidencjonowanych
na jego koncie po dniu 31 grudnia 1998 r. tj. na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 r. II UK 23/13).
Podsumowując Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro w treści art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych brak jest zastrzeżenia, że wniosek o ustalenie prawa do emerytury w powszechnym wieku
emerytalnym przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o emeryturę, to przepis ten (tj. art. 55) należy
rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym,
jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu powszechnego wieku (w przedmiotowej sprawie 60 lat), a
wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008 r., niezależnie od faktu przejścia na emeryturę wcześniejszą.
Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., zarzucając naruszenie
art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez
błędne przyjęcie spełnienia przez wnioskodawczynię przesłanek wynikających z tego przepisu. W oparciu o ten
zarzut apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania. W ocenie apelującego nie
było w okolicznościach rozpoznawanej sprawy podstaw do przeliczenia emerytury przysługującej wnioskodawczyni
w oparciu o przepis art. 55 w zw. z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Apelujący podkreślił, że przepis art. 55 dotyczy „ubezpieczonych”, nie zaś
osób posiadających status „emeryta”. Ustawodawca w przepisie tym użył jednoznacznego określenia „ubezpieczony
spełniający warunki do uzyskania emerytury”, co wskazuje na osobę hipotetycznie spełniającą warunki do uzyskania
emerytury. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mające ustalone prawo do emerytury wcześniejszej
i kontynuujące zatrudnienie, w ocenie apelującego zachowują uprawnienie do przeliczenia emerytury ale wyłącznie
na zasadach ogólnych w art. 110 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisu art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie można rozumieć jako regulacji przyznającej prawo do złożenia wniosku o
wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu
wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008 r., niezależnie od faktu przejścia przez te osoby na
emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym. Końcowo apelujący podniósł, że
w rozpoznawanej sprawie przeciwko przeliczeniu emerytury przy zastosowaniu art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przemawia nie tylko to, iż doszło do ustalenia prawa do świadczenia, ale i to, że
świadczenie było pobierane, co sprawia, że wnioskodawczyni posiada status emeryta i świadczeniobiorcy. Istotne jest
również, że wniosek o emeryturę został po raz pierwszy złożony w dniu 27 lutego 2004 r., a więc jeszcze przed datą 31
grudnia 2008 r. - określoną w art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja nie jest zasadna.
Trafne jest stanowisko Sądu I instancji, że spełnione zostały w niniejszej sprawie przesłanki pozwalające na ustalenie
wysokości emerytury według zasad wynikających z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 j.t.).
Ogół okoliczności związanych z ubieganiem się przez wnioskodawczynię o obliczenie emerytury na podstawie art.
55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest co do zasady niesporny i wynika ze
zgromadzonych w sprawie dokumentów. Wnioskodawczyni jako osoba urodzona (...), wiek 60 lat osiągnęła w dniu 18
września 2008 r., a po osiągnięciu tego wieku kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wnioskodawczyni
legitymuje się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 34 lata, 6 miesięcy okresów składkowych i 11 miesięcy okresów
nieskładkowych, w dniu 27 lutego 2004 r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej, a w dniu 4 lipca
2014 r. wniosek o ustalenie emerytury na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. W świetle takich okoliczności trafnie uznał Sąd I instancji, że wnioskodawczyni spełniła
przesłanki pozwalające na obliczenie emerytury na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na
podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym
przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może
być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Wskazać należy,
że w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych brak jest oparcia dla
stanowiska apelującego organu rentowego, że cytowany wyżej art. 55 znajduje zastosowanie wyłącznie do takich
osób uprawnionych do emerytury na podstawie art. 27, które na dzień 31 grudnia 2008 r. nie miały potwierdzonego
decyzją statusu emeryta, a przyznanie przed tą datą jakiejkolwiek emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyklucza zastosowanie art. 55 w zw. z art. 26 tej ustawy.
Ponadto wbrew stanowisku organu rentowego przepis art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych nie mówi o przyznaniu nowej emerytury, reguluje on bowiem kwestię obliczenia według innych zasad
emerytury już nabytej po spełnieniu warunków z art. 27 tej ustawy i przyznanej na wniosek złożony po dniu wskazanym
w art. 55. Argumentacja, do której odwołuje się apelujący, nie znajduje uzasadnienia w świetle stanowiska zajętego
przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia
z dnia 25 czerwca 2015 r., III UK 198/14, LEX nr 1790947, gdzie podkreślone zostało, że możliwe jest kilkakrotne
uzyskiwanie prawa do emerytury, gdy każdorazowo inne przesłanki decydują o ziszczeniu się ryzyka emerytalnego
(tak też wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r. I UK 120/04 OSNP 2005/16/257). Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w przepisie
art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie chodzi o osoby, które wstrzymywały się
z pobieraniem należnej emerytury, a pogląd o czystym koncie emerytalnym osób zgłaszających wniosek na podstawie
art. 55 został obalony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. II UZP 4/13. W ocenie Sądu Najwyższego
zasadnicze znaczenie dla zastosowania art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma utrzymywanie przez osobę w nim określoną statusu osoby ubezpieczonej
(art. 4 pkt 13), a status ten zachowują osoby, które przeszły na emeryturę, jeżeli po przyznaniu emerytury podlegają
obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym. Oznacza to, że jeżeli dana osoba kontynuowała
ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz spełniała warunki ujęte w art. 55, w tym złożyła wniosek o przyznanie
emerytury na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych po dniu
31 grudnia 2008 r., to emerytura takiej osoby winna zostać wyliczona przy uwzględnieniu art. 55. Kwestia
posiadania statusu „ubezpieczonego” była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego także np. w wyroku z dnia
19 marca 2014 r., I UK 345/13, Lex 1455228, gdzie wyjaśniono, że nabycie statusu emeryta powoduje utratę
statusu ubezpieczonego tylko wtedy, gdy po przyznaniu prawa do emerytury emeryt nie podlega obowiązkowym
lub dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym. Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 stycznia 2014 r., I
UK 411/13 ,OSNP 2015/4/56, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można zasadnie twierdzić, iż osoba kontynuująca
zatrudnienie i pozostająca w ubezpieczeniu społecznym z określonego tytułu, nie jest dalej ubezpieczonym tylko
dlatego, że wcześniej uzyskała już prawo do emerytury wcześniejszej. Określenia „emeryt”
i „ubezpieczony” tylko definicyjnie są rozłączne, co nie znaczy, że uprawniony do emerytury przestaje być
ubezpieczonym, gdy kontynuuje ubezpieczenie emerytalne
i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Podkreślić należy za Sądem Najwyższym, że dyspozycja
przepisu art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odnosi się do ubezpieczonego, który kontynuuje ubezpieczenie emerytalne i
rentowe po spełnieniu warunków do powszechnej emerytury. Na gruncie rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie
ma także pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13, OSNP
2013/21-22/257, w której dokonana została pogłębiona analiza przepisu art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji gdy dopuszczalne jest
kilkakrotne przechodzenie na emeryturę, byłoby niezbędne zaznaczenie w art. 55 ustawy, że wyliczenie emerytury w
powszechnym wieku emerytalnym możliwe jest tylko wówczas gdyby był to pierwszy wniosek o emeryturę (nabycie
statusu emeryta). Takiego zastrzeżenia nie ma jednak w treści tego przepisu, co oznacza, że ubezpieczony urodzony
przed dniem 1 stycznia 1949 r., który osiągnął powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił
o emeryturę dopiero po dniu 31 grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od
tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę
w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Przepis art. 55 ustawy, umożliwiając ubezpieczonym
urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. wyliczenie emerytury w wieku powszechnym według jej art. 26, „zrównuje" w
pewnym sensie sytuacje tych osób (urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) z sytuacją osób urodzonych po 31 grudnia
1948 r., które (jeśli nabyły prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do tzw. emerytury wcześniejszej)
mogą, osiągając powszechny wiek emerytalny złożyć wniosek o ustalenie prawa do emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym wyliczanej według art. 24 ustawy emerytalnej. Jeżeli zatem nie może być
kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w treści art. 55 ustawy brak zastrzeżenia, że
wniosek o przejście na emeryturę w powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o
przejście na emeryturę (o nabycie statusu emeryta), przepis ten (art. 55 ustawy emerytalnej) należy rozumieć jako
przyznający prawo do złożenia wniosku
o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu
wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008 r. niezależnie od faktu przejścia przez te osoby na
emeryturę wcześniejszą lub niższym wieku emerytalnym.
W świetle przedstawionego powyżej ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego dotyczącego wykładni art. 55
ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które to stanowisko tut. Sąd Apelacyjny
w pełni podziela, nie zasługuje na uwzględnienie argumentacja prezentowana przez organ rentowy w toku
postępowania przed Sądem I instancji i powtórzona następnie w wywiedzionej apelacji. Sąd I instancji doszedł do
trafnego przekonania, że wnioskodawczyni spełniła przesłanki pozwalające na obliczenie emerytury według zasad
wynikających z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W tym stanie rzeczy
skoro zaskarżony wyrok jest trafny
i odpowiada prawu, a wywiedziona apelacja nie zawierała usprawiedliwionych zarzutów, Sąd Apelacyjny orzekł jak w
sentencji na podstawie art. 385 kpc.
SSA Grażyna Wiśniewska SSA Monika Kowalska SSA Bożena Lichota