Poznanie społeczne

24/05/2016
TEORIA GIER
 Teoria gier to dział matematyki zajmujący się badaniem
optymalnego zachowania w przypadku konfliktu interesów.
 Gra to dowolna sytuacja konfliktowa, gracz, to dowolny jej
AGRESJA I ZACHOWANIA
ALTRUISTYCZNE
TEORIA GIER –
WSPÓŁZALEŻNOŚC SPOŁECZNA
uczestnik. Graczem może być na przykład człowiek,
przedsiębiorstwo lub zwierzę. Każda strona wybiera pewną
strategię postępowania, po czym zależnie od strategii własnej
oraz innych uczestników każdy gracz otrzymuje wypłatę w
jednostkach użyteczności. Zależnie od gry jednostki te mogą
reprezentować pieniądze, wzrost szansy na przekazanie własnych
genów, czy też cokolwiek innego, z czystą satysfakcją włącznie.
STRATEGIE TEORII GIER
 Orientacje społeczne – preferencje co do podziału
wyników(dóbr, wartości) pomiędzy siebie i innych w sytuacji
współzależności społecznej.
 Teoria ta postuluje, że ludzie nie wartościują jedynie
konsekwencji działań dla samych siebie, ale także konsekwencje
działań dla innych osób. Dodatkowo każda osoba ma inne
preferencje co do podziału dóbr.
 Teoria gier zakładała, że ludzie w sytuacjach współzależności
społecznej podejmują decyzje kierując się racjonalnością, czyli
maksymalizują własne zyski. Wyniki eksperymentów pokazały
jednak, że znaczny odsetek osób badanych, nie kierował się
matematycznym zyskiem i podejmował nieracjonalne (z punktu
widzenia teorii gier) decyzje.
HOMO HOMINI…
CZYLI ROZWAŻANIA O NATURZE LUDZKIEJ
 INDYWIDUALISTYCZNA
 MĘCZEŃSKA
 ALTRUISTYCZNA
 KOOPERACYJNA
 RÓWNOŚCIOWA
 RYWALIZACYJNA
 AGRESYWNA
AGRESJA I INNE POJĘCIA
 Agresja, to celowe zachowanie mające na celu wyrządzenie
 Autorem powiedzenia o ludziach i wilkach jest Plautus, rzymski
dramatopisarz, żyjący na przełomie III i II w.p.n.e.
 Starotestamentowa i babilońska zasada „oko za oko, ząb za ząb” –
czyli prawo oparte na priorytecie zemsty.
 Łagodniejsze wersje – chrześcijańskie, judaistyczne i islamskie –
„nie rób drugiemu, co tobie niemiłe”.
 A jednak…
 Historia ludzkości, to historia przemocy, wojen, konfliktów zbrojnych,
gwałtów, rabunków, zdrad, rewolucji.
 Od 5600 lat (udokumentowane dzieje naszego gatunku) – 14.500 wojen
(Wojciszke 2006)
krzywdy (sprawienie cierpienia) drugiej osobie lub grupie
osób
(zachowanie, celowość/intencjonalność, krzywda)
 Gniew, to emocja doświadczana na ogół z dużą
intensywnością, występująca w sytuacji braku możliwości
zrealizowania przez jednostkę swoich ważnych celów.
 Frustracja, to stan znacznego pobudzenia spowodowanego
uniemożliwieniem jednostce lub grupie zaspokojenia jej
potrzeb i zablokowania celowego zachowania – prowadzi do
agresji (walki) lub frustracji (ucieczki, wycofania się).
1
24/05/2016
RÓŻNE KATEGORIE AGRESJI
 Agresja emocjonalna (agresja wroga) – wywołana
gniewem, zazdrością, strachem lub jeszcze innymi stanami
emocjonalnymi.
 Agresja instrumentalna – zachowanie, którego celem jest
osiągnięcie własnych wymiernych korzyści, a krzywdzenie
innych ludzi jest tylko środkiem do tego celu.
 Agresja bezpośrednia – związana z bezpośrednim
kontaktem i walką, prowokacją oraz zadawaniem bólu
fizycznego lub psychicznego ofierze.
 Agresja pośrednia – krzywdzenie innych bez bezpośredniego
kontaktu z ofiarą (wygłaszanie i rozpowszechnianie kłamliwych
negatywnych opinii o kimś, stawianie go w złym świetle,
insynuacje, niszczenie jego dóbr).
ŹRÓDŁA AGRESJI –
AGRESJA JAKO INSTYNKT
 Niezbędny element ludzkiej natury, biologicznie determinowany, trudno
kontrolowalny popęd (Eros i Thanatos w koncepcji Freuda);
 Metafora „hydrauliczna”;
 Prace etologa – Konrada Lorenza; założenie o automatycznych
wyzwalaczach agresji , bezwarunkowych bodźcach.
 Krytyka –
 u wyższych zwierząt (ssaków) genetycznie determinowany jest jedynie
potencjał zachowań, a nie bezwarunkowa zależność;
 u wyższych zwierząt i ludzi nie obserwuje się spontanicznych zachowań
agresywnych wynikających z kumulowania „agresywnej energii”,
 analogie pomiędzy ludźmi a niższymi zwierzętami: rybami, ptakami są
nieuprawnione.
ŹRÓDŁA AGRESJI –
AGRESJA JAKO EFEKT UCZENIA SIĘ
 Nabywanie i utrwalanie zachowań agresywnych poprzez
warunkowanie sprawcze (nasilenie częstotliwość i
intensywność zachowań, które jednostka uważa za skuteczne i
które przynoszą także inne nagrody oprócz zrealizowanego
celu). Istotnie, nagrody (zewnętrzne i wewnętrzne) silnie
wpływają na zachowania agresywne.
 Agresja jako efekt modelowania, tj. społecznego uczenia
się (badania Bandury, Ross i Ross – bobo doll study).
 Agresja jest kontrolowana poznawczo – przez percepcję
ewentualnych kar i nagród za zachowanie.
AUTOAGRESJA
 Autoagresja – działanie mające na celu spowodowanie sobie
psychicznej albo fizycznej szkody.
 Autoagresja bywa elementem takich zaburzeń, jak osobowość
typu borderline, psychopatia, czy schizofrenia.
 Wyróżnia się następujące typy autoagresji:
 bezpośrednią – gdy dochodzi do samookaleczania samooskarżania
 pośrednią – gdy jednostka prowokuje i poddaje się agresji innych
oraz:
 werbalną – polega na zaniżaniu samooceny, krytyce siebie i swojego
zachowania
 niewerbalną – to samookaleczenia, uszkadzanie ciała
ŹRÓDŁA AGRESJI –
AGRESJA JAKO REAKCJA NA FRUSTRACJĘ
 Dollard i współpracownicy z Yale University w latach 30 ogłosili teorię
związków pomiędzy frustracją a agresją: każde zachowanie agresywne jest
efektem frustracji, a każda frustracja rodzi tendencję do agresji.
 Relacja: frustracja – agresja nie jest relacją prostą i mogą wystąpić w jej
ramach: przemieszczenie agresji (na cel słabiej sankcjonowany społecznie) oraz
zmiana postaci agresji (na zachowania słabiej zagrożone karą) (
 Klasyczny przykład w ramach tej teorii: związek liczby linczów białych
amerykańskich farmerów z Południa USA dokonywanych na Czarnoskórych, z
ceną bawełny; korelacja 0,67.
 Krytyka:
 efektem frustracji jest regresja, mobilizacja, fiksacja, apatia;
 frustracja (blokada realizacji celu) może zostać uznana za sprawiedliwą, bądź
uzasadnioną;
 konieczność współwystępowania tzw. sygnałów wywoławczych agresji, tj. bodźców
skojarzonych z czynnikami wywołującymi gniew (tzw. efekt broni)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POZIOM
AGRESJI
 Prowokacja – najsilniejszy psychologiczny wyznacznik agresji. Prowokowany musi
być przekonany o osobistej odpowiedzialności prowokatora, celowości jego działań
oraz przewidywania przez niego skutków.
 Pobudzenie emocjonalne – nasila oddziaływanie prowokacji, redukuje kontrolę
poznawczą. Pobudzenie może być przesunięte w interpretacji jednostki z
jednego źródła na inne.
 Przemoc w mediach – słaba korelacja częstości oglądanych agresywnych treści
z agresywnymi zachowaniami, choć nie jest dowiedziony związek przyczynowy
(przyczyna: do niedawna większość zachowań agresywnych była albo nieskuteczna,
albo karana, to się zmieniło).
 Normy i oczekiwania społeczne (dehumanizacja, stygmatyzacja, etykietowania
ofiar; kwestia obserwatorów aktów agresji oraz stanu samoobserwacyjnej kontroli).
 Karanie agresji na dłuższą metę okazuje się, niestety mało skuteczne, kluczowa
jest bowiem nieuchronność kary, o którą trudno, a nie jej surowość, którą łatwiej
zapewnić.
2
24/05/2016
KATHARSIS, CZYLI ROZŁADOWANIE
 Stara idea, obecna już u Arystotelesa i pitagorejczyków,
aktualnie bardzo silnie wyznawana, lecz jest to…mit!!!
 PRZEJAWIANIE AGRESJI NASILA SKŁONNOŚĆ DO
STOSOWANIA PRZEMOCY WOBEC TEJ SAMEJ OFIARY
 UDZIAŁ W AGRESYWNYCH GRACH, SPORTACH I
ĆWICZENIACH NIE OBNIŻA AGRESJI, ALE ZWYKLE JĄ NASILA
 PRZEMOC RODZI DALSZĄ PRZEMOC (SPIRALA PRZEMOCY)
CO ROBIĆ?
 Z powodu złożonych przyczyn występowania agresji, jej
redukowanie również powinno być wieloaspektowe,
dokonywane za pomocą tzw. złożonych interwencji
psychologicznych.
 Np. program Pattersona stosowany w rodzinach ze spiralą
wzajemnego przymusu, polegający głównie na uczeniu rodziców
przerwania spirali przymusu poprzez asertywne komunikowanie,
negocjowanie i nagradzanie dzieci za zachowania prospołeczne.
 Inną metodą jest uczenie poznawczej kontroli i
opanowywania złości za pomocą myśli i mówienia do siebie
w kolejnych etapach:




MIŁOWANIE BLIŹNIEGO…
przygotowanie do prowokacji,
stawienie czoła prowokacji,
opanowywanie zdenerwowania,
refleksja po czasie
ROZWÓJ MORALNY –
KONCEPCJA L. KOHLBERGA
 „Człowiek jest z natury dobry – przede wszystkim jest dobry dla innych ludzi”
 To podstawowe założenie utopijnej, afirmującej wizji człowieka. Łączy
ono różnego rodzaju utopie: chrześcijańską, buddystyczną, lewicową a
także myśli licznych duchowych przywódców ludzkości.
 Nawet, jeżeli bycie dobrym człowiekiem nie jest realizowane zawsze i
wszędzie, to pozostaje zasadniczym postulatem w ramach wielu
systemów religijnych i etycznych
 A bycie dobrym, to ……
ROZWÓJ MORALNY –
KRYTYKA KONCEPCJI KOHLBERGA
 Koncepcję Kohlberga poddała krytyce Carol Gilligan (przez pewien czas
asystentka Kohlberga).
 Wykazała, że istnieją odmienne
dziewcząt i chłopców.
 W ramach badań nad moralnością ważką kwestią pozostaje
rozwój moralny i związany z nim proces kształtowania się
osobistych hierarchii wartości.
 Autorem najbardziej znanej koncepcji rozwoju moralnego
jest Lawrence Kohlberg, który w swej teorii zakładał, że
jednostkowy rozwój moralny przebiega zawsze według tych
samych reguł i ujawnia jeden powszechny mechanizm w
rozwojowy.
GENEZA ALTRUIZMU
 Decyzyjny model interwencji kryzysowej Darleya i Latane
 (czy świadek dostrzega sytuację?, czy uznaje ją za wymagającą interwencji?, czy dostrzega
orientacje moralno-rozwojowe wśród
swoją osobistą odpowiedzialność?, czy uważa, że ma odpowiednie środki i kompetencje
do interwencji?, czy decyduje się na interwencję?)
 Teoria pobudzeniowa
 (udzielanie pomocy jest konsekwencją redukowania napięcia wywołanego cierpieniem
 Ponadto, uznała za błędne założenie o wyższości moralności opartej na zbiorze
ogólnych zasad, reguł i praw (która jest przejawiana częściej przez chłopców).
Naczelną wartością może być m.in. „sprawiedliwość”.
innej osoby)
 Teorie normatywne
 (pomaganie jako rezultat norm społecznych, głównie odpowiedzialności społecznej i
wzajemności)
 Istnieje równoprawna moralność oparta o współczucie i empatię oraz
wynikającą z tych odczuć troskę i odpowiedzialność za innych, z naczelną
wartością „altruizm” (częściej przejawiana przez dziewczęta).
 Teorie ewolucjonistyczne
 (altruizm wzajemny, dostosowanie łączne; przykład badań nad wnuczkami i
dziadkami/babciami).
3