Regionalna Polska, Raport 2013

Leszek Jerzy Jasiński
REGIONALNA POLSKA
Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk
Politechnika Warszawska
Warszawa 2013
Badanie spójności pozwala ocenić przy pomocy wskaźników mierzalnych skali
zróŜnicowania państw i terytoriów stanowiących ich części składowe. Problem ten zwykło się
badać z dwóch punktów widzenia: mówi się o spójności ekonomicznej i społecznej. W
pierwszym przypadku ogólną aktywność gospodarczą regionów rozpatruje się z punktu
widzenia produktu krajowego brutto, w drugim bada się zespół szczegółowych mierników
rozwoju społeczno-ekonomicznego, najbardziej stan infrastruktury, system edukacji, poziom
ochrony zdrowia, stopę bezrobocia i poziom skwantyfikowanego ubóstwa.
Postawione zagadnienie ma znaczenie nie tylko poznawcze, ułatwia teŜ podejmowanie
decyzji przez władze lokalne i centralne. Stanowi równieŜ podstawę prowadzenia polityki
regionalnej w skali całego państwa lub bloku integracyjnego, jakim jest Unia Europejska.
Materiał statystyczny ilustrujący zjawiska regionalne przedstawia z reguły obraz zjawisk
sprzed kilku lat; na tym obszarze opóźnienie publikacyjne są duŜe. Dzieje się tak w
przypadku wydawnictw Głównego Urzędu Statystycznego i Eurostatu. PoniewaŜ jednak
relacje między regionami zmieniają się powoli, niewiele osłabia to wartość informacyjną
wniosków powstających na podstawie dostępnych danych.
Spójność ekonomiczna
Tablice 1, 2 i 3 przedstawiają udział poszczególnych podregionów w tworzeniu PKB
oraz właściwy im, relatywny poziom PKB na mieszkańca.
1
1. Udział wybranych obszarów Polski w PKB całego kraju
w 1997, 2008 i 2010 r., w procentach
Regiony
1987 2008 2010
24,7 27,7 28,4
Region Centralny
Łódzkie
6,1
6,2
6,1
Mazowieckie
18,6 21,5 22,3
21,6 20,6 20,4
Region Południowy
Małopolskie
7,3
7,4
7,4
Śląskie
14,3 13,2
13
13,6 12,7 12,3
Region Wschodni
Lubelskie
4,4
3,9
3,8
Podkarpackie
4,1
3,8
3,7
Świętokrzyskie
2,6
2,7
2,5
Podlaskie
2,5
2,3
2,3
16,0 15,6 15,4
Region Północno-Zachodni
Wielkopolskie
9,1
9,3
9,3
Zachodniopomorskie
4,5
4,0
3,9
Lubuskie
2,4
2,3
2,2
Region Południowo-Zachodni 10,6 10,4 10,6
Dolnośląskie
8,0
8,1
8,5
Opolskie
2,6
2,3
2,1
13,5 13,0 12,9
Region Północny
Kujawsko-Pomorskie
4,9
4,7
4,6
Warmińsko-Mazurskie
3,0
2,8
2,7
Pomorskie
5,6
5,5
5,6
Źródło: zestawienie własne na podstawie Roczników Statystycznych GUS, róŜne lata.
2. PKB per capita regionów Polski w 1997, 2008 i 2010 r., cały kraj = 1,0
Regiony
1997 2008 2010
1,25 1,37 1,40
Region Centralny
Łódzkie
0,89 0,94 0,92
Mazowieckie
1,42 1,58 1,63
1,03 0,99 0,98
Region Południowy
Małopolskie
0,89 0,86 0,85
Śląskie
1,14 1,08 1,07
0,78 0,73 0,70
Region Wschodni
Lubelskie
0,75 0,69 0,68
Podkarpackie
0,75 0,69 0,67
Świętokrzyskie
0,75 0,80 0,76
Podlaskie
0,81 0,74 0,73
1,03 0,98 0,96
Region Północno-Zachodni
Wielkopolskie
1,06 1,04 1,04
Zachodniopomorskie
1,00 0,91 0,87
Lubuskie
0,92 0,86 0,85
2
Region Południowo-Zachodni 1,00 1,02 1,04
Dolnośląskie
1,06 1,07 1,13
Opolskie
0,92 0,85 0,80
0,92 0,87 0,86
Region Północny
Kujawsko-Pomorskie
0,92 0,86 0,84
Warmińsko-Mazurskie
0,81 0,75 0,73
Pomorskie
1,00 0,95 0,96
Źródło: zestawienie własne na podstawie Roczników Statystycznych GUS, róŜne lata.
3. Udziały podregionów w tworzeniu PKB Polski w procentach
i PKB pc w regionie do PKB pc w całym kraju, Polska=100, 2009 r.
Podregiony
Udziały Relacje
Jeleniogórski
1,2
79,7
Legnicki
1,9 159,5
Wałbrzyski
1,4
77,4
Wrocławski
1,2
86,8
m. Wrocław
2,5 153,0
Bydgosko-toruński
2,2 110,5
Grudziądzki
0,9
66,8
Włocławski
1,5
71,8
Bialski
0,5
57,6
Chełmsko-zamojski
1,0
57,0
Lubelski
1,6
87,9
Puławski
0,7
56,5
Gorzowski
0,9
89,1
Zielonogórski
1,4
83,1
Łódzki
0,8
83,1
m. Łódź
2,4 121,5
Piotrkowski
1,4
92,2
Sieradzki
0,8
65,0
Skierniewicki
0,7
70,0
Krakowski
1,2
66,5
m. Kraków
3,0 152,0
Nowosądecki
1,2
59,2
Oświęcimski
1,3
76,9
Tarnowski
0,8
62,5
Ciechanowsko-płocki
1,8 109,3
Ostrołęcko-siedlecki
1,5
74,3
Radomski
1,2
74,3
m.st. Warszawa
13,4 299,2
Warszawsko wschodni
1,6
81,5
Warszawsko zachodni
2,4 121,6
Nyski
0,7
65,2
Opolski
1,5
92,4
3
Krośnieński
0,8
60,2
Przemyski
0,6
54,8
Rzeszowski
1,3
80,2
Tarnobrzeski
1,2
72,2
Białostocki
1,1
86,4
ŁomŜyński
0,7
63,7
Suwalski
0,5
65,4
Gdański
0,9
70,9
Słupski
1,0
78,4
Starogardzki
1,0
76,8
Trójmiejski
2,8 141,2
Bielski
1,7
99,6
Bytomski
0,9
78,2
Częstochowski
1,1
82,4
Gliwicki
1,5 113,1
Katowicki
3,0 147,0
Rybnicki
1,5
91,3
Sosnowiecki
1,8
94,7
Tyski
1,5 151,9
Kielecki
1,7
83,9
Sandomiersko-jędrzejowski
0,9
67,8
Elbląski
1,0
70,5
Ełcki
0,5
61,2
Olsztyński
1,3
82,4
Kaliski
1,4
80,0
Koniński
1,4
79,0
Leszczyński
1,2
84,6
Pilski
0,8
78,1
Poznański
1,8 118,5
m. Poznań
2,9 199,3
Koszaliński
1,2
79,7
Stargardzki
0,6
63,1
m. Szczecin
1,3 126,4
Szczeciński
0,7
83,0
Źródło: zestawienie własne na podstawie Rocznika Statystycznego GUS 2011.
4. Udziały podregionów w tworzeniu PKB Polski w procentach
i PKB pc w regionie do PKB pc w całym kraju, Polska=100, 2010 r.
Podregiony
Udziały Relacje
Jeleniogórski
1,2
80,3
Legnicki
2,1 180,4
Wałbrzyski
1,3
75,3
Wrocławski
1,3
90,8
m. Wrocław
2,5 152,2
Bydgosko-toruński
2,2 107,8
Grudziądzki
0,9
67,0
4
Włocławski
Bialski
Chełmsko-zamojski
Lubelski
Puławski
Gorzowski
Zielonogórski
Łódzki
m. Łódź
Piotrkowski
Sieradzki
Skierniewicki
Krakowski
m. Kraków
Nowosądecki
Oświęcimski
Tarnowski
Ciechanowsko-płocki
Ostrołęcko-siedlecki
Radomski
m.st. Warszawa
Warszawsko wschodni
Warszawsko zachodni
Nyski
Opolski
Krośnieński
Przemyski
Rzeszowski
Tarnobrzeski
Białostocki
ŁomŜyński
Suwalski
Gdański
Słupski
Starogardzki
Trójmiejski
Bielski
Bytomski
Częstochowski
Gliwicki
Katowicki
Rybnicki
Sosnowiecki
Tyski
Kielecki
Sandomiersko-jędrzejowski
5
1,5
0,5
1
1,6
0,7
0,9
1,4
0,8
2,4
1,5
0,8
0,7
1,2
3
1,2
1,3
0,8
1,9
1,5
1,2
13,5
1,7
2,4
0,7
1,5
0,7
0,5
1,3
1,1
1,1
0,7
0,5
0,9
0,9
1
2,7
1,7
0,9
1,1
1,5
2,8
1,6
1,8
1,5
1,7
0,9
71,8
58,8
57,4
87,7
57,3
86,8
83,1
82,8
123,6
93,6
64,7
70,3
65,5
150,9
57,9
75,4
63,8
117,1
76,1
74,7
301,1
84,2
123,8
62,8
90,4
58,2
53,2
80,0
70,9
84,5
63,9
64,3
69,8
75,2
76,5
140,6
97,9
77,0
82,1
115,2
140,3
97,8
96,5
149,7
81,5
67,0
Elbląski
1
69,8
Ełcki
0,5
62,4
Olsztyński
1,3
81,6
Kaliski
1,4
79,1
Koniński
1,3
76,4
Leszczyński
1,2
84,8
Pilski
0,8
75,9
Poznański
1,8 114,8
m. Poznań
2,8 195,9
Koszaliński
1,2
78,7
Stargardzki
0,6
63,8
m. Szczecin
1,3 122,6
Szczeciński
0,7
84,4
Źródło: zestawienie własne na podstawie Rocznika Statystycznego GUS 2012.
Dla potrzeb analitycznych kraj na duŜe części, rozpatrując róŜne kryteria
zróŜnicowania dochodów wewnątrz kraju. Będą to załoŜenia następujące:
- hipoteza Wisły i Wisłoki – zakłada, Ŝe na wschód od tych rzek aktywność gospodarcza jest
wyraźnie mniejsza niŜ na zachód od nich; wskazanie w nazwie hipotezy dwóch rzek, nie tylko
Wisły, co czyni się w dyskusjach popularnych, wynika z tego, Ŝe największa polska rzeka
płynie od swych źródeł do Tarnobrzegu z zachodu na wschód, zaś Wisłokę moŜna uznać za
przedłuŜenie Wisły w jej biegu z południa na północ,
- hipoteza trójkąta – wychodzi od konstatacji, Ŝe zdecydowana większość polskich ośrodków
przemysłowych znajduje się wewnątrz trójkąta, którego podstawy tworzy południowa granica
kraju, a przeciwległy wierzchołek Trójmiasto; poza tak zdefiniowanym „trójkątem” znajdują
się, między innymi, Białystok, Lublin, Szczecin i ich okolice,
- hipoteza skrajnego pasa wschodniego – uznaje za obszar duŜo biedniejszy od reszty kraju
połoŜone blisko granicy ziemie na wschodzie i północnym wschodzie, ciągnące się od
Elbląga po Krosno,
- hipoteza skrajnych pasów wschodniego i zachodniego – w jej świetle znacząco biedniejsze
są oba tereny przygraniczne, obok pasa wschodniego, opisanego wyŜej, obszar bliski granicy
zachodniej, rozciągający się od Jeleniej Góry po Gorzów Wielkopolski, bez Szczecina i jego
otoczenia,
- hipoteza południa – przyjmuje się, Ŝe zdecydowanie najbardziej rozwinięty gospodarczo jest
obszar województw przylegających do południowej granicy państwa,
- hipoteza trzech dawnych zaborów – zakłada utrzymywanie się znaczących róŜnic pomiędzy
obszarami kraju naleŜącymi do 1914 roku do ówczesnych państw zaborczych; ta ostatnia
hipoteza zakłada podział kraju nie na dwie, jak było do tej pory, lecz na trzy części,
6
- hipoteza bumerangu – w Europie Środkowej da się wyróŜnić obszar notujący parametry
ekonomiczne wyraźnie lepsze niŜ jego otoczenie; obszar ten, po wykreśleniu na mapie
przypominający bumerang, wyznaczają miasta Gdańsk, Poznań, Wrocław, Praga, Brno,
Wiedeń, Bratysława i Budapeszt; weźmiemy pod uwagę polską część „bumeranga”,
- hipoteza Polski Wschodniej – pięć województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie,
lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie, uzyskało dodatkowe wsparcie z funduszy
strukturalnych UE w ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej; tym samym wskazano na
zasadność ich wyodrębnienia jako regionów relatywnie słabszych.
5. PKB pc grup regionów Polski na początku obecnej dekady w świetle
wybranych sposobów podziału kraju na dwa obszary, cały kraj = 100.
Kryterium podziału/hipoteza Obszar pierwszy Obszar drugi
Wisły i Wisłoki
Zachodni
Wschodni
109,80
76,11
Trójkąta
Wewnątrz trójkąta na zewnątrz
108,01
76,29
Pasa wschodniego
Wschód Reszta kraju
67,39
103,87
Pasów wschodniego
Wschód i zachód Reszta kraju
i zachodniego
81,44
104,03
Południa
Południe Reszta kraju
102,99
94,82
Zachód i północ Reszta kraju
Granica zachodnia w 1939 r.
94,47
102,70
Bumerangu
Obszar bumerangu Reszta kraju
98,13
100,91
Polski Wschodniej
Wschód kraju Reszta kraju
72,50
107,55
Źródło: obliczenia własne.
Omówimy wyniki z tablicy 5. Na wschód od Wisły i Wisłoki, gdzie mieszka nieco
ponad jedna piąta ogółu ludności Polski, PKB per capita okazuje się wyraźnie mniejszy niŜ
na zachód od tych rzek. Ujawniająca się rozbieŜność, chociaŜ niemała, nie jest jednak bardzo
wielka. Rozciągający się od Gdańska po Dolny Śląsk polski „bumerang” okazuje się
ekonomicznie nieznacznie słabszy niŜ reszta kraju. Jest zbudowany z obszarów relatywnie
dobrze rozwiniętych, ale poza nim znajdują się regiony osiągające rezultaty przeciętnie nieco
lepsze. Polska Wschodnia, zbudowana z pięciu województw, przedstawia się na tle reszty
7
kraju wyraźnie słabiej; obu tych obszarów nie dzieli przepaść. Nie wszystkie województwa o
stosunkowo niskim PKB na mieszkańca znajdują się na wschodzie kraju.
MoŜliwy jest podział kraju na dwa obszary wyspowe wyraźnie róŜne od siebie z
punktu widzenia poziomu produktu na mieszkańca: będzie to przyjęcie hipotezy duŜych
miast. Zgodnie z nią obszar pierwszy stanowi sześć ośrodków miejskich: Kraków, Łódź,
Poznań, Trójmiasto (Gdańsk – Gdynia - Sopot), Warszawa i Wrocław, drugi obszar obejmuje
resztę kraju. Poziom PKB per capita wynosi dla tych obszarów odpowiednio 200,34 i 84,39.
Omówimy jeszcze hipotezę trzech dawnych zaborów: na ile zróŜnicowane są terytoria
naleŜące na początku XX wieku do państw rozbiorowych. JeŜeli przeciętny dla całego kraju
PKB na mieszkańca przyjąć za 100, wtedy miernik ten osiąga dla ziem dawnego zaboru
rosyjskiego 1,008, dla ziem dawnego zaboru pruskiego oraz ziem na zachodzie i północy,
które do 1945 roku naleŜały do Niemiec, 1,038, wreszcie dla ziem dawnego zaboru
austriackiego 0,832. Oznacza to, Ŝe postęp procesów konwergencji okazał się bardzo duŜy.
Dla porównania w 1913 roku dochód narodowy per capita w Królestwie Kongresowym
wyniósł 63 dolary, w Galicji 38 dolarów, a na ziemiach zaboru pruskiego, jakie znalazły się w
II Rzeczpospolitej, 113 dolary. Gdyby ponownie przyjąć średnią dla całego kraju za 100, dla
trzech wymienionych obszarów otrzymujemy kolejno 0,94, 0,57 and 1,69. Pod względem
kohezji ekonomicznej sytuacja zmieniła się zdecydowanie.
2. Spójność społeczna
Syntetyczny wskaźnik spójności społecznej jest wypadkową następujących kryteriów
analizy:
wskaźnik 1 - osoby korzystające z oczyszczalni ścieków jako % ogółu ludności,
wskaźnik 2 - liczba osób na jedną izbę mieszkalną,
wskaźnik 3 - liczba osób na jedno łóŜko w szpitalach ogólnych,
wskaźnik 4 - wielkość bezrobocia zarejestrowanego,
wskaźnik 5 - wartość brutto środków trwałych na mieszkańca.
Nie są to najbardziej poŜądane sposoby oceny. Nie jest trudno podać lepsze wskaźniki
sytuacji w regionach z punktu widzenia poziomu opieki medycznej, infrastruktury technicznej
i warunków mieszkaniowych. Ograniczeniem dla prowadzącego badanie staje się dostępny
materiał statystyczny.
W tablicy 6 przedstawiono cząstkowe wskaźniki spójności społecznej przy uŜyciu tej
samej metody. KaŜdy wskaźnik przyjmuje wartości 0,000 i 1,000 dla podregionów, gdzie
8
przyjmuje wartość odpowiednio najmniejszą i największą. W ostatnim wierszu tablicy zostały
umieszczone współczynniki zmienności, obliczone dla poszczególnych wskaźników.
5. Wybrane wskaźniki spójności społecznej podregionów Polski
na początku obecnej dekady. Opis wskaźników w tekście.
Podregiony
Jeleniogórski
Legnicki
Wałbrzyski
Wrocławski
m. Wrocław
Bydgosko-toruński
Grudziądzki
Włocławski
Bialski
Chełmsko-zamojski
Lubelski
Puławski
Gorzowski
Zielonogórski
Łódzki
m. Łódź
Piotrkowski
Sieradzki
Skierniewicki
Krakowski
m. Kraków
Nowosądecki
Oświęcimski
Tarnowski
Ciechanowsko-płocki
Ostrołęcko-siedlecki
Radomski
m.st. Warszawa
Warszawsko wschodni
Warszawsko zachodni
Nyski
Opolski
Krośnieński
Przemyski
Rzeszowski
Tarnobrzeski
Białostocki
ŁomŜyński
Suwalski
Wskaźnik 1 Wskaźnik 2 Wskaźnik 3 Wskaźnik 4
0,555
0,682
0,223
0,308
0,766
0,545
0,432
0,606
0,570
0,500
0,470
0,213
0,240
0,500
0,698
0,561
1,000
0,773
0,098
0,896
0,734
0,545
0,234
0,701
0,499
0,227
0,462
0,231
0,382
0,182
0,492
0,176
0,220
0,545
0,285
0,443
0,171
0,364
0,307
0,502
0,488
0,591
0,155
0,643
0,136
0,227
0,367
0,520
0,593
0,591
0,258
0,466
0,441
0,545
0,467
0,348
0,387
0,727
0,293
0,511
0,965
0,818
0,084
0,692
0,341
0,591
0,399
0,516
0,142
0,500
0,373
0,557
0,222
0,500
0,429
0,597
0,000
0,500
1,000
0,683
0,869
0,636
0,106
0,941
0,165
0,091
0,391
0,502
0,219
0,500
0,481
0,597
0,208
0,136
0,456
0,552
0,254
0,364
0,310
0,421
0,159
0,409
0,408
0,480
0,333
0,136
0,424
0,104
0,245
1,000
0,185
1,000
0,176
0,636
0,641
0,638
0,368
0,773
0,486
0,792
0,399
0,500
0,370
0,326
0,468
0,727
0,372
0,670
0,316
0,227
0,329
0,335
0,461
0,000
0,405
0,262
0,475
0,273
0,340
0,543
0,359
0,091
0,280
0,412
0,643
0,864
0,193
0,529
0,203
0,727
0,356
0,615
0,351
0,500
0,288
0,471
9
Wskaźnik
5
0,222
0,352
0,104
0,195
0,368
0,197
0,075
0,078
0,000
0,026
0,127
0,047
0,115
0,187
0,081
0,235
0,288
0,047
0,066
0,047
0,383
0,026
0,121
0,071
0,257
0,065
0,073
1,000
0,058
0,355
0,085
0,235
0,119
0,011
0,080
0,164
0,122
0,049
0,073
Gdański
Słupski
Starogardzki
Trójmiejski
Bielski
Bytomski
Częstochowski
Gliwicki
Katowicki
Rybnicki
Sosnowiecki
Tyski
Kielecki
Sandomierskojędrzejowski
Elbląski
Ełcki
Olsztyński
Kaliski
Koniński
Leszczyński
Pilski
Poznański
m. Poznań
Koszaliński
Stargardzki
m. Szczecin
Szczeciński
Współczynnik zmienności
0,476
0,667
0,582
0,955
0,374
0,650
0,391
0,743
0,690
0,367
0,647
0,510
0,430
0,364
0,364
0,182
0,818
0,773
0,636
0,636
0,455
0,682
0,636
0,682
0,636
0,318
0,848
0,478
0,530
0,228
0,215
0,073
0,356
0,217
0,106
0,342
0,291
0,312
0,261
0,026
0,318
0,340
0,535
0,227
0,386
0,578
0,455
0,505
0,622
0,500
0,334
0,276
0,364
0,432
0,328
0,318
0,590
0,302
0,273
0,500
0,488
0,273
0,302
0,348
0,409
0,829
0,864
0,955
0,000
0,661
0,591
0,489
0,579
0,318
0,367
0,752
0,727
0,071
0,567
0,545
0,821
0,506
0,452
0,512
Źródło: obliczenia własne na podstawie
Rocznika Statystycznego Województw, GUS 2010.
0,584
0,285
0,326
0,905
0,729
0,529
0,566
0,729
0,842
0,738
0,520
0,882
0,348
0,039
0,052
0,128
0,382
0,180
0,075
0,097
0,312
0,352
0,173
0,314
0,464
0,092
0,575
0,204
0,000
0,267
0,652
0,502
0,710
0,443
0,824
0,982
0,240
0,077
0,742
0,290
0,429
0,111
0,057
0,030
0,124
0,078
0,160
0,085
0,092
0,223
0,551
0,098
0,074
0,262
0,214
0,952
Wyniki obliczeń z tablicy 6 pozwalają na dokonanie wielu istotnych obserwacji.
Przede wszystkim cztery pierwsze wskaźniki, bez wartości brutto środków trwałych
przydających na mieszkańca, okazują się w poszczególnych podregionach stosunkowo mało
zróŜnicowane, co obrazują współczynniki zmienności. Na przykład z punktu widzenia liczby
osób na jedną izbę mieszkalną sytuacja w podregionach bialskim, bydgosko-toruńskim,
legnickim, lubelskim, szczecińskim i zielonogórskim jest bardzo zbliŜona do siebie. Podobnie
niewielkie róŜnice odnotowujemy analizując liczbę osób przypadających na jedno łóŜko w
szpitalach ogólnych w podregionach oświęcimskim, słupskim, tarnowskim i włocławskim.
Wskaźnik ten przyjmuje niekiedy poziom stosunkowo niski w przypadku podregionów
otaczających duŜe miasta. Wynika to zapewne z korzystania przez ich mieszkańców z
instytucji opieki zdrowotnej w mieście będącym centrum obszaru metropolitalnego. Wyraźnie
10
większą dyspersję odnotowujemy w przypadku piątego wskaźnika: wartości brutto środków
trwałych na mieszkańca. Tutaj wyników niespodziewanych jest znacznie mniej i górują
obszary, jakie na podstawie wiedzy ogólnej jesteśmy skłonni uwaŜać za silniejsze od innych.
Pięć wskaźników cząstkowych pozwala na budowę syntetycznych wskaźników
spójności społecznej SWSS4 i SWSS5. RóŜnica między nimi sprowadza się do liczby
składników tworzących wyróŜnioną sumę.
7. Syntetyczne wskaźniki spójności społecznej podregionów Polski
na początku obecnej dekady. Wskaźniki syntetyczne 1 i 2 są opisane w tekście
SWSS4
SWSS5
Podregiony
Wartość Kolejność Wartość Kolejność
Jeleniogórski
0,442
37
0,398
31
Legnicki
0,587
9
0,540
9
Wałbrzyski
0,438
38
0,371
38
Wrocławski
0,500
24
0,439
23
m. Wrocław
0,692
3
0,627
4
Bydgosko-toruński
0,555
17
0,483
17
Grudziądzki
0,355
52
0,299
53
Włocławski
0,308
61
0,262
61
Bialski
0,374
50
0,299
52
Chełmsko-zamojski
0,336
57
0,274
59
Lubelski
0,469
31
0,401
29
Puławski
0,313
60
0,260
63
Gorzowski
0,477
28
0,405
28
Zielonogórski
0,450
33
0,398
32
Łódzki
0,480
27
0,400
30
m. Łódź
0,640
4
0,559
7
Piotrkowski
0,462
32
0,427
25
Sieradzki
0,393
47
0,324
47
Skierniewicki
0,437
39
0,363
41
Krakowski
0,546
18
0,446
22
m. Kraków
0,638
5
0,587
5
Nowosądecki
0,287
63
0,235
64
Oświęcimski
0,449
34
0,384
35
Tarnowski
0,338
54
0,285
55
Ciechanowsko-płocki
0,337
56
0,321
48
Ostrołęcko-siedlecki
0,364
51
0,304
51
Radomski
0,249
66
0,214
66
m.st. Warszawa
0,607
6
0,686
1
Warszawsko wschodni
0,523
21
0,430
24
Warszawsko zachodni
0,605
7
0,555
8
Nyski
0,399
46
0,336
46
Opolski
0,559
14
0,494
13
Krośnieński
0,302
62
0,265
60
Przemyski
0,282
65
0,228
65
11
Rzeszowski
0,407
43
0,342
Tarnobrzeski
0,285
64
0,261
Białostocki
0,557
15
0,470
ŁomŜyński
0,475
29
0,390
Suwalski
0,402
45
0,337
Gdański
0,568
13
0,462
Słupski
0,449
35
0,369
Starogardzki
0,405
44
0,350
Trójmiejski
0,727
1
0,658
Bielski
0,523
22
0,454
Bytomski
0,472
30
0,393
Częstochowski
0,487
26
0,409
Gliwicki
0,536
19
0,491
Katowicki
0,580
11
0,534
Rybnicki
0,521
23
0,451
Sosnowiecki
0,535
20
0,491
Tyski
0,585
10
0,561
Kielecki
0,339
53
0,290
Sandomiersko-jędrzejowski
0,315
59
0,274
Elbląski
0,338
55
0,282
Ełcki
0,384
48
0,314
Olsztyński
0,431
41
0,369
Kaliski
0,430
42
0,360
Koniński
0,435
40
0,380
Leszczyński
0,446
36
0,374
Pilski
0,375
49
0,319
Poznański
0,602
8
0,526
m. Poznań
0,700
2
0,670
Koszaliński
0,495
25
0,416
Stargardzki
0,335
58
0,283
m. Szczecin
0,573
12
0,511
Szczeciński
0,556
16
0,487
Źródło: obliczenia własne na podstawie
Rocznika Statystycznego Województw, GUS 2010.
44
62
18
34
45
19
40
43
3
20
33
27
14
10
21
15
6
54
58
57
50
39
42
36
37
49
11
2
26
56
12
16
Na uzyskane wyniki na temat spójności społecznej spojrzymy jeszcze z punktu
widzenia wyróŜnionych sposobów podziału kraju z pozycji analitycznych. Rozpatrzymy
hipotezę Wisły i Wisłoki, trójkąta, pasa wschodniego, pasa wschodniego i zachodniego,
południa oraz zróŜnicowanie kraju na wschód i zachód od granicy z 1939 roku. Otrzymane
rezultaty w postaci przeciętnych syntetycznych wskaźników spójności społecznej zostały
zamieszczone w tablicach 8 i 9. Najpierw wyznaczyliśmy średnie niewaŜone, następnie
waŜone. Wagi wyznaczyliśmy na podstawie liczby mieszkańców w podregionach, dzięki nim
12
obszary bardzo zaludnione miały większy wpływ na wielkość SWSS niŜ obszary zaludnione
słabiej.
8. Przeciętne syntetyczne wskaźniki spójności społecznej podregionów Polski
na początku obecnej dekady w świetle wybranych sposobów podziału kraju
na dwa obszary, średnie niewaŜone.
Kryterium podziału/hipoteza Obszar pierwszy Obszar drugi
SWSS4 SWSS5 SWSS4 SWWS5
Wisły i Wisłoki
Zachodni
Wschodni
0,494
0,436
0,392 0,340
Trójkąta
Wewnątrz trójkąta na zewnątrz
0,473
0,418
0,436 0,367
Pasa wschodniego
Wschód
Reszta kraju
0,378
0,315
0,475 0,416
Pasów wschodniego
Wschód i zachód Reszta kraju
i zachodniego
0,433
0,371
0,470 0,412
Południa
Południe
0,475
0,418
Granica zachodnia w 1939 r. Zachód i północ
0,490
0,426
Reszta kraju
0,454 0,394
Reszta kraju
0,447
0,391
Polski Wschodniej
Wschód kraju
Reszta kraju
0,483
0,423
0,376 0,317
Źródło: obliczenia własne.
Uwaga: na pas wschodni składają się tylko podregiony nadgraniczne. Hipoteza południa
prowadzi do wyróŜnienia tylko województw (nie podregionów) graniczących z Republiką
Czeską i Słowacją.
9. Przeciętne syntetyczne wskaźniki spójności społecznej podregionów Polski
na początku obecnej dekady w świetle wybranych sposobów podziału kraju
na dwa obszary, średnie waŜone.
Kryterium podziału/hipoteza Obszar pierwszy Obszar drugi
SWSS4 SWSS5 SWSS4 SWWS5
Wisły i Wisłoki
Zachodni
Wschodni
0,504
0,451
0,383 0,324
Trójkąta
Wewnątrz trójkąta na zewnątrz
0,483
0,433
0,435 0,367
Pasa wschodniego
Wschód
Reszta kraju
0,380
0,317
0,482 0,428
Pasów wschodniego
Wschód i zachód Reszta kraju
i zachodniego
0,431
0,371
0,480 0,426
Południa
Południe
0,480
0,422
13
Reszta kraju
0,466 0,413
Granica zachodnia w 1939 r. Zachód i północ
0,500
Polski Wschodniej
0,435
Wschód kraju
0,485
0,429
Źródło: obliczenia własne.
Reszta kraju
0,459
0,409
Reszta kraju
0,369 0,311
Wprowadzenie średniej waŜonej niewiele zmienia ogólny obraz sytuacji. Relacje
wskazane wcześniej na podstawie wyników z wykorzystaniem średniej niewaŜonej utrzymują
się niewiele zmienione po korekcie sposobu prowadzenia obliczeń.
Istotne róŜnice między wyróŜnionymi obszarami dostrzegamy w przypadku obu
hipotez pasów nadgranicznych: wschodniego oraz jednocześnie wschodniego i zachodniego.
Gdyby nie obecność Szczecina w pasie zachodnim, róŜnice między rozpatrywanymi
terytoriami byłyby jeszcze większe. JeŜeli przyjąć hipotezę Polski Wschodniej, rozbieŜność
poziomu spójności społecznej okazuje dosyć duŜa, bardziej wyraźna niŜ kiedy
rozpatrywaliśmy spójność ekonomiczną.
Rozpatrzyliśmy jeszcze jeden sposób podziału kraju na duŜe obszary, wyodrębniliśmy
ziemie tworzące do I wojny światowej trzy zabory. W tej analizie pominęliśmy tereny
znajdujące się na zachód od granicy państwa w 1939 roku. Wyznaczając pierwszy miernik
SWSS4 otrzymaliśmy dla zaborów austriackiego, pruskiego i rosyjskiego odpowiednio:
0,406, 0,528 i 0,435. Natomiast w przypadku drugiego miernika SWSS5 uzyskaliśmy 0,349,
0,472 i 0,379. Oznacza to pewną przewagę ziem dawnego zaboru pruskiego i zbliŜony
poziom na obszarze dawnych zaborów austriackiego i rosyjskiego.
14