9. Biologiczne mechanizmy zachowań - genetyka

Instytut Psychologii
Uniwersytet Wrocławski
ROK AKADEMICKI 2010/2011
Tryb studiów
Studia stacjonarne
Kod przedmiotu 1.2 /9
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA - GENETYKA
Nazwa
przedmiotu
Status
przedmiotu
Przedmiot podstawowy
Autor
programu
prof. dr hab. Bogusław Pawłowski
Rok
I
Semestr
2
Liczba godzin
30+15
Forma zajęć
Wykład (30 godz.) i seminarium (15 godz.)
Prowadzący
Wykład: prof. dr hab. Bogusław Pawłowski, seminarium: mgr Irmina
Sukiennik
Wymagania
wstępne
Student powinien posiadać podstawową wiedzę na temat genetyki
molekularnej oraz znać zasady dziedziczenia (podstawy genetyki klasycznej mendlowskiej).
Założenia i cele
Celem zajęć jest pogłębienie wiedzy w zakresie genetyki behawioralnej –
przedstawienie i omówienie biologicznych (genetycznych) uwarunkowań
leżących u podstaw obserwowanych cech. Zrozumienie genetycznych podstaw
chorób i zachowań człowieka. Umiejętność rozwiązywania zadań z
dziedziczenia (krzyżówki genetyczne) oraz analizy tekstów naukowych z
genetyki behawioralnej człowieka.
Egzamin (wykład), ocena (seminarium)
Formy
zaliczenia
Warunki
zaliczenia
przedmiotu
Pozytywna ocena z kolokwium. Dopuszczalna jest jedna nieusprawiedliwiona
nieobecność na zajęciach, każda następna wymaga zaliczenia opuszczonych
zajęć.
ECTS
3 (wykład), 1 (seminarium)
Treści programowe - WYKŁAD:
1. Człowiek jako gatunek w obrębie rzędu naczelnych - różnice genetyczne między człowiekiem i
innymi zwierzętami w ujęciu ewolucyjnym.
1
2. Różne aspekty problemu uwarunkowań zachowań ludzkich, w tym argumenty w debacie
między natywistami i enwironmentalistami. Przedstawienie trudności metodologicznych
genetyki behawioralnej człowieka.
3. Prawa Mendla. Reguły dziedziczenia dotyczące dominacji niepełnej, kodominacji, alleli
letalnych. Zjawisko plejotropii i cechy dziedziczone poligenowo.
4. Dziedziczenie cech ilościowych. Chromosomowa teoria dziedziczenia Morgana. Sprzężenie
genów. Molekularne podstawa dziedziczenia.
5. Mechanizmy regulacji ekspresji genów. Czynniki wpływające na ekspresję genów. Zaburzenia
o podłożu genetycznym ze szczególnym omówieniem chorób związanych z obniżonym IQ.
6. Determinacja płci w człowieka. Płeć genetyczna, chromosomalna, gonadalna, hormonalna i
behawioralna. Czynniki prenatalne i genetyczne zaburzające kształtowanie się płci.
7. Metody badania odziedziczalności cech behawioralnych u zwierząt (np. eksperymenty KH).
Współczynnik odziedziczalności. Metody badania odziedziczalności u człowieka, np. metoda
bliźniąt, metoda dzieci adoptowanych, badanie dzieci upośledzonych od urodzenia.
Inteligencja - przykład trudności metodologicznych badań i weryfikacji wyników dotyczących
odziedziczalności tej cechy.
8. Uwarunkowania genetyczne, a różne cechy osobowości w tym odziedziczalność takich
zaburzeń jak schizofrenia czy choroba dwubiegunowa czy stopień odziedziczalności cech
należących do „Wielkiej Piątki”.
9. Podstawy genetyki populacyjnej w tym selekcja i przystosowanie.
Treści programowe - SEMINARIUM:
1) Budowa DNA i RNA, chromosomy, geny, związek genotypu z fenotypem (kod genetyczny,
synteza białka i regulacja ekspresji genów), przekazywanie informacji genetycznej z
pokolenia na pokolenie (replikacja DNA, podziały komórki – mitoza, mejoza, zmienność
rekombinacyjna).
2) Prawa Mendla i odchylenia od praw Mendla (m.in. allele wielokrotne, niepełna dominacja,
kodominacja, allele letalne) – krzyżówki genetyczne.
3) Relacje miedzy genami
komplementarne)
(m.in.
epistaza,
geny
wielokrotne,
geny
kumulatywne,
4) Geny sprzężone. Teoria Morgana i mapowanie genów. Rodowody genetyczne.
5) Badanie odziedziczalności. Badania bliźniąt, badanie rodzin, badanie dzieci adoptowanych.
6) Mutacje i choroby o podłożu genetycznym (zaburzenia genowe i chromosomowe).
Przyczyny i typy mutacji.
7) Genetyka populacyjna. Prawo Hardy’ego-Weinberga.
Literatura
obowiązkowa



Literatura
Obowiązkowa




Plomin R., DeFries J.C, McClearn G.E. i in. (2001). Genetyka zachowania.
Warszawa: PWN.
Oniszczenko W. (red.). (2002). Geny i środowisko a zachowanie.
Warszawa: PWN.
Winter P.C. i in. (2006). Genetyka - krótkie wykłady. Warszawa: PWN.
Podręczniki z podstaw genetyki.
Bal J. (2001). Biologia molekularna w medycynie. Elementy genetyki
klinicznej.
Boczkowski K. (1990). Zarys genetyki medycznej.
Connor J.M., Ferguson-Smith M.A. (1991). Podstawy genetyki medycznej.
2





Dobzansky T. (1979). Różnorodność i równość. Warszawa: PIW.
Gajewski W. (1983). Genetyka ogólna i molekularna.
Faber S.L. (1981). Identical twins reared apart. A reanalysis. N.Y.
Krzyżosiak W. (1997). Genom człowieka.
Węgleński P. (1996). Genetyka molekularna. Wybrane artykuły dotyczące
genetyki behawioralnej człowieka z czasopism np. BehaviourGenetics,
Arch. Gen. Psychiatry, Nature, Science.
3