1_wyklad_Archeologia_Palestyny_2016_2017

Wymagania do zaliczenia:
Archeologia Palestyny
Archeologia ROK II stopień II
2015/2016
dr hab. prof. US Piotr Briks
do zaliczenia semestru należy zdobyć co najmniej 30 punktów.
punkty można otrzymać za:

obecność i aktywność na zajęciach
(obecność +2, nieobecność 0 bez względu na powód nieobecności)

ewentualne wejściówki

pracę pisemną lub prezentację multimedialną – 15 pkt – temat do konsultacji z
prowadzącym, termin do 19.01.2017 (prace oddane po tym terminie nie będą
uwzględniane) – prace można przygotowywać parami (w takim wypadku można
otrzymać maksymalnie 10 pkt na osobę).

kolokwium zaliczeniowe – maksymalnie 30 pkt – dla osób, które w ciągu semestru nie
nazbierają satysfakcjonującej ich liczby punktów.
w razie konieczności mój e-mail: [email protected]
moja strona: briks.whus.pl – na tej stronie podawane są wszystkie bieżące informacje (m.in.
termin wykładów, materiał do przygotowania, ewentualne odwołania wykładów itp.)
ponadto proszę o przynoszenie na każde zajęcia atlasu historycznego regionu (lub map).
czy interesuje Państwa wyjazd do Pergamonu (Vorderasiatisches Museum in Berlin)
3.12.2016 (sobota) – szczegóły później, proszę o zastanowienie się (liczba miejsc
ograniczona).
Wybrana bibliografia do historii i archeologii starożytnego Izraela
Albright W. F., Archeologia Palestyny, Warszawa 1964
Alexander D. P., Przewodnik po Biblii, Warszawa 1995
Betz O., Riesner R., Jezus, Qumran i Watykan, The Enigma Press, Kraków 1996
Bright J., Historia Izraela, Warszawa 1994
Byra M., Powstanie w Judei 66-74 n.e., Zabrze 2011.
Chrostowski W., Archeologia biblijna (skrypt dla stud. I r. teologii ogólnej ATK), W-wa 1993
Ciecieląg J., Żydzi w okresie drugiej świątyni 538 przed Chr.–70 po Chr., Universitas 2011
Fritz V., Leksykon archeologii biblijnej, W-wa 1994
Gądecki S., Archeologia biblijna, Gaudentium, Gniezno 1994
Grant M., Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991
Grant M., Herod Wielki, Cyklady 2000
Gryglewicz F., Archeologiczne odkrycia w egzegezie NT, Lublin 1962
Horn S., Z archeologią przez kraje biblijne, W-wa 1987
Klinkowski J., Herod Wielki i jego epoka, Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna TUM
Krawczuk A., Herod król Judei, Wiedza Powszechna 1988
Krawczyk R., Starożytny Izrael: szkice z historii i kultury, Siedlce 2001
Masom C., Alexander P. (oprac.), Świat Biblii, Warszawa 1991
Mędala S., Muszyński H., Archeologia Palestyny w zarysie, Pelplin 1984
Milard A., Skarby czasów Biblii. Odkrycia archeologiczne rzucają nowe światło na Biblii,
Diogenes, Warszawa 2000
Murphy-O’Connor J., Przewodnik po Ziemi Świętej, Vocatio, Warszawa 1996
Parrot A., Biblia i świat starożytny, Warszawa 1968
Parrot A., Wśród zabytków Samarii i Judei, Warszawa 1971
Pellegrino Ch., Powrót do Sodomy i Gomory. Biblia w świetle archeologii, Wa-wa 1998
Perego G., Przewodnik po świecie Biblii, Częstochowa 2001
Pritchard J.B. (red.) Wielki Atlas Biblijny, W-wa 1994
Rogerson J., Wielkie Kultury Świata: Świat Biblii, Warszawa 1996
Shanks H., Starożytny Izrael, Warszawa 2007
Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, praca
zbiorowa, przełożył ks. W. Chrostowski, Warszawa 1994
Stefaniak L.W. (red.), Archeologia Palestyny, Poznań 1973
Stojanowicz P., Herod Wielki - wielki budowniczy. Twierdze i miasta Heroda w świetle badań
archeologicznych, Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna TUM
Stopniak F., U źródeł chrześcijaństwa. Archeologia, W-wa 1982
Vermes G., Kto był kim w czasach Jezusa, Amber 2006
Volkmar F., Archeologia biblijna, Warszawa 2005
Warzecha J., Dawny Izrael, Warszawa 1995
obcojęzyczna:
Dever William G., "Archaeology and the Bible: Understanding their special relationship", w:
Biblical Archaeology Review 16:3, maj/czerwiec1990
Green R., Herod the Great (Ancient Biographies), 1996
Mazar A., Archaeology of the Land of the Bible, The Anchor Bible Reference Library, 1990
Murphy-O'Connor J., Texts and Archaeology, 2008.
Murphy-O'Connor J., The Holy Land: An Oxford Archaeological Guide From Earliest Times ot
1700, 5th Edition 2008.
Okresy archeologiczne w Palestynie (do Bizancjum)
Epoka kamienia
~1 mln. – 4.500*
Paleolit
Mezolit
1 mln. – 15.000
15.000 – 8.300
Neolit
8.300 – 4.500
Chalkolit
4.500 – 3.150
Epoka brązu
Wczesny b.
Średni b.
3.150 – 1.200
3.150 – 2.200
2.200 – 1.550
Późny b.
Epoka żelaza
1.550 – 1.200
1.200 – 586
Wczesne ż.
1.200 – 1.020
Średnie ż.
1.020 – 922
Późne ż.
922 – 721/586
(okres używania narzędzi kamiennych)
kultura przedjaskiniowa i jaskiniowa; rozpalanie ognia
zbieractwo; narzędzia; początki rolnictwa; pierwsze
silosy
pierwsze osiedla i miasta (Jerycho?); rolnictwo;
ceramika; udomowienie zwierząt; irygacja; kult
płodności (?).
domy; miasta; świątynie, zdobnictwo; przedmioty z
miedzi
fortyfikacje; świątynie; pałace
migracje Amorytów; czas patriarchów (Abraham,
Izaak, Jakub, Józef?); Hyksosi;
dominacja Egiptu; miasta-państwa; plemiona Habiru;
pierwsze alfabety (Egipt, Kanaan i Synaj); okres
przebywania preizraelitów w Egipcie (?); Mojżesz (?),
monoteizm (?); początek zdobywania Kananu
(Jozue?)
rozpowszechnienie się znajomości obróbki żelaza
powszechny kryzys w regionie M. Śródziemnego,
inwazja Ludów Morza; Filistyni, okres Sędziów,
początek piśmiennictwa bibl. - pieśń Debory
okres monarchii (wg danych biblijnych): Saul (10201000), powstanie państwa Izrael, Dawid (1000-965),
zdobycie Jerozolimy (stolica); Salomon (965-922),
budowa I. Świątyni, złota epoka polityczna, kulturalna
i ekonomiczna; prorocy; literatura bibl.
po śmierci Salomona rozpad (?) państwa na królestwo
północne – Izrael i południowe – Judę. 19 królów
Izraela – Samaria stolicą. 721 podbicie Izraela przez
Asyrię. 20 królów Judy. 586 Zburzenie Jerozolimy
przez
Nabuchodonozora,
1. okres
wystąpień
proroków.
Okres bab. i perski
586 – 332
do 538 deportacja babilońska. Dekret Cyrusa.
od 538 dominacja perska, powrót do Izraela, 516 poświęcenie II Świątyni, Zorobabel, Ezdrasz, Nehemiasz
Okres hellenistyczny
332 – 63
332 – Aleksander Wlk. i jego podboje.
301-198 panowanie Ptolemeuszy; 198-167 panowanie
Seleucydów; 167-141 powstanie Machabeuszy; 164
oczyszczenie Świątyni
152-37 królestwo Hasmonejskie, odnowienie życia
rel., Sanhedryn, pow. sekty esseńczyków (Qumran?).
Okres rzymski
-63 – 324
Okres bizantyjski
324 – 637
37 – 4 BC. Herod Wlk. (względna niepodległość), po
jego śmierci władzę obejmują: Filip, Antypas,
Archelaos.
66-73 I. Powstanie i zburzenie Jerozolimy (70)
spisanie Miszny, potem Gemary – w sumie – Talmud
132-135 Powstanie Bar Kochby i ostateczna klęska.
Na ruinach Jerozolimy powstaje Aelia Capitolina.
pielgrzymka św. Heleny, budowa pierwszych świątyń
chrześcijańskich
* Datacja w publikacjach różni się niekiedy znacząco. O niektórych z podanych wydarzeń dowiadujemy się wyłącznie z Biblii (brak
potwierdzenia
z
innych
źródeł
lub
dowodów
archeologicznych)
Akko
Jerycho
Ammon
Jezioro Galilejskie
Anatolia
Jordan (rzeka)
Asyria
Jordania
Aszkelon
Kafarnaum
Babilon
Kanaan
Baszan/Golan
Konstantynopol
Beer Szeba
Kraj Medów
Bet Szean
Lakisz
Betlejem
Liban
Bizancjum
Morze Martwe
Cezarea Filipowa
Macedonia
Cezarea Nadmorska
Masada
Chaldea
Megiddo
Charan
Mezopotamia
Chasor
Milet
Damaszek
Moab
Dan
Nazaret
Edom
Negew
Egipt
Nil
Ejlat
Niniwa
Eufrat (rzeka)
Palestyna
Fenicja
Persja
Filistea
Pustynia Judzka
Galilea
Qumran
Gaza
Samaria (Sebastija)
Geraza (Dżerasz)
Smyrna
Góra Garizim
Sparta
Góra Karmel
Sychem (Nabulus)
Góra Tabor
Sydon
Haifa
Synaj
Hatussa
Syria
Hebron
Szilo
Hermon
Tel Amarna
Idumea
Tel Awiw
Iran
Tel Balata (Sychem)
Irak
Troja
Izrael
Tuszpa (Wan)
J. Galilejskie
Tyberiada
Jaffa
Tyr
Jerozolima
Ugarit
(obecnie:
Ras
Szamra
w
Syrii)